ΟΙ ΛΑΤΡΕΙΕΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ
ΣΤΟΥΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ
Στην Αλεξανδρινή εποχή ή Ελληνιστικά χρόνια η λατρεία της Μεγάλης Μητέρας, εισήχθη πάλι στην Ελλάδα από μέλη θρησκευτικών θιάσων λυδικής ή φρυγικής καταγωγής, με τις μυστικές τελετές που συνηθιζόταν για τη Θεά στη Βορειοδυτική Μικρά Ασία. Η Κυβέλη ήταν φρυγική θεότητα της γης, της καρποφορίας και της γονιμότητας, η μητέρα και η τροφός θεών και ανθρώπων .Οι πιστοί της τη λάτρευαν πάνω στα βουνά με άγρια ξεφωνητά, με θορυβώδη μουσική, εκστασιακούς χορούς και τράβηγμα των μαλλιών τους και αυτοευνουχισμούς.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΜΗΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Οι Έλληνες που δέχτηκαν αυτή τη λατρεία, περιόρισαν την αγριότητά της που δεν συμβιβαζόταν με το χαρακτήρα τους. Όλες τις ιδιότητες που απέδιδαν στην Κυβέλη οι πιστοί της στον τόπο καταγωγής της, οι Έλληνες τις είχαν αναγνωρίσει νωρίτερα στη Δήμητρα, την Αθηνά, την Άρτεμις και την Αφροδίτη. Έτσι οι Έλληνες δε δυσκολεύτηκαν να δεχτούν το νόημα της λατρείας της Κυβέλης και να το ενσωματώσουν στη θρησκεία τους. Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι γλύπτες την απεικόνιζαν καθιστή σε θρόνο, ανάμεσα σε δύο λιοντάρια να κρατάει το τύμπανο ή το κέρας της αφθονίας. Στους Δελφούς η Κυβέλη απεικονίζεται να μάχεται εναντίον των Γιγάντων, πάνω σε άρμα που το σέρνουν λιοντάρια.
Ο αγροτικός χαρακτήρας της λατρείας της Κυβέλης, με το έντονο συγκινησιακό στοιχείο και την υποβλητική τελετουργία, έκανε τη θεά αγαπητή στα λαϊκά στρώματα και ιδίως στις γυναίκες. Η λατρεία της συνδέθηκε νωρίς με τη λατρεία του Διονύσου, που ήταν επίσης αγαπητή στα λαϊκά στρώματα. Στην ιστορική πορεία της λατρείας της στον ελληνικό κόσμο η Κυβέλη, που είχε πολλά κοινά γνωρίσματα με τη Γη, τη Δήμητρα, την Αφροδίτη, την Αθηνά και την Άρτεμη, συνδέθηκε με την Αδράστεια και τη Νέμεση και τελικά ταυτίστηκε με τη Ρέα, που τουλάχιστον για την επίσημη, την ολυμπιακή θρησκεία των Ελλήνων, ήταν η μόνη αναμφισβήτητη μητέρα των Θεών. Στην Αθήνα είχαν ιδρύσει ναό προς τιμή της ΜΕΓΆΛΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ, το «Μητρώον» στην Αθηναϊκή Αγορά, όπου κατέθεταν και τα αρχεία του κράτους. Στο «Μητρώον», υπήρχε και το άγαλμα της Θεάς, έργο του Φειδία. Στη Θήβα υπήρχε το «Ιερό της Μητέρας των Θεών». Βωμοί της Θεάς αναφέρονται, στην Ολυμπία, στη Φιγάλεια και στην Μεσσήνη.
ΤΕΛΕΤΕΣ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ
Προς τιμή της Κυβέλης γινόταν πολλές τελετές. Κάποιες από αυτές μας είναι γνωστές αναλυτικά από μαρτυρίες και κάποιες άλλες τις γνωρίζουμε μόνο από αναπαραστάσεις που έχουν βρεθεί. Η πιο σημαντική τελετή προς τιμή της Κυβέλης, ήταν «η τελετή του ταυροβολίου», που απέβλεπε στον τελετουργικό καθαρμό των οπαδών της λατρείας. Λεπτομερής περιγραφή της έχει διασωθεί από τον Προυντέντιο: « Το πρόσωπο που θυσίαζε τον ταύρο κατέβαινε σε λάκκο, ο οποίος σκαβόταν σε αρκετό βάθος, ώστε να μπορεί κανείς να στέκεται μέσα όρθιος. Ο λάκκος σκεπαζόταν με δρύφακτο ή άλλη στέγη στερεή, αλλά διάτρητη.
Πάνω σε αυτή σφαζόταν ο ταύρος και το αίμα του περιέλουζε τον πιστό που βρισκόταν στο λάκκο, φροντίζοντας να βρέξει με το αίμα όλο του το σώμα.» Αρχικά το λουτρό του αίματος απέβλεπε στην ενίσχυση του ανθρώπου με τη δύναμη που περιείχε το αίμα του ζώου. Αργότερα, ίσως από επίδραση συγγενών μυστικών τελετών, αποδόθηκε στο βάπτισμα αυτό αναγεννητική δύναμη, η οποία ρητά μαρτυρείτε πως διαρκούσε είκοσι χρόνια, μετά τα οποία το ταυροβόλιο έπρεπε να ανανεωθεί. Άλλοι πίστευαν πως ο άνθρωπος που υποβαλλόταν στο «βάπτισμα του αίματος» ήταν αιώνια αναγεννημένος, όπως αναφέρεται σε ταυροβολικό βωμό. Από την Αθήνα είναι γνωστοί δύο ταυροβολικοί βωμοί του τέταρτου μ.Χ. αιώνα που βρέθηκαν στην περιοχή Χαλανδρίου – Κηφισιάς. Ο ένας χρονολογείται από τους αναφερόμενους άρχοντες ακριβέστερα στα 387 μ.Χ. και φέρει την εξής επιγραφή : « Μετά την υπατείαν Ονωρίου και Ευοδίου , προ έξ καλανδών Ιουνίων, άρχοντος Ερμογένους, ετελέσθη ταυροβόλιον εν Αθήναις, όπερ παραλαβών Μουσώνιος, ο λαμπρότατος, της τελετής το σύνθημα, τον βωμόν, αναίθηκα».
