Κάθε θρησκεία και γενικότερα κάθε θρησκευτικού τύπου ιδεολογία έχει να επιδείξει μια μεγάλη ποικιλία από ανεξήγητα φαινόμενα που ενισχύουν το θρησκευτικό συναίσθημα και την γοητεία του υπερφυσικού. Συχνά είναι θαύματα, ή ακόμα και παρουσίες, όπως αυτές που αφορούν αγγέλους, θεϊκές και άγιες οντότητες, σημάδια από τον ουρανό ή καταστάσεις που καταστρατηγούν τη φυσική λειτουργία των πραγμάτων. Αν και κάποια από αυτά, όπως τα παραφυσικά φαινόμενα του πνευματιστικού κόσμου, δεν συγκαταλέγονται από τις διάφορες θρησκείες στις πράξεις που οφείλονται σε θεϊκή βούληση, συχνά δε καταλογίζεται δαιμονική ανάμειξη σε πολλά από αυτά, μια οπτική ελεύθερη από θρησκευτικού τύπου προκαταλήψεις εύκολα μπορεί να αναγνωρίσει τα κοινά στοιχεία σε όλα αυτά τα ανεξήγητα, και στις περισσότερες των περιπτώσεων θρησκευτικής φύσεως, φαινόμενα.

Θα δούμε στη συνέχεια μια μικρή συλλογή από τέτοια, αρκετά ασυνήθιστα ανεξήγητα θρησκευτικά φαινόμενα, όπως έχουν καταγραφεί, ως επί το πλείστον, στην ‘Εγκυκλοπαίδεια των Θρησκευτικών Φαινομένων’ (The Encyclopedia of Religious Phenomena) του συγγραφέα J. Gordon Melton.

Ταυτόχρονη ύπαρξη σε δυο μέρη
Σε πολλούς αγίους αποδίδεται η δύναμη του να μπορούν να βρεθούν ταυτόχρονα σε διαφορετικά μέρη, κάποιες στιγμές στη ζωή τους. Τέτοιο είναι το παράδειγμα του Matin de Porres, που αναφέρθηκε τον 17ο αιώνα ότι τον είδαν σε περιοχές πολύ μακρινές μεταξύ τους, όπως το Μεξικό, η βόρειος Αφρική, η Κίνα και η Ιαπωνία, αν και ποτέ δεν εγκατέλειψε την πατρίδα του, το Περού. Ο ίδιος είχε ισχυριστεί ότι κατείχε τη δύναμη αυτή και συχνά μπορούσε να δώσει λεπτομερείς περιγραφές των τοποθεσιών που είχε επισκεφτεί με το άλλο του σώμα.

Το άγαλμα του Cartago, στην Κόστα Ρίκα
Ένα από τα λιγότερο γνωστά θαύματα που εμπλέκουν την Παρθένο Μαρία. Καθώς περπατούσε σε ένα μονοπάτι μια μέρα το 1635, η νεαρή Juanita Pereira βρήκε ένα μικρό άγαλμα μιας μητέρας που κρατούσε ένα μικρό παιδί στην αγκαλιά της. Το πήρε μαζί της ως παιχνίδι. Την επόμενη μέρα, βρήκε στο ίδιο μέρος κάτι που της φάνηκε ότι ήταν ολόιδιο με το μικρό άγαλμά της. Το πήρε και πάλι μαζί της αλλά την παραξένεψε το γεγονός ότι το πρώτο άγαλμα είχε εξαφανιστεί. Αυτό έγινε ξανά όταν βρήκε για τρίτη φορά το μικρό αγαλματάκι στο ίδιο ακριβώς σημείο στο μονοπάτι. Το πήγε σε έναν τοπικό παπά, ο οποίος αμέσως αναγνώρισε ότι το άγαλμα παρίστανε την Μαντόνα με το Βρέφος. Το φύλαξε με ασφάλεια μέσα σε ένα θησαυροφυλάκιο, από το οποίο πολύ σύντομα εξαφανίστηκε. Φυσικά, το βρήκαν και πάλι στο σημείο που το είχε βρει η Juanita όλες τις άλλες φορές. Ο ιερέας θεώρησε το ‘θαύμα’ ως σημάδι για το ότι θα έπρεπε να χτιστεί ένας βωμός για την Παρθένο στο συγκεκριμένο σημείο. Το αγαλματίδιο μπορεί κανείς μέχρι και σήμερα να το δει στη Βασιλική του Nuestra Senora de los Angeles, η οποία αντικατέστησε τον αρχικό ιερό βωμό.

Οι αδελφοί Davenport
Η πνευματιστική κίνηση θεωρείται γενικώς ότι ξεκίνησε με τα χτυπήματα των πνευμάτων που παρουσίασαν οι διάσημες αδελφές Fox στο Hydesville της Νέας Υόρκης το 1848. Οι αδελφές Fox ήταν τρεις, η μεγαλύτερη ήταν η Leah, και στη σειρά μικρότερες ήταν η Margaret και η Kate. Οι δύο μικρές αδελφές είχαν πείσει τη μεγαλύτερη αδελφή τους καθώς και άλλους ανθρώπους ότι επικοινωνούσαν με πνεύματα τα οποία απαντούσαν με χτύπους, μέχρι που το 1888 η Margaret ομολόγησε ότι οι χτύποι των πνευμάτων ήταν απάτη και επέδειξε δημόσια τον τρόπο με τον οποίο τους προκαλούσε. Παρολαυτά, το κίνημα του Πνευματισμού συνεχίστηκε από τότε, σα να μην είχε συμβεί ποτέ η εξομολόγηση της Margaret.

O Ira και ο William Davenport στο Buffalo της Νέας Υόρκης υποστήριξαν ωστόσο, ότι τα δικά τους χτυπήματα πνευμάτων είχαν ξεκινήσει δύο χρόνια πριν από τις εμπειρίες των αδελφών Fox. Αν και χαρακτηρίζονται κοινώς ως θαυματοποιοί (ταχυδακτυλουργοί, magicians) οι αδελφοί Davenport έγιναν δύο από τα πιο ευρέως γνωστά Πνευματιστικά Διάμεσα των ημερών τους. Ξεκίνησαν την καριέρα τους από τα χρόνια της εφηβείας τους. Οι παραστάσεις τους περιλάμβαναν την υλοποίηση αιωρούμενων χεριών που έπαιρναν μουσικά όργανα και τα έπαιζαν. Το πιο διάσημο κόλπο τους ήταν η πλάνη με το κουτί. Οι δυο αδελφοί δένονταν μέσα σε ένα κουτί που περιείχε μουσικά όργανα. Όταν το κουτί έκλεινε τα όργανα άρχιζαν να παίζουν, αλλά όταν το κουτί άνοιγε οι αδελφοί εμφανίζονταν να είναι δεμένοι όπως και πριν. Έτσι, οι θεατές νόμιζαν ότι υπερφυσικές δυνάμεις έκαναν τα όργανα να παίζουν. Αν και ο συγγραφέας του Sherlock Holmes, Sir Arthur Conan Doyle, πίστευε ότι τα θαύματά τους ήταν γνήσια, ο Harry Houdini υποψιάστηκε ότι ήταν απλά έξυπνοι ταχυδακτυλουργοί. Ισχυρίστηκε μάλιστα, ότι ο Ira Davenport του είχε εξομολογηθεί τα κόλπα τους λίγο πριν πεθάνει.

Παραφυσική Οδοντιατρική
Οι περισσότεροι έχουμε ακούσει για ανθρώπους που έχουν θεραπευτεί μέσω θαυματουργών θεραπειών από τυφλότητα, καρκίνο και από βαριές οδύνες. Αλλά και ένα αλλοιωμένο δόντι; Ίσως, γιατί όχι. Ένα μολυσμένο δόντι είναι καταφανώς κάτι που προκαλεί πόνο και αγωνία. Ο γεννημένος στη Louisiana, Willard Fuller, έγινε διάσημος για τις υπερφυσικές οδοντιατρικές του ικανότητες από τη δεκαετία του 1940 μέχρι τη δεκαετία του 1970. Είχε ξεκινήσει σαν Βαπτιστής Ιερέας, αλλά αργότερα ξεκίνησε τη δική του Πεντηκοστιανή θεολογία και ίδρυσε την Εκκλησία Lively Stones. Κάποιοι άνθρωποι που είχαν ισχυριστεί πως θεραπεύτηκαν σε οδοντικές παθήσεις τους από τον Fuller, κατέθεσαν ότι εκ θαύματος βρήκαν χρυσά γεμίσματα μέσα στα δόντια τους, όπου δεν υπήρχε κάτι πριν. Στην ιστοσελίδα του παράδοξου αυτού ‘οδοντιάτρου’, μπορεί να διαβάσει κανείς ότι, «καθώς παρακολουθείτε, θα γίνετε μάρτυρες της μετατροπής αμαλγαμάτων (για γέμισμα δοντιών) σε χρυσό, ενώ στραβά δόντια ισιώνονται και ακόμα, αρκετά συχνά, μπορεί να εμφανιστεί να αναπτύσσεται νέο δόντι!»

Ο Άγιος Μανδύας του Trier
Η Σινδόνη του Τορίνο και το Πέπλο της Βερόνικα (γνωστό στην Ιταλία ως ‘Volto Santo’ ή holy face, ιερή όψη) είναι πολύ γνωστά θρησκευτικά κειμήλια που θεωρούνται ότι συνδέονται προσωπικά με τον Ιησού της Ναζαρέτ. Λιγότερο γνωστός είναι ο Άγιος Μανδύας του Trier. Για την ώρα φυλάσσεται σε έναν Καθολικό καθεδρικό ναό στο Trier της Γερμανίας αυτό το χωρίς ραφές, καθαρό καφέ ύφασμα, για το οποίο υπάρχει ο ισχυρισμός ότι ήταν ο μανδύας του Ιησού τον οποίο φορούσε κατά τη σύλληψή του, τον βασανισμό και τη σταύρωσή του. Ο μανδύας για τον οποίο στοιχημάτισαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες για το ποιος θα τον πάρει, όπως έχει αναφερθεί στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη. Οι περισσότεροι θρησκευτικοί μελετητές κρατούν σκεπτικιστική στάση ως προς την αυθεντικότητα του ενδύματος και δεν έχει ελεγχθεί ποτέ με επιστημονική λεπτομέρεια, όπως έχει γίνει για παράδειγμα με τη Σινδόνη. Η πιο παλιά χρονολογία στην οποία εντοπίζεται είναι ο 12ος αιώνας, αλλά για κάποιους θεωρείται ότι χρονολογείται από τον 4ο αιώνα όταν το έφερε η Αυτοκράτειρα Ελένη (μητέρα του Κωνσταντίνου) μαζί με κάποια άλλα αμφισβητούμενα κειμήλια.

Πνευματιστική Επαφή με τον... Άρη
Πολλά από τα αναφερόμενα ως ασυνήθιστα φαινόμενα είναι αρκετά διασκεδαστικά. Ένα τέτοιο είναι η περίπτωση της Helene Smith. Υπήρξε άλλο ένα διακεκριμένο διάμεσο της Πνευματιστικής κίνησης που μεσουράνησε τον 19ο αιώνα. Η όμορφη ελβετίδα μέντιουμ ήταν τουλάχιστον εξωφρενική με τους ισχυρισμούς και τις αναγγελίες της. Ανακοίνωσε, για παράδειγμα, ότι ήταν η μετενσάρκωση της Μαρίας Αντουανέτας, και μπορούσε να επικοινωνήσει ως διάμεσο με την Simandini, την κόρη ενός Άραβα σεΐχη από τον 6ο αιώνα. Πιο διασκεδαστικός ωστόσο ήταν ο ισχυρισμός της ότι είχε ταξιδέψει με το αστρικό της σώμα στον Άρη. Περιέγραψε τον πλανήτη ότι ήταν εντυπωσιακά όμοιος με την Ευρώπη το 1890, αλλά με περίεργα ‘Αριουργήματα’, όπως οχήματα χωρίς άλογα και χωρίς ρόδες και πολίτες του Άρη που φορούσαν unisex ενδύματα. Σε μια έκστασή της, η Smith μπόρεσε ακόμα και να μιλήσει στην Αριανή διάλεκτο, κάτι που αργότερα προέκυψε ότι ήταν κυρίως γαλλικά.

Το 'ιερό' Τοστ
Αν τα παραπάνω υπερφυσικά φαινόμενα σας φαίνονται κάπως υπερβολικά, δεν έχετε παρά να συλλογιστείτε το διάσημο (δέκα ετών διατηρημένο) τοστ που δημοπρατήθηκε το 2004 στο eBay για μόλις 28.000 δολάρια. Το ‘θαυματουργό’ σάντουιτς είχε φτιάξει και ψήσει η Diane Duyser από τη Φλόριντα το φθινόπωρο του 1994 και καθώς ετοιμαζόταν να το δαγκώσει είδε επάνω στο ψωμί μια γυναίκα (την Παναγία;) να την κοιτάζει, κάτι που την κατατρόμαξε και φώναξε αμέσως τον άντρα της. Δήλωσε ότι το τοστ δε μούχλιασε ποτέ από τότε που το έφτιαξε πριν από 10 χρόνια. Της έφερε μάλιστα και τύχη, καθώς κέρδισε 70.000 δολάρια σε ένα καζίνο δίπλα στην περιοχή της στη Φλόριντα.

Προσπαθήστε να ενώσετε και τις εννέα αυτές τελείες με μονάχα τέσσερις ευθείες γραμμές χωρίς να σηκώσετε το μολύβι ή να ξαναπεράσετε πάνω από μια γραμμή.

Σας φαίνεται δύσκολο; Δεν είσαστε οι μόνοι. Ένας αιώνας ψυχολογικής έρευνας δείχνει πως κάτω από εργαστηριακές συνθήκες, ο αναμενόμενος βαθμός επίλυσης του προβλήματος των ‘εννέα τελείων’ είναι 0 τοις εκατό. Πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν να δυσκολεύονται να λύσουν το πρόβλημα και μετά την αναφορά βοηθητικών υπαινιγμών, την επιμήκυνση του διαθέσιμου χρόνου επίλυσης και την παροχή μέχρι και 100 ευκαιριών να δοκιμάσουν.

Στην προηγούμενη έρευνά τους, ο Allan Snyder και οι συνεργάτες του βρήκαν ότι ο ερεθισμός του εγκεφάλου οδηγεί σε αύξηση της οξυδέρκειας. Οι Richard Chi και Allan Snyder αναρωτήθηκαν, εάν ο ηλεκτρικός ερεθισμός που εφαρμόζουν στις έρευνές τους θα βελτίωνε την επίδοση σε ένα σχεδόν άλυτο πρόβλημα, εν προκειμένω στο πρόβλημα με τις εννέα τελείες.

Έδωσαν σε 28 υγιείς δεξιόχειρες συμμετέχοντες (ηλικίας 19 έως 63 ετών) το πρόβλημα με τις εννέα τελείες για να το λύσουν. Πριν από την εγκεφαλική διέγερση, κανείς από τους συμμετέχοντες δεν έλυσε το πρόβλημα. Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν διακρανιακό ηλεκτρικό ερεθισμό (tDCS transcranial direct current stimulation), κάτι που αποτελεί μια ασφαλή και μη παρεμβατική τεχνική που μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει την φλοιώδη ευερεθιστότητα και την αυθόρμητη νευρωνική πυροδότηση σε στοχευμένες περιοχές. Συγκεκριμένα, ταυτόχρονα μείωσαν την ευερεθιστότητα στον αριστερό πρόσθιο κροταφικό λοβό ενώ συγχρόνως αύξησαν την ευερεθιστότητα στον δεξιό πρόσθιο κροταφικό λοβό.

Μετά από 10 λεπτά εφαρμογής πλευρικού διακρανιακού ηλεκτρικού ερεθισμού, περισσότερο από το 40 τοις εκατό των συμμετεχόντων έλυσαν σωστά το πρόβλημα. Για αντιπαραβολή, οι επιστήμονες τοποθέτησαν σπογγώδη ηλεκτρόδια στις ίδιες θέσεις σε 11 άλλους συμμετέχοντες, αλλά έκλεισαν το ηλεκτρικό ρεύμα μετά από 30 δευτερόλεπτα. Έτσι, αυτή η ομάδα ελέγχου είχε την ίδια εμπειρία με αυτούς που δέχτηκαν τον πραγματικό ερεθισμό, αλλά στην πραγματικότητα δεν υπήρξε παρέμβαση στον εγκέφαλό τους. Κανείς από την ομάδα αυτή δεν έλυσε το πρόβλημα κατά τη διάρκεια του πειράματος.

Η πιθανότητα να προέκυψαν τα παραπάνω αποτελέσματα λόγω τύχης είναι μηδαμινή (υπολογίζεται ότι είναι 1 στις 10.000). Οι ερευνητές συνδύασαν τα αποτελέσματά τους που συνέλεξαν από πολλές έρευνες τους προηγούμενους οκτώ μήνες και βρήκαν ότι κανένας από 29 άτομα που συμμετείχαν στη συνθήκη ελέγχου δεν κατάφεραν να λύσουν το πρόβλημα, τη στιγμή που 14 από 33 άτομα που δέχτηκαν πραγματικά tDCS το έλυσαν. Η πιθανότητα να συνέβη κάτι τέτοιο λόγω τύχης είναι 1 στο δισεκατομμύριο.

Γιατί είχε ο ερεθισμός αυτών των εγκεφαλικών περιοχών ένα τέτοιο αποτέλεσμα; Ο αριστερός πρόσθιος κροταφικός λοβός είναι συνδεδεμένος με γνωσιακές δεξιότητες που καθοδηγούνται από τον σχηματισμό υποθέσεων, ενώ η αντίστοιχη δεξιά περιοχή συνδέεται με οξυδέρκεια και καινοτομία. Μια πιθανότητα είναι ότι με την μείωση της κυριαρχίας του αριστερού ημισφαιρίου, η συσκευή ερεθισμού μείωσε την τάση να βλέπει ο συμμετέχων τις εννέα τελείες ως ένα τετράγωνο με συγκεκριμένα άκαμπτα όρια. Με άλλα λόγια, ο εγκεφαλικός ερεθισμός βοήθησε τους συμμετέχοντες να σκεφτούν πραγματικά ‘έξω από το κουτί’.

Υπάρχουν φυσικά και άλλες ερμηνείες των προαναφερθέντων ευρημάτων, όπως αναγνωρίζουν οι ίδιοι οι ερευνητές, αλλά τα αποτελέσματά τους είναι συμβατά με έναν αριθμό διαφορετικών μελετών που έχουν γίνει από πολλούς άλλους επιστήμονες. Ο Bruce Miller και οι συνεργάτες του βρήκε ότι άνθρωποι με παράνοια στον πρόσθιο κροταφικό λοβό έδειξαν αυθόρμητα δημιουργικά και καλλιτεχνικά ταλέντα που δεν είχαν επιδείξει στο παρελθόν. Ίσως η παράνοια να απενεργοποίησε κάποιους από τους τυπικούς ανασταλτικούς μηχανισμούς και να επέτρεψε να βγουν στην επιφάνεια πιο διαισθητικές τάσεις από το δεξί τμήμα του εγκεφάλου. Σε κάποιες άλλες έρευνες που έκανε ο Darold Treffert με άτομα που έπασχαν από το σύνδρομο του Σαβάντ (Savant Syndrome, η κατάσταση όπου συνδυάζεται μια διανοητική αναπηρία με μια ιδιαίτερη και αξιοσημείωτη διανοητική ικανότητα) βρήκε ότι οι εξαιρετικές δεξιότητες συχνά συνδέονται με δυσλειτουργία του αριστερού πρόσθιου κροταφικού λοβού, ενώ ο Snyder και οι συνεργάτες του βρήκαν ότι μπορούν να προκαλέσουν δεξιότητες τύπου Σαβάντ με τη χρήση tDCS.

Τέλος, ο Roi Cohen Kadosh και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης χρησιμοποίησαν διακρανιακό μαγνητικό ερεθισμό (transcranial magnetic stimulation, tMS) για να απενεργοποιήσουν τμήματα του εγκεφάλου που συνδέονται με τον μαθηματικό συλλογισμό (τον δεξί βρεγματικό λοβό για την ακρίβεια). Όταν το έκαναν αυτό, οι συμμετέχοντες μόλις που μπορούσαν να αντιληφθούν μαθηματικές έννοιες. Εντυπωσιακό ήταν το γεγονός ότι κατάφεραν να επιτύχουν και το αντίθετο αποτέλεσμα. Όταν εφάρμοσαν tDCS στο ίδιο τμήμα του εγκεφάλου και συγχρόνως χρησιμοποίησαν το αντίθετο ρεύμα για να μειώσουν την ευερεθιστότητα στον αριστερό βρεγματικό φλοιό, οι συμμετέχοντες έκαναν μαθηματικούς υπολογισμούς ταχύτερα από όσους είχαν λάβει ερεθισμό τύπου πλασέμπο (υποτιθέμενος ερεθισμός που χρησιμοποιείται για τη συνθήκη ελέγχου του πειράματος). Όταν τους έγινε έλεγχος μετά από έξι μήνες, αυτοί που είχαν δεχτεί τον πραγματικό ερεθισμό εξακολουθούσαν να έχουν καλύτερες επιδόσεις από εκείνους που είχαν δεχθεί το πλασέμπο.

Οι Chi και Snyder αναφέρουν ακόμα μια μελέτη περίπτωσης που είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική. Ένας συμμετέχων στην έρευνά τους είχε αποκλειστεί από το πείραμα εξαιτίας ενός εγκεφαλικού τραυματισμού που είχε όταν ήταν περίπου 10 ετών. Δεν είχε πει στους ερευνητές σχετικά με τον τραυματισμό μέχρι που έφτασε στο εργαστήριο. Ενώ ήταν εκεί, εκδήλωσε ενδιαφέρον να προσπαθήσει να λύσει το πρόβλημα με τις εννέα τελείες. Ήταν ο μόνος συμμετέχων που είχε αποκλεισθεί από την έρευνα ο οποίος προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα. Όπως προέκυψε, κατάφερε να το λύσει, μαζί με ένα επίσης δύσκολο και ανάλογων απαιτήσεων πρόβλημα. Κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης που είχε με τους πειραματιστές εξήγησε πώς βλέπει τον κόσμο:

Εστιάζω μόνο σε ένα ειδικά πράγμα, έτσι εάν περπατάω σε ένα δωμάτιο, θα πάρω τα πράγματα μεθοδικά, ένα πράγμα κάθε φορά, δεν κοιτάζω την ολόκληρη εικόνα. Πρόσεξα τα πάντα από μόνα τους, ως μοναδικά αντικείμενα και όχι την ολόκληρη σκηνή. Ακόμα και στο γράψιμό μου, εστιάζομαι μονάχα σε ένα τμήμα. Η μακρόχρονη μνήμη μου είναι πάρα πολύ καλή. Μπορώ να ανακαλέσω οτιδήποτε έγινε όταν ήμουν 12 χρονών.

Οι ερευνητές αναρωτήθηκαν για το πού είχε γίνει ο εγκεφαλικός τραυματισμός του συγκεκριμένου συμμετέχοντα κι έτσι αυτός προσφέρθηκε να τους στείλει το ιατρικό του ιστορικό από πριν από 11 χρόνια. Οι ερευνητές θα πρέπει να έπεσαν από την καρέκλα τους όταν διάβασαν στη νευρολογική αναφορά ότι είχε υποστεί πολλαπλούς τραυματισμούς στο αριστερό ημισφαίριο με συγκεκριμένο κάταγμα στο αριστερό κροταφικό οστό!

Όσοι διαβάζουν την παρούσα ιστορία ίσως να αναρωτηθούν, πού θα μπορούσαν να βρουν ένα μαγικό καπέλο ηλεκτρικού ερεθισμού που θα βοηθούσε στο να σκέφτονται καλύτερα. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι μπορεί κανείς να ωφεληθεί από σύντομο και μη παρεμβατικό ερεθισμό με μηδαμινό και προσωρινό κόστος. Θεωρούν ότι ο εγκεφαλικός ερεθισμός έχει μεγαλύτερο δυναμικό για έργα όπως το πρόβλημα των εννέα τελείων. Η μέθοδος tDCS είναι ωστόσο ακόμα αρκετά αμφιλεγόμενη και χρειάζεται πολύ περαιτέρω έρευνα πριν προσπαθήσουμε να ελέγξουμε κατά το δοκούν τον εγκέφαλό μας.

Όσο για το πρόβλημα των εννέα τελειών, παρακάτω δίνεται η λύση του:

Πολλές φορές η πραγματικότητα μπορεί να ξεπεράσει και την πιο νοσηρή φαντασία. Αυτό ισχύει σίγουρα με την περίπτωση των αυτοκτονιών που έχουν γίνει σε σέκτες. Οι παρακάτω ιστορίες είναι πλούσιες σε θάνατο και αίμα και είναι αληθινές. Αν και συχνά χαρακτηρίζεται από κτηνωδία και ανοησία, η τελετουργική αυτοκτονία είναι πραγματική και έχει συμβεί σε πολλές περιπτώσεις στην ιστορία. Τα κίνητρα πίσω από τις μαζικές αυτοκτονίες ποικίλουν. Στις αρχαίες εποχές και κατά τη διάρκεια των Σκοτεινών Χρόνων (Μεσαίωνας) ήταν συνηθισμένο για ολόκληρες ομάδες ανθρώπων να αυτοκτονούν ώστε να αποφύγουν την υποδούλωση σε εχθρικούς εισβολείς, ενώ στους περασμένους αιώνες η τελετουργική αυτοκτονία έχει απαντηθεί σε θρησκευτικά παρακλάδια και αποκρυφιστικές σέκτες.

10. Puputan, Μπαλί

Η τιμή και η περηφάνια ήταν οι κολώνες των αρχαίων βασιλείων σε όλον τον κόσμο σε βαθμό που ο θάνατος ήταν προτιμητέος από την υποδούλωση. Το 1906 μια τελετουργική ομαδική αυτοκτονία στο Μπαλί, γνωστή ως Puputan, έγινε, έτσι ώστε αυτοί που μετείχαν σ’ αυτή να αποφύγουν τη σύλληψή τους και την σκλαβιά από τους Ολλανδούς κατακτητές. Ο επικεφαλής (Raja) διέταξε να καούν όλα τα πολύτιμα αντικείμενα και όλοι, από το πιο μικρό παιδί μέχρι τις γυναίκες και τους ιερείς, να βηματίσουν τελετουργικά προς τους επιτιθέμενους. Όταν βρέθηκε πρόσωπο με πρόσωπο με την ολλανδική στρατιά, ο επικεφαλής ιερέας έσπρωξε ένα στιλέτο βαθιά μέσα στην καρδιά του Raja δίνοντας το σινιάλο για την τελετή του Puputan. Από τη στιγμή αυτή όλη η ομάδα των ανθρώπων ταυτόχρονα άρχισαν να σκοτώνουν ο ένας τον άλλο, ενώ οι γυναίκες κοροϊδευτικά εκσφενδόνιζαν χρήματα και κοσμήματα στα έκπληκτα στρατεύματα. Πάνω από 1000 άνθρωποι από το Μπαλί αυτοκτόνησαν αυτό το ζεστό απόγευμα του Σεπτέμβρη, αναλαμβάνοντας οι ίδιοι το έργο που θα έκαναν οι Ολλανδοί. Σήμερα τα παιδιά μαθαίνουν για το Puputan και η μέρα μνημονεύεται με αναπαραστάσεις του γεγονότος.

9. Τάγμα του Ναού του Ηλίου, Ελβετία και Καναδάς

Το Τάγμα του Ναού του Ηλίου είχε αρχηγείο στην Ελβετία και λειτουργούσε επίσης στον Καναδά. Πρόκειται για μια μυστική εταιρεία που πίστευε ότι οι Ιππότες του Ναού εξακολουθούν να υπάρχουν. Οι σκοποί τους ήταν να ιδρύσουν σωστές έννοιες εξουσίας και δύναμης στον κόσμο ώστε να προετοιμάσουν τον κόσμο για την Δευτέρα Παρουσία του Ιησού και να ενοποιήσουν τις Χριστιανικές και Ισλαμικές πίστεις. Στις δραστηριότητές τους περιλαμβάνονταν ένα μείγμα πρώιμου Προτεσταντικού Χριστιανισμού και Φιλοσοφίας του New Age. Για πολλά χρόνια είχαν συνδεθεί δολοφονίες και αυτοκτονίες με τη σέκτα, συμπεριλαμβανόμενης μιας δολοφονίας στον Καναδά που έγινε το 1994 και αφορούσε ένα αγόρι 3 μηνών, το οποίο είχε θυσιαστεί τελετουργικά γιατί αναγνωρίστηκε ότι ήταν ο Αντίχριστος. Και τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, 48 ενήλικες και παιδιά βρέθηκαν νεκροί με πυροβολισμό στο κεφάλι, θύματα μιας μαζικής αυτοκτονίας σε έναν Ελβετικό υπόγειο ναό που είχε διακοσμηθεί με αντικείμενα που συμβόλιζαν το Ναό.

8. Χαρακίρι, Ιαπωνία

Μια αληθινή ιστορία τρόμου που περιλαμβάνει αίμα, σπλάχνα και μαχαίρια έχει τη μορφή της Ιαπωνικής τελετουργικής αυτοκτονίας που είναι γνωστή ως Seppuku ή Harakiri. Ως τμήμα του κώδικα τιμής Bushido των Samurai, η αυτοκτονία με μαχαίρωμα στην κοιλιά ήταν μια πρακτική που αποσκοπούσε στη διατήρηση της τιμής ή στη μείωση της ντροπής. Ο μελλοθάνατος έπαιρνε ένα κοντό ξίφος που είναι γνωστό ως tanto και το βύθιζε στην κοιλιά του, κάνοντας μια βασανιστικά οδυνηρή και θανάσιμη τομή. Στο τέλος, για να διασφαλίσει τον θάνατο, ο βοηθός του Samurai τον αποκεφάλιζε. Ήταν ένα συνηθισμένο έθιμο στις μάχες έτσι ώστε οι πολεμιστές απέφευγαν τον θάνατο ή τα βασανιστήρια από τον εχθρό, αν και χρησιμοποιούνταν επίσης για να τιμωρήσει σοβαρά παραπτώματα. Αν και η τιμωρία από την κυβέρνηση καταργήθηκε το 1873, το εθελοντικό Χαρακίρι αναφέρεται και μέχρι τον εικοστό αιώνα. Αξιοσημείωτο είναι ότι στο τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, πολλοί στρατιώτες και πολίτες έκαναν δημόσια Seppuku ώστε να αποφύγουν την παράδοση. Και μετά, το 1970, μια ομάδα από επαναστάτες έκαναν δημόσια Seppuku στα αρχηγεία της Ιαπωνικής Εθνικής Άμυνας, μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια να κάνουν πραξικόπημα.

7. Οι Επαναστάτες Sicarii, στη Μασάντα του Ισραήλ

Το 60 μΧ., μια εποχή που το δόρυ και ο καταπέλτης ήταν τα όπλα του πολέμου, η Ρωμαϊκή κατάκτηση της Ιουδαίας έκανε 960 ζηλωτές Εβραίους να ξεσηκωθούν και να πάνε να οχυρωθούν στην κορφή του φυσικού οχυρού του Βασιλιά Ηρώδη. Το φρούριο, χτισμένο πάνω σε ένα πέτρινο οροπέδιο στην Ιουδαϊκή έρημο, ήταν (και παραμένει ακόμα) το σημείο αρχαίων οχυρώσεων και ανακτόρων. Η ομάδα έμεινε εκεί για μισή δεκαετία, χτίζοντας σπίτια και σταδιακά επεκτεινόμενη, μέχρι την Ρωμαϊκή πολιορκία του 72 μΧ. που ο Αυτοκράτορας Λούσιος Φλάβιος Σίλβιος διέταξε την κατασκευή μιας κολοσσιαίας ράμπας για να παραβιάσει τα τείχη του φρουρίου και να συλλάβει τους επαναστάτες. Δεν ήξερε όμως ότι στην κορυφή ήταν κτίρια που καίγονταν και τα σάπια πτώματα αυτών που είχαν επιλέξει τον θάνατο από την παράδοση. Μόνο δύο γυναίκες και πέντε παιδιά επέζησαν για να διηγηθούν την ιστορία του πώς οι άνθρωποί τους εξολοθρεύτηκαν, μαζεύτηκαν με τα λόγια ενός ζηλωτή αρχηγού, του Eleazar ben Yair, στην τελευταία του ομιλία: «Ας αφήσουμε τις γυναίκες μας να σκοτωθούν πριν ατιμαστούν, και τα παιδιά μας πριν δοκιμάσουν τη σκλαβιά και αφού τους σφάξουμε ας εφαρμόσουμε αυτό το ένδοξο ευεργέτημα αμοιβαία ο ένας στον άλλο...»

6. Jauhar, Rajput, στην Ινδία

Μια παρόμοια ιστορία ξετυλίχτηκε στα βάθη της Ινδικής χερσονήσου. Το Jauhar (αυτοθυσία) περιγράφει την πρακτική της ομαδικής αυτοκτονίας γυναικών που έγινε στα βασίλεια του Rajput τα χρόνια του Mughal, έτσι ώστε οι γυναίκες να αποφύγουν την σύλληψη και την ατίμωση στα χέρια των εχθρικών εισβολέων. Στον 14ο αιώνα, η Rani Padmini, βασίλισσα του Chittor, άφησε όλες τις κυρίες της αυλής και τα παιδιά τους να πηδήξουν μέσα σε μια υπαίθρια φωτιά ώστε να προστατευτούν από τον λάγνο στρατό του Σουλτάνου του Δελχί. Την ώρα που οι γυναίκες και τα παιδιά αυτοθυσιάζονταν, οι άντρες (πατέρες, σύζυγοι και γιοι) κινήθηκαν κατά τους επιτιθέμενους, αντιμετωπίζοντας σίγουρο θάνατο, μια πρακτική που είχε ως σκοπό να προστατεύσει την τιμή και των δύο φύλων. Μια δεύτερη και τρίτη Jauhar έλαβε χώρα στο Chittor κατά τον 16ο αιώνα, όπου έγινε εξάλειψη ολόκληρων Rajput σογιών.

5. Αυτοθυσία, Βιετνάμ

Η τελετουργική αυτοκτονία δε συνδέεται πάντοτε με υπερφυσικά αφιερώματα ή λογική σωτηρίας από αμαρτίες, κάτι που έχει συμβεί αρκετές φορές στη σύγχρονη εποχή. Στην περίπτωση των Βουδιστών μοναχών στη δεκαετία του 60 η τελετουργική αυτοκτονία ήταν ένα σημάδι διαμαρτυρίας εναντίον του πολέμου του Βιετνάμ. Ο μοναχός Thch Quang Duc, χωρίς να φοβηθεί κάηκε μέχρι θανάτου σε έναν πολυσύχναστο δρόμο της Σαϊγκόν το 1963 ώστε να διαμαρτυρηθεί για την δίωξη των Βουδιστών από την κυβέρνηση του Νότιου Βιετνάμ. Παρόλο που τιμήθηκε ως Bodhisattva (ον το οποίο έχει κατακτήσει τη Νιρβάνα) από τις παγκόσμιες κοινότητες Βουδιστών, η κυβέρνηση αποκήρυξε την πράξη και τιμώρησε ακόμα περισσότερο τους μοναχούς, πολλοί από τους οποίους ακολούθησαν το παράδειγμα του Thch Quang Duc εκτελώντας δημόσιες αυτοθυσίες σε πολυσύχναστα μέρη. Αν και το να προκαλέσει κανείς βλάβη στον εαυτό του απαγορεύεται στην Βουδιστική θρησκεία, η αυτοθυσία θεωρήθηκε ως ανιδιοτελής δράση από τους μοναχούς, μια πράξη που διέδωσε το φως του Dharma και άνοιξε τα μάτια αυτών που ήταν γύρω τους.

4. Η Πύλη του Ουρανού (Heaven’s Gate), στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια

Η επόμενη αναφορά είναι μια πραγματική ιστορία τρόμου που συνδυάζει τη θρησκεία με την επιστημονική φαντασία και τα UFO. Πρόκειται για τη σέκτα Heaven’s Gate που διέπρεψε το 1970 και της οποίας το σύστημα πεποιθήσεων βασίστηκε σε ένα μείγμα Χριστιανικών ιδεών για την αποκάλυψη και στοιχείων επιστημονικής φαντασίας. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς της σέκτας ο πλανήτης Γη θα εξαλειφόταν από υπερφυσικές δυνάμεις και ο μόνος τρόπος σωτηρίας ήταν η απόδραση στο «Επόμενο Επίπεδο». Σύμφωνα με τον ιδρυτή της, Marshall Applewhite, η απόδραση αυτή θα μπορούσε να κατορθωθεί μέσω μιας ασκητικής ύπαρξης, κάτι που σήμαινε απόσπαση από τα οικογενειακά δεσμά, τους φίλους, την εργασία, τα περιουσιακά στοιχεία και άλλα στοιχεία της σύγχρονης ύπαρξης. Το 1997 ωστόσο, ο Applewhite ανακοίνωσε έναν σύντομο δρόμο για το Επόμενο Επίπεδο: να επιβιβαστούν σε ένα διαστημικό σκάφος που ακολουθούσε την ουρά του κομήτη Hale-Bopp. Στις 26 Μαρτίου, όταν ο κομήτης ήταν στην πιο φωτεινή του κατάσταση, ο Applewhite και 38 από τους οπαδούς του αυτοκτόνησαν έτσι ώστε να εγκαταλείψουν τις γήινες μορφές τους και να αποκτήσουν πρόσβαση στο UFO.

3. Ο κλάδος των Δαυιδιανών από τους Αντβεντιστές της Έβδομης Ημέρας, στο Waco του Τέξας

Ο «Κλάδος» είναι (χρησιμοποιείται ενεστώτας γιατί εξακολουθεί να υπάρχει) μια Προτεσταντική σέκτα που γεννήθηκε το 1959 σε ένα σχίσμα με την εκκλησία των Αντβεντιστών της Έβδομης Ημέρας, όταν η Florence Houteff ανακοίνωσε τη Δευτέρα Παρουσία του Ιησού σε μια σύναξη στην κορφή ενός λόφου στο Τέξας. Μετά την αποτυχία της προφητείας, ένας αριθμός από «Προφήτες» έγιναν κεντρικά πρόσωπα, με τον πιο αξιοπρόσεχτο από αυτούς να είναι ο Vernon Howell (αργότερα μετονομάστηκε σε David Koresh), που έκανε κατήχηση στην ομάδα ώστε να πιστέψουν ότι μόνο αυτός είχε την ευθύνη και την εξουσιοδότηση να προφητεύει και να αναπαράγει τον «Οίκο του Δαυίδ». Το 1994, μετά από καταγγελίες για παράνομη κατοχή πυροβόλου όπλου και εκμετάλλευση ανηλίκου, το γραφείο ATF (Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives) εξασφάλισε ένταλμα για να εξετάσει τις κατηγορίες αυτές. Αλλά η επίθεσή τους αντιμετωπίστηκε με οχύρωση και πυροβολισμούς. Μετά από πολλές μέρες μάχης, το FBI φοβήθηκε για μαζικές αυτοκτονίες και προσπάθησε να παγιδεύσει τους οπαδούς με δακρυγόνα. Αλλά το συγκρότημα είχε πιάσει φωτιά από μέσα, σκοτώνοντας 80 ανθρώπους. Παραμένει άγνωστο το εάν επρόκειτο τελικά για μαζική αυτοκτονία ή αυτό ήταν κάλυψη από το FBI.

2. Κίνηση για την Αποκατάσταση των 10 Εντολών του Θεού, Ουγκάντα

Η συγκεκριμένη κίνηση ήταν ένα Καθολικό παρακλάδι που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1980 μετά από ένα υποτιθέμενο όραμα της Παρθένου Μαρίας, που παρήγγειλε άκαμπτη υπακοή στις Δέκα Εντολές. Τα μέλη της σέκτας μιλούσαν πολύ λίγο και κάποιες φορές υιοθετούσαν νοηματική μη φωνητική γλώσσα για να αποφύγουν να δώσουν λανθασμένες εντυπώσεις στους μάρτυρες γείτονές τους, απέφευγαν τη σεξουαλική επαφή για να αποφύγουν τη μοιχεία και νήστευαν δύο φορές τη βδομάδα. Καθώς υπέθεταν ότι πλησίαζε ο χρόνος της αποκάλυψης, ενθαρρύνονταν η ημερήσια εξομολόγηση, όπως επίσης το ξεπούλημα της περιουσίας τους και σταμάτησαν ακόμα και να εργάζονται στα χωράφια. Ωστόσο, όταν η «Ημέρα της Κρίσεως» δε συνέβη, οι οπαδοί άρχισαν να αμφισβητούν την αυθεντικότητα του ηγέτη τους και έτσι ανακοινώθηκε μια δεύτερη Ημέρα της Κρίσεως για την 17η Μαρτίου του 2000, όπου όλοι οι 1000 οπαδοί, ενήλικες και παιδιά, προσκαλέστηκαν να εορτάσουν την επικείμενη σωτηρία τους. Δεν ήξεραν όμως ότι η εορτή αυτή θα κορυφωνόταν με την θυσία και τη δηλητηρίασή τους.

1. Ο Ναός των Ανθρώπων, η Σφαγή στην Jonestown της Γουιάνα

Η πιο αποκρουστική και τρομακτική ιστορία μαζικής αυτοκτονίας έγινε από μέλη του Ναού των Ανθρώπων, μια σέκτα που γεννήθηκε στη δεκαετία του 1950 με τον υποτιθέμενο στόχο την άσκηση Αποστολικού Σοσιαλισμού. Τη δεκαετία του 1970 εγκαταστάθηκε μια ιεραποστολή στην Γουιάνα που ονομαζόταν «Jonestown», αποτελώντας μια υποτιθέμενη φιλανθρωπική κομμουνιστική κοινότητα καθώς και άσυλο για φυλετική και κοινωνική ισότητα με αυτοανακηρυγμένο ηγέτη τον Jim Jones. Ο Jones, που ισχυριζόταν ότι ήταν ο Μεσσίας, εφήρμοσε στρατηγικές νοητικού ελέγχου προκαλώντας πλύση εγκεφάλου στη σέκτα και απέκτησε πλήρη και αδιαφιλονίκητη αφοσίωση. Είχε φτιάξει ακόμα και τρύπες βασανιστηρίων για να επιλύει προβλήματα πειθαρχίας (για ενήλικες και παιδιά) και ασκούσε σεξουαλικό έλεγχο σε γυναίκες και παιδιά. Το Νοέμβριο του 1978 ξεκίνησαν να συμβαίνουν περίεργες εξαφανίσεις, συμπεριλαμβανομένου του φόνου του γερουσιαστή Leo Ryan που είχε σταλεί από την Καλιφόρνια για να επιθεωρήσει την κατάσταση και ενός αριθμού φυγάδων από τον καταυλισμό. Με το φόβο για αμερικανικά αντίποινα ο Jones άσκησε πλύση εγκεφάλου στους 912 οπαδούς του ώστε να διατηρήσουν τον Ναό των Ανθρώπων στην αιωνιότητα, πράγμα που θα κατάφερναν κάνοντας την υπέρτατη θυσία. Δηλητηριάζοντας τον εαυτό τους, έλαβαν μέρος στη μεγαλύτερη ομαδική αυτοκτονία στη σύγχρονη ιστορία.

Μια αξιοσημείωτη τάση του σύγχρονου πολιτισμού είναι η επιδίωξη αστραπιαίας νοητικής αναβάθμισης. Η ιδέα πίσω από πολλά δημοφιλή βίντεο και online παιχνίδια νοητικής εκπαίδευσης είναι η εξάσκηση σε έργα που ενδυναμώνουν τη μνήμη, την προσοχή και άλλες νοητικές διεργασίες με στόχο να γίνει κανείς πιο έξυπνο άτομο.

Η Nintendo προωθεί το παιχνίδι της για την Εποχή του Εγκεφάλου με τον χαρακτηρισμό «Όργανο Γυμναστικής για το Μυαλό». Το Lumosity, που ισχυρίζεται ότι έχει 20 εκατομμύρια χρήστες, λέει ότι τα παιχνίδια της που εξασκούν το μυαλό προσφέρουν «νοητικά οφέλη για τον πραγματικό κόσμο σε άτομα από όλες τις ηλικίες.» Το Cogmed που έχει υιοθετηθεί σε σχολεία στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Σουηδία βοηθάει τους χρήστες του να «ξεκλειδώσουν τις φυσικές νοητικές τους δυνατότητες με την εξάσκηση του εγκεφάλου.» Το περιοδικό Forbes πρόσφατα ανήγγειλε ότι η αναβάθμιση γνωσιακών ικανοτήτων θα γίνει η επόμενη βιομηχανία των τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι ένοπλες δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών διερευνούν την πιθανότητα της χρήσης τέτοιων γνωσιακών ασκήσεων ώστε να αυξήσουν τις ικανότητες των στρατιωτών.

Γιατί τέτοια τρέλα; Μέχρι προσφάτως, η υπερισχύουσα ομοφωνία στην ψυχολογία υποστήριζε την άποψη ότι η νοημοσύνη ήταν ένα ουσιωδώς σταθερό γνώρισμα. Αλλά το 2008, ένα άρθρο από μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλείς την Susanne Jaeggi και τον Martin Buschkuehl αμφισβήτησε αυτήν την οπτική και ανανέωσε τον ενθουσιασμό πολλών ψυχολόγων σχετικά με την πιθανότητα η νοημοσύνη να είναι κάτι για το οποίο μπορεί κανείς να εκπαιδευτεί με ασκήσεις που είναι γνωστές σήμερα ως παιχνίδια.

Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί άλλοι ερευνητές του τομέα της νοημοσύνης που εμφανίζουν σκεπτικισμό γι’ αυτού του είδους την έρευνα. Πριν κάποιος αποφασίσει να επενδύσει χρόνο και χρήμα στην αναζήτηση ενός γρήγορου και εύκολου τρόπου να ενισχύσει τη νοημοσύνη, είναι σημαντικό να δούμε και τις αντιρρήσεις στην ιδέα αυτή.

Στην προαναφερθείσα έρευνα, οι ερευνητές ξεκίνησαν βάζοντας τους συμμετέχοντες να συμπληρώσουν ένα τεστ λογικής για να μετρήσουν την νοημοσύνη ‘ροής’ που είχαν, δηλαδή την ικανότητα να κάνουν συνδέσεις μεταξύ πραγμάτων, να λύνουν νέα προβλήματα και να προσαρμόζονται σε νέες καταστάσεις. Στη συνέχεια, κάποιοι από τους συμμετέχοντες έκαναν εξάσκηση για περίπου οκτώ ώρες σε ένα δύσκολο νοητικό έργο που απαιτούσε την άσκηση προσοχής σε δύο ροές πληροφορίας (μια εκδοχή αυτού του νοητικού έργου προωθείται τώρα από την Lumosity). Άλλοι τοποθετήθηκαν σε μια ομάδα ελέγχου και δεν είχαν τέτοιου είδους εξάσκηση. Μετά, όλοι οι συμμετέχοντες έκαναν μια διαφορετική μορφή του τεστ λογικής.

Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Οι συγγραφείς ανέφεραν ότι οι συμμετέχοντες που είχαν δεχθεί την πολύωρη εξάσκηση επέδειξαν μεγαλύτερο σκορ στο τεστ λογικής απ’ ότι η ομάδα ελέγχου και παρόλο που ήταν σχετικά μικρή η χρονική περίοδος της εξάσκησης, αυτό το κέρδος ήταν αρκετά μεγάλο ώστε θα μπορούσε να περιμένει κανείς ότι θα επέφερε βελτίωση της επίδοσης στην καθημερινότητα.

Μοιάζει το παραπάνω ως ασυνήθιστος ισχυρισμός; Θα έπρεπε. Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες επίδειξης μεγάλων και με μεγάλη διάρκεια οφελών στη νοημοσύνη μέσω εκπαιδευτικών παρεμβάσεων, με λίγες όμως επιτυχίες. Όταν είχαν επιτευχθεί κέρδη στη νοημοσύνη, αυτά ήταν μέτρια και ακολουθούσαν μια πολύχρονη προσπάθεια.

Για παράδειγμα, σε μια έρευνα του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνα (γνωστή ως Abecedarian Early Intervention Project) παιδιά έλαβαν μια έντονη εκπαιδευτική παρέμβαση από τη νηπιακή ηλικία μέχρι τα 5 τους χρόνια, που ήταν σχεδιασμένη για να αυξήσει τη νοημοσύνη. Στα τεστ παρακολούθησης της μετέπειτα πορείας τους αυτά τα παιδιά επέδειξαν ένα πλεονέκτημα 6 μονάδων I.Q. πάνω από μια ομάδα ελέγχου (και ως ενήλικοι, παρουσίασαν 4 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αποφοιτήσουν από το κολέγιο). Σε αντιπαραβολή με την έρευνα αυτή, η αύξηση που υποδήλωσαν τα ευρήματα της έρευνας της Jaeggi ήταν 6 μονάδες I.Q. που επήλθε μετά από μόνο 6 ώρες εξάσκησης, δηλαδή περίπου μια μονάδα I.Q. την ώρα.

Αν και τα αποτελέσματα της έρευνας Jaeggi είναι ενδιαφέροντα, πολλοί ερευνητές απέτυχαν να επιδείξουν στατιστικά σημαντικά οφέλη στη νοημοσύνη με τη χρήση άλλων, παρόμοιων προγραμμάτων γνωσιακής εξάσκησης, όπως το Cogmed. Στην ιστοσελίδα PsychFileDrawer.org που ιδρύθηκε ως αρχείο για αποτυχημένες προσπάθειες επανάληψης πειραμάτων, υπάρχει μια λίστα Top20 από έρευνες που οι χρήστες της θα ήθελαν να τις δουν να επαναλαμβάνονται. Για την ώρα η έρευνα Jaeggi αποτελεί το νούμερο 1 στη λίστα αυτή. Ενώ αυτό αποτελεί μια ένδειξη για το ενδιαφέρον μεταξύ των ψυχολόγων στην ιδέα ότι η γνωσιακή εξάσκηση θα μπορούσε να παράγει αξιοσημείωτα κέρδη στη νοημοσύνη, αντανακλά επίσης μια εκτεταμένη επιφύλαξη προς τα αποτελέσματα μιας μοναδικής έρευνας.

Άλλος λόγος για σκεπτικισμό είναι η αδυναμία του σχεδιασμού της έρευνας Jaeggi: περιλάμβανε μονάχα ένα τεστ λογικής για να μετρήσει το κέρδος στη νοημοσύνη. Όπως τονίζουν σε μια πρόσφατη έρευνα οι γνωσιακοί ψυχολόγοι Zachary Shipstead, Thomas Redick και Randall Engle, η νοημοσύνη δε μπορεί να μετρηθεί με ένα μονάχα τεστ, αντανακλά αυτό που έχουν κοινό πολλά τεστ που απευθύνονται σε πολλές γνωσιακές ικανότητες. Η επίδειξη ότι οι συμμετέχοντες σε ένα πείραμα είναι καλύτεροι σε ένα τεστ λογικής μετά από γνωσιακή εξάσκηση δεν αποδεικνύει ότι είναι πιο έξυπνοι. Μερικώς μόνο δείχνει ότι είναι καλύτεροι σε ένα τεστ λογικής.

Δε θα πρέπει λοιπόν να εκπλαγούμε εάν αποδειχθούν λανθασμένοι οι ισχυρισμοί για ασυνήθιστα κέρδη νοημοσύνης. Οι περισσότεροι υπερβολικοί και ασυνήθιστοι τέτοιοι ισχυρισμοί είναι πραγματικά λανθασμένοι. Αλλά δεν θα έπρεπε να απογοητευτούμε πλήρως, επίσης. Αποτελέσματα από έρευνες όπως το σχέδιο Abecedarian υποδηλώνουν ότι η νοημοσύνη μπορεί να αυξηθεί με την βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών. Τέτοιες έρευνες δείχνουν ακόμα πως οι σημαντικές αυξήσεις δεν είναι δυνατές εάν δεν υπάρχει και μια μεγάλη αφιέρωση πόρων. Τα πράγματα δε γίνονται από μόνα τους και εάν το αγνοήσουμε αυτό, δεν θα έχουμε και το προσδοκώμενο όφελος.

Μια γυναίκα που έχασε τον έλεγχο των μελών της μετά από ένα καταστρεπτικό εγκεφαλικό επεισόδιο σχεδόν πριν από 15 χρόνια, ήπιε μια μακρόσυρτη γουλιά καφέ με τη χρήση ενός ρομποτικού μέλους που οδήγησε με τη σκέψη της.

Η 58χρονη χρησιμοποίησε ένα εγκεφαλικό εμφύτευμα για να ελέγχει το ρομποτικό μηχανισμό και να φέρει το δοχείο με τον καφέ στα χείλη της και αυτό είναι το πρώτο πράγμα που πήρε μετά από το καταστροφικό εγκεφαλικό επεισόδιο που την είχε πλήξει στο εγκεφαλικό στέλεχος, αφήνοντάς την εκτός των άλλων και ανίκανη να μιλήσει. Οι γιατροί χαιρέτισαν το κατόρθωμα ως την πρώτη επίδειξη ενός εμφυτεύματος που ελέγχει απευθείας ένα ρομποτικό μέλος με ικανότητα προσέγγισης και σύλληψης, κάτι που επιτυγχάνεται με την ανίχνευση και αποκωδικοποίηση των εγκεφαλικών σημάτων του ασθενούς.

Το συγκεκριμένο έργο είναι τμήμα μιας Αμερικανικής κλινικής έρευνας ενός πειραματικού εμφυτεύματος που ονομάζεται BrainGate, το οποίο οι γιατροί αντιμετωπίζουν ως το πρώτο βήμα που μας φέρνει πιο κοντά σε συσκευές που θα μπορούν να παρακάμψουν βλάβες του νευρικού συστήματος και να επιτρέψουν σε παράλυτους ανθρώπους να επανακτήσουν τον έλεγχο των μελών τους ή σε αναπήρους που έχουν χάσει μέλη να κινήσουν προσθετικούς μηχανισμούς.

«Στις αρχές έπρεπε να συγκεντρωθώ και να εστιάσω στους μυς που θα χρησιμοποιούσα ώστε να εκτελέσω συγκεκριμένες λειτουργίες», είπε η γυναίκα. «Το BrainGate είχε μια φυσική και άνετη αίσθηση και γρήγορα εξοικειώθηκα με την κλινική δοκιμή.»

Στο περιοδικό Nature οι ερευνητές περιγράφουν κλινικές δοκιμές στις οποίες η γυναίκα, γνωστή με το κωδικό όνομα S3 και ένας 66χρονος άντρας που αναφέρεται ως T2, χρησιμοποίησαν το εμφύτευμα για να ελέγξουν δύο διαφορετικά σχέδια του ρομποτικού μέλους. Η συσκευή που έχει μέγεθος χαπιού τοποθετείται χειρουργικά μερικά χιλιοστά μέσα στον κινητικό φλοιό στην επιφάνεια του εγκεφάλου, όπου τα 96 ηλεκτρόδιά του που έχουν πάχος τρίχας συλλαμβάνουν τη νευρωνική δραστηριότητα του ασθενή.

Σε μια σειρά δοκιμών οι ασθενείς έμαθαν να ελέγχουν το ρομποτικό μέλος και να μαζεύουν μπάλες από αφρό κινώντας νοητά το μπράτσο και το χέρι τους. Κανένας από τους ασθενείς δε μπορούσε να ελέγξει το ρομποτικό μέλος τόσο καλά όσο ένα φυσικό μέλος, αλλά οι γιατροί ήταν παρολαυτά ενθουσιασμένοι με την πρόοδό τους.

«Αυτά τα αποτελέσματα είναι η πρώτη επιστημονικά αξιολογημένη επίδειξη ενός τρισδιάστατου έργου προσέγγισης και σύλληψης με τη χρήση άμεσου εγκεφαλικού ελέγχου από μια ρομποτική συσκευή» δήλωσε ο Leigh Hochberg, νευρομηχανικός στο Πανεπιστήμιο Brown στο Rhode Island. «Κάποια από τους συμμετέχοντες μπόρεσε επίσης να χρησιμοποιήσει το ερευνητικό σύστημα Brain Gate για να πιάσει ένα μπουκάλι με καφέ και να πιει από αυτό. Αυτή ήταν η πρώτη φορά μέσα σε σχεδόν 15 χρόνια που η γυναίκα αυτή μπόρεσε να πιάσει κάτι με μονάχα τη δική της θέληση. Το χαμόγελο στο πρόσωπό της όταν το κατάφερε είναι κάτι που τόσο εγώ όσο και όλη η ερευνητική ομάδα δε θα ξεχάσουμε ποτέ», πρόσθεσε.

Ο άντρας που συμμετείχε στη δοκιμή είχε επίσης ένα εγκεφαλικό επεισόδιο στο στέλεχος από το 2006. Περιγράφοντας την εμπειρία του μετά τη δοκιμή, πράγμα που κατόρθωσε με τη χρήση ενός συστήματος που επιλέγει και διαβάζει γράμματα με το βλέμμα, είπε: «Απλά φαντάστηκα να κινώ το δικό μου χέρι και το ρομποτικό μέλος κινήθηκε εκεί που ήθελα να το πάω.»

Η συσκευή BrainGate εμφυτεύεται απευθείας στον εγκέφαλο, αλλά προεξέχει μέσα από το κρανίο έτσι ώστε να μπορεί να συνδεθεί με έναν υπολογιστή με ένα καλώδιο. Πιο προηγμένες συσκευές που είναι στο στάδιο του σχεδιασμού θα μπορούν να λειτουργούν χωρίς καλώδια και θα εμφυτεύονται σε κρυφά σημεία, κάτω από το δέρμα.

Μια ανησυχία σχετικά με τα εγκεφαλικά εμφυτεύματα είναι ότι χάνουν σταδιακά την δυνατότητα να νιώθουν τα νευρικά σήματα καθώς σχηματίζεται ουλώδης ιστός γύρω από τα πολύ λεπτά ηλεκτρόδια. Αλλά ένα καθησυχαστικό δείγμα της τελευταίας δοκιμής είναι ότι οι γιατροί μπορούσαν ακόμα να καταγράψουν χρήσιμα σήματα από τον εγκέφαλο της γυναίκας, αφού είχαν περάσει πέντε χρόνια από την εμφύτευση.

Ο John Donoghue, ένας από τους συγγραφείς της ερευνητικής εργασίας και διευθυντής του Ινστιτούτου Brain Institute στο Πανεπιστήμιο Brown, είπε πως υπάρχει ακόμα αρκετή δουλειά για να γίνει. «Θα έχουμε φτάσει πραγματικά στο στόχο μας όταν κάποιος που έχασε την κινητικότητα λόγω νευρολογικού τραυματισμού ή ασθένειας θα μπορεί αληθινά να αλληλεπιδράσει με το περιβάλλον χωρίς κανείς να καταλαβαίνει ότι χρησιμοποιεί μια διεπιφάνεια εγκεφάλου-υπολογιστή», δήλωσε.

Σε ένα μετέπειτα άρθρο, ο Andrew Jackson στο Ινστιτούτο Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιου Newcastle, είπε ότι η εν λόγω μελέτη υπογράμμισε το πώς η βασική έρευνα είναι ένας σημαντικός οδηγός για τέτοια τεχνολογικά επιτεύγματα. Σε περασμένα χρόνια, ασθενείς χρησιμοποίησαν το BrainGate για να ελέγχουν έναν κέρσορα σε μια οθόνη υπολογιστή και να σφίξουν τα τεντωμένα δάχτυλα ενός προσθετικού χεριού σχηματίζοντας μια γροθιά.

«Σε μια εποχή που ο πειραματισμός με πρωτεύοντα που δεν ανήκουν στο ανθρώπινο είδος είναι κάτι το οποίο αμφισβητείται, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα που αναφέρθηκαν ακολούθησαν προηγούμενες επιδείξεις νευρωνικών διεπαφών σε πιθήκους και δεκαετίες βασικής έρευνας για τον έλεγχο κινήσεων μελών» γράφει ο Jackson. «Αν και τα ρομποτικά μέλη προσφέρουν μια πρακτική βοήθεια, η αποκατάσταση των κινήσεων των ίδιων των μελών των ασθενών αποτελεί τον υπέρτατο στόχο», προσθέτει.

Τα θρησκευτικά ζητήματα είναι από αυτά που προκαλούν μεγάλο ενδιαφέρον για μεγάλη μερίδα ανθρώπων, λόγω ίσως των πολλών διαφωνιών που δημιουργούνται γύρω από αυτά, αλλά επίσης και της σημαντικής θέσης που κατέχουν στις πιο πνευματικές πτυχές της προσωπικότητάς μας. Το μεγαλύτερο θρησκευτικό ερώτημα έχει να κάνει με το εάν υπάρχει ή όχι Θεός. Στη συνέχεια παρουσιάζονται πέντε επιχειρήματα που υποστηρίζουν την ύπαρξη του Θεού μαζί με τα αντεπιχειρήματά τους που την αρνούνται. Τα επιχειρήματα αυτά απευθύνονται στην ιουδεοχριστιανική έννοια της Θεότητας.

Το Οντολογικό Επιχείρημα

Αν και οι άνθρωποι ανταποκρίνονται σε διαφορετικά έργα τέχνης, η ικανότητα της αισθητικής εμφανίζεται να είναι παγκόσμια. Το εγκεφαλικό δίκτυο που αντιδρά σε μια έντονη αισθητική εμπειρία μοιάζει να είναι το ίδιο με αυτό που συνδέεται με την αποτίμηση του εαυτού μας.

Μια πρόσφατη έρευνα που έγινε από ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης έριξε νέο φως στη φύση της αισθητικής εμπειρίας, που φαίνεται ότι ενοποιεί αισθητικές και συναισθηματικές αντιδράσεις με τρόπο που συνδέεται με το σύστημα προσωπικής εκτίμησης.

Όλοι μας έχουμε έντονες αισθητικές αντιδράσεις σε έργα τέχνης, ακόμα και παρόλο που οι εικόνες οι οποίες μας συγκινούν ποικίλουν ανάμεσα στα άτομα. Πέραν τούτου, συγκινούμαστε από συγκεκριμένες εικόνες για πολύ διαφορετικούς λόγους. Παρολαυτά, η ικανότητα του να έχει κανείς αισθητική φαίνεται ότι είναι καθολική.

Προηγούμενες νευροαπεικονιστικές μελέτες ξεκίνησαν να υπογραμμίζουν τη διαδικασία αυτή με το να ταυτοποιούν διάφορες εγκεφαλικές περιοχές που η ενεργοποίησή τους συσχετίζεται με μια ποικιλία αισθητικών εμπειριών. Αυτές περιλαμβάνουν μέρη στον πρόσθιο μέσο προμετωπιαίο φλοιό (aMPFC) και το ραβδωτό σώμα (κερκοφόρος πυρήνας και κέλυφος), με αρκετές ακόμα περιοχές να έχουν εντοπιστεί από μερικές έρευνες αλλά όχι από όλες.

Οι ερευνητές της Νέας Υόρκης επιχείρησαν να διαλευκάνουν το ζήτημα εξετάζοντας πιο επισταμένα την ένταση και την ποικιλία των αισθητικών αποκρίσεων που σχετίζονται με έργα τέχνης. Τα αποτελέσματά τους δημοσιεύτηκαν τον Απρίλιο του 2012 στο περιοδικό Frontiers in Human Neuroscience.

Για τους σκοπούς της έρευνας οι συμμετέχοντες, που κυμαίνονταν από άτομα που είχαν ελαφρά εμπειρία στην τέχνη και στην ιστορία της μέχρι άτομα που είχανε φοιτήσει σε κάποιο προπτυχιακό πρόγραμμα ιστορίας τέχνης, εξέτασαν 109 εικόνες από έναν διαδικτυακό κατάλογο εικόνων τέχνης.

Αυτά τα έργα τέχνης προέρχονταν από μια ποικιλία πολιτισμικών παραδόσεων (Αμερικάνικης, Ευρωπαϊκής, Ινδικής και Ιαπωνικής) και από διάφορες ιστορικές περιόδους (από τον 15ο αιώνα μέχρι το πρόσφατο παρελθόν). Οι εικόνες ήταν παραστατικές και αφηρημένες και περιλάμβαναν διάφορες κατηγοριοποιήσεις (γυναικείες και αντρικές φιγούρες, μια ανάμεικτη ομάδα, νεκρή φύση, τοπία, αφηρημένη τέχνη).

Με σκοπό να ελαχιστοποιηθεί η αναγνώριση, που πιθανόν θα επέφερε αντιδράσεις βασισμένες στη φήμη ενός έργου και όχι στη γνήσια εντύπωση που προκαλεί, δεν χρησιμοποιήθηκαν ευρέως αναπαραχθείσες εικόνες και πράγματι, οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στην έρευνα, δεν αναγνώρισαν καμία από τις εικόνες.

Οι συμμετέχοντες βαθμολόγησαν κάθε έργο τέχνης με μια κλίμακα από το 1 (χαμηλότερη βαθμολογία) μέχρι 4 (υψηλότερη) ως απόκριση στην παρακάτω ερώτηση: «Πόσο έντονα σε συγκινεί αυτή η ζωγραφιά;» Τους είχαν πει ότι οι ζωγραφιές θα μπορούσαν να καλύπτουν όλο το φάσμα μεταξύ του «όμορφου» και «παράξενου» ή ακόμα «άσχημου» και ότι οι αποκρίσεις τους θα έπρεπε να αντανακλούν πόσο η συγκεκριμένη εικόνα τους «κινεί» («Το σημαντικότερο είναι να υποδείξεις ποια έργα βρίσκεις δυνατά, ευχάριστα ή έντονα»).

Κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης αυτής οι ερευνητές εκτίμησαν τη νευρολογική δραστηριότητα των συμμετεχόντων χρησιμοποιώντας λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI). Μετά την απεικονιστική διαδικασία, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν το ίδιο σύνολο ζωγραφιών σε μια οθόνη υπολογιστή και συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο εννέα στοιχείων που τους ζητούσε να βαθμολογήσουν την ένταση με την οποία κάθε έργο τέχνης τους προκάλεσε τα παρακάτω συναισθήματα: χαρά, απόλαυση, θλίψη, σύγχυση, δέος, φόβο, αηδία, ομορφιά και το θείο.

Οι υποκειμενικές εκτιμήσεις επέδειξαν πολύ χαμηλή συμφωνία μεταξύ των συμμετεχόντων, αποκαλύπτοντας ότι τα έργα τέχνης που οι άνθρωποι έβρισκαν συγκινητικά άλλαζαν από άτομο σε άτομο. Οι ερμηνείες της εγκεφαλικής δραστηριότητας έδειξαν ότι οι αισθητικές, ή ινιακό-κροταφικές, περιοχές αντιδρούσαν ανεξάρτητα με τη βαθμολογία που οι συμμετέχοντες έδιναν σε έναν πίνακα και πως η αντίδραση ήταν μεγαλύτερη για πιο συγκινητικούς πίνακες.

Αλλά για τους πίνακες που είχαν λάβει «4», κάτι που αποτελεί ένδειξη ότι ένα έργο συγκίνησε πραγματικά τον συμμετέχοντα, τα αποτελέσματα του fMRI έδειξαν την εμπλοκή μιας επιπρόσθετης νευρολογικής διεργασίας. Αν και οι συμμετέχοντες διέφεραν μεταξύ τους στο σε ποια έργα έδιναν ‘τεσσάρια’, οι εγκέφαλοι όλων έδειξαν μια σημαντική αύξηση στη δραστηριότητα σε ένα συγκεκριμένο δίκτυο των πρόσθιων και υποφλοιωδών περιοχών αντιδρώντας σε έργα που ανέφεραν ως ιδιαίτερα συγκινητικά. Η δραστηριότητα αυτή περιλάμβανε αρκετές περιοχές που ανήκουν στο δίκτυο αυτόματης λειτουργίας (Default mode network, DMN) του εγκεφάλου, μια περιοχή που στο παρελθόν έχει συνδεθεί με τη λειτουργία του ενδοσκοπικού συλλογισμού.

«Οι αισθητικές κρίσεις για πίνακες είναι ιδιαίτερα προσωπικές, δεδομένου ότι οι ζωγραφιές που βιώνονται ως συγκινητικές διαφέρουν ευρέως μεταξύ των ανθρώπων» παρατηρούν οι ερευνητές. «Αλλά τα νευρικά συστήματα που υποστηρίζουν αισθητικές αντιδράσεις παραμένουν σε μεγάλο βαθμό τα ίδια από άτομο σε άτομο. Ακόμα περισσότερο, οι πιο συγκινητικοί πίνακες παράγουν μια επιλεκτική ενεργοποίηση ενός δικτύου εγκεφαλικών περιοχών που είναι γνωστό ότι ενεργοποιείται όταν σκεφτόμαστε για προσωπικά μας θέματα όπως τις προσωπικές μας ιδιαιτερότητες και τα όνειρά μας, ή όταν μελετούμε το μέλλον μας.»

Για τη μελέτη συνεργάστηκαν ακόμη ο Edward Vessel, ερευνητής στο Κέντρο Εγκεφαλικής Απεικόνισης (Center for Brain Imaging), η Gabrielle Starr, επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Αγγλικών και η Nava Rubin, επίκουρη καθηγήτρια στο Κέντρο Νευροεπιστημών (Center for Neural Science).

Σε ένα πρόσφατο βιβλίο με τίτλο ‘Ένα Σύμπαν από το Τίποτα: Γιατί υπάρχει Κάτι παρά το Τίποτα: (A Universe From Nothing: Why There Is Something Rather Than Nothing), ο κοσμολόγος Larry Krauss περιγράφει πώς το σύμπαν μας θα μπορούσε να έχει προέλθει φυσικώς από ένα προϋπάρχον αδόμητο κενό που το αποκαλεί ‘τίποτα'. Βασίζει το επιχείρημά του στην Κβαντική Φυσική μαζί με πρόσφατα καλά εδραιωμένα αποτελέσματα της Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων και της Κοσμολογίας. Ανταποκρινόμενος, ο γνωστός αθεϊστής Richard Dawkins, αγάλλεται δηλώνοντας, «Ακόμα και ο τελευταίος άσος που απέμεινε στον θεολόγο, το ‘γιατί υπάρχει κάτι παρά το τίποτα', συρρικνώνεται μπροστά στα μάτια σου καθώς διαβάζεις αυτές τις σελίδες.»

Ο φιλόσοφος David Albert δεν το δέχεται. Στους Times της Νέας Υόρκης (New York Times Book Reviews, March 25, 2012) ρωτάει, από πού προήλθαν οι ίδιοι οι νόμοι της Κβαντικής Μηχανικής. Ο Krauss παραδέχεται ότι δε γνωρίζει, αλλά προτείνει ότι μπορεί να έχουν εμφανιστεί τυχαία, στην όποια περίπτωση θα είχε αναδυθεί ένα σύμπαν σαν το δικό μας χωρίς κάποια προκαθορισμένη αιτία. Μια άλλη άποψη που υιοθετεί ο φυσικός Victor Stenger είναι ότι οι νόμοι της φυσικής έρχονται φυσικά στην ύπαρξη από τις συμμετρίες του κενού.

Ότι και να συμβαίνει, ο Albert δηλώνει πως δεν έχει σημασία ποιοι είναι οι νόμοι της φυσικής. «Δεν έχουν εμπλακεί οσοδήποτε σε ερωτήσεις σχετικά με το από πού προήλθε η στοιχειώδης ουσία, ή για το γιατί ο κόσμος θα έπρεπε να αποτελείται από τη συγκεκριμένη στοιχειώδη ουσία που αποτελείται, σε αντίθεση με κάτι άλλο ή ακόμα και με τίποτε απολύτως.»

Ο Krauss λέει ότι ο λόγος για τον οποίο μάλλον υπάρχει κάτι παρά τίποτε είναι ότι η κατάσταση του κβαντικού κενού είναι ασταθής. Όσοι κριτικάρουν τις απόψεις του από θεολογικής ή φιλοσοφικής απόψεως ισχυρίζονται ότι αυτό στο οποίο αναφέρεται δεν είναι στην πραγματικότητα ‘τίποτα’. Ο Krauss απορρίπτει την κριτική και απαντάει ότι το ‘τίποτα’ όσων τον κριτικάρουν είναι κάποια «ασαφής και ασθενώς προσδιορισμένη» καθώς επίσης «διανοητικώς χρεωκοπημένη» έννοια της «μη ύπαρξης». Ο Albert όμως επιμένει, ότι o Krauss είναι απόλυτα λάθος και οι θρησκευτικοί και φιλοσοφικοί επικριτές του έχουν εντελώς δίκιο.»

Στην πραγματικότητα, το βιβλίο του Krauss είναι μια καλή εισαγωγή στις τελευταίες εξελίξεις της κοσμολογίας για ένα άτομο που του αρέσει να ερευνά το συγκεκριμένο γνωστικό πεδίο. Εάν δεν σας βρίσκουν σύμφωνους οι φιλοσοφικές ή θεολογικές απόψεις του Krauss, θα μπορούσατε ούτως ή άλλως να διαβάσετε το βιβλίο γιατί οι απόψεις που κατατίθενται εκεί είναι αντιπροσωπευτικές των φυσικών σωματιδίων και των κοσμολόγων. Για να μπορεί να αμφισβητήσει κανείς κάποιες ιδέες, καλό θα ήταν να γνωρίζει που βασίζονται.

Σαφώς, δεν υπάρχει κάποια συμφωνία μεταξύ των Ακαδημαϊκών σχετικά με το πώς μπορεί να προσδιοριστεί το ‘τίποτα’. Μπορεί να είναι και αδύνατο. Για να προσδιορίσεις το ‘τίποτα’ θα πρέπει να του αποδώσεις κάποια συγκεκριμένη ιδιότητα, αλλά τότε, εάν έχει ιδιότητα δεν είναι τίποτα!

Ο Krauss δείχνει ότι το σύμπαν μας θα μπορούσε να έχει προέλθει με φυσικό τρόπο χωρίς να καταστρατηγεί οποιονδήποτε γνωστό νόμο της φυσικής. Αν και αυτό είναι ήδη γνωστό εδώ και ένα τέταρτο του αιώνα, ο Krauss εκσυγχρονίζει τα επιχειρήματα. Το ‘τίποτα’ στο οποίο αναφέρεται είναι στην πραγματικότητα προσδιορίσιμο. Θα μπορούσε ίσως καλύτερα να οριστεί ως ‘κενό’, που είναι αυτό το οποίο έρχεται ως αποτέλεσμα όταν κάποιος εφαρμόζει την κβαντική θεωρία στον ίδιο το χωρόχρονο. Είναι τόσο τίποτα όσο μπορεί να είναι το τίποτα. Το κενό αυτό μπορεί να περιγραφεί μαθηματικά. Έχει μια ρητή κυματοσυνάρτηση. Το κενό αυτό είναι το ισοδύναμο της κβαντικής βαρύτητας του κβαντικού κενού στη θεωρία κβαντικού πεδίου.

Ο Krauss περιγράφει ακόμα το πώς η κοσμολογία προτείνει ένθερμα πως υπάρχει ένα πολύ-σύμπαν (multiverse) στο οποίο το δικό μας σύμπαν είναι απλώς ένα μέλος. Έτσι, το πραγματικό ζήτημα δεν είναι το πώς προήλθε το δικό μας συγκεκριμένο σύμπαν, αλλά πώς προέκυψαν και από πού προήλθαν τα πολλαπλά σύμπαντα. Η ερώτηση αυτή έχει μια εύκολη απάντηση: το πολύ-σύμπαν είναι αιώνιο. Έτσι, εφόσον πάντα υπήρχε, δε χρειάζεται να έχει προέλθει από κάτι.

Ο Albert όμως δεν έχει ικανοποιηθεί σχετικά με το εάν ο Krauss έχει απαντήσει τη θεμελιώδη ερώτηση: Γιατί υπάρχει κάτι παρά τίποτα, δηλαδή, το ον παρά το μη ον; Και πάλι, υπάρχει μια απλή ανταπάντηση: Γιατί θα έπρεπε το τίποτα, ασχέτως με το πώς προσδιορίζεται, να είναι η προεπιλεγμένη (στάνταρ) κατάσταση ‘ύπαρξης’ και όχι το κάτι; Και, για να μπει και η θρησκεία στο όλο σχήμα, κάποιος θα μπορούσε να ρωτήσει: Γιατί να υπάρχει ο Θεός και όχι το τίποτα; Από τη στιγμή που οι θεολόγοι δηλώνουν ότι υπάρχει Θεός (ως αντίθεση με το τίποτα), δεν μπορούν να ρωτούν έναν κοσμολόγο γιατί υπάρχει ένα σύμπαν (και όχι το τίποτα).

Ισχυρίζονται ότι ο Θεός είναι μια αναγκαία οντότητα. Αλλά τότε, γιατί δεν μπορεί ένα πολύ-σύμπαν χωρίς Θεό να είναι μια αναγκαία οντότητα;

Μπορεί φυσικά κανείς να επιμένει να ρωτά, γιατί υπάρχει κάτι και όχι τίποτα, όπου το τίποτα σημαίνει τη μη ύπαρξη συμπεριλαμβανομένης της απουσίας ενός Θεού. Εδώ μπορούμε τουλάχιστον να παρέχουμε μια πρόταση που βασίζεται στη γνώση που έχουμε για το κβαντικό κενό. Όπως το έθεσε ο Νομπελίστας Frank Wilczek σε ένα άρθρο του Scientific American το 1980 (The Cosmic Asymmetry Between Matter and Antimatter, S.A. 243, no.6): «το Κενό είναι ασταθές».

Η σημασία της και συνέπειες

Η αρχή της μετενσάρκωσης φαίνεται ότι προσφέρει μια από τις πιο ελκυστικές εξηγήσεις της προέλευσης και του προορισμού της ανθρωπότητας. Είναι αποδεκτή όχι μόνο από οπαδούς Ανατολικών θρησκειών και πνευματικών κινήσεων της Νέας Εποχής, αλλά επίσης από πολλούς άλλους που δεν υιοθετούν τέτοια εσωτεριστικά ενδιαφέροντα και πεποιθήσεις.

Το να ξέρεις ότι έχεις ζήσει πολλές ζωές πριν από αυτή που ζεις τώρα και πως υπάρχουν πολλές ακόμα που έπονται είναι μια πολύ ελκυστική προοπτική για να αποτιμήσεις το νόημα της ζωής. Από τη μια μεριά, η μετενσάρκωση είναι πηγή μεγάλης άνεσης, ιδιαίτερα για εκείνους που αναζητούν απελευθέρωση βάσει των εσωτερικών τους πόρων. Δίνει εξασφάλιση για τη συνέχεια της ύπαρξης του ατόμου σε επόμενες ζωές και έτσι εξασφαλίζεται μια ανανεωμένη ευκαιρία για την επίτευξη της απελευθέρωσης. Από την άλλη μεριά, η μετενσάρκωση είναι ένας τρόπος να απορρίψει κάποιος τις μονοθεϊστικές διδασκαλίες μιας τελικής κρίσης από έναν ιερό Θεό, που έχει ως πιθανό αποτέλεσμα να καταδικαστεί αιώνια να υποφέρει στην κόλαση.

Ένας άλλος μεγάλος λόγος για την αποδοχή της μετενσάρκωσης από τόσους πολλούς ανθρώπους σήμερα είναι ότι φαίνεται πως εξηγεί τις διαφορές που παρατηρούνται μεταξύ των ανθρώπων. Κάποιοι είναι υγιείς, ενώ άλλοι βασανίζονται όλη τη ζωή τους από φυσικά μειονεκτήματα. Κάποιοι είναι πλούσιοι, άλλοι βρίσκονται στα όρια της επιβίωσης. Κάποιοι έχουν επιτυχία χωρίς καν να επιδεικνύουν κάποια θρησκευτικότητα, ενώ κάποιοι άλλοι είναι διαρκώς αποτυχημένοι, παρά την θρησκευτική τους αφοσίωση. Οι Ανατολικές θρησκείες εξηγούν αυτές τις διαφορές ως αποτέλεσμα προηγούμενων ζωών, καλών ή κακών, που αποδίδουν τους καρπούς τους στην παρούσα ζωή μέσω της δράσης του κάρμα. Έτσι η μετενσάρκωση φαίνεται ότι είναι ο τέλειος τρόπος να τιμωρηθούν ή να ανταμειφτούν οι πράξεις κάποιου, χωρίς να χρειάζεται η αποδοχή ενός προσωπικού Θεού ως της Ύστατης Πραγματικότητας.

Η μετενσάρκωση στις θρησκείες

Η μετενσάρκωση μιας οντότητας που είναι ο πυρήνας της ανθρώπινης ύπαρξης (στην ινδουϊστική παράδοση αποκαλείται ‘ατμάν’ ή ‘πουρούσα’) σε έναν μακρύ κύκλο που υποδηλώνει πολλές ζωές και σώματα δεν είναι τόσο παλιά έννοια όσο υποστηρίζουν κάποιοι σύγχρονοι ισχυρισμοί. Δεν είναι κοινό στοιχείο για τις περισσότερες από τις παλαιότερες γνωστές θρησκείες, ούτε ανήκει η προέλευσή της σε ένα πανάρχαιο παρελθόν.

Η κλασική μορφή του δόγματος της μετενσάρκωσης σχηματίστηκε στην Ινδία, αλλά σίγουρα όχι νωρίτερα από τον 9ο προ Χριστού αιώνα, όταν έγινε η σύνθεση των Βραχμανικών κειμένων. Μετά τον καθαρότερο προσδιορισμό της έννοιας από τις Ουπανισάδες μεταξύ του 7ου και 5ου προ Χριστού αιώνα, υιοθετήθηκε από τις άλλες σημαντικές Ανατολικές θρησκείες που είχαν προέλευση την Ινδία, τον Βουδισμό και τον Τζαϊνισμό. Λόγω της διάδοσης του Βουδισμού στην Ασία, η μετενσάρκωση υιοθετήθηκε αργότερα από τον Κινέζικο Ταοϊσμό, αλλά όχι νωρίτερα από τον 3ο προ Χριστού αιώνα.

Οι αρχαίες θρησκείες του Μεσογειακού κόσμου ανέπτυξαν εντελώς διαφορετικά είδη πεποιθήσεων για τη μετενσάρκωση. Για παράδειγμα, ο Ελληνικός Πλατωνισμός ισχυρίστηκε την προ-ύπαρξη της ψυχής σε έναν ουράνιο κόσμο και την πτώση της σε ένα ανθρώπινο σώμα λόγω της αμαρτίας. Για να απελευθερωθεί από τα δεσμά της και να επιστρέψει σε μια κατάσταση καθαρής ύπαρξης, η ψυχή πρέπει να υποστεί κάθαρση μέσω της μετενσάρκωσης. Η έκφραση τέτοιων πεποιθήσεων από τον Πλάτωνα φανερώνουν την επιρροή που είχε δεχθεί από τις προγενέστερες φιλοσοφικές σχολές του Ορφισμού και των Πυθαγορείων. Το πρώτο σημαντικό Ελληνικό φιλοσοφικό σύστημα που υιοθέτησε μια θέαση μετενσάρκωσης παρόμοια με αυτή του Ινδουϊσμού ήταν ο Νέο-Πλατωνισμός, στον 3ο μ.Χ. αιώνα, έχοντας λάβει επιδράσεις από την Ανατολή.

Στην περίπτωση της αρχαίας Αιγύπτου, η ‘Αιγυπτιακή Βίβλος των Νεκρών’ περιγράφει το ταξίδι της ψυχής στον επόμενο κόσμο, χωρίς όμως να αφήνει υπαινιγμούς για επιστροφή της στη γη. Όπως είναι καλά γνωστό, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι μουμιοποιούσαν τους νεκρούς ώστε το σώμα να διατηρηθεί και να συνοδεύσει την ψυχή σ’ αυτόν τον κόσμο. Αυτό υποδεικνύει μια πεποίθηση για ανάσταση παρά για μετενσάρκωση. Παρομοίως, σε πολλές περιπτώσεις αρχαίων θρησκειών σε φυλές που θεωρείται σήμερα ότι πιστεύουν στη μετενσάρκωση, πιο πολύ διδάσκουν την προ-ύπαρξη της ψυχής πριν από τη γέννηση ή την ανεξάρτητη επιβίωσή της μετά το θάνατο. Αυτό δεν έχει καμία σύνδεση με την κλασική ιδέα της μετανάστευσης από ένα φυσικό σώμα σε ένα άλλο σύμφωνα με τις απαιτήσεις ενός απρόσωπου νόμου, όπως το κάρμα.

Η μετενσάρκωση στον Ινδουισμό

Η προέλευση της Σαμσάρα, του τροχού των μετενσαρκώσεων, θα πρέπει να αποδοθεί στον Ινδουισμό και στα κλασικά του συγγράμματα. Δε θα πρέπει να εμφανίστηκε νωρίτερα από τον 9ο π.Χ. αιώνα, γιατί οι Βεδικοί ύμνοι, τα πιο αρχαία συγγράμματα του Ινδουισμού, δεν την αναφέρουν, κάτι που υποδηλώνει ότι η μετενσάρκωση δεν είχε ακόμα διατυπωθεί στην εποχή της σύνθεσης των ύμνων (13ος - 10ος αιώνας π.Χ.). Ας αναλύσουμε συνεπώς την ανάπτυξη της έννοιας της αθανασίας στα μεγάλα Ινδουιστικά συγγράμματα, ξεκινώντας από τις Βέδες και τις Βραχμάνες.

Αθανασία στους Βεδικούς ύμνους και στις Βραχμάνες

Την εποχή που είχαν γραφτεί οι Βεδικοί ύμνοι η εικόνα που υπήρχε για τη μεταθανάτια ζωή ήταν πως ένα ανθρώπινο ον συνεχίζει να υπάρχει μετά το θάνατο ως ολόκληρο άτομο. Μεταξύ ανθρώπων και θεών υπήρχε απόλυτη διάκριση, όπως και σε όλες τις άλλες πολυθεϊστικές θρησκείες του κόσμου. Η έννοια μιας απρόσωπης συγχώνευσης με την πηγή όλης της ύπαρξης, όπως αργότερα προτάθηκε από τις Ουπανισάντ, ήταν αδιανόητη. Παρακάτω παρουσιάζονται κάποια επιχειρήματα για την υπόθεση αυτή, που προκύπτουν από την ερμηνεία της επικήδειας τελετής:

1 Όπως ήταν ο κανόνας σε άλλες αρχαίες θρησκείες (για παράδειγμα αυτές της Αιγύπτου και της Μεσοποταμίας), οι αποθανόντες θάβονταν με την τροφή και τα ρούχα που θεωρούνταν απαραίτητα για τη μεταθανάτια ζωή. Επιπλέον, η πίστη των αρχαίων Αρίων στη διατήρηση της ατομικής ταυτότητας μετά το θάνατο, τους οδήγησε στο να αποτεφρώνουν το νεκρό σύζυγο μαζί με την (ζωντανή) γυναίκα του και να τους δένουν μαζί ώστε να τον συντροφεύει στη μεταθανάτια ζωή. Σε κάποια μέρη της Ινδίας η τελετή αυτή γινόταν μέχρι την Βρετανική αποίκιση.

2 Αντίστοιχα με την παράδοση της αρχαίας Κινέζικης θρησκείας, οι αποθανόντες συγγενείς σχημάτιζαν μια άγια ιεραρχία στο βασίλειο των νεκρών. Ο τελευταίος άντρας που είχε πεθάνει μνημονευόταν ξεχωριστά για ένα χρόνο μετά την αναχώρησή του και στη συνέχεια περιλαμβανόταν στα επικήδεια πρόσφορα της μηνιαίας τελετής 'shraddha'. Η τελετή αυτή ήταν αναγκαία γιατί ο αποθανών μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά ή θετικά τη ζωή των ζωντανών.

3 Σύμφωνα με τη Βεδική ανθρωπολογία, τα συστατικά της ανθρώπινης φύσης είναι το φυσικό σώμα, το 'ashu' και το 'manas'. Το Ashu αντιπροσωπεύει τη ζωτική αρχή (διαφορετική από τα προσωπικά χαρακτηριστικά) και το manas το σύνολο των ψυχο-πνευματικών ικανοτήτων (νου, συναίσθημα και θέληση). Η πίστη στη διατήρηση των τριών συστατικών μετά το θάνατο αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η οικογένεια απευθυνόταν στον αποθανόντα συγγενή στην επικήδεια τελετή ως μια ατομική συγκέντρωση των παραπάνω: «Είθε τίποτε από τα manas σου, τίποτε από τα ashu σου, τίποτε από τα μέλη σου, τίποτε από τα ζωτικά σου υγρά, τίποτε από το εδώ σώμα σου με κανέναν τρόπο να μη χαθεί» (Atharva Veda 18,2,24).

4 O Yama, θεός του θανάτου (αναφέρεται επίσης σε παλιά Βουδιστικά και Ταοϊστικά συγγράμματα) κυριαρχεί στις ψυχές των νεκρών και είναι επίσης αυτός που λαμβάνει τις προσφορές από την οικογένεια προς όφελος του εκλειπόντα. Στη Rig Veda αναφέρεται γι' αυτόν: «Ο Yama ήταν ο πρώτος που μας βρήκε την κατοικία μας, έναν τόπο που δεν μπορούν ποτέ να μας τον πάρουν, όπου οι αρχαίοι πατέρες μας αποχώρησαν όλοι όσοι γεννιούνται πάνε εκεί από αυτό το μονοπάτι, ακολουθώντας το δικό τους» (Rig Veda 10, 14, 2). Η θεία δικαιοσύνη παρέχονταν από τους θεούς Yama, Soma και Indra, όχι από κάποιον απρόσωπο νόμο όπως το κάρμα. Ένα από τα χαρακτηριστικά τους ήταν να ρίχνουν τους αμαρτωλούς σε μια αιώνια σκοτεινή φυλακή από την οποία δε θα μπορούσαν ποτέ να ξεφύγουν.

Η προϋπόθεση του να δρέπει κάποιος την ανταμοιβή μιας ζωής σε μια νέα γήινη ύπαρξη (αντί για παραδείσια μεταθανάτια ζωή) εμφανίστηκε στα Βραχμανικά συγγράμματα (9ος π.Χ. αιώνας). Ανέφεραν για μια περιορισμένη ουράνια αθανασία, που εξαρτιόταν από τις πράξεις και την ποιότητα των θυσιών που είχε κάνει κάποιος κατά τη διάρκεια της ζωής του. Μετά την ανταμοιβή για τα παραπάνω, οι άνθρωποι θα πρέπει να αντιμετωπίσουν έναν δεύτερο θάνατο στην ουράνια σφαίρα (punarmrityu) και μετά να επιστρέψουν σε μια γήινη ύπαρξη. Το κατάλληλο αντίδοτο για τη μοίρα αυτή προέκυψε να είναι η εσωτερική γνώση, κάτι που θα μπορούσε να επιτευχθεί μονάχα μέσα στη γήινη ύπαρξη ενός ανθρώπου.