Για τη λατρεία της Μεγάλης Μητέρας υπάρχουν μαρτυρίες πως υπήρχε κάποιο λατρευτικό δείπνο που μπορεί και αυτό να είναι δανεισμένο από άλλες σύγχρονες μυστικές τελετές. Οι μύστες κερνοφορούσαν, όπως και στα ελευσίνια μυστήρια, και έτρωγαν κάτι που το έπαιρναν από το συνηθισμένο σε αυτή τη λατρεία τύμπανο. Έπειτα έπιναν από το κύμβαλο και έμπαιναν σε χώρο προορισμένο μόνο για τους μυημένους, «εκ τυμπάνου έφαγον, εκ κυμβάλου έπιον, εκερνοφόρησα, υπό τον παστόν υπέδυν»
Υπάρχουν μαρτυρίες για τη γιορτή των «Καννηφόρων» ( αυτών που έφεραν καλάμια ), γιατί σύμφωνα με το μύθο η Κυβέλη βρήκε τον Άττη μέσα στα καλάμια. Έπειτα ακολουθούσε η Δεντροφορία. Έκοβαν ένα πεύκο από το δάσος και ένας θίασος, οι δεντροφόροι, το περιτύλιγαν με μάλλινες ταινίες και το στεφάνωναν με μενεξέδες, γιατί τέτοια λουλούδια φύτρωναν από το αίμα του Άττη. Στο μέσο του κορμού του πεύκου έδεναν το ομοίωμα ενός νέου άντρα, που πιθανών αναπαρίστανε τον Άττη, και το μετέφεραν στο ναό. Την επόμενη μέρα έπαιζαν σάλπιγγες για να διώξουν τα κακά πνεύματα του Χειμώνα. Την τρίτη μέρα της γιορτής, ο αρχιερέας της Κυβέλης έχυνε αίμα από τα χέρια του και το πρόσφερε τιμητικά στην Θεά. Συγχρόνως και οι υπόλοιποι ιερείς χτυπώντας κύμβαλα και στο τέλος πρόσφεραν το αίμα τους στη θεά, μετά από αυτοτραυματισμό. Η τέταρτη μέρα, ήταν μέρα χαράς, γιατί γιορταζόταν η ανάσταση του Άττη (λέγεται ότι την είχαν δανειστεί από συγγενικές λατρείες, όπως του Άδωνη).
Στον ετήσιο εορτασμό της Κυβέλης τοποθετούσαν είδωλο της Θεάς σε φυσικό μέγεθος σε φορείο, που το ακολουθούσαν οι λάτρεις με μουσικά όργανα και κύλικες σπονδής. Λιτανείες στις οποίες η θεότητα περιφέρεται πάνω σε προκαθορισμένη οδό είναι παγκόσμιο θρησκευτικό στοιχείο. Ο μυστηριακός τους σκοπός συνδέεται με τις απόκρυφες ιδιότητες της γης και με την ενίσχυση των γήινων ρευμάτων που επηρεάζουν εκείνους που ζουν κοντά τους. Η πομπή ακολουθεί την πορεία των ρευμάτων και περιφέροντας από πάνω τους ένα είδωλο ή άλλο αντικείμενο φορτισμένο με πνευματική δύναμη, τα σταθεροποιεί και τα καθαγιάζει, και ωφελεί τους ανθρώπους που παίρνουν μέρος στην τελετή.
Στη Δύμη υπήρχε γιορτή
παρόμοια με την ανοιξιάτικη της Ρώμης προς τιμή της θεάς. Στην Πάτρα λάτρευαν
τη θεά με το γνωστό λατρευτικό χορό από τη γιορτή της Ρώμης.
Οι θεράποντες της Θεάς που έκαναν τις μυήσεις δεν ήταν ονομαστοί όσο οι galli
της Ρώμης, με τους έξαλλους και αιματηρούς λατρευτικούς χορούς, μπορούσαν
όμως να ενεργούν τις μυήσεις με την ιδιομορφία που επέβαλλε η μητρωακή λατρεία.
Αν και στην Ελλάδα η ΜΕΓΑΛH ΜΗΤΕΡΑ έγινε πρώιμα γνωστή από τους αποίκους της Μικράς Ασίας, βλέπουμε ότι η λατρεία της γρήγορα προσαρμόστηκε στα Ελληνικά δεδομένα χωρίς να χάσει κανένα από τα στοιχεία της.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1) Ελληνική Μυθολογία, τόμος β,
Ρισπέν της Γαλλικής Ακαδημίας
2) Μυστηριακές Θρησκείες του Αρχαίου κόσμου, Joscelyn Godwin
3) Ελληνική Μυθολογία, τόμος β
4) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρους Λαρούς Μπριτάνικα
5) Εγκυκλοπαίδεια Υδρία
6) Η Θρησκεία στην Αρχαία Ελλάδα
Στείλτε τα δικά σας σχόλια και παρατηρήσεις στο arthra@esoterica.gr