Μετενσάρκωση στις Ουπανισάντ

Οι Ουπανισάντ ήταν τα πρώτα συγγράμματα που μετακίνησαν την τοποθεσία του 'δεύτερου θανάτου' ενός ατόμου από την ουράνια σφαίρα στον επίγειο κόσμο και που θεώρησαν ότι η κατάλληλη επίλυση του ζητήματος ήταν η γνώση της ταυτότητας του atman-Brahman. Η άγνοια του πραγματικού εσωτερικού εαυτού ενός ατόμου (ατμάν ή πουρούσα) βάζει το κάρμα σε κίνηση, το νόμο της αιτίας και του αποτελέσματος όπως αυτός νοείται στην Ανατολική πνευματική παράδοση. Η πρώτη του ξεκάθαρη διατύπωση μπορεί να βρεθεί στην Brihadaranyaka Upanishad (4,4,5):

Σύμφωνα με τι πράττει κανείς, σύμφωνα με το πώς συμπεριφέρεται κανείς, έτσι ανάλογα θα γίνει. Σ' αυτόν που πράττει καλό θα γίνει καλό. Σ' αυτόν που πράττει κακό θα γίνει κακό. Κάποιος γίνεται ενάρετος από ενάρετη δράση, κακός από κακή δράση.

Η Μετενσάρκωση (σαμσάρα) είναι ο πρακτικός τρόπος με τον οποίο κάποιος δρέπει τους καρπούς των πράξεών του. Ο εαυτός αναγκαστικά εισέρχεται σε μια νέα υλική ύπαρξη μέχρι να πληρωθεί όλο το καρμικό χρέος:

Μέσω της σκέψης, του αγγίγματος, της όρασης και των αισθημάτων και με την αφθονία της τροφής και του πιοτού γίνεται η γέννηση και η ανάπτυξη του ενσώματου εαυτού. Σύμφωνα με τις πράξεις του, ο ενσώματος εαυτός αναλαμβάνει επιτυχώς διάφορες μορφές σε διάφορες συνθήκες
(Shvetashvatara Upanishad 5,11)

Μπορούμε συνεπώς να διακρίνουμε μια θεμελιώδη στροφή στο νόημα της μεταθανάτιας ζωής από τη βεδική οπτική. Οι Ουπανισάντ εγκατέλειψαν τον στόχο της επικοινωνίας με τους θεούς (Agni, Indra, κ.λπ.), κάτι που θα ήταν κατορθωτό με τις καλές θυσίες και θεώρησαν ως τελική μοίρα του ανθρώπου την απρόσωπη συγχώνευση του ατμάν-μπραχμάν, κάτι που θα επιτευχθεί αποκλειστικά και μόνο με την εσωτερική γνώση. Στο νέο αυτό πλαίσιο, το κάρμα και η μετενσάρκωση αποτελούν στοιχεία κλειδιά που θα καθορίσουν όλες τις περαιτέρω επεκτάσεις στον Ινδουισμό.

Η Μετενσάρκωση στα Έπη και στις Πουράνας

Στη Μπαγκαβάτ Γκιτά, που είναι τμήμα του ινδικού έπους Μαχαμπαράτα, η μετενσάρκωση δηλώνεται ξεκάθαρα ως φυσική διαδικασία της ζωής που ακολουθείται από κάθε θνητό πλάσμα. Ο Κρίσνα λέει:

Ακριβώς όπως ο εαυτός προάγεται μέσω της παιδική ηλικίας, τη νιότη και τα γηρατειά στο φυσικό σώμα, έτσι προάγεται σε ένα άλλο σώμα μετά το θάνατο. Το σοφό άτομο δεν συγχύζεται με την αλλαγή αυτή που καλείται θάνατος (2,13). Ακριβώς όπως το σώμα ξεντύνεται από τα φθαρμένα ρούχα και φοράει καινούργια, έτσι ο απεριόριστος, αθάνατος εαυτός ξεντύνεται τα φθαρμένα σώματα και εισέρχεται σε νέα (2,22).

Στις Πουράνας αναπτύσσεται με μεγαλύτερη λεπτομέρεια το εν λόγω θέμα, έτσι ώστε συγκεκριμένες μοίρες προκύπτουν ανάλογα με το είδος των 'αμαρτιών' που έχει διαπράξει κανείς:

Ο δολοφόνος ενός βραχμάνου γίνεται λαίμαργος, ο δολοφόνος μιας αγελάδας γίνεται καμπούρης και ηλίθιος, ο δολοφόνος μιας παρθένου γίνεται λεπρός, και οι τρεις γεννιούνται σαν απόκληροι. Ο σφαγέας μιας γυναίκας και ο καταστροφέας εμβρύων γίνεται βάρβαρος γεμάτος ασθένειες, αυτός που προβαίνει σε παράνομες συνουσίες γίνεται ευνούχος, αυτός που πάει με τη γυναίκα του δασκάλου του γίνεται ανορεκτικός. Εκείνος που τρώει σάρκα γίνεται πολύ κόκκινος, αυτός που πίνει οινοπνευματώδη αποκτά αποχρωματισμένα δόντια... Αυτός που κλέβει φαί γίνεται αρουραίος, αυτός που κλέβει σπόρους γίνεται ακρίδα... αρώματα, γίνεται τρωκτικό, μέλι, γίνεται αλογόμυγα, κρέας, γίνεται όρνιο και αλάτι, γίνεται μυρμήγκι. Αυτός που κάνει αφύσικες διαστροφές γίνεται γουρούνι σε στάβλο, αυτός που έρχεται σε επαφή με μια γυναίκα Sudra (κατώτερη) γίνεται ταύρος, αυτός που είναι παθιασμένος γίνεται λάγνο άλογο... Αυτά και άλλα σημάδια και γέννες φαίνονται ότι είναι το κάρμα των ενσωματωμένων, που έγιναν από τους ίδιους στον κόσμο αυτό. Έτσι όσοι έχουν κάνει κακό κάρμα, έχοντας βιώσει τα βάσανα της κολάσεως, ξαναγεννιούνται με τα κατάλοιπα των αμαρτιών τους, σ' αυτές τις καθορισμένες μορφές.
(Garuda Purana 5)

Παρόμοιες ιδιαίτερες τιμωρίες δηλώνονται στους Νόμους του Μανού (The Laws of Manu 12, 54-69). Καθώς το καρμικό χρέος που έχει καταγράψει κανείς στο παρελθόν είναι αξιοσημείωτα μεγάλο, μια και μόνο ζωή δεν αρκεί για να καταναλωθεί. Έτσι, με σκοπό την επίτευξη της απελευθέρωσης, οι πολλές ζωές καθίστανται μια αναγκαιότητα. Η εξωτερική επέμβαση ενός θεού ή ενός ανθρώπου γκουρού είναι άχρηστη καθώς θα υποβίβαζε το ρόλο του κάρμα.

Ποιος ή τι μετενσαρκώνεται στο Ινδουισμό;

Σύμφωνα με τις Ουπανισάντ και τη φιλοσοφία της Βεδάντα, η οντότητα που μετενσαρκώνεται είναι ο απρόσωπος εαυτός (ατμάν). Το ατμάν δεν έχει προσωπική φύση και έτσι η χρήση της αυτοπαθούς αντωνυμίας 'εαυτός' δεν είναι κατάλληλη. Το ατμάν μπορεί να προσδιοριστεί μόνο μέσω της άρνησης οποιωνδήποτε προσωπικών χαρακτηριστικών. Αν και συγκροτεί τα οντολογικά υποστρώματα της ανθρώπινης ύπαρξης, το ατμάν δεν μπορεί να είναι ο φορέας της 'πνευματικής προόδου' κάποιου ατόμου, γιατί δε μπορεί να καταγράψει κανένα από τα δεδομένα που παράγονται στο απατηλό πεδίο της ψυχο-πνευματικής ύπαρξης. Η πνευματική πρόοδος που επισωρεύει κανείς προς την πραγμάτωση της ταυτότητας του ατμάν-Μπραχμάν καταγράφεται μέσω του κάρμα, ή μάλλον μέσω της ελαχιστοποίησης της ποσότητας του καρμικού χρέους. Το συνολικό φυσικό και πνευματικό σύμπλεγμα από το οποίο απαρτίζεται ένα ανθρώπινο ον αναδομείται στην επανενσάρκωση σύμφωνα με το κάρμα του. Στο επίπεδο αυτό, το νεοσχηματισμένο άτομο βιώνει τους καρπούς των δράσεών του από προηγούμενες ζωές και θα πρέπει να κάνει το καλύτερο δυνατό για να σταματήσει τον φαύλο κύκλο της αβίντυα (πλάνης) κάρμα - σαμσάρα.

Ως απαραίτητο βοήθημα στην εξήγηση του μηχανισμού της μετενσάρκωσης η Βεδάντα υιοθέτησε την έννοια ενός αέρινου λεπτού σώματος (sukshma-sharira) το οποίο είναι συνδεδεμένο με το ατμάν για όσο διαρκεί η αλληλεξάρτησή τους. Αυτός είναι ο πραγματικός φορέας των καρμικών οφειλών. Ωστόσο, αυτό το 'λεπτοφυές σώμα' δε μπορεί να αποτελέσει μια μορφή διατήρησης των προσωπικών χαρακτηριστικών κάποιου, δηλαδή οποιωνδήποτε στοιχείων της συνειδητής ψυχο-πνευματικής ζωής ενός ατόμου. Τα δεδομένα που καταγράφονται από το λεπτοφυές σώμα είναι σύνολο από κρυμμένες τάσεις ή εντυπώσεις (σαμσκάρα) που έχουν καταγραφεί από το κάρμα ως σπόροι που θα γεννήσουν μελλοντική συμπεριφορά και προσωπικό χαρακτήρα. Θα υλοποιηθούν υποσυνείδητα στη ζωή του ατόμου χωρίς να δώσουν σε κάποιον κάποια ένδειξη για να καταλάβει την πραγματική του κατάσταση. Δε μπορεί να υπάρχει καμία μορφή μετάδοσης συνειδητής μνήμης από μια ζωή σε μια άλλη, εφόσον ανήκει στον κόσμο της πλάνης και διαλύεται κατά το θάνατο.

Στις Νταρσάνες Σάμκυα και Γιόγκα, η οντότητα που μετενσαρκώνεται είναι το πουρούσα, ένα αντίστοιχο του ατμάν. Δεδομένης της απόλυτης δυαδικότητας μεταξύ του πουρούσα (πνεύμα) και της πρακρίτι (ύλη), τίποτε που να ανήκει στην ψυχο-πνευματική ζωή δε μπορεί να περάσει από τη μία ζωή στην άλλη γιατί ανήκει στην πρακρίτι, που έχει μια καθαρά απατηλή σχέση με το πουρούσα. Ωστόσο, η Γιόγκα Σούτρα (2,12) προσδιορίζει έναν παρόμοιο μηχανισμό μετάδοσης των αποτελεσμάτων του κάρμα από μια ζωή σε μια άλλη, όπως και στην περίπτωση της Βεδάντα. Αυτή η δεξαμενή του κάρμα ονομάζεται 'karmashaya'. Συνοδεύει το πουρούσα από τη μια ζωή στην άλλη, αντιπροσωπεύοντας το σύνολο των εντυπώσεων (σαμσκάρα) που δε μπόρεσαν να εκδηλωθούν λόγω των περιορισμών μιας συγκεκριμένης ζωής. Με κανέναν τρόπο δε μπορεί να είναι ένα είδος συνειδητής μνήμης, ένα σύνολο πληροφορίας που ένα άτομο θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει συνειδητά ή ένας πυρήνας προσωπικότητας, γιατί το karmashaya δεν έχει τίποτε το κοινό με τις ψυχο-πνευματικές ικανότητες. Αυτή η δεξαμενή του κάρμα εξυπηρετεί κυρίως ως μηχανισμός για την προσαρμογή των αποτελεσμάτων του κάρμα στη ζωή κάποιου. Υπαγορεύει, με έναν απρόσωπο και μηχανικό τρόπο, τη νέα γέννηση (jati), το μάκρος της ζωής (ayu) και τις εμπειρίες που θα τη συνοδεύσουν (bhoga).

Η Μετενσάρκωση στο Βουδισμό

Ο Βουδισμός αρνείται την ύπαρξη ενός μόνιμου εαυτού που μετενσαρκώνεται από μια ζωή σε μια επόμενη. Η πλάνη ενός υπάρχοντος εαυτού δημιουργείται από μια απλή επισώρευση πέντε συστατικών (skandha), που υποφέρουν από διαρκή μετάβαση και έχουν μια λειτουργική σχέση αιτίας αποτελέσματος.

Αυτά είναι, 1) το σώμα που καλείται επίσης υλική μορφή (rupa), 2) το συναίσθημα (vedana) που απαρτίζεται από τις αισθήσεις που εγείρονται από τα αισθητήρια όργανα του σώματος, 3) νόηση (sanna), η διαδικασία της κατηγοριοποίησης και του προσδιορισμού των εμπειριών, 4) νοητικές κατασκευές (sankhara), οι καταστάσεις που εκκινούν δράση και τέλος 5) συνείδηση (vijnana) που είναι η αίσθηση της ενημερότητας ενός αισθητού ή νοητού αντικειμένου. Τα πέντε στοιχεία είναι πρόσκαιρα (anitya), υπόκεινται διαρκών μεταμορφώσεων και δεν έχουν κάποια αμετάβλητη αρχή ή εαυτό. Οι άνθρωποι συνήθως νομίζουν ότι έχουν εαυτό εξαιτίας της συνείδησης. Αλλά το να είναι η ίδια σε μια διαρκή διαδικασία μετάβασης και αλλαγής δεν κάνει τη συνείδηση ταυτόσημη με έναν εαυτό που υποτίθεται ότι είναι μόνιμος. Πέραν των πέντε συστατικών δεν υπάρχει τίποτε άλλο στην ανθρώπινη φύση.

Ωστόσο, κάτι θα πρέπει να μετενσαρκώνεται, ακολουθώντας τις επιταγές του κάρμα. Όταν ο Βούδας ρωτήθηκε σχετικά με τις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων σε θέματα διάρκειας ζωής, ασθένειας, ευημερίας, κ.λπ. είπε:

«Οι άνθρωποι έχουν, ω νέε, τις δικές τους πράξεις, είναι κληρονόμοι πράξεων, πράξεις είναι η μήτρα τους, είναι οι φίλοι και οι συγγενείς τους και πράξεις είναι το στήριγμά τους. Είναι οι πράξεις που τους κατατάσσουν σε υψηλή ή χαμηλή θέση» (Majjhima Nikaya 135,4)

Εάν δεν υπάρχει πραγματικός εαυτός, ποιος κληρονομεί τις πράξεις και μετενσαρκώνεται; Ο Βούδας απάντησε πως μόνο το κάρμα περνάει από τη μία ζωή στην άλλη, χρησιμοποιώντας την παρομοίωση του φωτός από ένα κερί το οποίο προέρχεται από ένα άλλο κερί χωρίς από μόνο του να έχει κάποια ουσία. Με τον ίδιο τρόπο υπάρχει αναγέννηση χωρίς τη μετάβαση του εαυτού από ένα σώμα σε ένα άλλο. Η μόνη σύνδεση από μια ζωή στην επόμενη είναι αιτιακής φύσεως. Στο Garland Sutra (10) διαβάζουμε:

«Σύμφωνα με το τι πράξεις έχουν γίνει θα είναι και οι απορρέουσες συνέπειές τους. Εν τούτοις ο πράτων δεν έχει ύπαρξη: Αυτή είναι η διδασκαλία του Βούδα.»

Η Θιβετανική Βίβλος των Νεκρών περιγράφει με λεπτομέρεια τις εμπειρίες που όπως αναφέρει έχει κάποιος στην ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ δύο ενσαρκώσεων, προτείνοντας ότι ο αποθανών διατηρεί κάποια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Αν και δεν είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς επιβιώνει μετά το θάνατο στην περίπτωση αυτή, αναφέρει ένα πνευματικό σώμα που δε μπορεί να βλαφτεί από αυτά που βιώνει ο αποθανών στα οράματά του:

«Όταν συμβαίνει και εμφανίζεται ένα τέτοιο όραμα, μη φοβηθείς! Μη νιώσεις τρόμο! Έχεις ένα πνευματικό σώμα φτιαγμένο από ένστικτα, ακόμα και εάν σκοτωθεί ή διαμελιστεί, δε μπορεί να πεθάνει! Εφόσον στην πραγματικότητα είσαι μια φυσική μορφή κενότητας, η οργή του να τραυματιστείς είναι ανώφελη! Οι Λόρδοι Yama του Θανάτου δεν δημιουργούνται παρά από τη φυσική ενέργεια της δικής σου της ενημερότητας και στην πραγματικότητα δεν έχουν καθόλου ουσιαστικότητα. Η κενότητα δεν μπορεί να βλάψει την κενότητα!»(Θιβετανική Βίβλος των Νεκρών, 12)

Οποιαδήποτε κι αν είναι η κατάσταση του αποθανόντα μετά το θάνατό του, οποιοσδήποτε υποθετικός προσωπικός πυρήνας εξαφανίζεται ακριβώς πριν τη γέννηση, δε μπορεί να υπάρξει κάποιο ψυχο-πνευματικό στοιχείο που να μεταδίδεται από τη μία ζωή στην άλλη. Το νεογέννητο άτομο δε θυμάται τίποτε από προηγούμενες ζωές ή από ταξίδια στη σφαίρα της ενδιάμεσης κατάστασης (bardo).

Άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι η εξαιρετική σπανιότητα του να μετενσαρκωθεί κανείς ως ανθρώπινο άτομο. Ο Βούδας λέει στο Chiggala Sutta (Samyutta Nikaya 35, 63):

«Μοναχοί, υποθέστε ότι αυτή η μεγάλη γη ήταν πλήρως καλυμμένη με νερό και ένας άντρας επρόκειτο να ρίξει έναν ζυγό (ζυγό που ζεύονται ζώα) με μία τρύπα μέσα εκεί. Ένας άνεμος από την ανατολή θα τον έσπρωχνε δυτικά, ένας άνεμος από τη δύση θα τον έσπρωχνε ανατολικά. Ένας άνεμος από το βορά θα τον έσπρωχνε νότια, ένας άνεμος από το νότο θα τον έσπρωχνε βόρεια. Και υποθέστε ότι υπήρχε μια τυφλή θαλάσσια χελώνα. Και ότι έβγαινε στην επιφάνεια μια φορά κάθε εκατό χρόνια. Τώρα τι σκέφτεστε: όταν αυτή η τυφλή χελώνα έβγαινε στην επιφάνεια μια φορά κάθε εκατό χρόνια, θα έβαζε το λαιμό της στο ζυγό με τη μια τρύπα;

Θα ήταν μια παντελής σύμπτωση, κύριε, η τυφλή χελώνα, βγαίνοντας στην επιφάνεια μια φορά κάθε εκατό χρόνια, να βάλει το λαιμό της στο ζυγό με τη μία τρύπα.

Παρομοίως είναι παντελής σύμπτωση να καταλάβει κανείς την ανθρώπινη κατάσταση. Είναι παρομοίως παντελής σύμπτωση ένας Tathagata, άξιος και δίκαια αφυπνισμένος, να ανέρθει στον κόσμο.»

Εάν κάποιος επιχειρούσε να υπολογίσει την πιθανότητα εξασφάλισης της ανθρώπινης κατάστασης σύμφωνα με το παραπάνω κείμενο, θεωρώντας μάλιστα την επιφάνεια ‘αυτής της μεγάλης γης’ να είναι μόνο η επιφάνεια της Ινδίας, οι πιθανότητες θα ήταν μια φορά στα 5 επί 10 στην 16η χρόνια (το 5 με 16 μηδενικά), κάτι που αντιστοιχεί σε μερικά εκατομμύρια φορές την ηλικία του σύμπαντος.

Μετενσάρκωση στον Ταοϊσμό

Η διδασκαλία της μετενσάρκωσης με δυσκολία ανιχνεύεται στους αφορισμούς του Tao te Ching (6ος π.Χ. αιώνας), φαίνεται λοιπόν ότι εμφανίστηκε αργότερα στον Ταοϊσμό. Αν και δεν συγκεκριμενοποιείται τι είναι αυτό που μετενσαρκώνεται, κάτι πρέπει να περνάει από τη μία ζωή στην άλλη. Ένα σημαντικό κείμενο του Ταοϊσμού, το Chuang Tzu (4ος π.Χ αιώνας) αναφέρει:

«Η γέννηση δεν είναι αρχή, ο θάνατος δεν είναι τέλος. Υπάρχει ύπαρξη χωρίς όριο, υπάρχει συνέχεια χωρίς σημείο εκκίνησης. Ύπαρξη χωρίς όριο είναι κενό. Συνέχεια χωρίς σημείο εκκίνησης είναι χρόνος. Υπάρχει γέννηση, υπάρχει θάνατος, υπάρχει ροή προς τα εμπρός, υπάρχει είσοδος μέσα. Αυτό μέσα από το οποίο περνάει κανείς μέσα και έξω χωρίς να βλέπει τη μορφή του, αυτό είναι η Πύλη του Θεού» (Chuang Tzu 23).

Μετενσάρκωση στη σύγχρονη σκέψη

Από τότε που η Ανατολική έννοια της μετενσάρκωσης έφτασε στην Ευρώπη, άλλαξε το νόημά της. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα αποτελούσε ένα δόγμα που διατηρούνταν για τους μυημένους κάποιων αποκρυφιστικών παραδόσεων όπως ο Ερμητισμός και ο Καθαρισμός που το είχαν πάρει από το Νέο-Πλατωνισμό. Μια ευρύτερη αποδοχή της μετενσάρκωσης είχε προωθηθεί στον Δυτικό κόσμο με την έναρξη του 19ου αιώνα από τη Θεοσοφία και αργότερα επίσης από την Ανθρωποσοφία. Μετά ήρθε η εποχή των Γκουρού από την Ανατολή, η κίνηση της Νέας Εποχής και ως αποτέλεσμα παρατηρείται μια ευρεία αποδοχή της μετενσάρκωσης στη σύγχρονη κοινωνία.

Ωστόσο, η σύγχρονη εκδοχή της μετενσάρκωσης είναι ουσιωδώς διαφορετική από όσα δέχονταν οι Ανατολικές θρησκείες. Δεν αποτελεί ένα είδος μαρτυρίου από το οποίο θα πρέπει να γλυτώσει ο άνθρωπος με κάθε τιμή καταργώντας την προσωπικότητά του, αλλά αντίθετα, όπως το βλέπει η σκέψη της Νέας Εποχής, η μετενσάρκωση είναι μια αιώνια πρόοδος της ψυχής προς υψηλότερα επίπεδα πνευματικής γνώσης. Έτσι, αυτό που μετενσαρκώνεται δεν είναι το απρόσωπο atman, αλλά μια οντότητα που επί του παρόντος καλείται ψυχή, μια οντότητα που διατηρεί τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας από τη μία ζωή στην επόμενη. Αυτός ο συμβιβασμός προφανώς αναδύθηκε από την επιθυμία να προσαρμοστεί η δοξασία της μετενσάρκωσης στη Δυτική σκέψη. Η έννοια ενός απρόσωπου atman που μετενσαρκώνεται ήταν πολύ αφηρημένη για να υιοθετηθεί εύκολα, έτσι οι Δυτικοί χρειάζονταν μια πιο ήπια εκδοχή του δόγματος. Αν και αυτή η τάση μπορεί να προσφέρει μαρτυρία για τη λαχτάρα της ψυχής για προσωπικό προορισμό, δεν φέρει μεγάλη ομοιότητα με την κλασική Ανατολική πνευματικότητα, που την απορρίπτει ως διεφθαρμένη θέαση.

Οι πληροφορίες σχετικά με το νόημα της μετενσάρκωσης στις Ανατολικές θρησκείες και τη φύση της οντότητας που μετενσαρκώνεται θα αποβούν χρήσιμες στην εξέταση των σύγχρονων αποδείξεων υπέρ της μετενσάρκωσης, κάτι που είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στις μέρες μας. Καθώς θα τις αναλύσουμε στα επόμενα μέρη του αφιερώματος, θα πρέπει να θυμηθούμε ότι σύμφωνα με την Ανατολική έννοια της μετενσάρκωσης δε μπορεί να υπάρχει κάποιο προσωπικό στοιχείο που ταξιδεύει από τη μία ζωή στην άλλη.

Ανάκληση προηγούμενων ζωών ως σύγχρονη απόδειξη για τη μετενσάρκωση

Πολλοί άνθρωποι που αποδέχονται η μετενσάρκωση σήμερα στη Δύση ισχυρίζονται ότι μπορεί να αποδειχθεί με επιστημονικό τρόπο. Συνήθως βασίζουν την πεποίθησή τους αυτή σε εμπειρίες ανάκλησης προηγούμενων ενσαρκώσεων, κάτι που αναπαριστά την ικανότητα κάποιων ατόμων να ανακαλέσουν γεγονότα από υποτιθέμενες προηγούμενες ζωές. Αυτό το φαινόμενο συμβαίνει λαμβάνοντας δύο διαφορετικές μορφές. Η μία παρατηρείται κατά τη διάρκεια ύπνωσης, όπου κάποιος κάνει αναδρομή μέχρι και πριν την ημερομηνία του θανάτου του. Η άλλη παράγεται από κάποια παιδιά που αυθόρμητα θυμούνται μια ταυτότητα προηγούμενης ζωής, και εντυπωσιάζουν τα κοντινά τους πρόσωπα με συγκεκριμένες λεπτομέρειες που ταιριάζουν σε αυτές της ζωής του αποθανόντος προσώπου. Θα μπορούσαν αυτές οι εμπειρίες να είναι πραγματικές αποδείξεις για τη μετενσάρκωση;

Υπνωτική Αναδρομή ως απόδειξη για τη μετενσάρκωση

Η ύπνωση μπορεί να προσδιοριστεί ως μια μέθοδος πρόκλησης μιας εναλλακτικής κατάστασης της συνείδησης, που κάνει ένα άτομο ιδιαίτερα δεκτικό στις υποβολές του υπνωτιστή. Η μέθοδος αυτή έχει χρησιμοποιηθεί στην ψυχανάλυση για την θεραπεία ψυχικών ασθενειών, ζωντανεύοντας τα επίπονα γεγονότα που τις προκάλεσαν από το παρελθόν (ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας) και στη συνέχεια μεταδίδοντας υποβολές με σκοπό την επούλωση αυτών των ψυχικών πληγών. Αν και υπάρχουν κάποια ενθαρρυντικά αποτελέσματα στη χρήση της ως ψυχιατρική θεραπεία, το γεγονός είναι ότι η ύπνωση μπορεί να αναμείξει τη φαντασία με αληθινές αναμνήσεις ή ότι μπορεί ακόμα και να δημιουργήσει εντελώς φανταστικά επεισόδια. Σε βαθιές υπνωτικές καταστάσεις κάποια άτομα είχαν εξωσωματικές εμπειρίες και ισχυρίστηκαν πως ταξίδεψαν σε μυστηριώδεις πνευματικές σφαίρες. Κάποιοι άλλοι έχουν βιώσει μυστικιστικές εμπειρίες ενότητας με το σύμπαν.

Η υπνωτική αναδρομή ξεκίνησε να χρησιμοποιείται ως μέθοδος ανάκλησης προηγούμενων ζωών το 1952 όταν η Ruth Simmons από το Κολοράντο των Ηνωμένων Πολιτειών γύρισε ‘πίσω στο χρόνο’ πριν από τη μέρα που είχε γεννηθεί. Ξαφνικά άρχισε να μιλάει χρησιμοποιώντας μια συγκεκριμένη Ιρλανδική προφορά, ισχυριζόταν ότι ονομαζόταν Bridey Murphy και πως είχε ζήσει στην Ιρλανδία το 1890. Οι λίγες λεπτομέρειες που έδωσε φαινόταν ότι περιέγραφαν με ακρίβεια την Ιρλανδική κοινωνία του τέλους του 19ου αιώνα. Έτσι θεωρήθηκε ότι είχε βρεθεί μια επιστημονική απόδειξη της μετενσάρκωσης.

Ως αποτέλεσμα, ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός υπνωτιστών άρχισε να χρησιμοποιεί τη μέθοδο ώστε να αποκομίσει πληροφορίες σχετικά με υποτιθέμενες προηγούμενες ζωές των ασθενών τους. Πιο πρόσφατα η μέθοδος κέρδισε και κάποια επιστημονική αίσθηση καθώς χρησιμοποιήθηκε ως θεραπεία για την απελευθέρωση φόβων σε ασθενείς και για την εξήγηση συγκεκριμένων προσωπικών τάσεων ως αποτέλεσμα εμπειριών που είχαν σε προηγούμενες ζωές. Απλά και μόνο ζητώντας σε κάποιους ασθενείς να πάνε πίσω στο χρόνο πριν από τη μέρα που γεννήθηκαν και να περιγράψουν τις εντυπώσεις τους, κάποιοι αναφέρουν εντυπωσιακές ιστορίες στις οποίες κάποια χαρακτηριστικά ταιριάζουν σε αυτά των παλιών και απομακρυσμένων πολιτισμών της ανθρώπινης ιστορίας.

Συνήθως υιοθετούν μια εντελώς διαφορετική προσωπικότητα, με αλλαγμένη φωνή, συμπεριφορά και έκφραση. Όλες οι πληροφορίες που παρέχουν έρχονται ως αποτέλεσμα του διαλόγου μεταξύ του υπνωτιστή και του ασθενή του, στον οποίο οι ερωτήσεις πρέπει να είναι εύκολες και ξεκάθαρες έτσι ώστε να προκύψει κατάλληλη απάντηση. Εφόσον τις πληροφορίες που αναφέρουν δε θα μπορούσαν να τις έχουν μάθει φυσιολογικά στη ζωή τους, θεωρείται ότι ανακαλούν περασμένες ζωές. Ωστόσο, το συμπέρασμα αυτό εγείρει κάποιες δυσκολίες, εφόσον υπάρχουν και άλλες πιθανές εξηγήσεις για τις νέες πληροφορίες που παράγονται, στις οποίες δε γίνεται αποδεκτή η υπόθεση της ανάκλησης μνημών από προηγούμενες ζωές.

Μια πιθανή εξήγηση είναι η παρουσία κρυπτοαμνησίας. Καθώς η ύπνωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ανανεώσει ξεχασμένες αναμνήσεις από το παρελθόν ενός ατόμου, ανακαλούνται δεδομένα που πλέον δεν είναι προσβάσιμα στη συνειδητή μνήμη, με τον ίδιο τρόπο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάκληση πληροφοριών που το άτομο έχει ακούσει από άλλους ανθρώπους, έχει διαβάσει σε βιβλία, είδε σε ταινίες, στα οποία είχε με κάποιον τρόπο συμμετάσχει. Η υποσυνείδητη μνήμη έχει κρατήσει αυτές τις πληροφορίες και η ύπνωση τις ανασυνθέτει σε ένα εντελώς φανταστικό σενάριο. Ο Ian Stevenson, ένας από τους σημαντικότερους ερευνητές του φαινομένου αυτού, αναφέρει μια τέτοια περίπτωση:

«Υπάρχει μια άλλη Αγγλική περίπτωση που χρονολογείται στην αλλαγή του αιώνα και είχε μελετηθεί από έναν κύριο στο Κέιμπριτζ, στην οποία μια νεαρή γυναίκα φαίνεται ότι περιέγραφε τη ζωή μιας Blanche Poynings, ενός ατόμου που ζούσε στην αυλή του Ριχάρδου ΙΙ στον 14ο αιώνα. Έδωσε πολλές λεπτομέρειες για τα σχετιζόμενα με αυτή άτομα, συμπεριλαμβάνοντας συγκεκριμένα αριστοκρατικά ονόματα και το είδος της ζωής που βίωσε. Οι ερευνητές συνέχισαν να την εξετάζουν και λίγο αργότερα άρχισαν να την ρωτούν σχετικά με τις πηγές των πληροφοριών της. Στην κατάσταση έκστασής της το ίδιο το κορίτσι ανέφερε ένα βιβλίο, το ‘Countess Maud’, που εκδόθηκε στα τέλη του δεκάτου ενάτου αιώνα, μια κλασική Βικτωριανή νουβέλα που αφορούσε μια κοντέσα στην αυλή του Ριχάρδου του Δεύτερου. Η κοπέλα την είχε τροποποιήσει κάπως, αλλά βασικά όλα υπήρχαν στη νουβέλα και προέκυψε ότι η θεία της είχε ένα αντίτυπο από το βιβλίο αυτό. Δε θυμόταν να το έχει διαβάσει, αλλά θυμήθηκε να γυρνάει τις σελίδες του (Omni Magazine 10(4): 76, 1998).»

Μια ενδιαφέρουσα όψη σχετικά με τις μαρτυρίες που έχουν καταγραφεί κάτω από ύπνωση είναι το γεγονός ότι εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα ήδη υπάρχοντα δεδομένα και την τρέχουσα ιστορική γνώση. Σε πολλές περιπτώσεις, αν και η πληροφορία αντιστοιχεί σε γενικώς αποδεκτά ιστορικά δεδομένα, περαιτέρω αρχαιολογικές ανακαλύψεις την αντικρούουν, ορθώνοντας σημαντικές αμφιβολίες για την αλήθεια των ‘προηγούμενων ζωών’. Ο Ian Wilson, επίσης σημαντικός ερευνητής του φαινομένου αυτού, περιγράφει διάφορες τέτοιες περιπτώσεις στο βιβλίο του ‘Μετενσάρκωση’ (σελίδες 88-90).

Μια τέτοια αναφέρεται σε ένα άτομο που έζησε όταν βασίλευε ο Αιγύπτιος φαραώ Ραμσής ΙΙΙ. Το όνομα της πρωτεύουσας που χρησιμοποιούσε δεν ήταν εκείνο της εποχής του, αλλά το όνομα ‘Θήβες’ που είχαν δώσει στην πόλη οι Έλληνες αρκετά αργότερα. Ακόμα περισσότερο, ένας πραγματικός αρχαίος Αιγύπτιος δε θα ήξερε το όνομα του φαραώ του με νούμερο (π.χ. ΙΙΙ), καθώς η αρίθμηση των φαραώ υιοθετήθηκε από τους Βικτοριανούς Αιγυπτιολόγους κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Άλλο σφάλμα ήταν η αναφορά της χρήσης του νομίσματος (σηστέρτιο) το οποίο είχε εισαχθεί από τους Ρωμαίους μετά από χίλια χρόνια. Σε μια άλλη περίπτωση αναφέρθηκε ότι ο Βίκινγκς έφτασαν στη στεριά της Βόρειας Αμερικής στον 11ο αιώνα. Σύμφωνα με την περιγραφή, φορούσαν κράνη με κέρατα. Πρόσφατα ωστόσο, ερευνητές απέδειξαν ότι η άποψη αυτή είναι λανθασμένη, καθώς οι Βίκινγκς στην πραγματικότητα φορούσαν κωνικά και στενά καπέλα. Κράνη με κέρατα φορούσαν μονάχα σε θρησκευτικές τελετές και μόνο τα άτομα υψηλής τάξης. Αυτή και άλλες περιπτώσεις αποδεικνύουν ότι οι εμπειρίες ανάκλησης προηγούμενων ζωών εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την υπάρχουσα ιστορική γνώση τη στιγμή που γίνεται η υπνωτική αναδρομή και συχνά αντικρούονται από μεταγενέστερες ανακαλύψεις.

Πώς θα ήταν δυνατό η παρούσα προσωπικότητα να μπορεί να επηρεάσει αυτή των ‘προηγούμενων ζωών’ της, απέχοντας από αυτή χρονικά συνήθως εκατοντάδες ή χιλιάδες χρόνια; Πώς θα μπορούσαν άτομα που ζούσαν πριν από τέσσερις χιλιάδες χρόνια να χρησιμοποιούν το σύστημα χρονολόγησης που μετρά τα χρόνια ως προ ή μετά Χριστό; Πώς είναι δυνατόν κάποιοι υπνωτιστές να μπορούν να ανακαλέσουν ακόμα και ‘μελλοντικές’ ζωές των ασθενών τους (που προφανώς επηρεάζονται από τη σύγχρονη βιβλιογραφία επιστημονικής φαντασίας); Τα στοιχεία αυτά αποτελούν ενδείξεις ότι οι υποτιθέμενες προηγούμενες ζωές εξαρτώνται από πολιτισμικά και θρησκευτικά στοιχεία, κάτι που αμφισβητεί σοβαρά την αυθεντικότητά τους. Αυτός είναι και ο λόγος που οι συγγραφείς οι οποίοι αρέσκονται στο να γράφουν ιστορίες για επαναγεννήσεις, συνήθως αποφεύγουν να αναφέρουν πολύ συγκεκριμένα δεδομένα.

Υπνωτιστικές αναδρομές: κι άλλες ενστάσεις

Μια άλλη πιθανή εξήγηση που θα μπορούσε να ανατρέψει την αλήθεια των ανακλήσεων προηγούμενων ζωών είναι η επίδραση του υπνωτιστή του οποίου οι υποβολές είναι απολύτως απαραίτητες για την ύπνωση. Ο άλλος απαραίτητος παράγοντας είναι η δεκτικότητα του ασθενή στις υποβολές του υπνωτιστή.

Αν και οι δύο αυτοί παράγοντες καθορίζουν την επιτυχία της ύπνωσης όταν χρησιμοποιείται για ψυχιατρικού τύπου θεραπεία, όταν κανείς περιμένει να πάρει πληροφορίες από υποτιθέμενες προηγούμενες ζωές, η δύναμη υποβολής του υπνωτιστή γίνεται ένα σημαντικό εμπόδιο για την απόκτηση αληθινών πληροφοριών καθώς μπορεί να επηρεάσει την ιστορία του υπνωτιστικού υποκειμένου. Ο Ian Stevenson δηλώνει:

«Κατά την εμπειρία μου, σχεδόν όλες οι αποκαλούμενες προηγούμενες προσωπικότητες που ανακλήθηκαν μέσω υπνωτισμού είναι εντελώς φανταστικές και είναι αποτέλεσμα της προθυμίας του ασθενή να υπακούσει στις υποβολές του υπνωτιστή. Δεν είναι μυστικό ότι όλοι μας είμαστε έντονα επιρρεπείς στην υποβολή όταν βρισκόμαστε κάτω από ύπνωση. Αυτού του είδους η έρευνα μπορεί πραγματικά να αποβεί επικίνδυνη. Κάποιοι άνθρωποι έχουν φοβηθεί τρομακτικά από τις υποτιθέμενες αναμνήσεις τους και σε άλλες περιπτώσεις η προηγούμενη προσωπικότητα που ζωντάνεψε μπορεί να αρνείται να φύγει για πολύ καιρό.» (Περιοδικό Omni 10(4):76, 1988)

Κάτω από ύπνωση το υποκείμενο είναι έτοιμο να δεχθεί κάθε είδος διαστρέβλωση καθώς η πραγματικότητά του διαμορφώνεται βάσει των πεποιθήσεων του υπνωτιστή. Εφόσον στις περισσότερες των περιπτώσεων οι υπνωτιστές που κάνουν τις αναδρομές περιμένουν να επιβεβαιωθεί η θεωρία της μετενσάρκωσης, τουλάχιστον υποσυνείδητα, μπορούν, μαζί με λεκτικές υποβολές που περιλαμβάνουν χαλάρωση και άλλες φάσεις παλινδρόμησης, να μεταφέρουν τις προσωπικές τους πεποιθήσεις που κρύβονται στις προηγούμενες ζωές και στα σενάρια αυτού του είδους. Σε πολλές περιπτώσεις είναι εύκολο να διακρίνει κανείς τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των υπνωτιστών στις ιστορίες που αφηγούνται οι ασθενείς τους.

Το ρίσκο της επινόησης εντελώς φανταστικών σεναρίων μέσω της ύπνωσης δε μπορεί να αγνοηθεί. Έχει πραγματικά γίνει πολλές φορές. Έχουν αναφερθεί πολλές περιπτώσεις από γυναίκες που πήγαν για υπνωτική θεραπεία για καθημερινά τους προβλήματα και κατά τη διάρκεια της θεραπείας ‘ανακάλυψαν’ περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης από γονείς κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας που αποδείχθηκαν ότι ήταν λανθασμένα. Ο Sigmund Freud εγκατέλειψε την ύπνωση ως θεραπευτική μέθοδο όταν ανακάλυψε τόσες πολλές περιπτώσεις λανθασμένων αναμνήσεων. Ακόμα περισσότερο, παρατηρήθηκε ότι οι αναμνήσεις που ‘ανακαλύφθηκαν’ κάτω από ύπνωση μπορούν να αντικαταστήσουν τις πραγματικές μετά το πέρας της υπνωτικής συνεδρίας και να διαστρεβλώσουν εντελώς την προσωπική ζωή του ατόμου. Αυτό αποκαλείται σύνδρομο λανθασμένων αναμνήσεων. Τα δικαστήρια γνωρίζουν τους κινδύνους αυτούς και συνήθως δεν δέχονται μαρτυρίες που έχουν παραχθεί κάτω από συνθήκες ύπνωσης ή από μάρτυρες που είχαν προηγουμένως υπνωτιστεί. Όπως κάποιες υποτιθέμενες σεξουαλικές κακοποιήσεις στην παιδική ηλικία που αποκαλύφθηκαν μέσω ύπνωσης αποδείχθηκε ότι ήταν λανθασμένες, οι προηγούμενες ζωές μπορεί να είναι ψεύτικά σενάρια.

Ένας άλλος παράγοντας που μπορεί να επηρεάζει τα αποτελέσματα των αναδρομών σε προηγούμενες ζωές είναι η προετοιμασία που δέχεται ο ασθενής πριν από την ύπνωση. Συνήθως ενημερώνεται για το σκοπό της, κάτι που τον βάζει σε μια κατάσταση προσμονής. Η συνειδητή επιθυμία να γνωρίσει το περιεχόμενο των ‘προηγούμενων ζωών’ αναμφισβήτητα επηρεάζει την απόκριση στην ύπνωση.

Μια τρίτη πιθανή εξήγηση των μαρτυριών για ισχυριζόμενες προηγούμενες ζωές δίνεται από τη σφαίρα της ψυχιατρικής. Το φαινόμενο των πολλαπλών προσωπικοτήτων είναι γνωστό ως σχιζοειδής διαταραχή προσωπικότητας. Προκαλεί σε κάποιον το φαινόμενο να αλλάζει μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα πολλαπλές προσωπικότητες σα να παίζει διαφορετικούς ρόλους. Αυτές οι αντιφατικές προσωπικότητες έχουν διαφορετικές διάνοιες, συμπεριφορές, φωνές ή ακόμα και φύλο, από το πραγματικό άτομο. Συνήθως συμβαίνει μία από αυτές να γνωρίζει και να παρατηρεί τις πράξεις και τις σκέψεις των άλλων και μπορεί κάποιες φορές να μιλάει εκ μέρους όλων τους.

Από την οπτική ενός ψυχιάτρου, οι μαρτυρίες προηγούμενων ζωών μπορεί να είναι το αποτέλεσμα εκδήλωσης σχιζοειδούς διαταραχής προσωπικότητας μέσω της ύπνωσης. Κάτι τέτοιο έχει συμβεί σε αρκετές περιπτώσεις ενυπάρχουσας σχιζοφρένειας. Χρησιμοποιήθηκε για να αποκαλύψει καλυμμένες προσωπικότητες και να τις επανενοποιήσει με την κύρια προσωπικότητα, έχοντας ως αποτέλεσμα πολλές φορές την παραγωγή νέων προσωπικοτήτων που δεν είχαν εκδηλωθεί πριν από την ύπνωση. Εμφανίστηκαν πρώτη φορά κάτω από υπνωτιστική θεραπεία και στη συνέχεια παρέμειναν ενεργές μετά το πέρας της συνεδρίας. Έτσι, είναι δυνατό κατά τη διάρκεια μιας υπνωτικής συνεδρίας να δημιουργηθούν νέες προσωπικότητες και να εκληφθούν ως περιστατικά ανάκλησης προηγούμενων ζωών.

Ωστόσο, παραμένει ένα αίνιγμα για το οποίο η προαναφερθείσα επιστημονική ερμηνεία δεν έχει κάποια ικανοποιητική απάντηση. Πρόκειται για την ερώτηση, πώς διανέμονται οι προσωπικότητες στους ρόλους τους, ή αλλιώς, ποιος αποφασίζει ποια θα είναι η επόμενη στην παράσταση; Δε μπορεί να είναι μια τυχαία διαδικασία. Ο Ian Wilson γράφει στο βιβλίο του:

«Κάπου, κάπως, η παράσταση θα πρέπει να έχει έναν ‘σκηνοθέτη’. Είναι σα να βλέπει κανείς ένα κουκλοθέατρο. Μπορούμε να δούμε τις μαριονέτες, να δούμε κάποιες από τις κλωστές που τις κινούν, αλλά δε μπορούμε να δούμε τον μαριονετίστα.»

Ποιος θα μπορούσε να είναι ο κρυφός σκηνοθέτης της παράστασης αυτών των πολλαπλών προσωπικοτήτων; Η φυσικαλιστική εξήγηση λέει ότι θα πρέπει να βρίσκεται μέσα στο μυαλό του ατόμου, όπου η συνείδηση διαχωρίζεται σε ξεχωριστές οντότητες, κάποια από τις οποίες είναι αυτή που παίρνει το ρόλο του σκηνοθέτη. Τα δεδομένα που υποστηρίζουν την υπόθεση αυτή είναι ότι κάτω από ύπνωση ένα συγκεκριμένο τμήμα του νου παραμένει συνειδητό, συνεχίζοντας να λαμβάνει πληροφορίες από τον πραγματικό κόσμο. Αλλά το άλυτο πρόβλημα αφορά το κίνητρο που μια τέτοια οντότητα (που παραμένει συνειδητή μέσα στο νου του ατόμου) θα είχε για να δράσει με τον τρόπο αυτό. Γιατί να μας ξεγελάει κάνοντάς μας να πιστέψουμε σε προηγούμενες ζωές;

Ερχόμαστε έτσι σε μια τελευταία προσπάθεια εξήγησης της ανάκλησης προηγούμενων ζωών. Στην παραψυχολογία καλείται διαμεσολάβηση (channeling) και περιγράφει το φαινόμενο της μεταβίβασης πληροφοριών που δημιουργούνται από πνευματικές οντότητες που βρίσκονται εκτός του δικούς μας κόσμου. Δρούνε μέσω συγκεκριμένων ατόμων που καλούνται διάμεσα (mediums) όταν αυτά βρίσκονται σε εναλλακτικές καταστάσεις συνείδησης. Η εκμηδένιση της φυσιολογικής συνείδησης μέσω ύπνωσης δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την επικοινωνία με τέτοιες εξωτερικές οντότητες, που μπορούν να παρουσιαστούν ως προσωπικότητες των προηγούμενων ζωών ενός ατόμου. Ο μόνος λόγος να απορρίψει κανείς την υπόθεση είναι το γεγονός ότι η οντότητα που υποτίθεται ότι επικοινωνεί μέσω του διαμέσου δεν θα είχε κάποιο λόγο να ψεύδεται και να ισχυρίζεται ότι είναι η προηγούμενη ζωή ενός ατόμου και όχι ένα εξωτερικό πνεύμα. Πέρα από αυτό, η διαμεσολάβηση δεν έχει αποδειχθεί ως κάποια αξιόπιστη πηγή πληροφοριών για οτιδήποτε.

Συμπερασματικά λοιπόν, η ερμηνεία του φαινομένου της ανάκλησης περασμένων ζωών, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό στο εάν πιστεύουμε στον υπνωτιστή και στην ερμηνεία που έχουμε για την ίδια τη διαδικασία της μετενσάρκωσης.

Αυθόρμητη ανάκληση προηγούμενων ζωών από παιδιά ως απόδειξη για τη μετενσάρκωση

Μια άλλη κατηγορία εμπειριών που θεωρείται ως αποδεικτική της μετενσάρκωσης είναι αυτή των περιπτώσεων που αφορούν παιδιά, σχεδόν όλα κάτω από την ηλικία των 10 ετών, τα οποία ανακαλούν αυθόρμητα γεγονότα από υποτιθέμενες προηγούμενες ζωές και επιμένουν πως είναι κάποιο άλλο πρόσωπο που έχει ζήσει στο παρελθόν.

Τα παιδιά αυτά αναφέρουν λεπτομέρειες που αφορούν τοποθεσίες, άτομα και γεγονότα του παρελθόντος, σχετικά με τα οποία δε θα μπορούσαν φυσιολογικά να έχουν οποιαδήποτε πληροφορία και τα οποία αποδεικνύονται αληθινά όταν γίνονται έρευνες στην ενδεικνυόμενη περιοχή. Οι εκτεταμένες έρευνες του Δρ. Ian Stevenson και τα βιβλία του επάνω στο αντικείμενο είναι ευρέως γνωστά. Αν και οι περιπτώσεις αυθόρμητης ανάκλησης προηγούμενων ζωών από παιδιά είναι πολύ λιγότερες από τις μαρτυρίες που παράγονται μέσω της ύπνωσης, φαίνονται ότι είναι πολύ πιο πειστικές.

Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις των Ινδών κοριτσιών Swarnlata και Shanti Devi που είναι και τα διασημότερα παραδείγματα. Η Swarnlata στην ηλικία των τριών ετών και η Shanti Devi στην ηλικία των τεσσάρων, ξεκίνησαν να ισχυρίζονται ότι είχαν ζήσει προηγούμενες ζωές ως σύζυγοι και μητέρες δύο παιδιών, σε μακρινά χωριά. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι και οι δυο τους ανέφεραν συγκεκριμένα γεγονότα σχετικά με τις ισχυριζόμενες προηγούμενες ζωές τους που επαληθεύτηκαν από ερευνητές. Φανταστείτε τη σκηνή: Μια παντρεμένη γυναίκα με αρκετά παιδιά πεθαίνει και μετά από τέσσερα χρόνια ένα μικρό κοριτσάκι χτυπάει την πόρτα και αυτοσυστήνεται ως η αποθανούσα μητέρα και σύζυγος. Συνήθως αναπτύσσονται συναισθηματικές διαταραχές σε τέτοιες περιπτώσεις. Ο Stevenson σχολιάζει:

«Aυτά τα παιδιά περιπλέκονται σε διχασμένες πεποιθήσεις. Σε πολλές περιπτώσεις τα παιδιά απέρριψαν τους γονείς τους, λέγοντας πως δεν είναι οι πραγματικοί τους γονείς και κάποιες φορές κατευθύνθηκαν προς τα αποκαλούμενα πραγματικά τους σπίτια. Σε άλλες περιπτώσεις, επιμένουν να επανασυνδεθούν με τους προηγούμενους συζύγους, τις γυναίκες ή τα παιδιά. Ένα αγόρι από την Ινδία είχε συνδεθεί με πάθος με μια γυναίκα για την οποία ισχυριζόταν ότι είχε υπάρξει η προηγούμενη ερωμένη του και προσπαθούσε να την επανακτήσει προκαλώντας στον ίδιο και σε εκείνη μεγάλη στεναχώρια» (Omni Magazine 10 (4): 76, 1988).

Ωστόσο, τέτοιες ιστορίες μπορούν να ερμηνευτούν με εναλλακτικό τρόπο, όχι αναγκαστικά ως αποδείξεις για μετενσάρκωση. Ερμηνείες βέβαια, που μπορεί κάλλιστα και οι ίδιες να είναι αρκούντως ‘ανεξήγητες’ από μια φυσικαλιστική τουλάχιστον σκοπιά. Υπάρχει λόγου χάρη η πιθανότητα, τα παιδιά αυτά να επικοινωνούν με εξωτερικά πνεύματα μέσω διαμεσολάβησης (channeling). Στην περίπτωση αυτή το διάμεσο θα ήταν το παιδί, χωρίς αναγκαστικά να είναι συνειδητό της κατάστασης αυτής. Εφόσον όμως τα παιδιά δεν κατέχουν προσόντα διαμέσων, χρειάζεται ένα ειδικό είδος διαμεσότητας για τις περιπτώσεις αυτές. Καλείται ‘κατάληψη’ (possession) των παιδιών αυτών από εξωτερικές πνευματικές οντότητες. Σε τέτοιες περιπτώσεις θεωρείται ότι το ανθρώπινο άτομο αναγκάζεται να μεταφέρει τα μηνύματα του πνεύματος χωρίς να έχει κάποια συνειδητά συμμετοχή στην όλη διαδικασία. Η πνευματική κατάληψη ως εξήγηση για την ανάκληση προηγούμενων ζωών από παιδιά είναι κάτι που ενισχύεται από το γεγονός ότι σχεδόν όλες οι περιπτώσεις δημιουργούνται από παιδιά που εκδηλώνουν τα συμπτώματα στις ηλικίες μεταξύ δύο και πέντε ετών, όπου η πνευματική τους αντίληψη είναι ακόμα σχεδόν ανύπαρκτη. Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, οι οντότητες υποτίθεται ότι χάνουν τη δύναμη να τα επηρεάζουν, κάτι που πιθανώς να εξηγεί το γιατί οι αναμνήσεις προηγούμενων ζωών χάνονται μετά την ηλικία των 10 ετών.

Περιπτώσεις που επιβεβαιώνουν την υπόθεση της κατάληψης αποτελούν περιστατικά στα οποία το κυρίαρχο πνεύμα εισέρχεται στο σώμα του παιδιού αρκετό καιρό μετά από τη γέννησή του και μετά δημιουργεί μια εμπειρία προηγούμενης ζωής που παρεμβαίνει με την ήδη παρούσα προσωπικότητα του παιδιού. Υπάρχουν αρκετές τέτοιες περιγραφές στη βιβλιογραφία. Μια τέτοια σύντομη περιγραφή για ανάλογα περιστατικά αναφέρεται στο βιβλίο του Ian Stevenson, ‘Twenty Cases Suggestive of Reincarnation’ (20 περιπτώσεις που υποδηλώνουν Μετενσάρκωση):

Καταρχάς, υπάρχει η περίπτωση ενός αγοριού από την Ινδία που λεγόταν Jasbir, με ηλικία τρεισήμισι, που ήταν πολύ άρρωστο και έπεσε σε κώμα το οποίο η οικογένειά του το εξέλαβε προσωρινά ως θάνατο. Συνήλθε μετά από λίγες ώρες και μετά από αρκετές βδομάδες επέδειξε μια εντελώς μεταμορφωμένη συμπεριφορά, ισχυριζόμενο ότι ήταν ένας Βραχμάνος που λεγόταν Sobha Ram, ο οποίος πέθανε σε ένα ατύχημα την ώρα που ο μικρός (Jasbir) ήταν άρρωστος. Εφόσον ο Sobha Ram πέθανε όταν ο Jasbir ήταν ήδη τρεισήμισι ετών, η ‘ανάκληση προηγούμενης ζωής του’ προφανώς δεν μπορεί να θεωρηθεί ως απόδειξη για τη μετενσάρκωση. Ακόμα περισσότερο, η ‘μετενσάρκωση’ της ψυχής του Ram θα έπρεπε να έχει λάβει χώρα πολύ πριν από το φυσικό θάνατό του, σύμφωνα με το χρόνο του ατυχήματός του και την ασθένεια του Jasbir. Για τα προηγούμενα τρεισήμισι χρόνια και τα δύο άτομα ζούσαν σε κοντινά χωριά. Ενώ μιλούσε μέσω του Jasbir ο ‘μετενσαρκωμένος Mr. Ram’ είπε πως τον είχε συμβουλέψει ένα άγιος να πάρει το σώμα του Jasbir. Ως αποτέλεσμα, σε κάποια συγκεκριμένη στιγμή ήταν παρούσες δύο προσωπικότητες στο σώμα του Jasbir: η μία του παιδιού και η άλλη του Mr. Ram. Αυτό υποδηλώνει ότι δεν μπορεί να πρόκειται για περίπτωση μετενσάρκωσης, αλλά μάλλον για κατάληψη του σώματος του Jasbir από το επονομαζόμενο πνεύμα του Mr. Ram.

Δεύτερον, υπάρχει η περίπτωση της Lurancy Vennum, ενός κοριτσιού 1 χρονών που ξεκίνησε να εμφανίζει την προσωπικότητα της Mary Roff όταν εκείνη (η Mary Roff) είχε πεθάνει. Αυτή η κατάσταση διήρκησε αρκετούς μήνες, ενώ η Mary Roff ισχυριζόταν ότι είχε καταλάβει το εγκαταλελειμμένο σώμα του μικρού κοριτσιού. Μετά την περίοδο αυτή η Mary Roff αναχώρησε και η Lurancy Vennum ανέκτησε τον έλεγχο. Η υπέρθεση των προσωπικοτήτων και των μηνυμάτων που παρουσιάστηκαν την περίοδο αυτή αποτελούν ισχυρές ενδείξεις κατάληψης, αποκλείοντας κάθε περίπτωση μετενσάρκωσης. Ο Ian Stevenson παραδέχεται στο βιβλίο του ότι «άλλες περιπτώσεις του παρόντος συνόλου των 20 περιπτώσεων μπορεί να είναι περιστατικά παρόμοιων ‘καταληπτικών επιρροών’ στις οποίες η προηγούμενη προσωπικότητα απλά έτυχε να έχει πεθάνει αρκετά πιο πριν τη γέννηση του σώματος της παρούσας προσωπικότητας» (σελ. 381).

Τρίτον, υπάρχει η περίπτωση ενός Βουδιστή μοναχού, του Chaokhun Rajsuthajam, που γεννήθηκε μια μέρα πριν από το θάνατο του Nai Leng, την προσωπικότητα που ισχυριζόταν ότι είχε στην προηγούμενή του ζωή. Ο Stevenson σχολίασε σε μια συνέντευξη: «Μελέτησα αυτήν την περίπτωση με μεγάλη επιμέλεια αλλά δεν μπορούσα να βρω μια εξήγηση γι’ αυτήν την ασυμφωνία» (Omni Magazine 10 (4): 76, 1988).

Η επίδραση από πνεύματα θα μπορούσε επίσης να εξηγήσει μια άλλη ‘απόδειξη’ της μετενσάρκωσης που φαίνεται ότι γίνεται όλο και πιο δημοφιλής: την αντιστοιχία μεταξύ τραυμάτων που επέφεραν το θάνατο ενός ατόμου ή άλλου είδους ουλές, με σημάδια γέννησης σε παιδιά που θεωρούνται ότι είναι μετενσαρκώσεις αυτού του συγκεκριμένου προσώπου (που απέκτησε τις εν λόγω ουλές). Όχι ότι μια επίδραση από πνεύμα θα μπορούσε να προκαλέσει τέτοιες φυσικές ανωμαλίες, αλλά θα μπορούσε να ‘υποβάλλει’ μια ειδική προέλευση σε αυτούς που γεννήθηκαν με φυσικά σημάδια και εκ γενετής ατέλειες, ιδιαίτερα σε πολιτισμούς όπου οι περισσότερες φυσικές και συμπεριφορικές ιδιαιτερότητες αποδίδονται σε γεγονότα προηγούμενων ζωών (Νότια Ασία, Λίβανο, Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής). Στο Δυτικό κόσμο τα εκ γενετής σημάδια συχνά εκλαμβάνονται ως σημείο εκκίνησης στην αναζήτηση κάποιου για την ‘πραγματική του ταυτότητα’. Καθώς υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον για τη μετενσάρκωση, η ερμηνεία των σημαδιών αυτών συχνά συνδέεται με την αποδοχή προηγούμενων ζωών και ως προσωπική απόδειξη γι’ αυτές.

Μια επιπλέον ένδειξη για την ερμηνεία των αυθόρμητων εμπειριών ανάκλησης προηγούμενων ζωών από παιδιά είναι το γεγονός ότι είναι πολιτισμικώς εξαρτώμενες. Οι περισσότερες περιπτώσεις αναφέρονται στην Ινδία και σε άλλες χώρες της Νότιας Ασίας, εκεί όπου η μετενσάρκωση είναι ευρέως αποδεκτή. Οι Ασιατικές περιπτώσεις είναι πάντοτε πιο πλούσιες σε λεπτομέρειες απ’ ότι οι Δυτικές. Τα Δυτικά παιδιά που έχουν τέτοιες εμπειρίες δίνουν μόνο φτωχές λεπτομέρειες για να μπορεί να γίνει επαλήθευση. Όταν είναι πιθανός ο έλεγχος κάποιων επαληθεύσιμων λεπτομερειών συνήθως προκύπτει ότι αποτελούν προηγούμενες εμπειρίες άλλων μελών της οικογένειας. Η πολιτισμική εξάρτηση σαφέστατα παίζει σημαντικό ρόλο στα φαινόμενα αυτά.

Στην κατάληξη της έρευνάς του, ο Ian Stevenson παραδέχεται στο προαναφερθέν βιβλίο του ότι οι περιπτώσεις που μελέτησε, όπως μαρτυρεί και ο ίδιος ο τίτλος (20 περιπτώσεις που υποδηλώνουν Μετενσάρκωση), υποδηλώνουν μόνο τη μετενσάρκωση και δε μπορούν να θεωρηθούν ως αποδείξεις. Καταλήγει ότι, «Όλες οι περιπτώσεις που μελέτησα μέχρι στιγμής έχουν ατέλειες. Ακόμα κι αν εκληφθούν όλες μαζί, δεν προσφέρουν κάτι σαν απόδειξη» (Omni Magazine 10 (4): 76, 1988). Δεν μπορεί ωστόσο κάποιος και να τις αγνοήσει, καθώς αποτελούν ενδιαφέροντα φαινόμενα για μελέτη.

Ποιοι μεταφυσικοί λόγοι απορρίπτουν τις ανακλήσεις προηγούμενων ζωών ως αποδείξεις για τη μετενσάρκωση

Ακόμα κι αν η υπνωτική αναδρομή και η αυθόρμητη ανάκληση προηγούμενων ζωών από παιδιά δεν παρουσίαζαν οποιαδήποτε αντίφαση, θα εξακολουθούσε να υπάρχει ακόμα ένα μεγάλο επιχείρημα εναντίον της αλήθειας της θεωρίας αυτής.

Σύμφωνα με το κλασικό δόγμα της μετενσάρκωσης, η οντότητα που μετενσαρκώνεται είναι ο απρόσωπος εαυτός (το atman ή purusha), μαζί με το λεπτοφυές σώμα. Οποιοδήποτε ψυχονοητικό στοιχείο καθορίζει την προσωπικότητα δεν ανήκει στον εαυτό ή στο λεπτοφυές σώμα κι έτσι αποτυγχάνει να επιβιώσει του φυσικού θανάτου. Ένα τέτοιο στοιχείο είναι η μνήμη. Δρα μονάχα μέσα στα όρια μιας φυσικής ζωής και εξαφανίζεται κατά το θάνατο. Εάν τα πράγματα ήταν διαφορετικά, εάν η μνήμη μπορούσε να περάσει σε επόμενες ζωές μέσω της μετενσάρκωσης, θα μπορούσε να στηρίξει την αλήθεια της μετενσάρκωσης με λιγότερο προβληματικούς τρόπους.

Το όχημα που φέρει τις ψυχικές εντυπώσεις από μια ζωή σε μια άλλη λέγεται ότι είναι το λεπτοφυές σώμα (sukshma sharira στη Vedanta) ή η καρμική εναπόθεση (karmashaya στη Samkhya-Yoga). Αν και κάποιοι υποστηρίζουν ότι το όχημα λειτουργεί ως ένα είδος ασυνείδητης μνήμης προηγούμενων ζωών, δεν μπορεί να αποτελέσει μια τρίτη οντολογική κατηγορία (διαφορετική από αυτή στην οποία ανήκει ο εαυτός και η ψυχονοητική σφαίρα), που θα μπορούσε να παίξει το ρόλο ενός φορέα προσωπικής μνήμης από τη μία ζωή στην άλλη.

Το λεπτοφυές σώμα φυλάει κρυφές τάσεις ή εντυπώσεις (samskara) που είναι εγγραμμένες από το κάρμα και λειτουργούν ως σπόροι που γεννούν περαιτέρω συμπεριφορές και τον προσωπικό χαρακτήρα. Αυτό το είδος της εναπόθεσης εξυπηρετεί εν μέρει ως μηχανισμός ρύθμισης των επιδράσεων του κάρμα στη ζωή κάποιου. Σύμφωνα με τη Samkya και τη Yoga υπαγορεύει με έναν απρόσωπο και μηχανικό τρόπο τη νέα γέννηση, το μήκος της ζωής και τις εμπειρίες που θα πρέπει να τη συνοδεύσουν. Το Κάρμα αντιπροσωπεύει έναν απρόσωπο και μηχανικό νόμο που λειτουργεί με μαθηματική ακρίβεια και δεν μπορεί να δικαιολογήσει έτσι απλά μια κατάσταση σε μια συγκεκριμένη στιγμή. Κάποιος δε μπορεί να γνωρίζει το κάρμα του αλλά μονάχα να το υποψιαστεί, βασιζόμενος σε πραγματικές καταστάσεις που έχει βιώσει. Το κάρμα απλά σπρώχνει τον εαυτό σε ένα προοριζόμενο σενάριο, το οποίο πρέπει να αποδεχτεί κάποιος και να προσαρμοστεί σ’ αυτό.

Αν και αναφέρονται κάποιες ειδικές τεχνικές διαλογισμού που υποτίθεται ότι παρέχουν περιορισμένη πληροφορία σχετικά με προηγούμενες ζωές (για παράδειγμα, στη Yoga-Sutra 3.18 αναφέρεται η πιθανότητα να γνωσθεί η προηγούμενη γέννηση μέσω της πρακτικής της samyama), είναι διαθέσιμες μονάχα στον προχωρημένο Yogi. Αλλά ακόμα κι έτσι, η αλήθεια των πληροφοριών που αποκτούνται σε εναλλακτικές καταστάσεις συνείδησης είναι κάτι το οποίο μπορεί να αμφισβητηθεί.

Το καρμικό χρέος που έχει κάποιος θα μπορούσε στην καλύτερη περίπτωση να συλληφθεί με διαισθητικό τρόπο. Για παράδειγμα, θεωρείται πως ένας άνθρωπος που δολοφονήθηκε πήρε τη δίκαια ανταμοιβή του για έναν φόνο που έκανε ο ίδιος σε μια προηγούμενη ζωή. Οι εμπειρίες ανάκλησης προηγούμενων ζωών δεν παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις ‘αμαρτίες’ που διέπραξε κάποιος σε μια περασμένη ζωή, αλλά οδηγούν μονάχα κάποιον να αντλήσει συμπεράσματα από τότε που υπήρξε θύμα ή απλός παρατηρητής της ζωής. Τέτοιου είδους εμπειρίες δεν επιχειρούν να αποδείξουν τη δικαιότητα του κάρμα, αλλά μονάχα το ότι οι προηγούμενες ζωές είναι αληθινές. Με άλλα λόγια, τα ανακαλούμενα σενάρια δεν δείχνουν ποια γεγονότα από την προηγούμενη ζωή παρήγαγαν την παρούσα ενσάρκωση, αλλά μονάχα προσπαθούν να αποδείξουν ότι έχουμε ζήσει προηγούμενες ζωές, ότι η μετενσάρκωση είναι αληθινή και ότι θα πρέπει να την αποδεχτούμε.

Λόγω των μεταφυσικών δυσκολιών που προαναφέρθηκαν, οι περισσότεροι δάσκαλοι της Ανατολής δεν θεωρούν τις εμπειρίες ανάκλησης προηγούμενων ζωών ως έγκυρες αποδείξεις για μετενσάρκωση. Την εποχή που ο Stevenson έκανε τις μελέτες του σε Ινδά παιδιά που θυμούνταν προηγούμενες ζωές, συνάντησε έναν Ινδό swami της τάξης του Ramakrishna. Σχολίασε τις περιπτώσεις αυτές ως εξής:

«Ναι, [η μετενσάρκωση] είναι αληθινή, αλλά δεν κάνει κάποια διαφορά, επειδή εμείς στην Ινδία πιστέψαμε όλοι στη μετενσάρκωση και την αποδεχτήκαμε ως γεγονός και ωστόσο δεν έκανε κάποια διαφορά. Έχουμε το ίδιο πολλούς κακοποιούς και παλιανθρώπους στην Ινδία όπως έχετε κι εσείς στη Δύση» (περιοδικό Venture Inward, Σεπτέμβριος/Οκτώβριος, 1995).

Έτσι, οι ιστορίες αυτές κάνουν μεγαλύτερη εντύπωση στους Δυτικούς, μάλλον ως αποτέλεσμα μια παρεξήγησης του πρωτότυπου δόγματος της μετενσάρκωσης και επίσης λόγω μια ψευδο-επιστημονικής θέασης που προσφέρουν. Ένα πολύ σημαντικότερο επιχείρημα υπέρ της μετενσάρκωσης είναι ηθικής φύσεως και θα εξεταστεί στη συνέχεια του αφιερώματος.

Μετενσάρκωση και κοσμική δικαιοσύνη

Ένα ακόμα σημαντικότερο επιχείρημα υπέρ της μετενσάρκωσης είναι ηθικής φύσεως. Σύμφωνα μ' αυτό, το κάρμα και η μετενσάρκωση παρέχουν τον τέλειο τρόπο να πραγματωθεί η δικαιοσύνη στον κόσμο μας, ανταμείβοντας ή τιμωρώντας όλες τις πράξεις και τις σκέψεις ενός ατόμου σε μετέπειτα ζωές.

Θα εκδηλωθούν ως καλά ή άσχημα γεγονότα και συνθήκες με μαθηματική ακρίβεια έτσι ώστε οτιδήποτε κάνει κανείς θα λάβει δίκαια ανταμοιβή ή τιμωρία, τόσο σε ποσοτικό όσο και σε ποιοτικό επίπεδο. Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει όλες τις ανισότητες που βλέπουμε μεταξύ των ανθρώπων, να εφησυχάσουμε όσους δε μπορούν να καταλάβουν την παρούσα δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκονται και επίσης να δώσουμε ελπίδα για μια επόμενη καλύτερη ζωή. Σύμφωνα με το κάρμα, δεν υπάρχει ‘άφεση’ για τις αμαρτίες του παρελθόντος, αλλά μονάχα επισώρευση καρμικού χρέους, που ακολουθείται από την πληρωμή των συνεπειών σε μετέπειτα ζωές. Ο Swami Shivananda λέει:

Εάν ο αγνός άνθρωπος που δεν έκανε καμία κακή πράξη υποφέρει σ’ αυτήν τη γέννηση, αυτό οφείλεται σε κάποια λανθασμένη πράξη που πιθανόν να έκανε στην προηγούμενη γέννησή του. Θα έχει την ανταμοιβή του στην επόμενή του γέννηση. Εάν ο αμαρτωλός άνθρωπος που κάνει καθημερινά πολλές κακές πράξεις φαίνεται ότι χαίρεται στη γέννησή του, αυτό οφείλεται σε κάποιο καλό κάρμα που θα πρέπει να έχει κάνει στην προηγούμενη γέννησή του. Θα έχει ανταμοιβή στην επόμενή του γέννηση. Θα υποφέρει στην επόμενή του γέννηση. Ο νόμος της ανταμοιβής είναι αμείλικτος και αδυσώπητος. (Swami Shivananda, Practice of Karma Yoga, Divine Life Society, 1985, σελ. 102)

Αν και ίσως να φαίνεται ότι ο μηχανισμός του κάρμα και της μετενσάρκωσης είναι ο κατάλληλος τρόπος για να πραγματωθεί η κοινωνική δικαιοσύνη, υπάρχουν δύο βασικές ενστάσεις που αντικρούουν την υπόθεση αυτή:

1). Εφόσον η δυστυχία (ή η ανταμοιβή των καλών πράξεων) μπορεί να βιωθεί μόνο σε προσωπικό επίπεδο (φυσικό και ψυχικό) και ένα ανθρώπινο ον παύει να υπάρχει ως πρόσωπο με τον φυσικό θάνατό του, συνεπάγεται ότι κάποιο άλλο πρόσωπο θα δεχτεί τις συνέπειες που υπαγορεύει το κάρμα στο αποθανόν άτομο. Ο απρόσωπος εαυτός (atman ή purusha) που μετενσαρκώνεται δεν έχει να κάνει με τη δυστυχία. Είναι ένας απλός παρατηρητής της τρέχουσας ψυχονοητικής ζωής. Εάν, στη στιγμή του θανάτου, δεν υπάρχει άλλο εναπομείναν καρμικό χρέος, ο διαχωρισμός του εαυτού από την απατηλή ανάμειξη στον φυσικό και ψυχικό κόσμο είναι πλέον μόνιμος και αυτό αντιστοιχεί στην απελευθέρωση. Εάν όχι, ο εαυτός αναγκάζεται να εισέλθει σε μια νέα απατηλή σύνδεση με την προσωπικότητα μέχρι που όλοι οι καρποί των προηγούμενων ζωών να καταναλωθούν. Ο τρόπος για να πραγματοποιηθεί αυτό είναι η γέννηση ενός νέου ατόμου κάθε φορά που ο εαυτός εισέρχεται σε ένα νέο ανθρώπινο σώμα. Το νέο άτομο θα υποστεί το κάρμα που παρήχθη από τα προηγούμενα άτομα που είχαν τον ίδιο εαυτό. Αυτός ο μηχανισμός της συσσώρευσης του κάρμα από ένα άτομο και των συνεπειών που αποδίδονται σε άλλο είναι κάπως άδικος και αντικρούεται θεμελιωδώς με την ιδέα της πραγμάτωσης της τέλειας δικαιοσύνης. Γι’ αυτό οι φυσικές καταστροφές, οι λοιμοί και τα ατυχήματα που επηρεάζουν αθώα άτομα δεν μπορούν να δικαιολογηθούν επειδή έχουν δημιουργηθεί από το κάρμα.

Για τον παραπάνω λόγο, η έκφραση ‘ο άνθρωπος θερίζει ότι έχει σπείρει’ χρησιμοποιείται λανθασμένα ως τρόπος να εκφραστούν οι ιδέες περί μετενσάρκωσης (για την ακρίβεια, η έκφραση αυτή προέρχεται από την Καινή Διαθήκη, Προς Γαλάτας 6,7, αλλά εκεί έχει διαφορετικό νόημα). Σύμφωνα με το μηχανισμό της μετενσάρκωσης, ένα άτομο σπέρνει και ένα άλλο θερίζει, εφόσον δε μπορούν να διατηρηθούν προσωπικά χαρακτηριστικά από τη μία ενσάρκωση του απρόσωπου εαυτού στην επόμενη. Στον Βουδισμό, όπου η όλη ιδέα ενός εαυτού που μεταναστεύει απορρίπτεται, η ιδέα της σποράς και του θερισμού είναι ακόμα πιο άτοπη. Για παράδειγμα, ας δούμε το παρακάτω κείμενο:

«Εάν συμβαίνει οι καλοί άντρες και οι καλές γυναίκες, που απολαμβάνουν και προσλαμβάνουν την ομιλία αυτή να καταπιέζονται, η κακή τους μοίρα είναι το αναπόφευκτο ανταποδοτικό αποτέλεσμα από αμαρτίες που έκαναν στις προηγούμενες θνητές ζωές τους. Ως αποτέλεσμα των τωρινών τους ατυχιών, η αντενέργεια του παρελθόντος τους θα εξαντληθεί έτσι και θα βρεθούν στη θέση να κατορθώσουν την Ολοκλήρωση της Απαράμιλλης Φώτισης (Diamond Sutra, 16).[/]

Αλλά ποιος είναι πραγματικά αυτός που θα βαστάξει τις συνέπειες του παρελθόντος κάποιου; Ή ποιος πραγματικά θα είναι αυτός που θα κατορθώσει τη φώτιση; Πώς θα μπορούσε η διαδικασία αυτή να αποδώσει τέλεια δικαιοσύνη; Τέλεια δικαιοσύνη για ποιον; Για μια απατηλή προσωπικότητα που εξαφανίζεται με τον φυσικό θάνατο;

2). Μια δεύτερη ένσταση αφορά στην ουσιαστική πιθανότητα της εξασφάλισης της απελευθέρωσης από το κάρμα και τη μετενσάρκωση. Κανονικά θεωρείται πως το άτομο που θα εκμηδενίσει τις συνέπειες του κάρμα θα πρέπει να το κάνει αυτή σε ένα πνεύμα εγκαρτέρησης και ταπεινότητας. Αλλά το ιδανικό αυτό απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Αντί να υιοθετούν μια παθητική στάση όταν αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της ζωής (τα αποτελέσματα του περασμένου κάρμα), οι άνθρωποι σχεδόν πάντα αντιδρούν με αγανάκτηση κι έτσι επισωρεύουν ένα διαρκώς αυξανόμενο καρμικό χρέος. Η κοινή ανθρώπινη εμπειρία αποδεικνύει ότι το κακό σχεδόν πάντα γεννάει κακό κι έτσι είναι πιο πιθανό κάποιος να συγκεντρώσει νέο κάρμα αντί να ξεφορτωθεί το κάρμα των περασμένων του ζωών. Ως αποτέλεσμα, γεννιέται ένας ολέθριος κύκλος στον οποίο το καρμικό χρέος αυξάνεται με ανέλπιδο ρυθμό. Αυτό συμβαίνει με τους περισσότερους ανθρώπους του πλανήτη μας, καθώς λέγεται ότι οι περισσότεροι από εμάς ζούμε στην άγνοια (avidya). Από τη μια γέννηση στην άλλη, το σύνολο του καρμικού χρέους μεγαλώνει. Φαίνεται λοιπόν ότι η δικαιοσύνη του κάρμα δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από όσα λύνει.

Ας δούμε ένα παράδειγμα για να γίνει εμφανές το πώς λειτουργούν οι δύο παραπάνω ενστάσεις στην περίπτωση ενός υπαρκτού προσώπου. Αν πάρουμε την περίπτωση του Χίτλερ τα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά. Όλοι οι οπαδοί της μετενσάρκωσης συμφωνούν ότι χρειάζονται πολλές ζωές για να εξαλείφει το καρμικό χρέος που δημιούργησε ο άνθρωπος αυτός. Πέθανε το 1945 και θα έπρεπε να μετενσαρκωθεί ως παιδί για να απολάβει τις συνέπειες των αποτρόπαιων πράξεών του. Οι δύο ενστάσεις διαμορφώνονται λοιπόν ως εξής:

1). Η προσωπικότητα του Χίτλερ έπαυσε να υπάρχει τη στιγμή του φυσικού του θανάτου. Μονάχα ο απρόσωπος εαυτός θα μετενσαρκωθεί, συνοδευμένος με την καρμική του επισώρευση. Ωστόσο, δεν υπάρχει συνέχεια μεταξύ της προσωπικότητας του Χίτλερ και αυτής του ατόμου που θα πρέπει να υποφέρει τις ταλαιπωρίες που προέρχονται από το κάρμα του Χίτλερ. Το νεογέννητο άτομο δε γνωρίζει ότι θα πρέπει να φέρει το κάρμα του Χίτλερ. Μετά από την ανελέητη ζωή και το θάνατο του ατόμου αυτού, άλλα εκατομμύρια μετενσαρκώσεις θα πρέπει να ακολουθήσουν με την ίδια τραγική μοίρα. Το πιο ενδιαφέρον γεγονός είναι ότι η προσωπικότητα του Χίτλερ, η μοναδική προσωπικότητα που θα όφειλε να υποφέρει σε φυσικό και ψυχικό επίπεδο τις συνέπειες των πράξεών του, διαλύθηκε με τον φυσικό θάνατο, ενώ άλλα πρόσωπα, εντελώς ανήξερα για την κατάσταση αυτή, θα πρέπει να πληρώσουν το δικό του κάρμα.

2). Ως αποτέλεσμα των ταλαιπωριών που θα πρέπει να υποφερθούν από τις νέες μετενσαρκώσεις του Χίτλερ, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα υπάρξουν αγανακτισμένες αντιδράσεις αντί για υποταγή στην κατάσταση αυτή κι έτσι θα επισωρευθεί ακόμα περισσότερο καρμικό χρέος. Κάθε νέα μετενσάρκωση του Χίτλερ γίνεται μια πηγή νεοαποκτηθέντος κάρμα, εκκινώντας μια νέα αλυσίδα από άτομα που θα πρέπει να υπομένουν τις συνέπειες. Ο ίδιος ο Χίτλερ ήταν αυτός που θα έπρεπε να πληρώσει καρμικό χρέος. Όποιος και να υπήρξε στην προηγούμενη ζωή του, έκανε το κάρμα του ακόμα μεγαλύτερο στα χρόνια του Τρίτου Ράιχ. Έτσι, αντί να λύνεται ο γρίφος της κοσμικής δικαιοσύνης, το πρόβλημα αυξάνεται. Ξεκινώντας με ένα μόνο άτομο όπως ο Χίτλερ, φτάνουμε σε έναν τεράστιο αριθμό από άτομα που πληρώνουν το κάρμα του και αποκτούν καινούργιο. Κι αυτός είναι μονάχα μια περίπτωση της ανθρώπινης ιστορίας. Το να επιχειρήσουμε να φανταστούμε τι συμβαίνει σε μεγαλύτερη κλίμακα θα αποκάλυπτε μια καταστροφή που ποτέ δε θα μπορούσε να επιλυθεί.

Έτσι λοιπόν, το κάρμα και η μετενσάρκωση δε μπορούν να παρέχουν πραγματική δικαιοσύνη, σε προσωπικό τουλάχιστον επίπεδο. Η μετενσάρκωση δε μπορεί να λύσει το πρόβλημα του κακού αλλά μονάχα να το ενισχύσει, αφήνοντας ατιμώρητο το πραγματικό κακό. Εάν ισχύει η μετενσάρκωση, ο Χίτλερ ως πρόσωπο ποτέ δε θα τιμωρηθεί για τις πράξεις του γιατί έπαυσε να υπάρχει ως ανθρώπινο πρόσωπο πολύ πριν μπορέσει να τον τιμωρήσει επαρκώς οποιοσδήποτε, είτε αυτό είναι άνθρωπος είτε είναι γεγονός.

Μετενσάρκωση και το πρόβλημα του κακού

[i]Ακόμα κι αν επιμένει η διαφωνία σχετικά με το εάν όντως ισχύει η αύξηση της ποσότητας του κακού ως αποτέλεσμα του κάρμα και της μετενσάρκωσης, τουλάχιστον η διατήρηση του κακού είναι μάλλον εμφανής στην ανθρώπινη ιστορία. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της ανάλυσης των συνδέσμων που ενώνουν τους ανθρώπους και το κάρμα τους από μια παγκόσμια οπτική. Δύο σημεία είναι σημαντικά εδώ.

Πρώτον, το ότι εμπλέκεται ένα ηθικό ζήτημα στην υπόθεση. Καθώς το να υποφέρει κανείς είναι το αποτέλεσμα κακών πράξεων που έκανε σε προηγούμενες ζωές, η συνεπής αντίδραση στη φιλοσοφία του κάρμα θα μπορούσε να οδηγήσει σε έλλειψη συμπόνιας για ανθρώπους που πονάνε. Θα μπορούσε δηλαδή να σκεφτεί κανείς ότι το άτομο που υποφέρει το αξίζει να τιμωρηθεί έτσι για ότι είχε κάνει σε προηγούμενες ζωές.

Δεύτερον, το άτομο που είναι το εργαλείο της τιμωρίας του κάρμα αξίζει πιο κακό κάρμα κι έτσι θα πρέπει να τιμωρηθεί με τη σειρά του, σε κάποια επόμενη ζωή. Στη συνέχεια, το επόμενο άτομο που θα δράσει ως εργαλείο του κάρμα θα πρέπει να τιμωρηθεί κι εκείνο με τη σειρά του και πάει λέγοντας. Μια πιθανή έκβαση αυτού του ατέλειωτου κύκλου θα ήταν ότι κάποιος που δρα ως εργαλείο του κάρμα στη ζωή κάποιου άλλου να το κάνει με έναν εντελώς διαχωρισμένο και αμερόληπτο τρόπο, χωρίς ενδιαφέρον για το όποιο αποτέλεσμα, όπως τουλάχιστον αναφέρει ο Κρίσνα σε σχετικό χωρίο της Bhagavad Gita (2,47 και 3,19). Σε τέτοιες περιπτώσεις θεωρείται ότι δε συσσωρεύεται νέο κάρμα. Ωστόσο, μια τέτοια λύση θα περιοριζόταν στους ελάχιστους αμερόληπτους ανθρώπους που ακολουθούν τον κανόνα αυτό και δε θα είχε αποτέλεσμα στη μεγαλύτερη κλίμακα της ανθρώπινης κοινωνίας. Οι περισσότεροι άνθρωποι απέχουν πολύ από το να θεωρήσουν τους εαυτούς τους αμερόληπτους εκτελεστές του κάρμα στη ζωή του διπλανού τους.

Ας εξετάσουμε πώς αυτά τα δύο προαναφερθέντα σημεία εφαρμόζονται στην περίπτωση των εκατομμυρίων Εβραίων που σκοτώθηκαν σε θαλάμους αερίων από τους Ναζί κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου. Πρώτον, θα φαινόταν άσκοπο να υπάρχει κάποιο αίσθημα συμπόνιας απέναντί τους, επειδή υποτίθεται ότι το άξιζαν να σκοτωθούν έτσι, ως αποτέλεσμα υποτιθέμενων εγκλημάτων που είχαν κάνει σε προηγούμενες ζωές. Κάποιος θα μπορούσε να συμπεράνει μετά από όλα αυτά, ότι οι Ναζί έδρασαν σωστά απέναντι στους Εβραίους. Οι επιταγές του κάρμα εκπληρώθηκαν. Ακολουθώντας αυτή τη λογική, οποιοδήποτε έγκλημα που μπορεί να σκεφτεί κανείς, του παρελθόντος ή του παρόντος, θα μπορούσε να δικαιολογηθεί, κάτι που ανοίγει μια τρομακτική οπτική του παρελθόντος και μέλλοντος της ανθρωπότητας, με επεκτάσεις που δεν είναι εύκολο να συλλάβει κανείς.

Δεύτερον, η θανάτωση εκατομμυρίων Εβραίων απαιτεί να σκοτωθούν οι εκτελεστές τους με ανάλογο τρόπο με τη σειρά τους, σε επόμενες ζωές. Αλλά αυτό υποδηλώνει ότι οι εκτελεστές των μετενσαρκωμένων Ναζί θα σκοτωθούν κι εκείνοι παρομοίως και πάει λέγοντας. Ο κύκλος δεν τελειώνει ποτέ. Η ίδια λογική μπορεί να εφαρμοστεί πίσω στο χρόνο, κάτι που θα απαιτούσε να βρεθούν σε κάθε γενιά τα εκατομμύρια άτομα που εκτελέστηκαν καθώς και οι εκτελεστές τους. Μια ένσταση στο σενάριο αυτό θα μπορούσε να είναι ότι οι εκτελεστές θα μπορούσαν να τιμωρηθούν (σκοτωθούν) με τη σειρά τους με έναν απρόσωπο τρόπο, χωρίς να εμπλέκονται άλλοι άνθρωποι στο κάρμα. Φυσικές καταστροφές όπως οι σεισμοί θα μπορούσαν να αποτελέσουν εργαλείο του κάρμα. Αυτή η εκδοχή μοιάζει αποδεκτή αλλά θα έλυνε μόνο ένα μικρό κομμάτι του προβλήματος. Συνεπώς, εάν η μετενσάρκωση ήταν μια λογική έννοια, θα συνεπαγόταν ότι δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος. Αυτό δε μπορεί να αποτελεί λύση για τη δικαιοσύνη, αλλά μόνο ένα είδος αιώνια συνεχιζόμενου δράματος.

Μια περαιτέρω ανάλυση της καρμικής δικαιοσύνης αποδεικνύει ότι υπονομεύει τη βασική αρχή της ινδουιστικής ηθικής, αυτή του μη φόνου (ahimsa). Σύμφωνα με την αρχή αυτή, δε θα έπρεπε να συμμετέχουμε στον φόνο ενός ζωντανού όντος, αλλιώς θα μετενσαρκωθούμε ώστε να υποστούμε τις συνέπειες (αυτή είναι και η βάση της θρησκευτικής χορτοφαγίας). Για παράδειγμα, ο χασάπης που σφάζει έναν χοίρο θα πρέπει να μετενσαρκωθεί ως χοίρος για να σφαχτεί με τη σειρά του. Σύμφωνα με το κάρμα του (αλλά σε ασυμφωνία με την ahimsa), ο χοίρος έπρεπε να σφαχτεί, γιατί πιθανόν ήταν η μετενσάρκωση ενός άλλου χασάπη, που έπρεπε να τιμωρηθεί με τον τρόπο αυτό.

Ο μόνος τρόπος που το κάρμα και η ahimsa θα μπορούσαν να εναρμονιστούν θα ήταν όταν ο χασάπης εμφανιζόταν εντελώς ψυχολογικά αποσυνδεδεμένος από την πράξη του. Αλλά ο χασάπης έχει ένα απευθείας ενδιαφέρον να σκοτώσει το ζώο, καθώς θα αποτελέσει την τροφή του ή τον τρόπο με τον οποίο θα κερδίσει το μεροκάματό του. Καθώς λοιπόν το κάρμα θα πρέπει να ενεργοποιηθεί σε μια τέτοια περίπτωση, η παράβαση της αρχής της μη βίας γίνεται αναγκαιότητα για εκπλήρωση της καρμικής δικαιοσύνης. Ο χασάπης είναι την ίδια στιγμή το εργαλείο για την εκπλήρωση του καρμικού χρέους κάποιου ατόμου και συνάμα γεννάει ο ίδιος νέο κάρμα για τον εαυτό του. Με περίεργο τρόπο, η εκπλήρωση του καρμικού χρέους απαιτεί την τιμωρία αυτών που το εκπληρώνουν. Με άλλα λόγια, το κάρμα δρα με τρόπο τέτοιο ώστε καταδικάζει αυτούς που είναι φορείς της δικαιοσύνης του.

Από τα παραπάνω προκύπτει συνεπώς, ότι η έννοια της μετενσάρκωσης έρχεται σε αντίθεση με την κοινωνική δικαιοσύνη. Παραμερίζοντας την εμφανή αίσθηση ανακούφισης που παρέχει στην τωρινή ζωή με την υπόσχεση περαιτέρω ζωών στις οποίες μπορεί να επιτευχθεί η τελειότητα, η πίστη στη μετενσάρκωση δε μπορεί να επιφέρει κάποιο ευεργετικό αποτέλεσμα, αλλά μονάχα εγκαρτέρηση και απόγνωση στη θέαση του μέλλοντος.

Υποσημείωση της μεταφράστριας και της αρχισυνταξίας του ESOTERICA:

Το παρόν άρθρο που παρουσιάστηκε σε 9 συνέχειες αποτελεί μετάφραση τμήματος ενός αγγλόφωνου άρθρου με συγγραφέα τον Ernest Valea, του οποίου οι διδακτορικές σπουδές αναφέρονται στη συγκριτική θεολογία. Περιλαμβάνει απόψεις, επιχειρήματα και συμπεράσματα με τα οποία το ESOTERICA δε συμφωνεί κατά ανάγκη. Κρίναμε ωστόσο ότι το εν λόγω άρθρο είναι στο σύνολό του εξαιρετικά ενδιαφέρον καθώς περιέχει μια αρκούντως εμπεριστατωμένη επιχειρηματολογία, γι’ αυτό και επιλέξαμε να το παρουσιάσουμε. Συστήνεται δε στους κατέχοντες την αγγλική, να διαβάσουν και όλο το άρθρο στην αρχική του γλώσσα.

Στις ημέρες που οδήγησαν στην 9η Οκτωβρίου, όποτε και ανακοινώθηκε το βραβείο Νόμπελ στη Φυσική, υπήρχε διάχυτη υποψία ότι το βραβείο θα κερδιζόταν αυτή τη χρονιά για το σωματίδιο του Higgs. Κάτι, που τελικά δε συνέβη.

Ο φυσικός του Πανεπιστημίου της Κολούμπια Peter Woit πρότεινε, η επιτροπή των Νόμπελ να σπάσει την καθιερωμένη παράδοση και να βραβεύσει οργανισμούς αντί για άτομα, ώστε να αναγνωρίσει τις ομάδες πίσω από τον επιταχυντή των σωματιδίων (που υπάγεται στο εργαστήριο φυσικής του CERN στην Ελβετία) και τα δύο βασικά πειράματα που διεξάγονται, τα επονομαζόμενα ATLAS και CMS, τα οποία βρήκαν το σωματίδιο.

«Εάν πραγματικά δεν υπάρχει τίποτε άλλο παρά η συνήθεια που τους εμποδίζει να βραβεύσουν με το Νόμπελ φέτος το ATLAS, το CMS και το CERN για το Higgs, δε μπορώ να δω καλύτερη περίσταση για να σπάσει η συνήθεια αυτή και είχαν αρκετό καιρό για να αποφασίσουν εάν θα έπρεπε ή όχι να κάνουν κάτι τέτοιο» έγραψε ο Woit μόλις μια μέρα πριν από τη βράβευση. «Έτσι, μια πιθανή πρόβλεψη για αύριο είναι: ATLAS, CMS και CERN ως Νομπελίστες». Κάποια πανεπιστήμια προέβηκαν ακόμα και σε δελτία τύπου στα οποία πρόσφεραν σε δημοσιογράφους πρόσβαση στους ειδικούς για το Higgs, στην περίπτωση που φέτος θα κέρδιζε το Νόμπελ.

Ίσως να απαιτείται ακόμα ένας χρόνος ώστε να φανεί σίγουρα ότι το σωματίδιο του LHC είναι όντως το Higgs. Άλλωστε, η ανακάλυψη ανακοινώθηκε για ένα σωματίδιο που μοιάζει με το Higgs και ίσως θα πρέπει να περάσει καιρός για να μελετηθεί καλύτερα και να αποφασιστεί οριστικά εάν όντως είναι. Μπορεί τέλος, να υπήρξε απλά στενότητα χρόνου για την υποβολή της υποψηφιότητας για το Νόμπελ. Η ανακοίνωση της ανακάλυψης έγινε αρκετά αργοπορημένα και πιθανόν να μη χρειαζόταν να υπάρχει βιασύνη, ώστε να υποβληθεί η υποψηφιότητα για το 2012.

Οι παραπάνω υποψίες ισχύουν, δεδομένου ότι δεν υπάρχει ακόμα πληροφόρηση για τη διαδικασία κρίσης για τα βραβεία και όπως υποστηρίζει ο φυσικός Frank Wilczek, που έχει κερδίσει επίσης το βραβείο Νόμπελ το 2004 για τις έρευνές του στην ισχυρή πυρηνική δύναμη, είναι ιδιαίτερα αυξημένες οι πιθανότητες να κερδηθεί το βραβείο από το σωματίδιο Higgs τον επόμενο χρόνο. Λίγο περισσότερη υπομονή χρειάζεται βέβαια, μέχρι να ανοιχτούν και να αποκαλυφθούν τα αρχεία της επιτροπής των Νόμπελ και να βρεθεί η απάντηση.

Πρόκειται πιθανότατα για το τελευταίο άτομο στον πλανήτη που ήξερε το άρωμα του αέρα όπως ήταν το 1880. Η γυναίκα αυτή πέθανε πρόσφατα και αποτελεί ένα από τα μακροβιότερα άτομα που έζησαν ποτέ, κάτι που σχεδόν όλοι ονειρεύονται να μπορούσαν να κατορθώσουν.

Είναι η Antisa Khvichava, η οποία ισχυριζόταν ότι είναι 132 χρονών. Εδώ και 47 χρόνια χαιρόταν τη σύνταξή της στο Sachino, ένα μικρό χωριό στην πρώην Σοβιετική δημοκρατία της Γεωργίας. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση της Βρετανικής εφημερίδας ‘the Independent’, η γυναίκα αυτή απεβίωσε. Εάν όντως ήταν τόσο μεγάλη όσο έλεγε, η Khvichava είναι το γηραιότερο άτομο που έχει ζήσει ποτέ.

Αν και υπάρχει ένα πιστοποιητικό γεννήσεως και ένα διαβατήριο στα οποία αναφέρεται ότι η Khvichava είχε γεννηθεί στις 8 Ιουλίου του 1880, τα έγγραφα αυτά έχουν αντικαταστήσει άλλα τα οποία η εν λόγω κυρία είχε χάσει στα περασμένα χρόνια. Το γεγονός αυτό εγείρει σκεπτικισμό σχετικά με τους ισχυρισμούς που αφορούν την ηλικία της. Αλλά η επιστήμη δεν μπορεί να αποκλείσει το κατόρθωμά της. Εάν υπάρχει μέγιστη δυνατή ανθρώπινη ηλικία, αυτό είναι κάτι που ακόμα δεν έχει προσδιοριστεί.

Το 1798, το γηραιότερο καταγεγραμμένο άτομο εκείνης της εποχής είχε πεθάνει στα 103, σύμφωνα με την Ερευνητική Ομάδα Γεροντολογίας (Gerontology Research Group). Το 1997, η γαλλίδα Jeanne Louise Calment, που έχει καταγραφεί ως το γηραιότερο άτομο, πέθανε σε ηλικία 122 ετών.

Εάν τα άτομα αυτά και ιδιαίτερα η Kvichava κατάφεραν να περπατήσουν στη Γη για πάνω από έναν αιώνα, τι ήταν αυτό που έκαναν σωστά; Εάν βασιστούμε στη σύγχρονη επιστήμη, η απάντηση θα μπορούσε να είναι ότι η συγκεκριμένη υπερ-αιωνόβια, εκτός από το να αποφύγει προφανείς φυσικές απειλές, δεν έκανε κάτι ιδιαίτερο για να κερδίσει τη μακροβιότητά της.

Ερευνητές στο Ιατρικό Κολλέγιο Albert Einstein στο Πανεπιστήμιο της Yeshiva έδειξαν τον τελευταίο χρόνο ότι, ανάμεσα σε έναν πληθυσμό που μελετήθηκε και που η ηλικία των ατόμων ήταν πάνω από 95, οι κακές συνήθειες όπως το κάπνισμα, το ποτό, η κακή διατροφή και η έλλειψη άσκησης ήταν σχεδόν το ίδιο συχνές όσο και στον γενικότερο πληθυσμό, κάτι που υποδηλώνει πως η μακροβιότητα των ανθρώπων αυτών φαίνεται πως σε μεγάλο βαθμό βασίζεται στα γονίδια.

Αυτό όμως δε σημαίνει ότι ο γενικότερος πληθυσμός θα έπρεπε να εγκαταλείψει την υγιεινή ζωή και να υιοθετήσει πεποιθήσεις γενετικής μοιρολατρίας. Αντίθετα, αυτή όσο και άλλες μελέτες υποδεικνύουν ότι τα φαινόμενα μακροβιότητας όπως η Khvichava, που όπως έχει αναφερθεί έπινε καθημερινά μπράντι, έχουν σπάνιες γενετικές προστασίες που υπερβαίνουν τις ανθυγιεινές συνήθειες, προωθώντας τους σε πολύ μεγάλες ηλικίες παρά το είδος της ζωής που ακολουθούνε.

Για τους ανθρώπους που δεν είναι προετοιμασμένοι να στοιχηματίσουν ότι είναι γενετικά προδιατεθειμένοι να σπάσουν το φράγμα των 100 χρόνων, οι διάσημα εγκρατείς και λάτρεις της υγιεινής ζωής, Αντβεντιστές της Έβδομης Ημέρας, φαίνεται ότι κρύβουν μια πρακτική συνταγή για την αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Έρευνες που έγιναν από τον Δρ. Gary Fraser της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου Loma Linda και τους συνεργάτες του, συνέδεσαν τις συχνά μεγάλες ζωές των Αντβεντιστών με την άσκηση, την υψηλή συχνότητα χορτοφαγικής διατροφής, την αποχή από το κάπνισμα και τη συχνή πρόσληψη καρυδιών.

Κάποιοι δεισιδαίμονες αναζητητές της μακροζωίας έχουν επίσης την επιλογή να μετακομίσουν σε μια περιοχή που να καλείται Γεωργία. Όταν πέθανε η Kvichava έδωσε τη σκυτάλη στο επόμενο μακροβιότερο άτομο του πλανήτη, την 116χρονη Besse Cooper που μένει στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Γεωργία.

Το όνειρο της αθανασίας διαποτίζει τον ανθρώπινο πολιτισμό. Μυθικές ιστορίες για αθανάτους βρίσκονται παντού, από τους Ελληνικούς μύθους και τα αλχημικά σημειωματάρια μέχρι τις σύγχρονες ταινίες και τα φουτουριστικά βιβλία επιστημονικής φαντασίας. Καθώς η επιστήμη της γεροντολογίας κάνει προόδους, οι επιστήμονες έχουν καταφέρει σε μεγάλο βαθμό να επιμηκύνουν την ανθρώπινη ζωή. Είτε χαμηλώνοντας τα ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας, είτε δημιουργώντας αποτελεσματικά εμβόλια και μειώνοντας τους θανάτους που σχετίζονται με ασθένεια, η επιστήμη βοήθησε στην αύξηση του μέσου όρου ηλικίας κατά περίπου τρεις δεκαετίες σε σχέση με τον προηγούμενo αιώνα, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου Ασθένειας και Πρόληψης (Centers for Disease Control and Prevention CDC).

Πού θα μας βγάλει το μέλλον της γενετικής μηχανικής και της αναγεννητικής ιατρικής; Κανείς δεν ξέρει, αλλά οι ερευνητές έχουν αρχίσει να βρίσκουν τα ίχνη του δρόμου που οδηγούν στην πηγή της νιότης.

Διώξτε τα παλιά κύτταρα

Η συμβουλή να αφήσουμε πίσω μας τα παλιά και να στραφούμε στα καινούρια, θα μπορούσε να βοηθήσει στην πρόληψη ασθενειών που σχετίζονται με το γήρας, εάν εφαρμοστεί σε συγκεκριμένα κύτταρα. Αυτό προτείνει μια έρευνα σε ποντίκια που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature το Νοέμβριο του 2011. Απομακρύνοντας τα εκφυλισμένα κύτταρα, που αποκαλούνται κύτταρα γήρατος, αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ζωής ποντικιών που τους είχε επιταχυνθεί η διαδικασία γήρατος, οι ερευνητές μπόρεσαν να προλάβουν την εμφάνιση καταρράκτη στα ποντίκια, καθώς επίσης τη γήρανση του δέρματος και την απώλεια μυϊκής μάζας.

Αυτά τα κωματώδη κύτταρα εκπέμπουν χημικά σήματα που έχουν ισχυρή επίδραση στα τριγύρω κύτταρα και οι ερευνητές υποψιάστηκαν ότι τα χημικά αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε ασθένειες που σχετίζονται με το γήρας. Σε σύγκριση με ποντίκια που είχαν κρατήσει όλα τα εκφυλισμένα κύτταρά τους, αυτά που είχαν υποστεί τον καθαρισμό των παλαιών κυττάρων παρουσίασαν δυνατότερους μυς και η εναποθήκευση λίπους στο δέρμα ήταν μεγαλύτερη με αποτέλεσμα να μην παρουσιάζει ρυτίδες.

Ακόμα και όταν η θεραπεία τους είχε ξεκινήσει στο μέσο της ζωής τους, η επιδείνωση του μυϊκού συστήματος των υποκειμένων και η ελάττωση του λίπους σταμάτησε σχεδόν όταν οι ερευνητές άρχισαν να αφαιρούν τα γερασμένα κύτταρα. Μια τέτοια προσέγγιση, εάν επιβεβαιωθεί, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ώστε να βοηθήσει στην ανάπτυξη εμβολίου που θα ωθεί τα ανοσοκύτταρα ώστε να επιτεθούν στα γερασμένα κύτταρα.

Λιμοκτονήστε!

Το να μειώσετε τις θερμίδες στη δίαιτά σας θα μπορούσε να σας βοηθήσει να ζήσετε περισσότερο, εάν είστε σκουλήκι ή ποντίκι. Τα αποτελέσματα μιας δίαιτας μειωμένης σε θερμίδες είναι ακόμα υπό καθεστώς αμφισβήτησης όσον αφορά στους ανθρώπους, ωστόσο. Μια πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Journal of Nutrition τον Ιανουάριο του 2009, πρόσθεσε ακόμα ένα κεφάλαιο στην διαφωνία σχετικά με τη μείωση των θερμίδων. Στην έρευνα, ποντίκια που ήταν από του φυσικού τους κοντόχοντρα, έζησαν περισσότερο όταν τράφηκαν με φαγητό μειωμένων θερμίδων απ’ όσο έζησαν λεπτόκορμα ποντίκια που έφαγαν το φαγητό χαμηλότερου λίπους.

Προηγούμενες μελέτες είχαν υποδείξει ότι εργαστηριακά ζώα, όπως το νηματόζωο C. elegans, η μύγα των φρούτων Drosophila και τα ποντίκια των εργαστηρίων, όλα έζησαν σχεδόν το διπλάσιο όταν ταΐστηκαν με ιδιαίτερα αυστηρή δίαιτα (με 30 τοις εκατό λιγότερες θερμίδες από ότι συνήθως), αλλά το αποτέλεσμα στους ανθρώπους δεν είναι ξεκάθαρο. Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2008 υποδήλωσε ότι το να τρώει κανείς λιγότερο θα μπορούσε να προσθέσει πέντε χρόνια στη ζωή ενός μέσου ανθρώπου.

Η περιορισμένη δίαιτα φαίνεται ότι δουλεύει με το να χαμηλώνει το μεταβολικό ρυθμό, μειώνοντας τη συχνότητα των ασθενειών που συνδέονται με το γήρας, πράγμα που γίνεται λόγω της μείωσης της ποσότητας των ελευθέρων ριζών που παράγονται φυσικά στα σώματά μας. Αυτό ίσως γίνεται με τη μείωση των επιπέδων της θυρεοειδούς ορμόνης, όπως προτείνει μια μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2008 στο περιοδικό Rejuvenation Research.

Να έχεις υγιείς γονείς

Είσαι αυτό που τρως και, όπως προκύπτει, μάλλον είσαι και αυτό που τρώνε οι γονείς σου. Μια έρευνα σε αρουραίους που παρουσιάστηκε τον Απρίλιο του 2010 στη συνάντηση της Αμερικανικής Ένωσης για την Έρευνα στον Καρκίνο (American Association for Cancer Research), υποδεικνύει ότι αυτά στα οποία εκτίθενται οι γονείς μας, μέσω της τροφής τους και άλλων τοξινών από το περιβάλλον, μπορούν να επηρεάσουν όχι μόνο τη δική τους υγεία αλλά και την υγεία των απογόνων τους. Ειδικά, δίαιτες αρουραίων που ήταν πλούσιες σε λιπαρά οξέα Ωμέγα 3 κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους έφεραν υψηλό ρίσκο για καρκίνο μαστού στις θυγατέρες αλλά και στις εγγονές των αρουραίων.

Μια παρόμοια έρευνα σε ποντίκια (που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Cell τον Δεκέμβριο του 2010) υπέδειξε ότι η δίαιτα του πατέρα μπορούσε να επηρεάσει την έκφραση εκατοντάδων γονιδίων στους απογόνους του, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των γονιδίων που εμπλέκονται στην επεξεργασία του λίπους και της χοληστερόλης στο ήπαρ.

Αυτού του είδους οι αλλαγές στην έκφραση γονιδίων καλούνται επιγενετικές αλλαγές. Αντί να αλλάζουν τα ίδια τα γονίδια, οι επιγενετικές αλλαγές αλλάζουν τον τρόπο πρόσβασης και χρήσης των γονιδίων. Νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature το 2011 έδειξε ότι, τουλάχιστον σε σκουλήκια αυτές οι επιγενετικές αλλαγές (που στη συγκεκριμένη έρευνα αύξησαν τη διάρκεια ζωής των σκουληκιών) μπορούν να περάσουν στους απογόνους για αρκετές γενιές. Οι ερευνητές θεωρούσαν στο παρελθόν ότι ο επιγενετικός πίνακας σβήνει όταν το σπέρμα συναντάει το ωάριο.

Δούλευε σκληρά

Το να είναι κανείς χαλαρός μπορεί να είναι το κλειδί για ευχάριστες διακοπές, αλλά δεν είναι το κλειδί για τη μακροζωία, σύμφωνα με ευρήματα έρευνας όπου οι σώφρονες και σκληρά εργαζόμενοι άνθρωποι ζουν περισσότερο. Η έρευνα παρακολούθησε περισσότερα από 1500 παιδιά από τη δεκαετία του 1920 μέχρι το θάνατό τους.

Η ανάλυση της μακροβιότητας της ομάδας αυτής των παιδιών δημοσιεύτηκε το Μάρτιο του 2011 στο βιβλίο των εκδόσεων Hudson Street Press, The Longevity Project: Surprising Discoveries for Health and Long Life from the Landmark Eight-Decade Study (Το Σχέδιο της Μακροζωίας: Εκπληκτικές Ανακαλύψεις για την Υγεία και τη Μακροζωία από την έρευνα ορόσημο των οκτώ δεκαετιών). Υποδεικνύει ότι τα αξιόπιστα και συνετά παιδιά κατά μέσον όρο απέφυγαν κινδύνους και τελικά ενεπλάκησαν σε σταθερούς δεσμούς, κάτι που αποτελεί μια σημαντική ώθηση για υγεία, ευτυχία και μακροζωία.

Η ευσυνείδητη, σκληρά εργαζόμενη προσωπικότητα βοηθάει στην επέκταση της ζωής για δύο ή τρία χρόνια κατά μέσο όρο, κάτι που αντιστοιχεί σε 20 έως 30 τοις εκατό μειωμένο κίνδυνο για πρόωρο θάνατο.

Να είσαι νάνος από το Εκουαδόρ!

Η γενετική παίζει σημαντικό ρόλο στην αναμενόμενη διάρκεια της ζωής μας. Μια έρευνα σε ανθρώπους από το Εκουαδόρ με το σύνδρομο Laron, που προκαλεί νανισμό, σόκαρε τους επιστήμονες όταν συνειδητοποίησαν ότι αυτοί οι κοντούληδες Νοτιαμερικανοί παρουσίαζαν ιδιαίτερη αντίσταση στον καρκίνο και στον διαβήτη.

Η ασθένεια προκαλείται από μια μετάλλαξη σε μια πρωτεΐνη που ρυθμίζει την αύξηση και τη διαίρεση των κυττάρων. Και προκύπτει ότι το αποτέλεσμα της μετάλλαξης στο μονοπάτι που ελέγχει την σωματική αύξηση έχει επίσης επίδραση στην αντίσταση για τον καρκίνο και τον διαβήτη. Αν και κανείς από την ομάδα αυτών που έπασχαν από Laron δεν πέθανε από αυτές τις δύο ασθένειες που συνδέονται με το γήρας, δεν έζησαν περισσότερο από τους υγιείς συγγενείς τους, αντίθετα, η έρευνα βρήκε ότι είχαν υψηλότερη συχνότητα θανάτου από διάφορα ατυχήματα και θέματα που σχετίζονται με το αλκοόλ. Πάντως, μετά από εκτεταμένες έρευνες σε εργαστηριακά ζώα, η έρευνα επιδεικνύει ότι αυτό το μονοπάτι ελέγχου της σωματικής αύξησης είναι ένας σημαντικός ρυθμιστής της διάρκειας ζωής στους ανθρώπους.

Αποφύγετε την εργένικη ζωή!

Χρειάζεστε μια δικαιολογία για να παντρευτείτε; Για τους άντρες, αυτή η δικαιολογία θα μπορούσε να είναι η μακροζωία. Δεδομένα από το προαναφερθέν βιβλίο (the Longevity Project) υποδηλώνουν ότι οι άντρες που παντρεύτηκαν και παρέμειναν παντρεμένοι είχαν μεγάλη πιθανότητα να ζήσουν μετά τα 70, αλλά λιγότερο από το ένα τρίτο των χωρισμένων τα κατάφερε να φτάσει σ’ αυτήν την ηλικία. Οι άντρες που ποτέ δεν παντρεύτηκαν ξεπέρασαν σε ηλικία τους χωρισμένους, αλλά όχι όσους είχαν παραμείνει παντρεμένοι.

Η επίδραση είναι μικρότερη σε γυναίκες, αλλά υπάρχει. Κατά μέσο όρο, οι παντρεμένοι άντρες ζουν 10 χρόνια περισσότερο από τους ανύπαντρους και οι παντρεμένες γυναίκες έζησαν περίπου 4 χρόνια περισσότερο από τις ανύπαντρες. Υπάρχουν διάφορες υποθέσεις γι’ αυτές τις διαφορές: οι παντρεμένοι άντρες μπορεί να υιοθετούν πιο υγιείς τρόπους ζωής και να εμπλέκονται σε λιγότερους κινδύνους, ή οι γυναίκες τους μπορεί να τους βοηθούν να παραμείνουν συνδεδεμένοι με τον κοινωνικό τους κύκλο, καθώς το να είναι κανείς κοινωνικός έχει θετική επίδραση στη διάρκεια της ζωής.

Να έχεις το κατάλληλο υλικό

Πάμε πίσω στο αγαπημένο σκουλήκι των ερευνητών, το νηματοειδές C. elegans. Πολλές πρωτεΐνες που είναι συνδεδεμένες με τη μακροζωία απομονώθηκαν στο εργαστηριακό σκουλήκι. Για παράδειγμα, μια έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2010 στο περιοδικό Journal of Biological Chemistry υπέδειξε ότι μια πρωτεΐνη με το όνομα αρρεστίνη, ρυθμίζει άμεσα τη διάρκεια της ζωής. Το να γεννηθούν χωρίς αρρεστίνη είχε ως αποτέλεσμα στα σκουλήκια να ζήσουν ένα τρίτο περισσότερο απ’ ότι συνήθως, ενώ όταν γεννήθηκαν με περισσότερη αρρεστίνη, η διάρκεια της ζωής τους μειώθηκε κατά ένα τρίτο.

Προηγούμενες έρευνες έδειξαν επίσης ότι η μειωμένη δραστηριότητα του μονοπατιού του επονομαζόμενου ινσουλινόμορφου αυξητικού παράγοντα μπορεί επίσης να αυξήσει τη μακροζωία στα σκουλήκια, κάτι που ισχύει σε κάποιο βαθμό και στις μύγες των φρούτων, στα ποντίκια, ακόμα και στους ανθρώπους. Για παράδειγμα, συνδέεται με την αυξημένη διάρκεια ζωής στους Εκουαδοριανούς που πάσχουν από σύνδρομο Laron.

Η ετυμηγορία δεν έχει ακόμα βγει για το πώς αυτές οι πρωτεΐνες και άλλοι συνδυασμοί που έχουν βρεθεί σε έρευνες με τρωκτικά μπορούν να επηρεάσουν την ανθρώπινη μακροζωία. Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Journal of the American Geriatrics Society τον Αύγουστο του 2011 υποδεικνύει ότι οι εκατονταετείς ζουν το ίδιο ανθυγιεινές ζωές όπως και όλοι εμείς οι υπόλοιποι. Μια γυναίκα, ηλικίας 107 ετών, κάπνιζε για πάνω από 90 χρόνια. Αυτό είναι ένα σημάδι ότι η γενετική πιθανότατα παίζει σημαντικότατο ρόλο στη μακροβιότητα των εκατονταετών, αλλά οι ερευνητές σημειώνουν ότι αυτό δε σημαίνει ότι θα πρέπει να κατεβάζουμε άφθονα ντόνατς για πρωινό, άλλωστε η γενετική είναι και ένα παιγνίδι τύχης και πιθανοτήτων.

Όταν γίνεται λόγος για σέκτες, υπάρχει ένα παλιό αστείο που κυκλοφορεί μεταξύ των μελετητών της θεολογίας: Μια σέκτα είναι μια σέκτα, εκτός εάν είναι η θρησκευτική μου ομάδα. Το αστείο αυτό τονίζει την τάση που έχουν πολλοί άνθρωποι να αντιμετωπίζουν το θέμα της αναγνώρισης μιας σέκτας σα να πρόκειται περί πορνογραφίας. Χωρίς να έχουν έναν ξεκάθαρο ορισμό του τι είναι αυτό που κάνει σέκτα μια σέκτα, νομίζουν ότι θα το καταλάβουν μόλις συναντήσουν μία.

Η προσέγγιση των ειδικών επάνω στο ζήτημα αυτό είναι πολύ πιο περίπλοκη, είτε πρόκειται λόγου χάρη για τους Άμις, τους Νταβιντιανούς, τους Μορμόνους ή ακόμα για την περιβόητη σέκτα του Jim Jones που πριν από 34 χρόνια από σήμερα, στις 18 Νοεμβρίου του 1978 ήταν υπεύθυνη για την απώλεια της ζωής 918 ανθρώπων σε μια μαζική αυτοκτονία. Λίγοι μόνο ερευνητές θα χρησιμοποιήσουν τη λέξη ‘σέκτα’. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η συγκεκριμένη λέξη έχει φορτιστεί πολύ και προτιμούν όρους όπως ‘νέα θρησκευτική ομάδα’ ή ‘εναλλακτική θρησκευτική κίνηση’.

Οι ειδικοί έχουν ακόμα διαφορετικές απόψεις σχετικά με το τι είναι αυτό που τοποθετεί μια ομάδα στην υπό συζήτηση κατηγορία. Κάποιοι κατηγοριοποιούν έτσι οποιαδήποτε θρησκευτική ομάδα δεν ακολουθεί ένα συγκεκριμένο σύνολο δογματικών πεποιθήσεων. Άλλοι λένε ότι η μόνη αξιόπιστη διαχωριστική γραμμή είναι το εάν μια ομάδα υπακούει στους νόμους. Και πολλοί ακόμα ταλαντεύονται κάπου στη μέση.

Ο Rick Ross, που ηγείται ενός ινστιτούτου θρησκευτικής έρευνας στο New Jersey, είναι ένας από τους ειδικούς που δεν βλέπουν κανένα πρόβλημα στη χρήση της λέξης σέκτα. Γι’ αυτόν, δεν υπάρχει λόγος να μη χρησιμοποιείται ο όρος εκτός από την πολιτική ορθότητα. «Είτε τις λένε σέκτες, νέες θρησκευτικές κινήσεις ή οτιδήποτε, βλέπεις την ίδια δομή στη συμπεριφορά, την ίδια δομή στη δυναμική», λέει ο Ross. «Οι ομάδες που εντάσσονται στο πρότυπο αυτό είναι συχνά ευμετάβλητες».

Ο Ross διαφοροποιείται από κάποιους οργανισμούς που παρακολουθούν σέκτες στο ότι δεν κατηγοριοποιεί μια ομάδα ως σέκτα μονάχα εξαιτίας των θρησκευτικών πεποιθήσεων που πρεσβεύουν. Αντίθετα, οι ομάδες θα έπρεπε να αξιολογούνται από τη συμπεριφορά τους, προτείνει.

Ένα κλασικό σημάδι σέκτας είναι το ότι καθοδηγείται από κάποιο πρόσωπο, λέει. Αυτό σημαίνει πως διαθέτει έναν χαρισματικό ηγέτη ή μια ομάδα από ηγέτες που ασκούν μια τρομερά μεγάλη επιρροή στα μέλη της ομάδας. Ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό είναι η απομόνωση, σύμφωνα με τον Ross. Κάποιες φορές η απομόνωση είναι φυσική, στο βαθμό που η είσοδος και η έξοδος των μελών από την ομάδα είναι αυστηρά ελεγχόμενη. Αλλά πιο συχνά, η μορφή της απομόνωσης έχει να κάνει με το ότι τα μέλη απορροφούνται σχεδόν τελείως από την ομάδα και τις δραστηριότητές της. Εάν τα μέλη εργάζονται μαζί, πηγαίνουν στο ίδιο σχολείο και κάνουν παρέα μόνο μεταξύ τους, η απομόνωση είναι μια πραγματική πιθανότητα. Ένα ιδιαίτερα προβληματικό σημάδι είναι όταν ζητείται στα μέλη να διακόψουν σχέσεις με μέλη της οικογένειάς τους. Οτιδήποτε ή οποιοσδήποτε θα μπορούσε να εγείρει περίεργες ερωτήσεις σχετικά με την ομάδα απομονώνεται και αποκόπτεται η επαφή μαζί του.

Ένα άλλο κοινό σημείο είναι το σύμπλεγμα καταδίωξης, λέει ο Ross. Τα μέλη πολύ συχνά έχουν μια νοοτροπία ‘εμείς εναντίον εκείνων’, εισπράττοντας απλές ασυμφωνίες ως επιθέσεις. Το να τους κριτικάρει κανείς είναι σα να πηγαίνει εναντίον στο Θεό, συμπληρώνει ο Ross. Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι όταν οι ομάδες διδάσκουν πως οποιοσδήποτε φύγει από την ομάδα έχει κάποιο ψεγάδι. Οι υγιείς ομάδες αποδέχονται τους λόγους που μπορεί να κάνουν κάποιον να φύγει από αυτές, κάτι που δεν ισχύει για τις σέκτες.

Στην αντίθετη πλευρά του φάσματος είναι ο Tim Miller, καθηγητής θρησκευτικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας. Όχι μόνο δε χρησιμοποιεί τη λέξη ‘σέκτες’, αλλά ενοχλείται με τα χαρακτηριστικά που έχουν προσδοθεί στη λέξη. Το πρόβλημα με αυτά είναι, σύμφωνα με τον Miller, ότι δεν γίνεται διάκριση μεταξύ καλής και κακής έκφρασης των χαρακτηριστικών αυτών. Για παράδειγμα, κάποιες από τις πιο πετυχημένες καθιερωμένες θρησκευτικές οργανώσεις έχουν χαρισματικούς ηγέτες.

Η κίνηση εναντίον στις σέκτες συχνά συμπεριφέρεται με τρόπο σα να είναι εύκολο το να απαντηθεί εάν μια ομάδα είναι επικίνδυνη, λέει ο Miller. Αλλά σπανίως τα πράγματα είναι μαύρα ή άσπρα. Τα περισσότερα περιλαμβάνουν κρίσεις και οπτικές γωνίες και αυτό που για κάποιον είναι καταστροφικό για κάποιον άλλο μπορεί να θεωρείται φυσιολογικό. Ο Miller δηλώνει πως δεν ξέρει πού θα πρέπει να τοποθετηθεί η διαχωριστική γραμμή εκτός από το όριο του νόμιμου.

Ο William Dinges, καθηγητής θρησκευτικών σπουδών στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Αμερικής στην Ουάσινγκτον, λέει πως μια ερώτηση που ρωτάει όταν αξιολογεί θρησκευτικές ομάδες είναι το ποιο είδος φρούτων παράγουν. Αυτό είναι βοηθητικό διότι, ενώ οι οπαδοί κάποιων ομάδων θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι ανήκουν σε σέκτες σύμφωνα με κριτήρια των οργανώσεων κατά των σεκτών, στην πραγματικότητα δεν ανήκουν σ’ αυτήν την κατηγορία. Ένα παράδειγμα είναι οι Άμις.

Ο Dinges προτείνει ότι τέτοιες ομάδες όπως οι Άμις θα μπορούσαν να περιγραφούν ως ‘ριζοσπαστικές εκφράσεις θρησκευτικής αφοσίωσης’. Τα χαρακτηριστικά τους περιλαμβάνουν την ύπαρξη ενός σαφούς ορίου μεταξύ αυτών και του υπόλοιπου κόσμου, να έχουν απαιτήσεις από τα μέλη τους, να συγκεντρώνονται γύρω από μια χαρισματική προσωπικότητα και να έχουν μια έντονη αίσθηση αποστολής. Συμφωνώντας με τον Miller, ο Dinger λέει ότι ο καθορισμός του εάν τέτοιες ομάδες είναι επικίνδυνες είναι υποκειμενικός. Μεταξύ των παραγόντων που προσμετρούνται είναι το εάν καθίσταται συναισθηματικά αδύνατο να εγκαταλείψει κανείς μια τέτοια ομάδα, εάν διατηρείται η αξιοπρέπεια των μελών, η ελευθερία που δίνεται στα μέλη και εάν υπάρχει κάποια δομή για να εκτονώνεται η σύγκρουση.

Οι άνθρωποι θα πρέπει ακόμα να λάβουν υπόψη το πόσο αποδεκτές είναι συγκεκριμένες συμπεριφορές μέσα σε μια συγκεκριμένη θρησκευτική παράδοση, όπως συμπληρώνει ο Dingers. Για παράδειγμα, το να γίνει κανείς μοναχός μπορεί να φαίνεται παράξενο σε πολλούς ανθρώπους, αλλά είναι ένα πολύ αποδεκτό τμήμα της Χριστιανικής παράδοσης.

Θα πρέπει ακόμα να αξιολογείται μια ομάδα μέσα από τις ιστορίες των ανθρώπων που έφυγαν από αυτή, σύμφωνα με τον Dingers. Σε κάποιες περιπτώσεις οι τρομερές ιστορίες που διηγούνται κάποιοι άνθρωποι αντανακλούν πολύ άσχημα πράγματα που τους συνέβησαν, σε άλλες περιπτώσεις όμως, οι ιστορίες εμφανίζουν επιδράσεις από την αλλαγή θέασης που συνοδεύει την έξοδο από την ομάδα. Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν λανθασμένες ή έντονα ρομαντικές ιδέες για το πώς είναι η ζωή σε μια συγκεκριμένη ομάδα και στη συνέχεια να αποκτούν πικρία όταν δεν συναντούν αυτά που περίμεναν. Κάποιες φορές αυτό συμβαίνει λόγων λανθασμένων δραστηριοτήτων στρατολόγησης μελών που κάνουν οι ομάδες ή ακόμα επειδή οι άνθρωποι εμπλέκονται σε καταστάσεις που δεν τις κατανοούν πλήρως. Θα πρέπει κάποιος να γνωρίζει τι κάνει κάθε φορά και να εμπιστεύεται τη διαίσθησή του.

Ο Ron Enroth, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Κολλέγιο Westmont στην Καλιφόρνια, λέει πως όλες οι θρησκευτικά διεφθαρμένες ομάδες που έχει μελετήσει μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά. Είναι τόσο ίδιες που όταν ξεκινάει να συζητάει με πρώην μέλη τους και αρχίζει να ακούει λεπτομέρειες από τις ιστορίες τους, «νιώθω σχεδόν σα να θέλω να τους πω, ‘σταμάτα, άσε με να σου πω τη συνέχεια της ιστορίας’». Ένα χαρακτηριστικό τέτοιων ομάδων, σύμφωνα με τον Enroth, είναι η ηγεσία που κατέχει κεντρικό έλεγχο. Η επικοινωνία με τους έξωθεν είναι περιορισμένη και δεν επιτρέπεται η αμφισβήτηση μέσα στην ομάδα.

Κάποιες φορές ο έλεγχος επεκτείνεται σε μύχιες περιοχές των ζωών των οπαδών. Σε τέτοιες περιπτώσεις, αναμένεται από τα μέλη να ζητήσουν άδεια ώστε να πάνε διακοπές ή ακόμα και να αλλάξουν δουλειά. Η αυστηρότητα στον τρόπο ζωής είναι επίσης συχνή, με κάποιες ομάδες να έχουν ατελείωτες λίστες με κανόνες. Τέτοιες ομάδες παρουσιάζουν επίσης πνευματικό ελιτισμό, λέει ο Enroth. Χρησιμοποιούν υπεροπτικούς και αλαζονικούς όρους για να περιγράψουν τους εαυτούς τους και συχνά έχουν υποτιμητικές περιγραφές για άλλες εκκλησίες, προσθέτει.

Επιπρόσθετα, τέτοιες ομάδες είναι συχνά παρανοϊκές και εισπράττουν οποιαδήποτε κριτική ως καταδίωξη, λέει ο Enroth. Χρωματίζουν ως αποστάτες τους ανθρώπους που έχουν εγκαταλείψει την ομάδα και χαρακτηρίζουν τις επιθέσεις εναντίον τους ως έργο των σκοτεινών δυνάμεων. «Με το να περιγράφουν την κριτική ως συκοφαντία, μπορούν σχεδόν να προστατευτούν από την κριτική», λέει ο Enroth.

Είναι συνεπώς δύσκολο να είναι κανείς σίγουρος για την αθωότητα ή μη μιας περιορισμένης θρησκευτικής ομάδας και ίσως γι’ αυτό να μην είναι και τόσο δύσκολο απλοί άνθρωποι, όπως οι πιστοί της εκκλησίας των ανθρώπων του Jim Jones, που ακολούθησαν πιστά τις χαρισματικές του καθοδηγήσεις, να οδηγηθούν σε πράξεις και πεποιθήσεις και να παραδώσουν στην ουσία την ζωή και την προσωπικότητά τους.

... και ενώ η χθεσινή συνεδρίαση του Eurogroup κατέληξε ατελέσφορη (τις πρωϊνές ώρες) λόγω ανυπέρβλητου "προβλήματος" και το άλλο μεγάλο πρόβλημα στην Λωρίδα της Γάζας φαίνεται πως βρίσκει προσωρινά μια ανάπαυλα εν μέσω τεράστιων διεθνών φόβων, ένα ακόμη "πρόβλημα" προστέθηκε πριν από λίγες ώρες στη διεθνή ειδικευμένη ειδησεογραφία. Αυτή την φορά όμως το "πρόβλημα" χαρακτηρίζεται ως "καλό" και συνοδεύεται από πολλές ελπίδες για την γνώση της ανθρωπότητας σχετικά με την έμβια ύπαρξη στο σύμπαν!

Πιο συγκεκριμένα, μόλις χτες (20/11/2012) έγινε γνωστό από χείλη μελών της ερευνητικής ομάδας του ρομποτικού εξερευνητή "Curiosity" που επιχειρεί ως γνωστό από τον Αύγουστο στην επιφάνεια του πλανήτη Άρη πως υπάρχουν άκρως ενδιαφέροντα δεδομένα από πρόσφατες πληροφορίες που στάλθηκαν από τα όργανα του οχήματος προς την Γη!

Τα δεδομένα προέρχονται από ένα εκ των δέκα οργάνων του Curiosity, από το SAM, το οποίο και είναι ένα κινητό χημικό εργαστήριο, ειδικά στοχευμένο στο να ψάχνει για οργανικές ενώσεις και εν γένει για ίχνη που παραπέμπουν σε βιολογικές διεργασίες και τις παράγωγες ουσίες τους, στο χώμα ή σε κομμάτια βράχων που ο τεράστιος ρομποτικός βραχίονας του Curiosity το τροφοδοτεί.

Όπως φαίνεται λοιπόν το αξίας 2,5 δισεκατομμυρίων δολλαρίων ερευνητικό όχημα, έχει κάνει μία τεραστίων διαστάσεων ανακάλυψη τις τελευταίες ημέρες! Πολύ χαρακτηριστικά ο βασικός, διευθύνων ερευνητής της αποστολής, John Grotzinger του τεχνολογικού πανεπιστημίου Caltech, είπε για τα ευρήματα αυτά σε δημοσιογράφους επιστημονικών δελτίων ότι "Αυτά τα δεδομένα προορίζονται για τα βιβλία ιστορίας. Πραγματικά φαίνεται για κάτι πολύ καλό!"

Και το "πρόβλημα" το οποίο αναφέρθηκε παραπάνω είναι πως θα πρέπει όλοι οι ενδιαφερόμενοι -που πραγματικά πρέπει να είναι αρκετά εκατομμύρια σε αριθμό- να "κρατήσουν κυριολεκτικά την αναπνοή τους" για κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι να μάθουν περί τίνος πρόκειται! Η επιστημονική ομάδα και η NASA φυσικά, πρέπει να σιγουρευτεί απόλυτα για τα ευρήματα πριν ανακοινώσει κάτι εντελώς επίσημα, παρότι οι ερευνητές παραδέχονται πως θα ήθελαν να το αποκαλύψουν από την πρώτη στιγμή.
Παρολαυτά, έτσι λειτουργεί η έρευνα και η επιστήμη και αναγκαστικά θα πρέπει οι υπόλοιποι να περιμένουμε...

Ελπίζουμε βέβαια οι ελπιδοφόρες πρώτες ειδήσεις να μη διαψευστούν και τα επικυρωμένα τελικά νέα να ρίξουν ένα ουσιαστικό φως σε κάποια από τα διαρκή ερωτήματα της ανθρωπότητας για την ζωή στο σύμπαν και σε άλλους κόσμους έξω από τον πατρώο πλανήτη μας.

Αν όλα πάνε καλά, η περιέργειά μας θα ικανοποιηθεί σύμφωνα με τον Grotzinger κατά πάσα πιθανότητα στην φθινοπωρινή συνάντηση της Αμερικάνικης Γεωφυσικής Ένωσης, η οποία θα πραγματοποιηθεί στο San Francisco στις 3-7 Δεκεμβρίου.

Έως τότε...

ΠΗΓΕΣ:
- http://www.space.com/18565-mars-rover-curiosity-discovery-mystery.html
- http://www.cbc.ca/news/yourcommunity/2012/11/hushed-mars-curiosity-discovery-sparks-wild-predictions.html
- http://www.npr.org/2012/11/20/165513016/big-news-from-mars-rover-scientists-mum-for-now

Την πρώτη αυτή βδομάδα του Δεκέμβρη ένα δυσάρεστο περιστατικό έχει προβληματίσει την κοινή γνώμη. Κι αυτό, γιατί ενώ ξεκίνησε ως μια συνηθισμένη και από πρώτης απόψεως άκακη τηλεφωνική φάρσα, συνδέεται και φαίνεται τελικά να προκάλεσε, τον θάνατο ενός ανθρώπου. Δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο για τους ίδιους τους Βρετανούς, που λατρεύουν κατά τα άλλα τη βασιλική οικογένεια, να κάνουν αστεία γύρω από αυτήν, και ιδιαίτερα αναφορικά με τη Βασίλισσα. Το αστείο όμως που έκαναν δύο παραγωγοί μιας αυστραλιανής ραδιοφωνικής εκπομπής είχε τόσο δυσάρεστες συνέπειες που μας κάνει να αναρωτιόμαστε για τα όρια της φάρσας.

Το περιστατικό

Την περασμένη βδομάδα η νεαρή Δούκισσα του Cambridge, πριγκίπισσα Αικατερίνη (Kate Middleton), μετά από οξεία πρωινή αδιαθεσία που σχετίζεται με την εγκυμοσύνη της, εισήχθη στο νοσοκομείο King Edward VII και νοσηλεύτηκε. Στη μακρινή Αυστραλία, δύο ραδιοφωνικοί παραγωγοί, ο Michael Christian και η Mel Greig του 2Day FM, αναρωτιόνταν πώς θα μάθουν περισσότερα για την αδιαθεσία της πριγκίπισσας. Βρήκαν το τηλέφωνο από το νοσοκομείο και σκέφτηκαν πως θα ήταν καλή ιδέα να κάνουν μια μικρή, αθώα φάρσα: να υποδυθούν την Βασίλισσα και τον πρίγκιπα Κάρολο, ώστε να τους δοθεί η ευκαιρία ακόμα και να συνδεθούν για να μιλήσουν με την Kate Middleton, αν βέβαια δεν γινόταν αμέσως αντιληπτό στους αποδέκτες του τηλεφωνήματος ότι δεν ήταν αυτοί που ισχυρίζονταν ότι είναι. Έτσι και έκαναν λοιπόν. Δεν ήξεραν όμως πως αυτή η αθώα φάρσα θα συνδεόταν τις επόμενες ημέρες με τον θάνατο, πιθανώς λόγω αυτοκτονίας, της νοσηλεύτριας που απάντησε αρχικά στο τηλέφωνο. Ας δούμε όμως την τηλεφωνική φάρσα.

Michael Christian: Μας έδωσαν ένα τηλεφωνικό νούμερο και μας είπαν ότι είναι το νούμερο του νοσοκομείου όπου αυτή τη στιγμή νοσηλεύεται η Kate Middleton. Σκεφτήκαμε να της κάναμε ένα τηλεφώνημα. Δε θέλουμε να προκαλέσουμε κάποιο πρόβλημα, ούτε και να την ανησυχήσουμε. Αλλά νιώθω πως θα μπορούσαμε ίσως να την έχουμε απόψε στο ραδιόφωνο.

Mel Greig: Δεν ξέρω. Μάλλον καθένας θα έχει προσπαθήσει να το κάνει.

Michael: Ναι, γι' αυτό και σκέφτηκα ένα σχέδιο. Δε μπορούμε απλώς να τηλεφωνήσουμε και να πούμε 'γεια, είμαστε ο Michael και η Mel από το Summer30, μπορούμε να τα πούμε με την Kate;' Δεν πρόκειται να γίνει. Θα είσαι η Βασίλισσα

Mel: Αυτό είναι φοβερό

Michael: Εγώ θα είμαι ο πρίγκιπας Κάρολος. Ben και Em, εμπλέκεστε κι εσείς επίσης, σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσατε να είστε τα βασιλικά σκυλάκια (corgis), εάν είστε εντάξει μ' αυτό; Θα πάρω το νούμερο. Λοιπόν, θα είσαι η Βασίλισσα [...] ΗΧΟΣ ΚΛΗΣΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΟΥ

Ρεσεψιόν: Παρακαλώ, καλημέρα σας, νοσοκομείο King Edward

Mel: Ω, γεια σας, θα μπορούσα να μιλήσω στην Kate παρακαλώ, την εγγονή μου

Ρεσεψιόν: Ω ναι, περιμένετε στη γραμμή σας κυρία

Mel: Ευχαριστώ

Michael: Μας συνδέουν;

Mel: Ναι (ΓΕΛΙΑ)

Michael: Αν πέτυχε αυτό, είναι η ευκολότερη φάρσα που έγινε ποτέ. Η προφορά σου είναι απαίσια παρεμπιπτόντως, σε ενημερώνω

Mel: Δεν έχω συνηθίσει να υποδύομαι 80χρονες. (Το τηλέφωνο συνδέεται) Kate αγάπη μου εσύ είσαι;

Νοσηλεύτρια: Καλημέρα κυρία, είμαστε το γραφείο νοσηλείας, πώς μπορώ να σας βοηθήσω;

Mel: Γεια σας, απλά ψάχνω την εγγονή μου την Kate. Αναρωτιέμαι πως πάει η μικρή της αδιαθεσία στην κοιλίτσα της

Νοσηλεύτρια: Κοιμάται τώρα και είχε μια νύχτα χωρίς επεισόδια, ο ύπνος της κάνει καλό. Της έδωσαν υγρά για να ενυδατωθεί καθώς ήταν αρκετά αφυδατωμένη όταν ήρθε. Αλλά είναι σταθερή τώρα.

Mel: Ω εντάξει. Τότε θα ταΐσω τα μικρά μου Corgis. Πότε είναι λοιπόν καλή ώρα για να την επισκεφτώ; Γιατί είμαι η Βασίλισσα και θα χρειαστώ μεταφορά. Κάρολε! Πότε μπορείς να με πας στο νοσοκομείο Κάρολε;

Michael: Πότε θα είναι εντάξει να κατεβούμε και να τη δούμε; Ίσως το πρωί ή κάτι τέτοιο; Εάν είναι εντάξει.

Νοσηλεύτρια: Θα πρότεινα, οποιαδήποτε ώρα μετά τις εννέα θα ήταν κατάλληλη, γιατί ο γιατρός θα είναι μέσα το πρωί και θα την φρεσκάρουμε. Οπότε πιστεύω οποιαδήποτε ώρα μετά τις εννέα.

Michael: Είναι ο Will (ο πρίγκιπας William) ακόμα εκεί ή έφυγε; Δεν του έχω μιλήσει ακόμα

Νοσηλεύτρια: Πήγε σπίτι στις 9μιση περίπου χθες βράδυ. Για την ακρίβεια, περίπου στις εννέα χθες βράδυ

Michael: Θαυμάσια. Αλλά όλα είναι εντάξει, έτσι;

Νοσηλεύτρια: Ναι, είναι αρκετά σταθερή αυτή τη στιγμή. Δεν εμφάνισε αναγούλες σε μένα από τότε που είμαι σε υπηρεσία. Και μια κοιμόταν, μια ξυπνούσε

Michael: Θαυμάσια

Νοσηλεύτρια: Νομίζω πως είναι δύσκολο να κοιμάται σε ένα ξένο κρεβάτι

Michael: Ναι, φυσικά! Δεν είναι και το Παλάτι!

Mel: Πουθενά δεν είναι σαν το Παλάτι Κάρολε. Ω, πότε θα πας βόλτα αυτά τα άτιμα τα corgis;

Michael: Μαμάκα, θα πάω και θα τα βγάλω βόλτα έξω

Mel: Πρέπει να πάω να επισκεφτώ την Kate το πρωί. Αγαπητή μου σ' ευχαριστώ πάρα πολύ

Νοσηλεύτρια: Παρακαλώ πολύ

Mel: Αντίο

Michael: Αντίο

Εκτός από το ότι η φάρσα αυτή χάρισε πιθανότατα άφθονο γέλιο στους ακροατές της εκπομπής και σε όσους πληροφορήθηκαν το περιστατικό, αν και οι αποδέκτες της φάρσας όπως ήταν φυσιολογικό ενοχλήθηκαν κάπως, το θέμα δεν πήρε αρχικά άλλη διάσταση. Σύμφωνα με το γραφείο του πρίγκιπα William δεν υπήρξαν καν επίσημα παράπονα για τη φάρσα, ενώ ο πατέρας του, πρίγκιπας Κάρολος, έκανε χιούμορ με το περιστατικό ρωτώντας τους δημοσιογράφους αν ήταν σίγουροι ότι μιλούσαν με τον ίδιο ή με κάποια ραδιοφωνική εκπομπή. Το ίδιο το νοσοκομείο βέβαια, έδωσε εντολή να αναθεωρηθούν τα τηλεφωνικά πρωτόκολλα αλλά από την πλευρά της βασιλικής οικογένειας δε δόθηκε ιδιαίτερη συνέχεια στο περιστατικό του πρωινού τηλεφωνήματος της Τρίτης.

Την Παρασκευή όμως, ένα τραγικό και κάπως μυστηριώδες γεγονός άλλαξε το ελαφρύ σκηνικό της φάρσας, μετατρέποντάς το σε τραγωδία. Η 46χρονη Jacintha Saldanha, η νοσηλεύτρια που απάντησε εκείνο το πρωί στο τηλέφωνο επειδή δεν υπήρχε διαθέσιμος υπάλληλος στην υποδοχή και που συνέδεσε την υποτιθέμενη Βασίλισσα με το γραφείο νοσηλείας, βρέθηκε νεκρή στο σπίτι της, κοντά στο νοσοκομείο. Οι λόγοι του θανάτου της είναι άγνωστοι, υπάρχει όμως ισχυρή υποψία πως πρόκειται για αυτοκτονία.

Μαζική κατακραυγή ακολούθησε τη δημοσίευση του τραγικού αυτού γεγονότος, με άμεσους αποδέκτες τους δύο ραδιοφωνικούς παραγωγούς. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του γενικού γραμματέα του Βασιλικού Κολλεγίου Νοσηλευτικής, Δρ. Peter Carter: «Είναι βαθιά θλιβερό το ότι ένα απλό ανθρώπινο λάθος που οφείλεται σε μια ανηλεή φάρσα θα μπορούσε να οδηγήσει στο θάνατο ενός αφιερωμένου μέλους του νοσηλευτικού επαγγέλματος». Συγκεντρώθηκαν λοιπόν ακόμα και υπογραφές με αίτημα την απόλυσή των δύο παραγωγών, η εκπομπή τους σταμάτησε, τουλάχιστον για την ώρα, και φέρονται από πολλούς ως υπεύθυνοι για το θάνατο της αθώας γυναίκας που απάντησε στο τηλεφώνημα. Αυτό λοιπόν που μετέτρεψε μια απλή φάρσα σε μια εγκληματική, για την κοινή γνώμη, πράξη ήταν κάτι εξαιρετικά απίθανο που όμως συνέβη. Ένας θάνατος.

Αναζητώντας τα όρια της φάρσας

Κατά πόσο δικαιολογείται να θεωρηθεί αυτή η φάρσα ως αιτία θανάτου για την Jacintha Saldanha; Και γενικότερα, πώς σχετίζεται το γεγονός αυτό με τα όρια της φάρσας;

Καταρχάς, ένα μέρος του πρώτου ερωτήματος αποτελεί αντικείμενο της αστυνομικής διερεύνησης για το περιστατικό του θανάτου, δηλαδή τη διαπίστωση ότι ο θάνατος δεν επήλθε από κάποια άλλη αιτία που είναι άσχετη με το συμβάν. Βέβαια, ακόμα και εάν δεν πρόκειται για αυτοκτονία, πάλι δεν αποκλείεται η πιθανότητα να σχετίζεται ο θάνατος με τη φάρσα, εάν αυτή προκάλεσε στη γυναίκα τόσο μεγάλη στεναχώρια που επηρέασε την υγεία της. Και πράγματι, άνθρωποι που την ήξεραν, μαρτυρούν ότι επρόκειτο για έναν πολύ ευαίσθητο άνθρωπο, που της άρεσε να φροντίζει τους άλλους, αλλά έπαιρνε τα πράγματα πολύ στα σοβαρά και αγχωνόταν σχετικά εύκολα. Χαρακτηριστικά που συνηγορούν στη σχέση του θανάτου της με τη φάρσα.

Θα έπρεπε λοιπόν να σπεύσουμε να καταδικάσουμε μια πράξη, που κατά πάσα πιθανότητα σε πολλές άλλες περιπτώσεις θα προκαλούσε μόνο μια ήπια ενόχληση, ή ακόμα και το εκ των υστέρων γέλιο για κάποιους; Καθώς είναι φανερό ότι ο συνδυασμός της συγκεκριμένης προσωπικότητας με το κακόγουστο αστείο αποτέλεσε θανάσιμη συνταγή, θα έπρεπε πιθανότατα να ληφθεί υπόψη ότι κάθε φορά σε μια φάρσα υπάρχει και η προσωπικότητα του αποδέκτη η οποία εμπλέκεται σ' αυτή. Και ενώ υπάρχουν κάποιοι οι οποίοι μπορεί και να το διασκεδάζουν όταν τους εξαπατούν με αυτόν τον τρόπο, κάποιοι άλλοι δεν το δέχονται και τόσο θετικά.

Η συνήθης συνέπεια αυτής της έλλειψης αποδοχής της φάρσας είναι μια μικρότερη ή μεγαλύτερη δυσαρέσκεια του αποδέκτη. Υπάρχουν και περιπτώσεις που έχουν χαλάσει φιλίες λόγω 'αθώων αστείων' φυσικά. Ιδιαίτερα εάν ο φαρσέρ δε γνωρίζει τον αποδέκτη της φάρσας, τα πράγματα γίνονται χειρότερα, γιατί η συγκεκριμένη πράξη αποτελεί και ενός είδους εισβολή στον προσωπικό χώρο του άλλου, μια εισβολή που γίνεται ύπουλα και όπως είδαμε, κάποιες φορές με πολύ άσχημες συνέπειες. Δεν αρέσουν άλλωστε και σε όλους οι εκπλήξεις και σίγουρα οι περισσότεροι δεν νιώθουν άνετα με την ιδέα ότι πολλοί άλλοι άνθρωποι θα γελούν λόγω της δικής τους ευκολοπιστίας.

Και ύστερα, τι γίνεται με τις πιθανές άλλες παρενέργειες της φάρσας; Όπως για παράδειγμα, τις επαγγελματικές συνέπειες που μπορεί να είχε η νοσηλεύτρια η οποία εξαπατήθηκε. Κάτι τέτοιο μπορεί να απόβαινε καταστροφικό για τη ζωή της και κατά πάσα πιθανότητα, αυτή η κατάληξη δεν θα έφτανε ποτέ στα αυτιά όλων όσων με μεγάλη ευκολία γέλασαν με το τηλεφωνικό αστείο των Αυστραλιανών ραδιοφωνικών φαρσέρ. Ή ακόμα, μπορεί να κλονιζόταν η πολύτιμη υπόληψή της, όταν ίσως οι συνάδελφοί της θα γελούσαν πίσω από την πλάτη της για το πώς την πάτησε και θα την χαρακτήριζαν ως αφελή!

Μάλλον οι δύο παραγωγοί δε σκέφτηκαν όλα τα παραπάνω όταν έκαναν τη φάρσα, δεν έλαβαν καν υπόψη τους ότι πίσω από το τηλέφωνο θα βρισκόταν μια ανθρώπινη προσωπικότητα η οποία θα μπορούσε να θιγεί θανάσιμα, όπως και φαίνεται πως έγινε. Ας τους καταδικάσουμε λοιπόν, ας καταδικάσουμε και τις φάρσες, εφόσον όπως φαίνεται κρύβουν τόσους κινδύνους. Ή μήπως, είμαστε κάπως υπερβολικοί; Στο κάτω κάτω της γραφής, εάν δεν πέθαινε η 46χρονη νοσηλεύτρια, πολύ λίγοι θα αναρωτιόνταν για το πώς ένιωσαν οι εξαπατημένες νοσηλεύτριες. Οι περισσότεροι θα γελούσαν με την φάρσα, πιθανότατα θα γελάσατε και πολλοί από εσάς που διαβάσατε την καταγραφή του τηλεφωνήματος στο παρόν άρθρο.

Το γέλιο δεν είναι κακό, αντίθετα μάλιστα θεωρείται κοινωνικό και πολιτισμικό επίτευγμα, για πολλούς μάλιστα είναι και θεραπευτικό. Τι μας κάνει άραγε να γελάμε; Ανέκδοτα, αναπάντεχα παθήματα δικά μας και των άλλων, αστείες καταστάσεις, φάρσες. Για την ακρίβεια, σε πολλές από τις περιπτώσεις που γελάμε κρύβονται στοιχεία εξαπάτησης, τουλάχιστον του εαυτού μας, η διαπίστωση δε της εξαπάτησης αυτής είναι που δημιουργεί συχνά το γέλιο. Τουλάχιστον όσον αφορά τον εαυτό μας όμως, η εξαπάτηση είναι αθώα και η ικανότητα αυτοσαρκασμού θεωρείται προτέρημα. Όσον αφορά τους άλλους, θα πρέπει να υπάρχει κάποιο μέτρο, δεν είναι όμως πάντοτε εύκολο να προβλέψει κανείς τις συνέπειες μιας 'αθώας' εξαπάτησης.

Τέλος, ένα σημαντικό ζήτημα που εγείρεται με το γεγονός του θανάτου της Jacintha Saldanh, είναι η ευκολία με την οποία αλλάζει η ψυχολογία της κοινής γνώμης. Τη μια στιγμή γελάμε με την καρδιά μας με ένα αστείο όπως αυτό με το υποτιθέμενο τηλεφώνημα της Βασίλισσας και την άλλη στιγμή είμαστε έτοιμοι να ρίξουμε τους δυο φαρσέρ στην πυρά, ως ένας άλλος όχλος σε ένα κυνήγι μαγισσών. Όλοι εμείς, οι αθώοι. Που ενώ θα γελάσουμε με το αστείο που μας πρόσφεραν, είμαστε έτοιμοι την επόμενη στιγμή να επιδείξουμε τη δική μας ηθική ακεραιότητα και να κρίνουμε αυτούς που θεωρούμε ότι δεν την έχουν.

Πηγές (αναφορικά με το περιστατικό):

Υπήρξε ένας ευρέως διαδεδομένος και πιθανότατα άσκοπος φόβος για επικείμενη συντέλεια στις 21 Δεκεμβρίου του 2012. Κάποιοι άνθρωποι ανησυχούσαν σχετικά με μια προφητεία των Μάγια για το τέλος του κόσμου, ενώ άλλοι φοβούνταν μια ποικιλία από αστρονομικές απειλές όπως την πιθανότητα σύγκρουσης με έναν ατίθασο πλανήτη. Σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης έδειχναν ότι ένας στους δέκα Αμερικανούς ανησυχούσαν για το εάν επιζήσουν μετά την 21η του Δεκέμβρη και καθηγητές από πολλά μέρη ανέφεραν ότι πολλοί από τους μαθητές τους φοβούνταν την επερχόμενη αποκάλυψη. Ας δούμε σε συντομία κάποια δεδομένα που απευθύνονται στους φόβους για τη συντέλεια.

Σημ: Το παρόν άρθρο, όπως και παρόμοια άρθρα που αφορούν στη Συντέλεια του 2012, εφόσον αναδημοσιεύεται μεταχρονισμένα, έχει για τον αναγνώστη μια πρόσθετη ιστορική αξία.

Το ημερολόγιο των Μάγια: είναι κατασκευασμένο με τρόπο που να υπολογίζει διαφορετικούς χρονικούς κύκλους ημερών, αλλά δεν τελειώνει αυτή τη χρονιά. Αντίθετα, ένας κύκλος 144.000 ημερών (394 χρόνων) τελειώνει και ξεκινάει ένας καινούργιος.

Η προφητεία των Μάγια: οι αρχαίοι Μάγια δεν προέβλεψαν το τέλος του κόσμου ή κάποια καταστροφή για τον Δεκέμβριο του 2012. Πολλές από τις προβλέψεις για τη συντέλεια αποτελούν σύγχρονες εξαπατήσεις.

Πλανήτης Νιμπίρου: ο Νιμπίρου είναι πιθανόν το μικρό όνομα ενός θεού που βρέθηκε σε κάποια γραπτά της αρχαίας Μεσοποταμίας. Δεν υπάρχει πλανήτης που να ονομάζεται Νιμπίρου και τα φανταστικά βιβλία του οικονομολόγου Zecharia Sitchin αναφορικά με έναν πολιτισμό επάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη αποτελούν τμήμα μιας απάτης.

Άγνωστος Πλανήτης που κατευθύνεται προς τη Γη: για τις προηγούμενες δεκαετίες υπήρξαν αναφορές για έναν ατίθασο πλανήτη (Πλανήτης Χ, ή Νιμπίρου, ή Hercubolus, ή ακόμα Κομήτης Elenin) που θα συγκρουόταν με τη Γη το Δεκέμβριο του 2012. Αυτοί οι ισχυρισμοί δεν ισχύουν. Εάν υπήρχε μια τέτοια απειλή για τον κόσμο θα αποτελούσε ένα από τα φωτεινότερα αντικείμενα στον ουρανό και οι αστρονόμοι θα παρακολουθούσαν τα ίχνη του εδώ και χρόνια. Εάν υπήρχε, η βαρύτητά του θα επηρέαζε τις τροχιές πλανητών, ιδιαίτερα του Άρη και της Γης. Οι Αστρονόμοι γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει.

Πλανητική Ευθυγράμμιση: δεν υπάρχει κάποια ευθυγράμμιση πλανητών για τον Δεκέμβριο του 2012. Υπάρχει μια προσεγγιστική ευθυγράμμιση της Γης και του Ηλίου και του κέντρου του Γαλαξία μας που θα συμβεί στα τέλη του Δεκεμβρίου, αλλά αυτό συμβαίνει κάθε χρόνο. Σε κάθε περίπτωση, οι πλανητικές ευθυγραμμίσεις δεν επηρεάζουν την Γη.

Μετακίνηση των Πόλων: δεν υπάρχει τίποτε περίεργο αυτή τη χρονιά είτε σχετικά με τους μαγνητικούς πόλους είτε σχετικά με τους πόλους περιστροφής της Γης. Η μαγνητική πολικότητα αλλάζει κάθε περίπου ένα εκατομμύριο χρόνια, αλλά αυτό δεν συμβαίνει τώρα και κατά πάσα πιθανότητα διαρκεί χιλιάδες χρόνια όταν συμβαίνει. Μια ξαφνική αλλαγή στον άξονα περιστροφής δεν έχει ποτέ συμβεί και δεν είναι πιθανή. Εάν υπήρχε κάποια αλλαγή στην περιστροφή της Γης θα γινόταν αμέσως φανερή γιατί δεν θα λειτουργούσαν σωστά τα συστήματα GPS.

Αυξανόμενες Καταστροφές: ο πλανήτης μας συμπεριφέρεται φυσιολογικά το 2012, αν και βλέπουμε όλο και περισσότερες ειδήσεις με φυσικές καταστροφές. Δεν έχει συμβεί κάποια αύξηση σε σεισμούς ή ηφαιστειακές εκρήξεις. Υπήρξε αύξηση σε ακραία καιρικά φαινόμενα, περιλαμβάνοντας τόσο ξηρασίες όσο και πλημμύρες, κάτι που εν μέρει οφείλεται στην παγκόσμια υπερθέρμανση, αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με τη συντέλεια του 2012.

Ηλιακές εκρήξεις: ο τρέχων 11ετής κύκλος δραστηριότητας του Ηλίου θα παρουσιάσει κορύφωση το 2013 και όχι το 2012. Οι ηλιακές εκρήξεις (αναλαμπές και οι μαζικές εκρήξεις της Ηλιακής κορώνας) μπορούν να προκαλέσουν ζημιές σε δορυφόρους υπό τροχιά αλλά δεν θα βλάψουν εμάς στην επιφάνεια της Γης. Η ένταση του ηλιακού μέγιστου του 2013 προβλέπεται να είναι χαμηλότερη απ’ ότι συνήθως και όχι ψηλότερη.

Η Συνομωσία των Καταφυγίων: οι κατηγορίες για μια μεγάλη κυβερνητική συγκάλυψη είναι εντελώς ανόητες. Καμιά κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να κρύψει έναν επερχόμενο πλανήτη ή να σωπάσει εκατοντάδες ή χιλιάδες επιστήμονες. Οι φήμες ότι έχουν κατασκευαστεί τεράστια καταφύγια στις Ηνωμένες Πολιτείες ή οπουδήποτε αλλού ώστε να διασωθεί η ελίτ είναι ψέματα. Προφανώς κάποιοι άνθρωποι κατασκευάζουν προσωπικά καταφύγια, αλλά ο φόβος τους για το 2012 είναι λανθασμένος και χάνουν τα λεφτά τους.

Φοβισμένα παιδιά: η ομάδα που είναι πιο ευπαθείς στους ισχυρισμούς για τη συντέλεια είναι τα παιδιά. Πολλοί δάσκαλοι αναφέρουν ότι οι μαθητές τους είναι φοβισμένοι και κάποιοι έχουν σκεφτεί ακόμα και το να αυτοκτονήσουν. Αυτή είναι και η πιο τραγική συνέπεια της απάτης του 2012.

Το Τέλος του Κόσμου: η ιδέα ενός ξαφνικού τέλους του κόσμου από οποιαδήποτε αιτία είναι η ίδια παράλογη. Η Γη έχει υπάρξει για πάνω από 4 δισεκατομμύρια χρόνια και θα υπάρχει για αρκετά ακόμα δισεκατομμύρια χρόνια πριν η σταδιακή αύξηση της λαμπρότητας του Ηλίου καταστήσει τον πλανήτη μας μη βιώσιμο. Εντωμεταξύ, δεν υπάρχει κάποια γνωστή αστρονομική ή γεωλογική απειλή που θα μπορούσε να καταστρέψει τη Γη.

Κοσμοφοβία: πολλοί νέοι άνθρωποι επικοινωνούν με τον συγγραφέα αναφορικά με τον φόβο τους για την αστρονομία. Όταν διαβάζουν για μια νέα ανακάλυψη το πρώτο πράγμα που σκέφτονται είναι μήπως είναι καταστροφική, ακόμα κι αν συμβαίνει σε κάποιον μακρινό γαλαξία. Δεν υπάρχει λόγος για τέτοιου είδους φόβους, κάτι που αποκαλείται κοσμοφοβία (φόβος για το σύμπαν). Αυτού του είδους οι ανησυχίες φαίνεται ότι προέρχονται ως αποτέλεσμα από τις πολλές θεωρίες συνομωσίας που κυκλοφορούν πολύ συχνά με μεγάλη ανευθυνότητα. Τα περισσότερα ανακαλυφθέντα αστρονομικά φαινόμενα είναι πολύ μακριά για να μπορούν να απειλήσουν τη Γη. Ας μη φοβόμαστε τους πλανήτες ή τους κομήτες ή τους αστεροειδείς. Το σύμπαν δεν είναι εχθρός μας.

Όταν λοιπόν ο Ιησούς γεννήθηκε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας κατά τις ημέρες του βασιλιά Ηρώδη, ιδού μάγοι από τα ανατολικά παρουσιάστηκαν στα Ιεροσόλυμα, λέγοντας: "Πού είναι ο βασιλιάς των Ιουδαίων που γεννήθηκε; Γιατί είδαμε τον αστέρα του στην ανατολή και ήρθαμε να τον προσκυνήσουμε." (Κατά Ματθαίον, 2:1-1)

Η παραπάνω φράση είναι μια αναφορά στην Καινή Διαθήκη σχετικά με την εμφάνιση του επονομαζόμενου ‘αστέρα της Βηθλεέμ’, ενός από τα πιο μακρόχρονα σύμβολα της Χριστουγεννιάτικης περιόδου. Η φύση του φαινομένου έχει αποτελέσει αφορμή για αμφισβήτηση και διαφωνίες. Επρόκειτο για ένα υπερφυσικό φαινόμενο, ένα θαύμα που ανήγγειλε τη γέννηση του Μεσσία; Ή ήταν ένα φυσικό, αν και εντυπωσιακό, ουράνιο φαινόμενο που έτυχε να λάβει χώρα την ίδια στιγμή που κάποιοι ιστορικοί τοποθετούν τη γέννηση του Ιησού;

Η βιβλική αναφορά

Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο είναι το μόνο βιβλίο της Καινής Διαθήκης που αναφέρει το μυστηριώδες αστέρι. Σύμφωνα με την αναφορά της ιστορίας από τον Ματθαίο, το ‘αστέρι’ συμπεριφέρθηκε με υπερφυσικό τρόπο:

Αυτοί, αφού άκουσαν το βασιλιά, έφυγαν. Και ιδού, ο αστέρας που είδαν στην ανατολή προχωρούσε μπροστά τους, ωσότου ήρθε και στάθηκε πάνω εκεί όπου ήταν το παιδί. Όταν είδαν λοιπόν τον αστέρα, χάρηκαν με πάρα πολύ μεγάλη χαρά. (Κατά Ματθαίον, 2:9-10)

Το αστέρι, ή οτιδήποτε ήταν αυτό, κινήθηκε. Τα αστέρια στη φαινόμενη σχέση τους με άλλα αστέρια στο νυχτερινό ουρανό δεν εμφανίζονται να κινούνται. Φαίνονται να κινούνται από την ανατολή στη δύση μόνο καθώς η Γη περιστρέφεται και αλλάζει η θέση της στο νυχτερινό ουρανό. Επίσης εμφανίζονται να αλλάζουν θέση στον ουρανό, και πάλι από την ανατολή στη δύση, στη διάρκεια εβδομάδων και μηνών καθώς η Γη περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο.

Οι μάγοι είδαν το αστέρι στην ανατολή και το ακολούθησαν πιθανώς καθώς αυτό κινούνταν προς τη Δύση. Αυτό θα ήταν μια χαρά και δεν θα δημιουργούσε απορία εάν ακολουθούσαν την πρόοδό του στον ουρανό κατά τη διάρκεια ημερών ή εβδομάδων. Αλλά ξαφνικά το αστέρι έκανε κάτι ασυνήθιστο. Σταμάτησε και «στάθηκε επάνω εκεί όπου ήταν το Παιδί». Έτσι, οτιδήποτε κι αν ήταν εκείνο το αντικείμενο, σύμφωνα με τον Ματθαίο σταμάτησε την κίνησή του στον ουρανό, έτσι ώστε οι μάγοι να ξέρουν που θα μπορούσαν να βρουν το θείο βρέφος. Δεν γίνεται αναφορά στο σταμάτημα των υπολοίπων αστεριών, παρά μόνο σ’ αυτό.

Τι ήταν λοιπόν αυτό το ‘αστέρι’; Εκτός από την παρατήρηση ότι σταμάτησε, ο Ματθαίος δεν του απέδωσε άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η αναφορά δεν λέει ότι ήταν ιδιαίτερα λαμπρό, χρωματιστό, απαστράπτον, ή οτιδήποτε άλλο ασυνήθιστο. Η παράδοση το περιγράφει ως ένα ασυνήθιστα λαμπρό αστέρι γιατί με κάποιον τρόπο τράβηξε την προσοχή των μάγων. Αλλά με λίγη έρευνα υποδεικνύεται ότι οι μάγοι ήταν αστρολόγοι από την Περσία. Έτσι αυτό το αστέρι, που θα μπορούσε να είναι εντελώς συνηθισμένο στην εμφάνιση, είχε κάποια αστρολογική σημασία γι’ αυτούς. Αυτό όμως δεν εξηγεί γιατί μπόρεσε να σταματήσει στον ουρανό.

Διάφορες Θεωρίες

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες, κάποιες λογικές και κάποιες εκκεντρικές, σχετικά με το τι θα μπορούσε να είναι αυτό το ασυνήθιστο ‘αστέρι’.

Υπερκαινοφανής Αστέρας. Πρόκειται για ένα αστέρι που μεταβαίνει σε ένα νέο στάδιο της ζωής του, εκρήγνυται και εκπέμπει τεράστιες ποσότητες φωτός. Σ’ αυτήν την περίπτωση, το αστέρι θα μπορούσε να είναι κάποιο που ήταν αμυδρά φωτεινό για να μπορεί να το δει κανείς με γυμνό μάτι αλλά στη νέα του φωτεινή κατάσταση απέκτησε ιδιαίτερη σημασία για τους αστρολόγους. Ο Βρετανός αστρονόμος David H. Clark και δύο συνεργάτες του ανέφεραν στο περιοδικό της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρίας, The Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society, ότι το 5 προ Χριστού την άνοιξη είχε συμβεί μια έκρηξη υπερκαινοφανούς αστέρα στον αστερισμό του Αιγόκερω.

Κομήτης. Ένας κομήτης θα ήταν επίσης κάτι που θα πρόσεχαν οι αστρολόγοι και θα ξεχώριζε η κίνησή του στον ουρανό σε σχέση με τα αστέρια. Και αναλόγως με την τροχιά του θα εμφανιζόταν κάποιες φορές να στέκεται ακίνητος στον ουρανό. Όπως προκύπτει, ο κομήτης του Halley πέρασε από τη Γη το 12 π.Χ. Να σημειωθεί εδώ, πως κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς πότε γεννήθηκε ο Ιησούς. Αν και το ημερολόγιό μας βασίζεται στη γέννησή του σα να έγινε τη χρονιά μηδέν, οι καλύτερες προσεγγίσεις τοποθετούν τη γέννηση περίπου στο 2 έως 7 π.Χ. Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι οι κομήτες θεωρούνταν προάγγελοι αλλαγών, αλλά συνήθως με την αρνητική έννοια ωστόσο. Αρχαίες Κινέζικες αστρονομικές καταγραφές έχουν αναφέρει δύο αντικείμενα που εμφανίστηκαν απρόσμενα στους ουρανούς εκείνη την εποχή. Το ένα από αυτά ήταν ένας κομήτης που εμφανίστηκε στα περίχωρα του Άλφα και Βήτα του Αιγόκερω το 5 π.Χ. Μετά, εμφανίστηκε ένας άλλος κομήτης το 4 π.Χ. τον Απρίλιο κοντά στον αστέρα Α του Αετού.

ΑΤΙΑ. Πολλοί που πιστεύουν ότι ο παραδοσιακός θεό ή οι θεοί ήταν στην πραγματικότητα εξωγήινοι επισκέπτες προάγουν την ιδέα ότι το ‘αστέρι’ θα μπορούσε να είναι ένα UFO, ένα διαστημόπλοιο, που οδήγησε τους μάγους στη Βηθλεέμ. Όσο τραβηγμένη κι αν φαίνεται μια τέτοια ιδέα, είναι η μόνη που εξηγεί το πώς το αντικείμενο θα μπορούσε να εμφανιστεί ξαφνικά, να κινηθεί και να σταματήσει για τον εμφανή σκοπό να δείξει τον τόπο γεννήσεως του Ιησού.

Ο Ματθαίος κατασκεύασε την ιστορία. Η ιστορία του θαυμαστού αστεριού είναι τόσο καταπληκτική, που προκαλεί απορία το γιατί κανείς από τους υπόλοιπους τρεις συγγραφείς των Ευαγγελίων δεν την αναφέρουν. Στην πραγματικότητα, ο Λουκάς είναι ο μοναδικός που σχετίζεται με τη γέννηση του Ιησού (ο Μάρκος και ο Ιωάννης το προσπερνούν και πηγαίνουν κατευθείαν στην ενηλικίωσή του) αλλά δεν αναφέρει καθόλου του περιπλανώμενο αστέρι.

Είναι λοιπόν η ιστορία του αστεριού απλώς ένας μύθος που δημιουργήθηκε για να επικυρώσει τη θεότητα του Ιησού; Ο Martin Gardner γράφει στο Skeptical Inquirer: «Κατά τη δική μου όχι και τόσο ταπεινή άποψη, η ιστορία του Αστέρα είναι καθαρά μύθος, παρόμοιος με πολλούς αρχαίους θρύλους σχετικά με τη θαυμαστή εμφάνιση ενός αστεριού που προαναγγέλλει ένα μεγάλο γεγονός, όπως τη γέννηση του Καίσαρα, του Πυθαγόρα, του Κρίσνα και άλλων πασίγνωστων ατόμων και θεοτήτων».

Οι καλύτερες θεωρίες

Οι θεωρίες που εισπράττουν τα καλύτερα διαπιστευτήρια σήμερα προτείνουν ότι το αστέρι της Βηθλεέμ ήταν πλανήτης ή σύνοδος πλανητών.

Πλανητική Σύνοδος
Ο αστρονόμος Johannes Kepler πρότεινε τον 17ο αιώνα ότι το αστέρι της Βηθλεέμ θα μπορούσε να είναι η σύνοδος των πλανητών Δία και Κρόνου. Μια τόσο σπάνια σύνοδος έγινε το 7 π.Χ. στον αστερισμό των Ιχθύων, ένα ζώδιο που συχνά συνδέεται με τους Εβραίους. Ο Kepler βέβαια προτιμούσε την εξήγηση του υπερκαινοφανή αστέρα.

Ο John Mosley, προϊστάμενος του προγράμματος στο Παρατηρητήριο Griffith στο Los Angeles πιστεύει ότι το άστρο των Χριστουγέννων ήταν μια σπάνια σειρά πλανητικών συνόδων που έγιναν τη χρονιά μεταξύ του 3 και 2 π.Χ. «Το θέαμα ξεκίνησε το πρωί στις 12 Ιουνίου το 3 π.Χ., όταν η Αφροδίτη μπορούσε να θεαθεί πολύ κοντά στον Κρόνο στον ανατολικό ουρανό», λέει ένα άρθρο του MSNBC που αναφέρεται στα ευρήματα του Mosley. «Στη συνέχεια υπήρξε ένα εντυπωσιακό ζευγάρωμα της Αφροδίτης με τον Δία στις 12 Αυγούστου στον αστερισμό του Λέοντα, που οι αρχαίοι αστρολόγοι τον συνέδεαν με τη μοίρα των Εβραίων. Μεταξύ του Σεπτεμβρίου 3 π.Χ. και του Ιουνίου 2 π.Χ. ο Δίας πέρασε από τον αστέρα Regulus του Λέοντα, αντιστράφηκε και τον ξαναπέρασε (ανάδρομα), στη συνέχεια γύρισε πάλι και τον πέρασε για Τρίτη φορά. Αυτό ήταν ένα αξιοσημείωτο γεγονός, καθώς οι αστρολόγοι θεωρούσαν τον Δία ως πλανήτη βασιλιά και τον Regulus ως αστέρι βασιλιά. Η επαφή της κορώνας έγινε στις 17 Ιουνίου όταν ο Δίας φαινόταν ότι πλησιάζει τόσο πολύ την Αφροδίτη που, χωρίς διοπτρικό όργανο, θα φαίνονταν σαν ένα μοναδικό αστέρι.»

Ο πλανήτης Δίας
Ο Δρ. Mike Molnar, αστροφυσικός, πιστεύει ότι βρήκε καλά στοιχεία στο σχήμα ενός αρχαίου νομίσματος, στοιχεία που υποστηρίζουν την υπόθεση ότι το αστέρι της Βηθλεέμ μπορεί να ήταν ο Δίας. Το ρωμαϊκό νόμισμα απεικονίζει το αστρολογικό ζώδιο του Κριού, ένα κριάρι (το ζώδιο των Εβραίων) και ένα φωτεινό ουράνιο αντικείμενο. Ο Molnar πιστεύει ότι το αντικείμενο αυτό είναι ο Δίας. «Ο Δίας υποβλήθηκε σε δύο εκλείψεις, από τη Σελήνη στον Κριό το 6 π.Χ. Ο Δίας ήταν το βασιλικό αστέρι που επισφράγιζε βασιλείες, μια δύναμη που ενισχύθηκε όταν ο Δίας ήταν σε στενή σύνοδο με τη Σελήνη. Στην πραγματικότητα, υπάρχει επιβεβαίωση από έναν Ρωμαίο αστρολόγο ότι οι συνθήκες τις 17 Απριλίου του 6 π.Χ. πιστευόταν ότι υποστήριζαν τη γέννηση ενός θείου, αθάνατου και παντοδύναμου ατόμου, κάτω από το ζώδιο των Εβραίων, που γνωρίζουμε ότι ήταν ο Κριός.»

Τι πιστεύετε λοιπόν; Τι ήταν το αστέρι της Βηθλεέμ; Ιπτάμενος δίσκος, ένα φυσικό αλλά εντυπωσιακό ουράνιο γεγονός ή απλά ήταν μια επινόηση, ένας μύθος; Μήπως ήταν αυτό που χιλιάδες πιστοί τόσα χρόνια έχουν θεωρήσει; Ένα θαύμα;

Εάν νομίζετε πως σήμερα δεν είναι η τυχερή σας μέρα, κρατήστε μια δεύτερη σκέψη για τους πιο άτυχους ανθρώπους στη γη, αν μη τι άλλο, τα παθήματά τους μπορεί να ανεβάσουν τη δική σας διάθεση. Στις περισσότερες περιπτώσεις μοιάζει σα να έχει πέσει μια χελώνα στο κεφάλι κάποιου από τον ουρανό που την κρατούσε ένας γύπας. Κι αυτό, να έχει συμβεί δύο φορές στο ίδιο άτομο!

10. Ολόκληρο χωριό κερδίζει το λαχείο εκτός από ένα άτομο
Κάθε Χριστούγεννα στην Ισπανία υπάρχει ένα λαχείο που είναι τόσο διαδεδομένο ώστε ονομάζεται ‘El Gordo’ που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει ‘Το Παχύ’. Και το μικρό χωριό του Sodeto είχε κάθε λόγο να γιορτάζει καθώς όλα τα 70 νοικοκυριά που υπάρχουν σ’ αυτό, εκτός από ένα, αγόρασαν λαχεία με το ίδιο τυχερό νούμερο, το 58268, που είχε ως αποτέλεσμα να μοιραστούν το τεράστιο ποσό των 950 εκατομμυρίων δολαρίων που αντιστοιχούσε στον πρώτο λαχνό. Κάντε τους υπολογισμούς. Θα διαπιστώσετε ότι όλοι οι κάτοικοι, κυρίως αγρότες και άνεργοι οικοδόμοι, κατέληξαν με εκατομμύρια.
Εκτός από έναν εξαιρετικά άτυχο τύπο που τον έλεγαν Κωστή Μητσοτάκη! Άτυχε Κωστή. Φαίνεται πως ο καλός άνθρωπος που είχε αναλάβει να πουλήσει λαχνούς, ξέχασε να χτυπήσει τη δική του πόρτα. Τι κρίμα.

9. Ο άνθρωπος αλεξικέραυνο
Λένε ότι ο κεραυνός πότε δε χτυπάει δεύτερη φορά, αλλά χτύπησε τον Roy Sullivan όχι μια και δυο αλλά επτά φορές. Ναι, επτά. Ο Roy ήταν φύλακας στο Εθνικό Πάρκο Shenandoah στη Βιρτζίνια και κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ Guinness για τον αριθμό των φορών που χτύπησε κεραυνός ανθρώπινο ον. Σκεφτείτε το για λίγο. Οι πιθανότητες για κάποιον να χτυπηθεί μια φορά στη ζωή του από κεραυνό είναι περίπου 3.000 προς ένα. Το να χτυπηθεί επτά φορές οι πιθανότητες είναι περίπου 22 στην 24η προς ένα! Θα σκέφτεστε πως μετά την έκτη φορά θα προτιμούσατε πλέον να παραμείνετε σε εσωτερικό χώρο ή να ξεκινήσετε να αγοράζετε λαχείο, αλλά αυτό δε συνέβη με τον Roy. Η τελευταία του φορά ήταν σαφώς και η πιο εντυπωσιακή. Αφού είχε χτυπηθεί ενώ ψάρευε, μια αρκούδα ήρθε να προστεθεί στην ήδη απειλητική για τη ζωή του περίσταση, καθώς προσπάθησε να κλέψει μια πέστροφα από την πετονιά του. Ο Sullivan όμως είχε αρκετή ενέργεια για να ανταποδώσει στην αρκούδα χτυπώντας την με ένα κλαδί και παίρνοντας το ψάρι πίσω. Αυτό σημαίνει ζόρικος άντρας.

8. Η στοιχειωμένη σφαίρα
Όσον αφορά στο πόσο άτυχος μπορεί να είναι κανείς, είναι δύσκολο να ξεπεράσει τον Henry Zeigland, τον άνθρωπο που νόμισε ότι ξεγέλασε τη μοίρα. Αλλά ίσως απλά επρόκειτο για θεία δίκη. Όλα ξεκίνησαν το 1883 όταν χώρισε από μια σχέση που είχε με μια κοπέλα η οποία στη συνέχεια αυτοκτόνησε από τη θλίψη της. Ο αδελφός της έγινε τόσο έξαλλος που ορκίστηκε να σκοτώσει τον Ziegland ότι και να γίνει. Τον κυνήγησε και τον πυροβόλησε. Πιστεύοντας ότι είχε πεθάνει, ο αδελφός έστρεψε μετά το όπλο προς τον εαυτό του και αυτοκτόνησε. Αλλά ο Ziegland δεν ήταν νεκρός. Η σφαίρα είχε μόλις ξύσει το πρόσωπό του και μετά σφήνωσε σε ένα μεγάλο δέντρο από πίσω του. Σκέφτηκε πως ήταν ένας εξαιρετικά τυχερός άνθρωπος. Αλλά η ιστορία δεν τελείωσε εκεί. Χρόνια μετά, ο Ziegland αποφάσισε να κόψει το δέντρο που είχε ακόμα τη σφαίρα επάνω του. Η αποστολή αυτή ήταν τόσο δύσκολη που αποφάσισε να το ανατινάξει με μερικές βέργες δυναμίτη. Η έκρηξη ώθησε τη σφαίρα κατευθείαν έξω προς το κεφάλι του Ziegland, σκοτώνοντάς τον ακαριαία. Τώρα αυτό είναι πολύ παράξενο και σίγουρα απίστευτα άτυχο.

7. Ο πιο μαλλιαρός άνθρωπος
Κυρίες μου, εάν παραπονιέστε για την τριχοφυΐα του συζύγου σας, ήρθε η ώρα να αναθεωρήσετε. Γιατί υπάρχει και ο Yu Zhenhuan, που είναι επισήμως ο πιο μαλλιαρός άνθρωπος στον κόσμο. Το 96% του κορμιού του είναι σκεπασμένο με τρίχες, ως αποτέλεσμα μιας σπάνιας κατάστασης. Ο Yu έπρεπε να κάνει εγχείρηση για να απομακρύνει τις τρίχες από τα αυτιά του καθώς επηρέαζαν την ακοή του. Ένα ινώδες τριχωτό χνούδι καλύπτει κάθε σπιθαμή του ψιλόλιγνου σώματός του εκτός από τις παλάμες των χεριών του και τις πατούσες του. Είναι καλυμμένος με κατά μέσον όρο 41 τρίχες ανά τετραγωνικό εκατοστό του δέρματός του, μια κατάσταση που ιατρικώς ονομάζεται αταβισμός. Δεν είναι λοιπόν ο πιο τυχερός άνθρωπος στον τομέα αυτό. Ο Yu αποφάσισε να χρησιμοποιήσει αυτήν την τόσο ασυνήθιστη φυσική του εμφάνιση τοποθετώντας φωτογραφίες του σε Διαδικτυακούς του χώρους, με τη φιλοδοξία να αποκτήσει συμβόλαιο με κάποια δισκογραφική εταιρία για να γίνει ο νέος ροκ σταρ της Κίνας. Τελευταίως αναζητά σύζυγο, αναρωτιόμαστε πόσο θα χρειαστεί να ψάξει.

6. Θανατηφόρα εντερική εκκένωση
Αυτή κι αν είναι περίπτωση. Συνέβη το 1998 στο Paderborn της Γερμανίας. Ο γεμάτος ζήλο φροντιστής ζωολογικών κήπων Friedrich Riesfeldt τάιζε τον δυσκοίλιο ελέφαντά του, τον Stefan, με 22 δόσεις laxative για ζώα και με έναν κουβά τριάντα λίτρων γεμάτο με μούρα, σύκα και δαμάσκηνα. Και ξαφνικά το στουπωμένο παχύδερμο ξεφορτώνει επάνω στον δυστυχή φροντιστή ένα βρωμερό βουνό από φρέσκες ακαθαρσίες. Η καθαρά μη αναμενόμενη δύναμη του ξαλαφρώματος του ελέφαντα έριξε τον κ. Riesfeldt στο έδαφος, όπου και χτύπησε το κεφάλι του σε μια πέτρα για να παραμείνει εκεί αναίσθητος. Ο ελέφαντας συνέχισε να αδειάζει το περιεχόμενο του εντέρου του επάνω σ’ αυτόν, όπως ανέφερε ο αστυνομικός Erik Dern από το Paderborn. Χωρίς να βρίσκεται κανείς εκεί κοντά για να τον βοηθήσει, έμεινε κάτω από όλη αυτή την κοπριά για τουλάχιστον μία ώρα πριν τον βρει κάποιος και πέθανε από ασφυξία. Το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας: ποτέ μην προσπαθήσετε να κάνετε μόνοι σας κλύσμα σε έναν ελέφαντα.

5. Η πιο άτυχη γυναίκα στην Αμερική
Αφού είχε χάσει τέσσερα σπίτι από τέσσερεις τυφώνες, η Melanie Martinez έγινε πιθανότατα η πιο άτυχη γυναίκα της Αμερικής. Τη βρήκε η Betsy το 1965, ο Juan το 1985, ο George το 1998 και τέλος η φονική Katrina το 2005. Αυτό ήταν το ρίσκο του να μένει κανείς σε μια περιοχή με πλημμύρες στην Λουιζιάνα. Αλλά μετά, η τύχη της οδηγού σχολικών λεωφορείων άλλαξε. Μια τηλεοπτική εκπομπή reality επέλεξε το ετοιμόρροπο σπίτι της στο Braithwaite, νότια της Νέας Ορλεάνης, για να το ανακατασκευάσει. Η ομάδα ξόδεψε μια βδομάδα και 20.000 δολάρια μεταμορφώνοντας το σπίτι της Martinez με μια νέα κουζίνα, νέα ντουλάπια και νέες συσκευές, συμπεριλαμβανομένης μιας υπερσύγχρονης τηλεόρασης 50 ιντσών. Έκαναν μια πραγματικά καλή δουλειά που ενθουσίασε τη Martinez. Αλλά την Τετάρτη 20 Αυγούστου, την έβδομη επέτειο από την Katrina, ένας τυφώνας κατηγορίας 1 που ονομαζόταν Isaac ξεπρόβαλλε από τον Κόλπο και την ξαναχτύπησε. Η Martinez και η οικογένειά της διασώθηκαν με μια βάρκα μαζί με τις πέντε γάτες τους και τρία σκυλιά. Όλα τα υπόλοιπα χάθηκαν εντελώς. Μάλλον η Melanie θα πρέπει να βρει έναν λόφο να μείνει εφόσον έχασε πλέον πέντε σπίτια από την ίδια αιτία.

4. Ο πιο άτυχος άντρας της Βρετανίας
Ο ‘Calamity’ John Lyne αποκαλείται συχνά ο πιο άτυχος άντρας της Βρετανίας εφόσον υπέστη 16 μεγάλα ατυχήματα στη ζωή του, συμπεριλαμβανομένων χτυπημάτων από κεραυνό, την πτώση ενός βράχου σε ένα ορυχείο και τρία αυτοκινητιστικά δυστυχήματα. Και υπήρξε και η φορά εκείνη που μια πέτρα, εκτοξευμένη από έναν καταπέλτη, τον χτύπησε στο στόμα σπάζοντάς του οκτώ δόντια. Οι ατυχίες του κ. Lyne τον συναντούσαν σε όλη του τη ζωή. Όταν γεννήθηκε, ένα από τα πέντε παιδιά μιας αγροτικής οικογένειας, ήταν αβέβαιο το εάν θα επιβίωνε. Είχε υποανάπτυκτους πνεύμονες και χρειαζόταν στεροειδή και ειδική φροντίδα. Αλλά, διαγράφοντας ένα μοτίβο που θα τον ακολουθούσε αργότερα στη ζωή του, επιβίωσε παρά τις αντίθετες πιθανότητες. Ο πρώτος εχθρός του ήταν η περιέργεια, όταν σε ηλικία 18 μηνών σεργιάνισε στο μπάνιο της γιαγιάς του και δοκίμασε να πιει ένα υγρό από ένα πλαστικό μπουκάλι. Δυστυχώς το περιεχόμενο ήταν ένα απολυμαντικό και έπρεπε να μεταφερθεί άμεσα στο νοσοκομείο για πλύση στομάχου και ξεπλύθηκε όλος εσωτερικά με νερό. Ίσως το πιο διάσημο περιστατικό που του συνέβη ήταν όταν ήταν έφηβος. Αφού είχε σπάσει το μπράτσο του έχοντας πέσει από ένα δέντρο πήγε στο νοσοκομείο για θεραπεία. Καθώς επέστρεφε από το νοσοκομείο το λεωφορείο στο οποίο επέβαινε τράκαρε κι έτσι ξαναέσπασε το ίδιο μπράτσο σε διαφορετικό σημείο. Και φυσικά, ήταν Παρασκευή και 13. Η πραγματικότητα συχνά ξεπερνά τη φαντασία.

3. Ο άντρας από την Ινδονησία
Ο Dede Koswara είχε γεννηθεί υγιής. Αλλά σε ηλικία 10 ετών, έχοντας πέσει και γρατζουνίσει το γόνατό του στα δάση της Ινδονησίας, μικροί σπίλοι άρχισαν να ξεφυτρώνουν γύρω από το τραύμα. Σταδιακά επεκτάθηκαν στα πόδια και στα χέρια του. Για χρόνια, παρακολουθούσε ανήμπορος τα μέλη του να μεταμορφώνονται σε αλλόκοτα εξογκώματα που του κατανάλωναν την ενέργεια και περιόριζαν την κινητικότητά του. Τώρα περιφέρεται πάνω σε σκούρα πρησμένα πόδια, φυλακισμένος του επαναστατημένου κορμιού του. Κάποια στιγμή φαινόταν ότι βλασταίνανε από αυτόν συστρεμμένα κιτρινοκαφέ κλαριά μήκους σχεδόν ενός μέτρου. Ο Koswara έμοιαζε σα να μεταμορφώνεται σε φυτό, να μοιάζει όλο και περισσότερο στην κατάφυτη πράσινη ζούγκλα που τον περιέβαλλε. Η μυστηριώδης πάθησή του του στοίχησε το γάμο του, την καριέρα και την ανεξαρτησία του. Εξαναγκάστηκε λόγω της ανέχειάς του να συμμετάσχει σε ένα περιφερόμενο θέατρο με φρικιά, χαρακτηριζόμενος ως ο δεντράνθρωπος από την Java. Υποφέρει από διπλό χτύπημα. Από τον κοινό ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (papilloma, μυρμηγκιά), μια κατάσταση που συνήθως προκαλεί μικρούς σπίλους σε όσους υποφέρουν από αυτή, αλλά επίσης και από μια σπάνια ανοσολογική ανεπάρκεια που επέτρεψε στις βλάβες αυτές να εξαπλωθούν ανεξέλεγκτα. Πρόσφατα, χειρούργοι από την Ινδονησία χρησιμοποίησαν ένα ηλεκτρικό πριόνι για να κόψουν από αυτόν 1 κιλό σπίλους και φθαρμένους ιστούς. Αλλά μετά από λίγο μεγάλωσαν και πάλι.

2. Διπλά χτυπημένος
Ο Tsutomy Yamaguchi ήταν ο μόνος επίσημα αναγνωρισμένος επιζών των ατομικών εκρήξεων στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι στο τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 6 Αυγούστου του 1945, ο Yamaguchi, νεαρός μηχανικός, επισκεπτόταν τη Χιροσίμα. Δευτερόλεπτα αφού βγήκε από το τραμ στις 8:15 π.μ. είδε μια τεράστια λάμψη φωτός και ρίχτηκε στο έδαφος από τη δύναμη της βόμβας λιποθυμώντας καθώς η βόμβα εξεράγη 600 μέτρα πάνω από την πόλη. Περίπου 140.000 από τους 350.000 κατοίκους της Χιροσίμα χάθηκαν αστραπιαία. Αν και βρισκόταν σε μικρότερη απόσταση των 2 μιλίων από το Σημείο Μηδέν, ο Yamaguchi έπαθε μόνο σοβαρά εγκαύματα στο επάνω μέρος του σώματός του και του τρύπησε ένα τύμπανο. Πέρασε τη νύχτα του σε ένα καταφύγιο περίθαλψης με ανθρώπους να πεθαίνουν και να ουρλιάζουν από τους πόνους γύρω από αυτόν. Την επόμενη μέρα, ο Yamaguchi πέρασε μέσα από σωρούς καμένων και ετοιμοθάνατων σωμάτων για να προλάβει ένα τραίνο που τον μετέφερε 180 μίλια μακρύτερα στο σπίτι του στο Ναγκασάκι, το οποίο, όπως και η Χιροσίμα, ήταν μια σημαντική βιομηχανική και στρατιωτική βάση. Στις 11:02 π.μ. και ξανά σε απόσταση μικρότερη από 2 μίλια από το κέντρο, ο Yamaguchi είδε μια γνωστή λάμψη φωτός. Αυτή τη φορά, μια βόμβα πλουτωνίου 25 κιλοτόνων εξεράγη πάνω από το Ναγκασάκι, ρίχνοντάς τον και πάλι στο έδαφος. Εκτός από την σχεδόν πλήρη κώφωση στο ένα του αυτί, τα δερματικά του τραύματα τον ταλαιπώρησαν για 12 χρόνια και η γυναίκα του δηλητηριάστηκε από τη ραδιενέργεια. Εκείνη πέθανε το 2008, σε ηλικία 88 ετών από καρκίνο των νεφρών και του ήπατος. Ο γιος τους, που είχε εκτεθεί στην ακτινοβολία του Ναγκασάκι όταν ήταν 6 μηνών, πέθανε το 2005 σε ηλικία 59 ετών. Πριν πεθάνει και ο ίδιος από καρκίνο του στομάχου, ο Yamaguchi έγινε ένας ένθερμος υποστηρικτής της εκστρατείας κατά των πυρηνικών, αλλά ποτέ δεν επέδειξε αντι-αμερικανικά αισθήματα.

1. Σκύλος ανακτά δυναμίτη
Φανταστείτε το ακόλουθο: είναι καταχείμωνο στο μακρινό βορά. Ο Harry Jenkins και οι δύο φίλοι του πάνε μια μέρα να ψαρέψουν στον πάγο στη λίμνη Ten Mile στο Akeley της Minnesota. Η λίμνη είναι εντελώς καλυμμένη με πάγο. Προσπαθώντας να δημιουργήσουν γρήγορα μια μεγάλη τρύπα στον πάγο για να ψαρέψουν, ο κ. Jenkins πρώτα ανάβει και μετά πετάει πέρα στον πάγο, μια ράβδο από παράνομα προμηθευμένο δυναμίτη. Με τρόμο αντικρίζει τον σκύλο του τον Jerry, ένα Labrador Retriever, να τρέχει κατά μήκος του πάγου προσπαθώντας να πιάσει το δυναμίτη, νομίζοντας ότι το αφεντικό του το πέταξε γι’ αυτόν. Αυτό δεν επρόκειτο να έχει καλό τέλος. Ο σκύλος πιάνει το δυναμίτη, παρά τα ουρλιαχτά των αντρών και στη συνέχεια ξεκινά να τρέχει πίσω προς το μέρος τους κουνώντας την ουρά του. Οι άντρες αντιλαμβάνονται ότι είναι σε μεγαλύτερο κίνδυνο από όσο αρχικά νόμιζαν, έτσι ξεκινούν να τρέχουν για να σώσουν τη ζωή τους στην αντίθετη κατεύθυνση, με το σκύλο να τους κυνηγάει. Οι άντρες παρά τρίχα γλύτωσαν το θάνατο, αλλά η έκρηξη όχι μόνο ανατίναξε το σκύλο, αλλά επίσης έσπασε τον πάγο δίπλα στο τζιπ τους, που βυθίστηκε κάτω από την επιφάνεια και κατέληξε στον πάτο της λίμνης. Εκτός από το ότι έχασε το σκύλο του, ο κ. Jenkins είχε διπλή ήττα εφόσον η ασφαλιστική εταιρία αρνήθηκε να τον πληρώσει για το βυθισμένο αμάξι. Δεν ήταν και ότι καλύτερο θα μπορούσε να του συμβεί.

Υπάρχει ένα ερώτημα που επιμένει εδώ και αρκετές δεκαετίες. Γιατί δεν έχουν αποδειχθεί έως τώρα οι ψυχικές δυνάμεις; Άνθρωποι που παρουσιάζουν ψυχικές δυνάμεις έχουν μελετηθεί εδώ και δεκαετίες, μέσα και έξω από το εργαστήριο, αλλά η επιστημονική κοινότητα και σε μεγάλο βαθμό η κοινή γνώμη παραμένει αμετάπειστη.

Σε ένα πρόσφατο βιβλίο με τίτλο ‘Επιστήμη και Ψυχικά Φαινόμενα: Η Πτώση του Οίκου των Σκεπτικών’ (Science & Psychic Phenomena: The Fall of the House of Skeptics) ο συγγραφέας Chris Carter επιμένει πως ο λόγος που τα ψυχικά φαινόμενα δεν έχουν αποδειχθεί είναι επειδή οι επιστήμονες δεν είναι ενημερωμένοι για τη σχετική έρευνα ή αρνούνται να την πάρουν στα σοβαρά επειδή πολλοί από αυτούς θεωρούν ενοχλητικούς τους ισχυρισμούς της παραψυχολογίας.

Αυτή είναι μια κοινή κατηγορία που απευθύνεται στους σκεπτικιστές και στους επιστήμονες. Ότι αρνούνται να αναγνωρίσουν την ύπαρξη των παραφυσικών φαινομένων, όπως τις ψυχικές ικανότητες, τα φαντάσματα, κ.λπ., γιατί με κάποιον τρόπο θα προκαλούσαν ή θα ενοχλούσαν την κοσμοθέασή τους. Σύμφωνα με το επιχείρημα αυτό, οι σκεπτικιστές και οι επιστήμονες έχουν σε μεγάλο βαθμό επενδύσει προσωπικά και επαγγελματικά στην προάσπιση του επιστημονικού στάτους κβο και δεν μπορούν να ανεχθούν ψυχολογικά την ιδέα ότι θα μπορούσαν να έχουν κάνει λάθος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια αυστηρή απόρριψη ακόμα και της εξέτασης σχετικών στοιχείων.

Ισχύει όμως το παραπάνω; Αγνοούν και απορρίπτουν όντως οι επιστήμονες τους ισχυρισμούς και τα στοιχεία που προκαλούν τις κυρίαρχες επιστημονικές ιδέες; Ας εξετάσουμε κάποια πρόσφατα παραδείγματα.

Ψυχικές Δυνάμεις

Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2011 σε ένα επιστημονικό περιοδικό υποστήριζε ότι βρήκε ισχυρές ενδείξεις για την ύπαρξη ψυχικών δυνάμεων όπως την εξωαισθητήρια αντίληψη (ESP). Η έρευνα που γράφτηκε από τον καθηγητή του Cornell Daryl J. Bem, είχε δημοσιευτεί στο ‘The Journal of Personality and Social Psychology’ και γρήγορα εμφανίστηκε στα πρωτοσέλιδα ανά τον κόσμο λόγω της σημασίας της. Υποστήριζε ότι οι ψυχικές δυνάμεις αποδείχθηκαν επιστημονικά.

Οι ισχυρισμοί του Bem για το ότι βρήκε ενδείξεις για την ύπαρξη ESP δεν γελοιοποιήθηκαν ούτε και αγνοήθηκαν. Αντίθετα εξελήφθησαν σοβαρά υπόψη και ελέγχθηκαν από επιστημονικούς ερευνητές. Η επανάληψη μιας έρευνας είναι φυσικά η σφραγίδα γνησιότητάς της. Εάν τα ευρήματα είναι αληθή και ακριβή, θα έπρεπε να μπορούν να αναπαραχθούν από άλλους ερευνητές με τη χρήση του ίδιου ερευνητικού πρωτοκόλλου. Αλλιώς, τα αποτελέσματα ίσως να προέκυψαν από φυσιολογικές και αναμενόμενες στατιστικές διακυμάνσεις και λάθη. Εάν άλλοι πειραματιστές δεν μπορούν να πάρουν το ίδιο αποτέλεσμα χρησιμοποιώντας τις ίδιες τεχνικές, αυτό είναι συνήθως ένα σημάδι αποτυχίας της αρχικής έρευνας.

Μια ομάδα ερευνητών συνεργάστηκαν για να επαναλάβουν με ακρίβεια το τελικό πείραμα του Bem και δεν βρήκαν κανένα στοιχείο για οποιεσδήποτε ψυχικές δυνάμεις. Τα αποτελέσματά τους δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό PLoS ONE. Ο Bem, αντικρούοντας σαφέστατα τον ισχυρισμό του Carter, σύμφωνα με τον οποίο οι σκεπτικιστές ήθελαν να υποτιμήσουν την εργασία του ή να την αγνοήσουν, αναγνώρισε ότι τα ευρήματα δεν υποστήριζαν τους ισχυρισμούς του και έγραψε ότι οι ερευνητές έκαναν μια ικανότατη και καλόπιστη προσπάθεια να αναπαράγουν τα αποτελέσματα ενός από τα πειράματά του στην πρόγνωση.

Τον επόμενο χρόνο μια δεύτερη ομάδα από επιστήμονες προσπάθησε επίσης να αναπαράγει τα πειράματα του Bem στην ESP και πάλι όμως δεν βρήκε στοιχεία που να αποδεικνύουν την ψυχική δύναμη. Το άρθρο, «Διορθώνοντας το Περασμένο: Αποτυχίες Επανάληψης της Psi» (Correcting the Past: Failures to Replicate Psi) δημοσιεύτηκε στο The Journal of Personality and Social Psychology.

Έκανε Λάθος ο Αϊνστάιν;

Τον Σεπτέμβριο του 2011, κατέκλισε τον κόσμο η είδηση ότι Ιταλοί φυσικοί μέτρησαν σωματίδια που ταξιδεύουν πιο γρήγορα από το φως. Το νετρίνο στο πείραμα ξεπέρασε ελάχιστα μόλις την ταχύτητα του φωτός, 60 νανοδευτερόλεπτα, αλλά εάν επικυρωνόταν θα παραβίαζε τους θεμελιώδεις νόμους της φυσικής.

Τι θα γινόταν εάν τα αποτελέσματα επέμεναν μετά από επανειλημμένα πειράματα; Θα μπορούσε η συγκεκριμένη επιστημονική ομάδα να αποδείξει ότι ο Αϊνστάιν έκανε λάθος σχετικά με την ταχύτητα του φωτός; Ποια ήταν η αντίδραση της επιστημονικής κοινότητας στα νέα για αυτήν την ανακάλυψη που προκαλεί τόσο πολύ ένα από τα πιο θεμελιώδη πράγματα της φυσικής; Δεν αγνόησαν τα αποτελέσματα ελπίζοντας ότι η άβολη αυτή αλήθεια θα ξεχνιόταν, δεν αποκάλεσαν τους επιστήμονες ψεύτες ή απατεώνες, δεν έσπευσαν να τους κάψουν στην πυρά.

Αντίθετα, έκαναν αυτό που κάνουν όλοι οι επιστήμονες όταν έρχονται αντιμέτωποι με τέτοια ανώμαλα στοιχεία. Έριξαν μια πιο κοντινή ματιά στο πείραμα για να βεβαιωθούν ότι τα αποτελέσματα ήταν έγκυρα και προσπάθησαν να αναπαράγουν την έρευνα. Αργότερα προέκυψε ότι η ανωμαλία είχε προκληθεί από τουλάχιστον δύο λάθη στις μετρήσεις, πιθανότατα συμπεριλαμβάνοντας ένα χαλαρό καλώδιο. Το πείραμα ήταν λανθασμένο.

Οι επιστήμονες δεν επέδειξαν σκεπτικισμό επειδή το να δεχθούν ότι ο Αϊνστάιν είχε κάνει λάθος σχετικά με κάτι θα τους προκαλούσε νευρική κατάρρευση ή επειδή όλη η κοσμοθεωρία τους θα διαλυόταν ή επειδή δεν ήθελαν να αποδεχθούν πως η επιστήμη δεν τα ξέρει όλα. Ο λόγος που οι επιστήμονες ήταν σκεπτικοί είναι ότι η νέα έρευνα ερχόταν σε αντίθεση με κάθε προηγούμενο πείραμα. Αυτό είναι που κάνει η καλή επιστήμη. Όταν κάνεις μια έρευνα ή ένα πείραμα, ιδιαίτερα κάποιο τα αποτελέσματα του οποίου έρχονται σε σύγκρουση με παλαιότερα αποτελέσματα, το μελετάς πιο προσεκτικά και το εξετάζεις πριν αποδεχτείς τα αποτελέσματα.

Στην επιστήμη, αυτοί οι οποίοι διαψεύδουν επικρατούσες θεωρίες ανταμείβονται, δεν τιμωρούνται. Το να διαψεύσει κανείς μια από τις πιο διάσημες προβλέψεις του Αϊνστάιν (ή να αποδείξει την ύπαρξη ψυχικών δυνάμεων) θα χάριζε στον επιστήμονα που το έκανε μια θέση στα βιβλία της ιστορίας εάν όχι ένα βραβείο Nobel.

Το ίδιο μοτίβο ισχύει σε άλλες περιοχές του ανεξήγητου. Για παράδειγμα, πολλοί επιστήμονες έχουν εργαστεί στην ανάλυση τριχών από μυστηριώδη ζώα όπως ο Μεγαλοπόδαρος και το Chupacabra. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης για ένα χρονικό διάστημα πέρσι συνέλεξαν δείγματα από υποτιθέμενες τρίχες του Μεγαλοπόδαρου για πιθανή γενετική αναγνώριση. Ο γενετιστής Bryan Sykes έκανε ανάλυση DNA και σχεδιάζει να δημοσιεύσει σύντομα τα αποτελέσματά του σε ένα επιστημονικό περιοδικό με κριτές.

Επιστημονικές Παρωπίδες ή Έλλειψη Στοχείων;

Ο λόγος που οι ψυχικές δυνάμεις, ο Μεγαλοπόδαρος, τα φαντάσματα και άλλα φαινόμενα δεν είναι αποδεκτά στην επιστημονική κοινότητα είναι απλά επειδή υπάρχουν ελάχιστα αν όχι καθόλου επαρκή στοιχεία για την υποστήριξή τους και όχι γιατί οι επιστήμονες δεν έχουν εξετάσει τα στοιχεία. Τα καλύτερα στοιχεία ακολουθούνται από καλύτερες έρευνες και όπως σημείωσε ο Βρετανός ερευνητής Πρωτευόντων John Napier, που είναι διαπρεπής επιστήμονας και ερευνητής για τον Μεγαλοπόδαρο, δεν είναι και λίγα τα προβλήματα με τα οποία καλείται να ασχοληθεί η έρευνα και δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι επιστήμονες προτιμούν να ερευνήσουν το πιθανό παρά κάτι που έχει αμυδρές πιθανότητες να συμβαίνει.

Το τι θα απογίνει με τα στοιχεία για την ύπαρξη των ψυχικών δυνάμεων, είναι κάτι που έχει να κάνει με την ίδια την αξία των στοιχείων αυτών. Δεν υπάρχει κάποιος λόγος οι επιστήμονες να φοβούνται το άγνωστο ή να φοβούνται να μάθουν κάτι περισσότερο για τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε. Άλλωστε, αυτή είναι η δουλειά τους. Να ερευνούν το άγνωστο, να μαθαίνουν νέα πράγματα και να ανοίγουν καινούργιους ορίζοντες.

Ο Μαύρος Θάνατος θεωρείται ότι εξολόθρευσε περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης μεταξύ του 1328 και 1351. Τα θύματα της πανούκλας πέθαιναν συχνά μέσα σε λίγες ημέρες και τα τρομερά συμπτώματα της ασθένειας έκαναν τις τελευταίες αυτές μέρες της ζωής τους πραγματικά απαίσιες. Ο υψηλός πυρετός, οι έντονοι έμετοι και η αιμορραγία από τους πνεύμονες ήταν πολύ συχνά συμπτώματα και τα σώματα των θυμάτων συχνά ήταν καλυμμένα με πυώδη εξανθήματα.

Η τρομερή αυτή φύση της ασθένειας, μαζί με τη μεγάλη θνησιμότητά της, ενέπνευσαν τα απεγνωσμένα θύματά της να εφεύρουν μια γκάμα από ιδιαίτερα ιδιόρρυθμες θεραπείες. Κάποιες από αυτές είναι σχεδόν τόσο φοβερές όσο η ίδια η ασθένεια. Ας δούμε κάποια από τα χειρότερα παραδείγματα τέτοιων γιατροσοφιών που πολλά θύματα της πανώλης είχαν λάβει στα κρεβάτια του πόνου τους.

10. Αρωματοθεραπεία
Μια δημοφιλής θεραπευτική μέθοδος που έχει μάλιστα επιβιώσει μέχρι και σήμερα ήταν η αρωματοθεραπεία. Η θεραπεία του σώματος γινόταν με τη χρήση διαφορετικών μυρωδιών. Τότε, την εποχή του Μαύρου Θανάτου, οι άνθρωποι θεωρούσαν χρήσιμο να φέρουν μαζί τους λουλούδια με γλυκιά μυρωδιά οπουδήποτε κι αν πήγαιναν. Εάν δεν μπορούσαν να βρουν λουλούδια, κουβαλούσαν πακετάκια με βότανα. Τότε ήταν η εποχή που τα γαλλικά pomander (μπάλες με άρωμα) έγιναν δημοφιλή στην ανώτερη τάξη. Κάποιοι άλλοι έκλειναν τα παράθυρα τους για να μην εισέλθει η άσχημη μυρωδιά μέσα στα σπίτια τους. Δεν είχε όμως καμία επιτυχία τότε, όπως δεν φαίνεται να πετυχαίνει και σήμερα.

9. Θρησκεία
Σε έναν ακόμα πιο θρήσκο κόσμο από ότι είναι ο σημερινός, δεν προκαλεί έκπληξη το ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στράφηκαν στη θρησκεία. Κάποιοι πίστευαν πως η τρομερή ασθένεια ήταν τιμωρία από το Θεό και άλλοι σκέφτονταν πως ο Θεός τους δοκιμάζει. Όταν η πανώλη διαδόθηκε στη Μέση Ανατολή, οι Μουσουλμάνοι έπρεπε να την υπομένουν επειδή υποτίθεται ήταν το θέλημα του Θεού. Η Ευρωπαϊκή αντίδραση δεν ήταν πολύ λιγότερο ακραία. Αφοσιωμένοι Καθολικοί έβγαιναν στους δρόμους και αυτομαστιγώνονταν ενώ συγχρόνως εκλιπαρούσαν το έλεος του Θεού. Γιατί όταν ο θεός σε τιμωρεί, το πιο εύλογο πράγμα που μπορείς να κάνεις είναι να τιμωρηθείς κι εσύ παραπάνω, μήπως και σε λυπηθεί.

8. Χαλασμένο σιρόπι μελάσας
Η μελάσα, ένα παραπροϊόν της ζάχαρης, συχνά δινόταν σε ασθενείς ανθρώπους. Δυστυχώς, στην περίπτωση της πανώλης έπρεπε να είναι τουλάχιστον δέκα χρόνια παλιά για να θεωρηθεί αποτελεσματικό. Η μπαγιάτικη, βρωμερή και γλοιώδης ουσία θεωρείτο ότι καταπολεμούσε όχι μόνο τα τρομερά αποτελέσματα της ασθένειας αλλά ότι την εξαφάνιζε από το σώμα μια και καλή. Το γιατρικό αυτό στην πραγματικότητα είχε ένα ίχνος νοήματος: πιθανώς θεραπευτικές μούχλες, ζύμες και άλλου είδους καλλιέργειες θα έχουν αναπτυχθεί μέσα στο σιρόπι και θα έχουν ωριμάσει με τον χρόνο. Αλλά είναι αξιοπερίεργο ποιος σκέφτηκε κάτι τέτοιο την πρώτη φορά και πώς στο καλό κατάφερναν τα θύματα να καταπιούν αυτό το πράγμα.

7. Ζωή μέσα σε υπόνομο
Όταν οι άνθρωποι αντιλήφθηκαν ότι ο Μαύρος Θάνατος ήταν κάτι που υπήρχε στον αέρα ξεκίνησαν να επισκέπτονται ή ακόμα και να ζούνε σε βρωμερούς υπονόμους. Θεωρείτο ότι η καυστική δυσωδία των σάπιων ανθρώπινων αποβλήτων θα απέτρεπε την είσοδο του καθαρότερου αλλά γεμάτου με την αρρώστια ατμοσφαιρικού αέρα και οι άνθρωποι θα απέφευγαν να έρθουν σε επαφή με αυτόν και να μολυνθούν. Αυτό φυσικά δεν είχε αποτέλεσμα και εκτός από το ότι πιθανότατα αύξησε την ευαισθησία στην πανώλη προκάλεσε θανάτους και από άλλες αιτίες.

6. Βδέλλες να σου ρουφάνε το αίμα
Η αφαίμαξη ήταν μια δημοφιλής θεραπευτική μέθοδος στην Ευρώπη την εποχή εκείνη και χρησιμοποιούταν για να θεραπεύσει οτιδήποτε από την ποδάγρα μέχρι τη βρογχοκήλη. Εάν ήσουν τυχερός θα μπορούσες να έχεις τη χαρά να κάνουν τη δουλειά αυτή για σένα οι βδέλλες. Οι βδέλλες ήταν ουσιαστικά μια αρκετά ανώδυνη μέθοδος αφαίμαξης. Οι περισσότεροι άνθρωποι όμως δεν είχαν τα οικονομικά μέσα για να απολαύσουν τη θεραπεία αυτή και έπρεπε να ακολουθήσουν την πατροπαράδοτη μέθοδο του κοψίματος του δέρματος. Μια λεπίδα προωθούνταν μέσα σε ένα αιμοφόρο αγγείο και το αίμα συλλεγόταν σε μια λεκάνη. Χωρίς παυσίπονα η διαδικασία αυτή ήταν αρκετά δυσάρεστη και με τις υπάρχουσες άσχημες συνθήκες υγιεινής ήταν πολύ συχνές οι βαριές μολύνσεις. Ακριβώς ότι χρειάζεται όταν κινδυνεύεις από μια θανατηφόρο ασθένεια δηλαδή.

5. Η κατανάλωση μιας κουταλιάς αλεσμένων σμαραγδιών
Μια άλλη θεραπεία που είχε να κάνει με κάποιο φαγώσιμο είδος ήταν η σκόνη αλεσμένων σμαραγδιών. Οι πολύτιμες πέτρες αλέθονταν σε γουδί μέχρι να γίνουν μια λεπτή πούδρα και στη συνέχεια αναμιγνύονταν με ένα υγρό και ο ασθενής το έπινε σαν σιρόπι ή αναμειγμένο με φαγητό ή σε ψωμί ή ακόμα μπορούσε να καταπιεί τη σκόνη όπως ήταν. Η κατάποση της σκόνης θα πρέπει να ήταν κάτι ιδιαίτερα απαίσιο και η υφή της θα ήταν σα να τρώει κανείς σπασμένο γυαλί. Οι διατροφικές συνήθειες των εκατομμυριούχων εκείνης της εποχής διέφεραν αρκετά από αυτές που έχουν οι σύγχρονοι Κροίσοι.

4. Να πλυθείς με ούρα
Τα ούρα απολάμβαναν καλής φήμης στη μεσαιωνική Ευρώπη και αυτή ήταν μια περίπτωση όπου η προσφορά ήταν αντίστοιχη της ζήτησης. Τα θύματα του Μαύρου Θανάτου συχνά έκαναν μπάνιο μέσα σε ούρα πολλές φορές την ημέρα ώστε να απαλλαγούν από τα συμπτώματα της πανούκλας. Ακόμα πιο ενδεδειγμένη ήταν η κατανάλωση ενός ποτηριού ούρων. Συλλέγονταν από ανθρώπους που δεν είχαν μολυνθεί και δίδονταν ή πωλούνταν στους ασθενείς με την ίδια φυσικότητα που σήμερα προσφέρουμε ένα ποτήρι με πορτοκαλάδα. Και μιας και γίνεται εδώ αναφορά για τα ούρα, εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται και σήμερα ως θεραπεία για πολλές περιπτώσεις, από την ακμή μέχρι την πολλαπλή σκλήρυνση και κάποιοι άνθρωποι πλένουν ακόμα και το πρόσωπό τους με ούρα κατά τη διάρκεια ηλιακών εκλείψεων.

3. Αλοιφή από ανθρώπινα περιττώματα
Ας δούμε ακόμα μια θεραπεία που τα θύματα της πανώλης δε θα ήθελαν και τόσο πολύ να απολαύσουν. Οι πληγές κόβονταν και άνοιγαν και εφαρμοζόταν μια πάστα επάνω σε αυτές. Η πάστα φτιαχνόταν από ένα μείγμα ρετσινιού από δέντρο, ριζών από λουλούδια και περιττωμάτων. Οι γιατροί λάτρευαν την ουσία αυτή. Δυστυχώς για όσους αηδιάζουν με την ιδέα, η βρωμερή αυτή πάστα προωθούνταν μέσα στα ανοιχτά τραύματα και στη συνέχεια δένονταν σφιχτά ώστε να κρατηθεί η βρωμερή αλοιφή μέσα. Είναι να αναρωτιέσαι τελικά, εάν ήταν η πανώλη αυτή που προκάλεσε τόσους θανάτους ή οι διάφορες θεραπείες της.

2. Εντριβή των πληγών με ένα ζωντανό κοτόπουλο
Όπως φαίνεται, ο Μεσαίωνας ήταν γεμάτος από τρελούς ανθρώπους που προσέφεραν παρανοϊκές συμβουλές. Μια από τις πιο περίεργες ήταν η Μέθοδος Vicary, που ονομάστηκε έτσι από τον Άγγλο γιατρό Thomas Vicary ο οποίος και εφηύρε την τεχνική. Οι άνθρωποι ξύριζαν τα οπίσθια μιας κότας και την έτριβαν στις γεμάτες με λέμφο πληγές τους ενώ το κοτόπουλο ήταν ζωντανό. Μετά, όταν το κοτόπουλο αρρώσταινε, το έπλεναν και επαναλάμβαναν τη διαδικασία μέχρι ένας από τους δυο, ο άνθρωπος ή το κοτόπουλο, να καταλήξει υγιής. Η τεχνική του Vicary ήταν ευρέως διαδεδομένη με τρελούς ανθρώπους από πολλά μέρη να γίνονται ξενιστές για πολλά παράσιτα πουλερικών που είχαν χτυπηθεί από την πανώλη. Ο Vicary ήταν τόσο δημοφιλής που ακόμα και σήμερα δίνεται προς τιμή του κάθε χρόνο μια ειδική διάλεξη στο Βασιλικό Κολλέγιο των Χειρούργων στην Αγγλία. Τελικά, η επιστήμη σε κάποιες περιπτώσεις μοιάζει με θρησκεία.

1. Η εξόντωση των Εβραίων
Αυτή η λίστα δεν θα ήταν ολοκληρωμένη εάν δεν αναφερόταν η πιθανότατα πιο ακραία μέθοδος για τη θεραπεία της πανούκλας. Κάποιοι άνθρωποι πήγαν το θρησκευτικό στοιχείο κάπως πιο μακριά και αποφάσισαν ότι η καλύτερη θεραπεία για την πανώλη ήταν να απαλλάξουν τη γη από τους Εβραίους. Κυβερνήτες πόλεων σε όλη την Ευρώπη μάζευαν Εβραίους, τους έφερναν στο σπίτι τους και τους έβαζαν φωτιά. Δυστυχώς αυτό έγινε επειδή μια ομάδα Εβραίων συνελήφθη και αφού βασανίστηκαν παραδέχτηκαν ότι ήταν η αιτία πίσω από την ασθένεια. Χιλιάδες Εβραίοι σκοτώθηκαν έτσι και εκτελέστηκαν μαζικά ως μια προσπάθεια για να σταματήσει η ασθένεια. Η σοβαρότητα των επιθέσεων αυτών έκανε τον Πάπα Κλεμέντιο τον VI να δημοσιεύσει δύο επιστολές που στη μία καταδίκαζε αυτούς που σκότωναν Εβραίους και καλούσε τον κλήρο να τους προστατεύσει, ενώ στην άλλη δήλωνε πως οι άνθρωποι που πέθαιναν από πανώλη είχαν άφεση όλων των αμαρτιών τους και θα μπορούσαν να μπουν στον Παράδεισο.

Και κάποιες άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις

Όταν τα πράγματα πήγαιναν πραγματικά άσχημα οι άνθρωποι αποφάσιζαν να πετάξουν ότι είχαν εναντίον της αρρώστιας. Αυτό περιλάμβανε μεταξύ άλλων την πόση αρσενικού ή υδραργύρου, την αποφυγή σκέψεων σχετικά με το θάνατο, την αποφυγή σκέψεων αναφορικά με την πανώλη, την αποφυγή κακών σκέψεων, τη μη βρώση σύκων, κρέατος, την αποφυγή κυκλοφορίας έξω, την παντελή έλλειψη άσκησης, την απαγόρευση μπάνιου, το να μην κοιμάται κανείς την ημέρα και βέβαια, την αποχή από το σεξ.

Σε μια ανατριχιαστική αναφορά ιατρικού περιστατικού, γιατροί στην Τουρκία περιέγραψαν την περίπτωση ενός ανθρώπου που σύμφωνα με τους ισχυρισμούς τους είναι πραγματικός βρικόλακας με πολλαπλές προσωπικότητες και εθισμό στην πόση αίματος.

Ο 23χρονος παντρεμένος άντρας όπως φαίνεται ξεκίνησε κόβοντας τα ίδια του τα μπράτσα, το στήθος και την κοιλιά με ξυράφι, αφήνοντας το αίμα του να τρέξει σε μια κούπα έτσι ώστε να μπορέσει να το πιει. Στη συνέχεια όμως, όπως ανέφεραν οι γιατροί, κατακυριεύθηκε από τον καταναγκασμό να πιει αίμα, με τόση επιμονή όση για να αναπνεύσει, κι έτσι ξεκίνησε να στρέφεται σε άλλες πηγές.

Ο άντρας, που το όνομά του και η πόλη στην οποία διαμένει δεν δόθηκαν στη δημοσιότητα, είχε συλληφθεί αρκετές φορές όταν είχε επιχειρήσει να τρυπήσει και να δαγκώσει άλλους ανθρώπους ώστε να συλλέξει και να πιει το αίμα τους. Όπως αναφέρθηκε στο ιατρικό περιοδικό Journal of Psychotherapy and Psychosomatics, φαίνεται ότι ο νεαρός άντρας είχε πείσει ακόμα και τον πατέρα του να του προμηθεύει σάκους από τράπεζες αίματος για να καταναλώσει το τρομακτικό αυτό ποτό.

Οι γιατροί δήλωσαν ότι βρήκαν τραυματικά γεγονότα που είχαν συμβεί στην ζωή του άντρα και που τον οδήγησαν σ’ αυτή τη διετή φάση πόσης αίματος. Η τετράχρονη κόρη του αρρώστησε και πέθανε και επίσης ήταν αυτόπτης μάρτυρας της δολοφονίας του θείου του. Ήταν ακόμα μάρτυρας μιας άλλης βίαιης δολοφονίας στην οποία ένας φίλος του είχε κόψει το κεφάλι και τα γεννητικά όργανα του θύματος.

Αναφέρεται εξάλλου πως ο άντρας είχε παρατηρηθεί να μιλάει στον εαυτό του, καθώς επίσης ισχυριζόταν ότι βασανιζόταν από έναν φανταστικό σύντροφο που τον ανάγκαζε να κάνει βίαιες πράξεις και να προσπαθεί να αυτοκτονήσει. Είχε επίσης κενά μνήμης στην καθημερινή του ζωή και ανέφερε περιστατικά όπου είχε βρεθεί σε κάποιο νέο μέρος χωρίς να έχει την παραμικρή ιδέα του πώς έφτασε εκεί.

Σύμφωνα με την ιατρική αναφορά, πιθανότατα λόγω του ότι περνούσε στην κατάσταση μιας εναλλακτικής προσωπικότητας, έχανε τα ίχνη από τα αιματηρά γεγονότα και δε νοιαζόταν πλέον για το ποιος ήταν το θύμα, καθώς επίσης είχε αμνησία για την πράξη του αυτή.

Η ιατρική ομάδα, με επικεφαλή τον Direnc Sakatya του στρατιωτικού νοσοκομείου του Denizli στην νοτιοδυτική Τουρκία, διέγνωσε τελικά ότι ο άντρας πάσχει από διασχιστική διαταραχή ταυτότητας (dissociative identity disorder, DID), μετατραυματική διαταραχή άγχους (post-traumatic stress disorder, PTSD), χρόνια κατάθλιψη και αλκοολισμό. Απ’ όσο γνωρίζουν, ο συγκεκριμένος άντρας είναι ο πρώτος που παρατηρείται με βαμπιρισμό και DID.

Η διασχιστική διαταραχή ταυτότητας είχε γίνει διάσημη από την ιστορία της Shirley Mason ή Sybil, που είχε διαγνωστεί ότι είχε 16 ξεχωριστές προσωπικότητες ως αποτέλεσμα φυσικής και σεξουαλικής κακοποίησης που είχε υποστεί από τη μητέρα της. Οι συγγραφείς της μελέτης για την περίπτωση του βρικόλακα σημειώνουν ότι η DID συνδέεται συχνά με ανθρώπους που ως παιδιά είχαν παραμεληθεί και κακοποιηθεί. Η μητέρα του εθισμένου στο αίμα άντρα, φαίνεται ότι είχε κρίσεις υστερίας όταν ο γιος της ήταν έφηβος, στις οποίες του επιτίθετο. Ο άντρας ισχυρίστηκε επίσης ότι δεν είχε αναμνήσεις της παιδικής του ηλικίας από τα 5 έως τα 11 χρόνια του.

Έξι βδομάδες μετά την θεραπεία του οι γιατροί δήλωσαν ότι η συμπεριφορά πόσης αίματος του ασθενή ήταν σε ύφεση, αλλά τα ψυχιατρικά διασχιστικά συμπτώματα παρέμεναν και ο ίδιος παραπονιόταν ότι τα φάρμακα που λάμβανε δεν τον θεράπευαν αλλά απλώς τον κοίμιζαν.

Δεν είναι ξεκάθαρο εάν ο άντρας υπέφερε από παθολογικά συμπτώματα εξαιτίας της πόσης του αίματος, αλλά το ανθρώπινο σώμα δεν είναι προσαρμοσμένο να χωνεύει το αίμα. Ενώ μικρές ποσότητες μπορεί να είναι ακίνδυνες, οποιοσδήποτε καταναλώνει αίμα σε τακτική βάση έχει το ρίσκο να πάθει αιμοχρωμάτωση (υπερβολική δόση σιδήρου) ή να προσελκύσει ασθένειες που μεταδίδονται με το αίμα και πιθανόν να τις έχουν άλλοι άνθρωποι.

Και φυσικά, ο άντρας της ιστορίας μας δεν είναι ένας πραγματικός βρικόλακας με τη μυθική έννοια, αυτός δηλαδή που έχει αναπαρασταθεί ως ο Δράκουλας και η ύπαρξη του οποίου είναι συνδεδεμένη με τη δεισιδαιμονία.

Με την πτώση ενός μετεωρίτη σε μέγεθος σχολικού λεωφορείου το πρωί της Παρασκευής 15 Φλεβάρη 2013 στη Ρωσία βγήκε στην επιφάνεια ένα άλλο συμπτωματικό ουράνιο γεγονός που σκόρπισε ανησυχία στο ήδη σοκαρισμένο κοινό της εντελώς απρόσμενης έκρηξης. Πρόκειται για έναν αστεροειδή με διαστάσεις όσο μισό γήπεδο ποδοσφαίρου ο οποίος πέρασε πολύ κοντά από τη Γη ακριβώς την ίδια μέρα. Αλλά οι επιστήμονες της NASA τονίζουν ότι τα δύο γεγονότα δεν έχουν καμιά σύνδεση μεταξύ τους.

Οι πιο πρόσφατες αναλύσεις του Ρωσικού μετέωρου υποδεικνύουν ότι ήταν περίπου το ένα τρίτο του αστεροειδή 2012 DA14 και ταξίδευε σε διαφορετική κατεύθυνση από τον μεγαλύτερο σε μέγεθος αστεροειδή, ο οποίος και πέρασε στην πολύ κοντινή απόσταση των 17.200 μιλίων από τη Γη χωρίς όμως να υπάρξει κάποια δυσάρεστη συνάντηση με τον πλανήτη μας.

«Είναι τρομακτική σύμπτωση να συμβαίνουν αυτά τα δύο γεγονότα την ίδια μέρα», δηλώνει ο Paul Chodas, ερευνητής επιστήμονας στο Γραφείο της NASA για τα αντικείμενα που περνάνε κοντά στη Γη (Near Earth Object Program Office). Επειδή όμως τα δύο αντικείμενα πλησίασαν τη Γη από εντελώς διαφορετικές κατευθύνσεις, λέει ο Chodas, ο μετεωρίτης δεν συνδέεται με κανέναν τρόπο με τον αστεροειδή DA14.

Ο μετεωρίτης που τραυμάτισε πάνω από χίλιους ανθρώπους στην πόλη του Chelyabinsk ταξίδευε με ταχύτητα σχεδόν 40 χιλιόμετρα την ώρα όταν εισέβαλλε στην ατμόσφαιρα της Γης. Επειδή διασπάστηκε, θεωρείται ότι πιθανότατα αποτελούνταν από πετρώδες υλικό και όχι από σίδερο ή άλλα μέταλλα. Προκαταρκτικές αναλύσεις υποδεικνύουν ότι ο μετεωρίτης είχε μήκος περίπου 15 μέτρα και ζύγιζε γύρω στους 7.000 τόνους.

Σύμφωνα με τον ερευνητή μετεωριτών της NASA, Bill Cooke, ένα τόσο μεγάλο αντικείμενο που εισέβαλλε στην ατμόσφαιρα με τέτοια ταχύτητα απελευθέρωσε ενέργεια περίπου 310 κιλοτόνων καθώς εξεράγη, ισχύς που είναι συγκρίσιμη με μια πυρηνική βόμβα. Δημιούργησε δε, ένα τεράστιο ωστικό κύμα που διαδόθηκε προς τα κάτω.

«Το ωστικό αυτό κύμα χτύπησε την πόλη που βρισκόταν από κάτω, προκαλώντας θραύση των παραθύρων, πέσιμο τοίχων και άλλες μικρότερες ζημιές», είπε ο Cooke. «Όταν ακούτε για τραυματισμούς, αυτοί προέρχονται αναμφίβολα από τα αποτελέσματα του ωστικού κύματος και όχι από θραύσματα που έπεσαν στο έδαφος».

Ο λόγος που ο μετεωρίτης είχε μείνει αθέατος και φάνηκε σα να εμφανίζεται από το πουθενά είναι ότι πλησίασε τη Γη από τη φωτεινή μεριά του πλανήτη, κάτι που τον έκανε αόρατο στα τηλεσκόπια.

Αν και φαίνεται σίγουρα ασυνήθιστο για έναν μετεωρίτη να εκραγεί στον αέρα, το εκπληκτικό είναι που δε συμβαίνει πιο συχνά. Η Γη υπόκειται σε μια διαρκή βροχή βράχων και σωματιδίων από το εξωτερικό διάστημα, συναντώντας περίπου 80 τόνους τέτοιου υλικού κάθε μέρα. Τα περισσότερα από αυτά είναι της κλίμακας του ενός ή δύο χιλιοστών, αλλά η Γη συγκρούεται με ένα αντικείμενο του μεγέθους μπάλας του μπάσκετ μια φορά την ημέρα και με μεγαλύτερα της τάξης μεγέθους ενός αυτοκινήτου κάθε λίγους μήνες, σύμφωνα με τον Chodas.

Μόνο λίγα αντικείμενα επιζούν της πτώσης μέσω της ατμόσφαιρας χωρίς να αναφλεγούν. «Ακόμα και κάτι σαν αυτό συμβαίνει περίπου κάθε 50 χρόνια», δηλώνει ο γεωλόγος του Πανεπιστημίου του Michigan, Joel Blum. Η πιθανότητα αλλάζει ανάλογα με το μέγεθος των αντικειμένων, με τα μεγαλύτερα να είναι λιγότερο συχνά.

Εφόσον η Γη καλύπτεται κατά το 70 τοις εκατό από νερό, οι περισσότερες πιθανότητες είναι να πέσουν τα περισσότερα μετέωρα μέσα σε κάποιον ωκεανό. Αλλά η Ρωσία, καθώς είναι η μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο, έχει περισσότερες πιθανότητες από άλλες χώρες να συλλέξει μετεωρίτες και αυτό συμβαίνει εξαιτίας του τεράστιου μεγέθους της. Η μεγαλύτερη καταγεγραμμένη σύγκρουση στην ιστορία, που έγινε στην Tunguska το 1908, ισοπέδωσε περίπου 850 τετραγωνικά μίλια από δέντρα στη Σιβηρία. Μια άλλη αξιοσημείωτη σύγκρουση έγινε το 1947, όταν ένας σιδερένιος μετεωρίτης των 70 τόνων έπεσε στη Γη μεταξύ των ορέων Sikhote-Alin, επίσης στη Σιβηρία.

Οι επιστήμονες της NASA πιστεύουν ότι ο μετεωρίτης της Ρωσίας κατά πάσα πιθανότητα προήλθε από τη ζώνη αστεροειδών που είναι σε τροχιά μεταξύ του Άρη και του Δία. Αυτή η ζώνη είναι γεμάτη υλικό που έχει απομείνει από τότε που είχε δημιουργηθεί το Ηλιακό σύστημα και θα μπορούσε να έχει σχηματίσει κάποιον άλλο πλανήτη ή πλανήτες εάν δεν υπήρχαν οι βαρυτικές επιρροές του Δία και του Άρη.

Αν και τα τηλεσκόπια δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν τον μετεωρίτη καθώς κατρακυλούσε προς τη Ρωσία, μια άλλη ομάδα οργάνων μπόρεσε να συλλάβει τον βίαιο θάνατο του μετεωρίτη. Οι ανιχνευτές υπόηχων. Αυτά τα όργανα είναι διασπαρμένα στη Γη ανάλογα με διεθνή σχέδια πυρηνικών δοκιμών και παρακολουθούν τις εκρήξεις στον ουρανό.

Η σύμπτωση των δυο ουράνιων σωμάτων είναι κάτι που άναψε τη συζήτηση σχετικά με το ποιοι είναι οι καλύτεροι τρόποι να αμυνθεί η Γη από διαστημικά αντικείμενα.

Η εταιρία εκμετάλλευσης Αστεροειδών Deep Space Industries ζήτησε να τεθούν σε τροχιά μηχανισμοί που θα περιφρουρούν τη Γη από διαστημικές απειλές. Ο David Gump, κορυφαίο διοικητικό στέλεχος της εταιρίας, είπε σε μια δήλωση ότι η τοποθέτηση 10 αεροσκαφών της εταιρίας σε θέσεις γύρω από τον πλανήτη θα κόστιζε λιγότερο από 100 εκατομμύρια δολάρια και θα χρειαζόταν λιγότερο από τέσσερα χρόνια για να γίνει.

«Οι αστρονομικές παρατηρήσεις είναι ένα καλό πρώτο βήμα, αλλά στην Deep Space πιστεύουμε ότι θα πρέπει να αποκτήσουμε μια κοντινή και προσωπική γνώση», δήλωσε ο πρόεδρος της εταιρίας, Rick Tumlinson. «Μετά, όταν τα αντικείμενα αυτά αναγνωριστούν, μπορούμε να εκτοξεύσουμε έναν ή περισσότερους FireFlies για να τα αναχαιτίσουμε και να πάρουμε κοντινές εικόνες ώστε να καταλάβουμε τι έχουμε να αντιμετωπίσουμε».

Κατά μια άλλη ασυνήθιστη σύμπτωση, η κοντινή συνάντηση της Γης με δύο πλανητικά αντικείμενα έγινε σχεδόν την ίδια στιγμή που ένα συνέδριο στη Βιέννη, χρηματοδοτούμενο από τα Ηνωμένα Έθνη, συζητούσε τη δημιουργία ενός διεθνούς δικτύου για την προειδοποίηση σχετικά με αστεροειδείς.

Επιστήμονες αναπτύσσουν έναν ευφυή μουσικό υπολογιστή που μπορεί να αναλύσει την εγκεφαλική δραστηριότητα των ανθρώπων όταν ακούν ήχους και στη συνέχεια να συνθέσει νέα μουσική η οποία θα έχει σχεδιαστεί με στόχο να τους κάνει να νιώσουν ευτυχείς.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το λογισμικό συγγραφής μουσικής η οποία μπορεί να αλλάξει τη διάθεση θα αποτελέσει μια βοήθεια στη μάχη για το άγχος και την κατάθλιψη. Σήμερα, Σάββατο 23 Φλεβάρη 2013, πρόκειται να αποκαλύψουν την πρώτη σύνθεση που έχει δημιουργηθεί από το ερευνητικό τους πρόγραμμα σε ένα μουσικό φεστιβάλ στο Plymouth.

Επικεφαλής του ερευνητικού προγράμματος είναι ο Δρ. Eduardo Miranda, συνθέτης και καθηγητής στο Διατμηματικό Κέντρο για την Υπολογιστική Μουσική Έρευνα του Πανεπιστημίου του Plymouth (ICCMR) και ο Δρ. Slawomir Nasuto, καθηγητής στην Ομάδα Κυβερνητικής Έρευνας στο Πανεπιστήμιο του Reading.

Με τη χρήση τεχνικών Τεχνητής Νοημοσύνης, ο υπολογιστής θα παίζει μουσική και θα αναλύει την εγκεφαλική δραστηριότητα του ακροατή με στόχο να ανιχνεύσει συναισθηματικούς δείκτες. Βασισμένος σε αυτήν την ανατροφοδότηση και μια προγραμματισμένη γνώση μουσικής, θα δημιουργήσει νέους ήχους που θα μπορούν να τροποποιούν τα συναισθήματα αυτά.

Το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα έχει βραβευτεί με το ποσό των 880,000 λιρών από το Συμβούλιο Έρευνας Μηχανικών και Φυσικών Επιστημών (Engineering and Physical Sciences Research Council).

Η πρώτη δημόσια επίδειξη της έρευνας θα γίνει με ένα κοντσέρτο με το όνομα 'Συμφωνία Διανοιών σε ακρόαση' (Symphony of Minds Listening) και θα λάβει χώρα το Σάββατο. Η δεύτερη κίνηση της 7ης Συμφωνίας του Beethoven θα αναμειχθεί και θα επανασυναρμολογηθεί με τρόπο που να αντανακλά την σάρωση της εγκεφαλικής δραστηριότητας τριών εθελοντών που θα την ακούν ταυτόχρονα.

«Όλοι γνωρίζουμε ότι η μουσική επηρεάζει τη διάθεση αλλά δεν ξέρουμε ακριβώς πώς», είπε ο Δρ. Miranda. «Θέλουμε να δούμε εάν μπορούμε να βρούμε μουσικές μελωδίες ή ρυθμούς που προκαλούν συγκεκριμένες διαθέσεις. Τι είδους μουσικά χαρακτηριστικά στη σύνθεση είναι αυτά που προκαλούν φυσικές υπογραφές σε εγκεφαλικά μοτίβα; Η έρευνά μας στοχεύει να δομήσει ένα νέο σύστημα μουσικής σύνθεσης».

Τρεις εθελοντές, μια κλασσική μπαλαρίνα, ένας βετεράνος του πολέμου στον Κόλπο και ο ίδιος ο Δρ. Miranda, έχουν κάνει λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες (fMRI) καθώς άκουγαν τη συμφωνία του Beethoven. Με την ανάλυση των συναισθηματικών τους αποκρίσεων και τη βοήθεια ειδικού λογισμικού τεχνητής νοημοσύνης που αναπτύχθηκε στο ICCMR, ο Δρ. Miranda επαναδόμησε την πρωτότυπη ορχηστρική σύνθεση με τρόπο που να αντανακλά την εγκεφαλική δραστηριότητα των εθελοντών την ώρα που την άκουγαν. Η νέα σύνθεση θα ερμηνευτεί από την Ten Tors Orchestra στο Μουσικό Φεστιβάλ της Peninsula Arts.

Σύμφωνα με τον Δρ. Miranda, «υπάρχουν πολλές διαφορές στον τρόπο που οι άνθρωποι ακούν. Με την κλασική μπαλαρίνα υπήρχε πολύ δραστηριότητα στην περιοχή του κινητικού φλοιού επειδή ακούει μουσική βασισμένη στο είδος των κινήσεων που μπορεί να κάνει». Οι τροποποιήσεις που σχετίζονται με την εγκεφαλική δραστηριότητα της μπαλαρίνας είχαν να κάνουν πιο πολύ με ρυθμικές αποκλίσεις, ενώ η εγκεφαλική δραστηριότητα του Δρ. Miranda επέφερε κυρίως αρμονικές αποκλίσεις.

Ο Δρ. Miranda έχει δημοσιεύσει μια προεπισκόπηση της σύνθεσής του που εκτελείται από ένα κουαρτέτο εγχόρδων, ένα φλάουτο και ένα κλαρινέτο. (μπορείτε να το ακούσετε παρακάτω)

Ο υπολογιστής που συνθέτει μουσική η οποία μπορεί να αλλάξει τη διάθεση θα μπορούσε να έχει αρκετές θεραπευτικές εφαρμογές. Εάν κάποιος έχει κατάθλιψη, θα μπορούσε να ακούσει τέτοια μουσική αντί να παίρνει αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Αντί να πάει στο γιατρό θα πήγαινε στον μουσικό.

Μια άλλη εφαρμογή αφορά στην βιομηχανία διασκέδασης. Θα μπορούσε αυτή η μουσική να χρησιμοποιηθεί στο σινεμά ή σε διαφημίσεις. Σχετικά με το τελευταίο, αξίζει να σημειωθεί ότι αποτελεί ιερό δισκοπότηρο για τον διαφημιστικό χώρο να μπορεί κανείς να χειριστεί τα συναισθήματα των θεατών.

Μια ανησυχία είναι φυσικά, το κατά πόσο θα μπορούσε ο υπολογιστής να αντικαταστήσει τη δουλειά των μουσικών. Μια απάντηση στην ανησυχία αυτή είναι, ότι οι καλοί μουσικοί έχουν το χάρισμα να μπορούν να χειριστούν τα συναισθήματα με τη μουσική που συνθέτουν. Η προσπάθεια μίμησης της δυνατότητας αυτής από ένα υπολογιστικό σύστημα, όσο επιτυχής κι αν είναι, δεν συνεπάγεται ότι θα καταργήσει το πρωτότυπο, δηλαδή τον ίδιο τον μουσικό που συνθέτει.

Δεν υπάρχει επιστημονική θεωρία που να ενοχλεί τόσο πολύ μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων, όσο η εξέλιξη. Αν πάει κανείς σε τυχαίους περαστικούς στο δρόμο και αρχίσει να τους μιλάει για τη θεωρία χορδών θα τον αγνοήσουν. Αν κάνει το ίδιο με την Εξέλιξη δεν αποκλείεται στο τέλος να φάει και ξύλο. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, μόνο το 15% των Αμερικάνων πιστεύει ότι εξελιχθήκαμε κατά τύχη, κάτι που είναι μικρότερο από το ποσοστό των ανθρώπων που πιστεύουν ακόμα ότι ο Ομπάμα είναι Μουσουλμάνος. Ευτυχώς, υπάρχουν πολλές εναλλακτικές για τον υπόλοιπο πληθυσμό ώστε να διαλέξει όποια ταιριάζει στα γούστα του.

10. Ευφυής Σχεδιασμός
Φανταστείτε τον προπάππου σας να έβρισκε ένα iPad στο δρόμο καθώς πήγαινε στο καπηλειό. Θα αναγνώριζε πως είναι κάτι που έχει κατασκευαστεί από ανθρώπους, αν και δε θα είχε ιδέα για το τι είναι. Αυτό, εν συντομία, είναι ο ευφυής σχεδιασμός. Ας πούμε ότι ο προπάππους σας είναι οι επιστήμονες και εμείς είμαστε το iPad. Βασικά, η θεωρία υποστηρίζει ότι κάποια πράγματα είναι τόσο πολύπλοκα ώστε δε μπορεί να έχουν εξελιχθεί κατά τύχη, έτσι αντί να υποθέτει ότι είμαστε κρεατόμαζες που ξεπηδήσαμε μέσα από μια τεράστια απιθανότητα, προτείνει να αναζητήσουμε τον ουράνιο ισοδύναμο του Steve Jobs.

9. Μορφικός Συντονισμός
Εάν η εξέλιξη ήταν διασημότητα, ο Rupert Sheldrake θα ήταν ο νούμερο ένα fan της. Όταν ο περισσότερος κόσμος επιχειρηματολογούσε υπέρ και κατά της εξέλιξης στη βιολογία, ο Sheldrake έριξε μια ενδελεχή ματιά στην ‘Καταγωγή των Ειδών’ και αποφάσισε να την εφαρμόσει στο Σύμπαν. Σύμφωνα με τη θεωρία του Μορφικού Συντονισμού, υπάρχουν αόρατα πεδία που δίνουν στα πάντα ένα είδος διαμοιραζόμενης μνήμης, κάτι που περιλαμβάνει αστέρια και γαλαξίες. Αντί να είναι σταθερά και αμετάβλητα, τα πάντα που έχουν να κάνουν με τους θεμελιώδεις νόμους της φυσικής είναι απλά συνήθειες στις οποίες αφεθήκαμε. Καθώς περνάει ο χρόνος οι συνήθειες αυτές εξελίσσονται και πριν το καλοκαταλάβουμε η φύση έδωσε τη θέση της σε πιο σταθερές δομές όπως η βαρύτητα και μετατράπηκε σε κάτι πιο κρύο. Όσο για τον Sheldrake, ως τέως καθηγητής βιοχημείας στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, δεν θα τον χαρακτήριζε κανείς απλά ως εκκεντρικό αλλά ως εκκεντρικό που έχει μεγάλη γνώση του αντικειμένου του.

8. Χριστιανική Επιστήμη
Όσοι γνωρίζουν τον όρο «Χριστιανική Επιστήμη» πιθανώς να έχουν ακούσει για την Christian Science Monitor (CSM), μια διεθνή οργάνωση ειδήσεων που είναι προσβάσιμη από όλον τον κόσμο μέσω διαφόρων τρόπων με κυριότερο το Διαδίκτυο. Ξεκίνησε το 1908 από την Mary Baker Eddy, η οποία είχε ιδρύσει την 'Εκκλησία του Χριστού, Επιστήμων' (Church of Christ, Scientist). Η Χριστιανική Επιστήμη είναι τμήμα του κινήματος της Νέας Σκέψης, που προωθεί τις ιδέες ότι η Άπειρη Ευφυΐα, ή ο Θεός, βρίσκεται παντού, ότι το πνεύμα είναι το σύνολο όλων των πραγματικών όντων, ότι η ανθρώπινη προσωπικότητα είναι θεϊκή, ότι η θεϊκή σκέψη είναι μια δύναμη καλού, ότι η ασθένεια προέρχεται από το νου και ότι η 'σωστή σκέψη' έχει θεραπευτικά αποτελέσματα. Η Χριστιανική Επιστήμη προχώρησε τα παραπάνω ένα βήμα πιο πέρα διακηρύσσοντας ότι δεν υπάρχει τίποτε παρά το πνεύμα, έτσι τα πάντα γύρω μας, από τον υπολογιστή μας ή τον γείτονά μας, είναι απλά μια αυταπάτη. Εφόσον η αυταπάτη περιλαμβάνει και τη Γη, τα απολιθώματα και όλα τα ζώα, η εξέλιξη δεν έχει καμία βάση και το να αναφέρεται κανείς σ’ αυτή είναι σα να αναρωτιέται από πού ήρθαν τα λιοντάρια που είδε να τον κυνηγούν στο όνειρό του.

7. Κοσμική Γενεαλογία
Από τότε που ο Μωυσής κάθισε και έγραψε το Βιβλίο της Γένεσης, έχουμε αποδεχθεί ότι το σύμπαν είχε κάποια αρχική στιγμή. Είτε ξεκινήσαμε από τον Θεό, είτε από τη Μεγάλη Έκρηξη, οι περισσότεροι συμφωνούμε ότι υπήρξε κάποια στιγμή πριν από την εκκίνηση της πραγματικότητας, μια στιγμή που απλά δεν υπήρχε τίποτε. Δεν συμφωνούν μ’ αυτό οι οπαδοί της θεωρίας της Κοσμικής Γενεαλογίας. Σύμφωνα με τους οπαδούς της, το σύμπαν υπήρχε πάντα, το ίδιο και η ζωή μέσα σ’ αυτό. Η πολύπλοκη ζωή όπως εμείς οι άνθρωποι δημιουργήθηκε όταν προσγειώθηκαν στη Γη μικρόβια από το διάστημα και ξεκίνησαν να αναπαράγονται. Επειδή τα μικρόβια αυτά έφεραν ίχνη από άλλη πιο προηγμένη ζωή από άλλα μέρη του σύμπαντος, εξελιχθήκαμε ως μια μίμηση αυτής της άλλης ζωής, όπως είχε συμβεί και με κείνη, κ.ο.κ. Δεδομένου ότι το σύμπαν υπήρχε από πάντα, αυτή η διαδικασία ποτέ δεν ξεκίνησε και ποτέ δεν πρόκειται να σταματήσει. Και είναι εύλογη εάν δεν λάβουμε υπόψη τα στοιχεία που συνηγορούν υπέρ της υπόθεσης της Μεγάλης Έκρηξης όπως επίσης την έλλειψη στοιχείων για εξωγήινες μορφές ζωής. Και φυσικά, το μεγάλο πρόβλημα της άπειρης αιτιακής αναδρομής.

6. Αρχαίοι Αστροναύτες
Η θεωρία των Αρχαίων Αστροναυτών μοιάζει σα μια μείξη του Ευφυή Σχεδιασμού και της Κοσμικής Γενεαλογίας. Όλα τα βασικά στοιχεία συνυπάρχουν, αλλά η τύχη συνέβαλλε κάπως παραπάνω. Εάν έχετε δει την ταινία Prometheus, τότε μπορείτε να συλλάβετε εύκολα τη γενική ιδέα. Εξωγήινοι ήρθαν στη Γη πριν από εκατομμύρια χρόνια και την έσπειραν με ζωή, είτε για κάποιον ομιχλώδη μελλοντικό σκοπό ή απλά επειδή μπορούσαν να το κάνουν. Οι οπαδοί της θεωρίας επικαλούνται περιγραφές που υπάρχουν σε αρχαία κείμενα και μοιάζουν πολύ σα να αναφέρονται σε ιπτάμενους δίσκους και χρησιμοποιούν ζητήματα όπως το μυστήριο των Πυραμίδων ή το ημερολόγιο των Μάγια ως στοιχεία που συνηγορούν για το ότι οι εξωγήινοι καθοδηγούν την πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης. Είτε το πιστεύει κανείς είτε όχι, η όλη ιδέα είναι κάπως γοητευτική.

5. Προοδευτικός Δημιουργισμός
Όλοι γνωρίζουμε την ιστορία της Γένεσης στο πρώτο κεφάλαιο. Ο Θεός φτιάχνει τη Γη σε έξι μέρες και την έβδομη ξεκουράζεται επειδή ακόμα και οι Θεότητες χρειάζονται λίγο χρόνο για τον εαυτό τους. Αυτό που ίσως να μην ξέρετε είναι ότι κάθε μία από αυτές τις ‘μέρες’ κράτησε εκατομμύρια χρόνια και περιέλαβε μεγάλα κομμάτια εξέλιξης. Σύμφωνα με την αντίληψη όσων ασπάζονται τον Προοδευτικό Δημιουργισμό, ο Θεός έδρασε παράλληλα με την εξέλιξη με τρόπο που τα διάφορα είδη εμφανίστηκαν στη Γη σε αστραπιαία ξεσπάσματα δημιουργίας που ακολουθούνταν από μακρόχρονες περιόδους εκατομμυρίων χρόνων στις οποίες φυτά και ζώα εξοικειώνονταν μεταξύ τους. Στα ξεσπάσματα ήταν ο Θεός αυτός που δημιουργούσε νέους τύπους οργανισμών, ενώ η εξέλιξη αναλάμβανε στις ενδιάμεσες περιόδους. Έτσι, τα είδη δεν εξελίχθηκαν σταδιακά αλλά εμφανίστηκαν πλήρως μορφοποιημένα από τη θεότητα. Η θεωρία αυτή είναι ένας τρόπος να συμφιλιωθούν τα γεωλογικά στοιχεία (που δείχνουν ότι η Γη έχει ηλικία δισεκατομμυρίων χρόνων) με τον Δημιουργισμό (που ισχυρίζεται ότι η δημιουργία κράτησε περίπου έξι χιλιάδες χρόνια), ενώ συγχρόνως διατηρείται η απόστασή μας από τους πιθήκους και τα άλλα ζώα.

4. Διακοπτόμενη Ισορροπία
Από όλες τις θεωρίες που αναφέρονται στη λίστα, η Διακοπτόμενη Ισορροπία (Punctuated Equilibrium) είναι αυτή που συνάδει περισσότερο με την κυρίαρχη επιστημονική άποψη. Καταρχάς, δεν αποτελεί εντελώς διαφοροποιημένη θεωρία από αυτήν της εξέλιξης, αλλά μάλλον μια τροποποιημένη ερμηνεία της. Δευτερευόντως, έχει πολλά επιστημονικά στοιχεία και βοηθάει στην επίλυση πολλών επιστημονικών προβλημάτων. Ένα πρόβλημα με τα στοιχεία που διαθέτουμε από τα απολιθώματα είναι ότι υπάρχουν πάρα πολλά που λείπουν. Εάν η εξέλιξη ήταν σταδιακή διαδικασία, θα έπρεπε να υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός απολιθωμάτων ενδιάμεσων ειδών, τα οποία όμως δεν τα έχουμε βρει. Αυτό θα μπορούσε να συμβαίνει γιατί δεν τα έχουμε ακόμα αποκαλύψει, ή επειδή οι μεταβατικές μορφές δεν κατάφεραν να επιζήσουν για μεγάλα διαστήματα. Σύμφωνα με τη θεωρία της Διακοπτόμενης Ισορροπίας, η έλλειψη απολιθωμάτων ενδιάμεσων ειδών υποδηλώνει ότι η εξέλιξη έγινε με ξεσπάσματα που συχνά έχουν συνδεθεί με μεγάλες παγκόσμιες αλλαγές. Δηλαδή, ενώ κάποια είδη μπορεί να είχαν παραμείνει γενικώς τα ίδια για πολύ μεγάλες χρονικές περιόδους, μια ξαφνική αλλαγή στο περιβάλλον προκάλεσε μεγάλες αλλαγές στα είδη αυτά. Όταν τα πράγματα θα είχαν ηρεμήσει μετά από μερικές χιλιάδες χρόνια μόνο τα πιο προσαρμόσιμα είδη θα παρέμεναν και οι εξελιγμένοι απόγονοί τους είναι αυτοί από τους οποίους έχουμε τα απολιθώματα. Κεντρική έννοια της θεωρίας είναι η Κλαδογένεση, η διαδικασία κατά την οποία ένα είδος διαχωρίζεται σε δύο διαφορετικά είδη σε αντίθεση με ότι πρεσβεύει η κλασσική άποψη της εξέλιξης, δηλαδή τη σταδιακή μετάβαση του ενός στο άλλο.

3. Θεϊστική Εξέλιξη
Η Θεϊστική Εξέλιξη είναι μια προσπάθεια να συμφιλιωθεί ο Δαρβίνος με το Θεό. Ενώ πολλοί Χριστιανοί απορρίπτουν την εξέλιξη ως κάτι ασύμβατο με τη Βίβλο, οι πιστοί της θεωρίας τη χρησιμοποιούν ως μια απόδειξη για την πανσοφία του Θεού. Η ιδέα του Θεού ως δημιουργού παραμένει, αλλά σ’ αυτήν την περίπτωση ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο χρησιμοποιώντας επιστήμη. Πολύ σωστά διαβάσατε. Η Μεγάλη Έκρηξη, η Κβαντική Φυσική, η ταχύτητα του φωτός και η εξέλιξη είναι όλα προϊόντα του Θεού, ο οποίος ανέμειξε μερικά άτομα στο ουράνιο εργαστήρι του και τα άφησε να αλληλεπιδρούν για να δει τι θα γίνει. Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει η American Scientific Affiliation για τη θεωρία, η Θεϊστική Εξέλιξη «που επίσης καλείται εξελικτική δημιουργία, προτείνει ότι η μέθοδος του Θεού για τη δημιουργία ήταν να δημιουργήσει ευφυώς ένα σύμπαν στο οποίο τα πάντα θα μπορούσαν να εξελιχθούν με φυσικό τρόπο». Η λύση αυτή βολεύει πολύ τους πιστούς που δεν χρειάζεται να χάνουν το χρόνο τους επιχειρηματολογώντας κατά της επιστήμης, εφόσον τη χρησιμοποιούν εις όφελος των πιστεύω τους.

2. Σαϊεντολογία
Η κίνηση της Σαϊεντολογίας ξεκίνησε πριν από λίγο παραπάνω του μισού αιώνα από τον L.Ron Hubbard, ως ένα σύστημα αυτοβοήθειας που λεγόταν "Διανοητική". Την χαρακτήρισε ως θρησκεία και δίδαξε στους οπαδούς της ότι οι άνθρωποι είναι αθάνατα όντα που έχουν ξεχάσει την αληθινή τους φύση. Η θεωρία του για τη δημιουργία του κόσμου συνίσταται σε ένα διαστημικό δράμα (Space Opera) το οποίο κρατείται ως επτασφράγιστο μυστικό από τα νέα μέλη και τους μη μυημένους. Κεντρικό πρόσωπο του Διαστημικού Δράματος είναι ο Xenu, ο τυραννικός διοικητής της Γαλακτικής Ομοσπονδίας, που πριν από 75 εκατομμύρια χρόνια έφερε δισεκατομμύρια προγόνους των ανθρώπων στη Γη με ένα διαστημόπλοιο, τους άφησε γύρω από Ηφαίστεια και έριξε βόμβες υδρογόνου να εκραγούν μέσα σ' αυτά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν συσσωματώματα οντοτήτων (thetans) τα οποία έχουν προσκολληθεί στα ανθρώπινα σώματα και εμποδίζουν την πνευματική απελευθέρωσή τους.

1. Δημιουργισμός
Σε αντίθεση με τον Προοδευτικό Δημιουργισμό που αναφέρθηκε πιο πάνω, ο Δημιουργισμός θεωρεί ότι τα πάντα που αναφέρονται στη Γένεση θα πρέπει να ληφθούν κυριολεκτικά. Ο Θεός όντως δημιούργησε τη Γη και τα πάντα πάνω σ’ αυτήν μέσα σε έξι διαδοχικές μέρες με εικοσιτέσσερις ώρες η καθεμία, όλοι καταγόμαστε από τον Νώε και κάποτε υπήρξαν γίγαντες. Επίσης, η Γη έχει ηλικία μόλις έξι χιλιάδων χρόνων και κάθε γεωλογικό στοιχείο που υποδηλώνει το αντίθετο, συμπεριλαμβανομένων και των απολιθωμάτων, είναι είτε ανοησία, είτε έχει τοποθετηθεί από τον Θεό για να μας μπερδέψει και να δοκιμάσει την πίστη μας. Ως θεωρία ο Δημιουργισμός απέχει τόσο πολύ από την Εξέλιξη που ουσιαστικά κηρύσσει πόλεμο κατά του Δαρβίνου. Ακόμα και ο πρώην Αρχιεπίσκοπος του Canterbury είχε εναντιωθεί στη διδασκαλία της εξέλιξης. Αν συμφωνείτε μαζί του δεν είσαστε μόνοι σας. Περίπου το 46% των Αμερικάνων της δημοσκόπησης που αναφέρθηκε στην αρχή του άρθρου πιστεύουν στον Δημιουργισμό.

Ο γνωστός βιολόγος και συγγραφέας Δρ. Rupert Sheldrake, θεωρεί ότι τόσο στην θρησκεία όσο και στην επιστήμη, κάποιοι άνθρωποι παρουσιάζουν ανθρώπινα ελαττώματα όπως ατιμία, προσπάθεια εκμετάλλευσης και αθέμιτο ανταγωνισμό. Έχει υπάρξει επιστήμονας για πάνω από 40 χρόνια, σπούδασε στα Πανεπιστήμια του Cambridge και του Harvard, εργάστηκε ως ερευνητής και διδάσκων στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, ενώ ήταν ερευνητής για την Βασιλική Ακαδημία. Έχει συνάμα δημοσιεύσει πάνω από 80 εργασίες σε επιστημονικά περιοδικά και δηλώνει ως φανατικός υπέρμαχος της επιστήμης.

Πιστεύει όμως, όλο και περισσότερο, πως το πνεύμα της ελεύθερης έρευνας καταπιέζεται από την επιστημονική κοινότητα από ένα κλίμα υποταγής που βασίζεται στον φόβο. Η καθιερωμένη επιστήμη έχει ακρωτηριαστεί από δόγματα και ταμπού. Ολοένα και πιο ακριβή έρευνα αποδίδει λιγοστά αποτελέσματα.

Η κακή θρησκεία από την άλλη πλευρά, είναι αλαζονική, δογματική και μη ανεκτική. Κάτι που παρατηρείται και στην κακή επιστήμη. Αλλά σε αντίθεση με τους θρησκευτικούς φονταμενταλιστές, οι επιστήμονες φονταμενταλιστές δεν αντιλαμβάνονται ότι οι απόψεις τους βασίζονται στην πίστη. Νομίζουν ότι γνωρίζουν την αλήθεια. Πιστεύουν ότι η επιστήμη ήδη έχει λύσει τις θεμελιώδεις ερωτήσεις. Μόνο οι λεπτομέρειες χρειάζεται να διερευνηθούν, αλλά στην ουσία οι απαντήσεις είναι γνωστές.

Η επιστήμη στην καλύτερή της εκδοχή είναι μια ανοιχτόμυαλη μέθοδος έρευνας και όχι ένα σύστημα πεποιθήσεων. Αλλά η επιστημονική κοσμοθέαση που βασίζεται στην υλιστική φιλοσοφία φέρει ένα υπερβολικά μεγάλο πρεστίζ επειδή η επιστήμη έχει φανερώσει τόσες πολλές επιτυχίες. Τα επιτεύγματά της αγγίζουν τις ζωές όλων μας μέσα από τεχνολογίες όπως οι υπολογιστές, τα αεροπλάνα, τα κινητά τηλέφωνα, το Διαδίκτυο, η ιατρική. Ο διανοητικός μας κόσμος έχει μεταμορφωθεί μέσα από μια τεράστια επέκταση της επιστημονικής γνώσης, από τα μικροσκοπικά σωματίδια της ύλης μέχρι την απεραντοσύνη του διαστήματος με τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια γαλαξιών σε ένα ολοένα εκπτυσσόμενο σύμπαν.

Η επιτυχία της επιστήμης οφείλεται στο γεγονός ότι είναι ανοιχτή σε νέες ανακαλύψεις. Οι ορκισμένοι υλιστές παρολαυτά, έχουν μετατρέψει την επιστήμη σε ένα είδος θρησκείας. Αποκλείουν κάθε άλλη μορφή πραγματικότητας από την υλική ή φυσική. Θεωρούν τη συνείδηση ως παραπροϊόν της φυσικής δραστηριότητας του εγκεφάλου. Η ύλη είναι μη συνειδητή. Η φύση είναι μηχανική. Η εξέλιξη δεν έχει κάποιον σκοπό. Ο Θεός υπάρχει μονάχα ως ιδέα στα μυαλά των ανθρώπων και συγκεκριμένα στους ανθρώπινους εγκεφάλους.

Οι προαναφερθείσες πεποιθήσεις λαμβάνονται συχνά ως δεδομένες για τους επιστήμονες, όχι πάντα επειδή τις έχουν σκεφτεί με κριτικό τρόπο, αλλά επειδή τις δέχτηκαν έτσι όπως είναι χωρίς να τις σκεφτούν. Η απόκλιση από αυτές θεωρείται αίρεση και η αίρεση προκαλεί κακό στις καριέρες.

Από τον 19ο αιώνα, οι υλιστές υποσχέθηκαν ότι η επιστήμη θα εξηγήσει τελικά τα πάντα σε όρους φυσικής και χημείας. Θα αποδείξει ότι οι ζώντες οργανισμοί είναι πολύπλοκες μηχανές, ότι η φύση είναι άσκοπη και ότι οι νόες δεν είναι τίποτε άλλο παρά εγκεφαλική δραστηριότητα. Όσοι πιστεύουν στα παραπάνω εξακολουθούν να το κάνουν έχοντας μια άρρητη πίστη ότι οι επιστημονικές ανακαλύψεις θα δικαιολογήσουν τις πίστεις τους αυτές. Ο φιλόσοφος της επιστήμης Karl Popper αποκάλεσε τη στάση αυτή «Υλισμό Υποσχέσεων» γιατί εξαρτάται από την απόρροια υποσχέσεων μέσω ανακαλύψεων που δεν έχουν γίνει ακόμα. Κάποιες μόνο από τις πολλές υποσχέσεις έχουν εκπληρωθεί. Ο υλισμός αντιμετωπίζει μια κατάρρευση της αξιοπιστίας του, κάτι που δεν μπορούσε να το φανταστεί κανείς στον 20ο αιώνα.

Στο νέο του βιβλίο με τίτλο Science Set Free (Η Απελευθέρωση της Επιστήμης) ο R. Sheldrake δείχνει ότι υπάρχουν μη αναμενόμενα προβλήματα που διαρρηγνύουν την επιστήμη από τα έσω. Πολλοί επιστήμονες προτιμούν να σκεφτούν ότι τα προβλήματα αυτά στο τέλος θα λυθούν με περισσότερη έρευνα σε καθιερωμένες ερευνητικές γραμμές, αλλά κάποιοι όπως ο ίδιος θεωρούν ότι τα προβλήματα αυτά είναι συμπτώματα μιας βαθύτερης ασθένειας. Η επιστήμη κρατιέται πίσω από υποθέσεις ηλικίας πολλών αιώνων οι οποίες έχουν σκληρύνει και έγιναν δόγματα.

Παρά τον γεμάτο αυτοπεποίθηση ισχυρισμό στα τέλη του 20ου αιώνα ότι τα γονίδια και η μοριακή βιολογία θα εξηγήσουν σύντομα τη φύση της ζωής, τα προβλήματα της βιολογικής ανάπτυξης παραμένουν άλυτα. Κανείς δε γνωρίζει πώς τα φυτά και τα ζώα αναπτύσσονται από γονιμοποιημένα αυγά. Έχουν ανακαλυφθεί πολλές λεπτομέρειες, έχουν ταυτοποιηθεί πολλά γονίδια, αλλά ακόμα δεν υπάρχει απόδειξη ότι η ζωή και ο νους μπορούν να εξηγηθούν μόνο με τη φυσική και τη χημεία.

Ο θρίαμβος της ανακάλυψης του Ανθρώπινου Γονιδιώματος οδήγησε σε μεγάλες εκπλήξεις. Υπάρχουν πολύ λιγότερα ανθρώπινα γονίδια από όσα αναμένονταν, περίπου 23,000 αντί για 100,000. Οι αχινοί έχουν περίπου 26,000 και τα φυτά του ρυζιού 38,000. Οι προσπάθειες για την πρόβλεψη χαρακτηριστικών όπως το ύψος έχουν δείξει ότι ο ρόλος των γονιδίων είναι μόνο το 5 τοις εκατό στη διαφοροποίηση από άτομο σε άτομο και όχι 80 τοις εκατό που ήταν αναμενόμενο. Η ανεξέλεγκτη αυτοπεποίθηση έδωσε τη θέση της στο πρόβλημα της αγνοούμενης κληρονομικότητας. Εντωμεταξύ, όσοι επένδυσαν στο γονιδίωμα και στη βιοτεχνολογία έχασαν πολλά δισεκατομμύρια δολάρια. Μια πρόσφατη αναφορά από τη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Harvard σχετικά με την βιομηχανία της βιοτεχνολογίας αποκάλυψε ότι «μόνο ένα μικρό κλάσμα επιχειρήσεων είχε κάποιο κέρδος» και έδειξε την επαναλαμβανόμενη αποτυχία των μεγάλων και βαρύγδουπων υποσχέσεων.

Παρά τις εξέχουσες τεχνικές επιτεύξεις της νευροεπιστήμης, όπως η εγκεφαλική απεικόνιση, δεν υπάρχει ακόμα απόδειξη ότι η συνείδηση ταυτίζεται με την εγκεφαλική δραστηριότητα. Κορυφαία περιοδικά όπως το Behavioural and Brain Sciences και το Journal of Consciousness Studies δημοσιεύουν πολλά άρθρα που αποκαλύπτουν βαθιά προβλήματα με το υλιστικό δόγμα. Ο φιλόσοφος David Chalmers αποκάλεσε την ίδια την ύπαρξη της υποκειμενικής εμπειρίας το «Δύσκολο Πρόβλημα». Είναι δύσκολο επειδή αναζητά την εξήγηση σε όρους μηχανισμών. Ακόμα κι αν καταλάβουμε πώς τα μάτια και οι εγκέφαλοι αντιδρούν στο κόκκινο φως, δε σημαίνει αυτό ότι θα έχουμε εξηγήσει την εμπειρία της κοκκινότητας.

Παρομοίως στη Φυσική, είναι πολλαπλάσια τα προβλήματα. Από την αρχή του 21ου αιώνα έχει γίνει προφανές ότι τα γνωστά είδη της μάζας και της ενέργειας συνιστούν μόνο το 4 τοις εκατό περίπου του σύμπαντος. Το υπόλοιπο αποτελείται από «σκοτεινή ύλη» και «σκοτεινή ενέργεια». Η φύση του 96 τοις εκατό της φυσικής πραγματικότητας είναι κυριολεκτικά σκοτεινή.

Η σύγχρονη θεωρητική φυσική κυριαρχείται από θεωρίες Υπερχορδών και Μεμβρανών με 10 και 11 διαστάσεις αντίστοιχα, κάτι που δεν έχει ελεγχθεί πειραματικά. Η θεωρία των πολλαπλών συμπάντων, που ισχυρίζεται ότι υπάρχουν τρισεκατομμύρια σύμπαντα εκτός από το δικό μας, είναι δημοφιλής μεταξύ των κοσμολόγων ενώ αποτελεί θεωρητικό κατασκεύασμα χωρίς επιστημονικά στοιχεία. Είναι ενδιαφέροντες συλλογισμοί, αλλά δεν αποτελούν σκληρή επιστήμη. Και αποτελούν μια ασταθή βάση για τον υλιστικό ισχυρισμό ότι όλα μπορούν να εξηγηθούν σε όρους φυσικής.

Η καλή επιστήμη, όπως η καλή θρησκεία, είναι ένα ταξίδι ανακάλυψης, μια αναζήτηση. Χτίζει επάνω σε παραδόσεις του παρελθόντος. Αλλά είναι πιο αποτελεσματική όταν αναγνωρίζει πόσα λίγα γνωρίζουμε και όταν δεν διακατέχεται από αλαζονεία, αλλά από ταπεινότητα.

Σχόλιο από την επιμέλεια του κειμένου:

Οι παραπάνω απόψεις που μεταφέρονται στο άρθρο αυτό, αποτελούν απόψεις του επιστήμονα και συγγραφέα Δρ. Rupert Sheldrake, τις οποίες δεν ασπαζόμαστε εξ’ ολοκλήρου, αν και συμφωνούμε στην ανάγκη ύπαρξης μιας ανοιχτής, όσο το δυνατόν αδογμάτιστης και ελεύθερης επιστήμης. Η πολεμική όμως που παρουσιάζεται στο εν λόγω άρθρο, θεωρούμε ότι σε κάποιον βαθμό αδικεί τη σύγχρονη επιστήμη, παρουσιάζοντάς την ως «αχυράνθρωπο» σε ποικίλα σημεία και αγνοώντας σημαντικές εξελίξεις των επιστημονικών ιδεών και πρακτικών, τέτοιων που διαμορφώνουν έναν αναγεννησιακό χαρακτήρα στη σύγχρονη επιστήμη.

Είναι γεγονός ότι οι τελευταίες δεκαετίες έχουν επιδείξει μια αξιοσημείωτη αύξηση στην ποικιλία των επιστημονικών πεδίων και μεθοδολογιών. Ολοένα και πιο διεπιστημονικοί είναι οι τρόποι με τους οποίους απευθυνόμαστε σε καίρια ερωτήματα. Η διεπιστημονική αυτή εικόνα απέχει μακράν από την εικόνα μιας ετοιμοθάνατης και δογματικής επιστήμης (η οποία δεν είναι και τόσο διαδεδομένη όπως αφήνεται να εννοηθεί στο άρθρο), απεναντίας αποτελεί εγγύηση ανανέωσης. Ζητήματα όπως το μυστήριο της Συνείδησης, που πριν από 50 χρόνια δεν νοούνταν καν να γίνει αντικείμενο επιστημονικής έρευνας, είναι πλέον στην αιχμή της νευροεπιστημονικής και ψυχοφυσικής έρευνας. Και αν ακόμα οι σχετικές έρευνες συνοδεύονται από υλιστικές θεωρητικές δεσμεύσεις, από μόνο του το γεγονός ότι η έρευνα για τη συνείδηση δεν είναι πλέον ταμπού αλλά δημοφιλές επιστημονικό ερευνητικό αντικείμενο είναι κάτι που συνηγορεί στο πνεύμα αναζήτησης που διακρίνει τη σύγχρονη επιστήμη.

Στην αρχή άρχισαν να εμφανίζονται κέντρα ημερήσιας φύλαξης για σκυλάκια και κουτιά με τεστ DNA. Τώρα πλέον μπορούμε να μετρήσουμε ακόμα και τη νοημοσύνη του κουταβιού μας.

Μια εταιρία που έχει τη βάση της στη Βόρεια Καρολίνα εξέδωσε πρόσφατα ένα τεστ νοημοσύνης για σκύλους που ονομάζεται Dognition. Για 60 δολάρια το κάθε σκυλάκι, οι πελάτες μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε ένα μακρύ διαδικτυακό ερωτηματολόγιο και μια σειρά ασκήσεων που θα κάνουν με τον Αζόρ για να μετρήσουν τις γνωσιακές του δυνατότητες, όπως το πόσο καλά καταλαβαίνει τις χειρονομίες ή μαθαίνει νέες λέξεις. Αφού κάνει τα διαδραστικά τεστ που κρατούν περίπου 80 λεπτά από την αρχή ως το τέλος, τα αποτελέσματα κατηγοριοποιούν τον Αζόρ σε ένα από οκτώ είδη νοημοσύνης. Το τεστ δεν βαθμολογεί τα σκυλιά με τον ίδιο τρόπο που βαθμολογούν τα κοινά τεστ IQ την ανθρώπινη νοημοσύνη, αλλά αντίθετα καταδεικνύει τις ιδιαιτερότητες της ευφυΐας ενός σκύλου, όπως την έντονη ροπή του για κατανόηση λεξιλογίου ή την ιδιαίτερη ικανότητα για να κατευθύνεται στον χώρο.

Οι σκεπτικιστές μπορεί να ενοχληθούν από την ιδέα ότι θα πρέπει να πληρώσουν 60 δολάρια για να ανακαλύψουν πόσο έξυπνο ή κουτό είναι ένα σκυλί και κάποιοι μπορεί να το δουν ως ένα ακόμα τεχνούργημα για ιδιοκτήτες σκύλων ώστε να ξοδέψουν μερικά ακόμα χρήματα. Οι Αμερικάνοι ήδη ξοδεύουν πάνω από 55 δισεκατομμύρια κάθε χρόνο για τα κατοικίδιά τους, σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Προϊόντων για Κατοικίδια.

Αλλά όπως προκύπτει, η τελευταία προσθήκη στην τεράστια λίστα των προϊόντων για κατοικίδια εξυπηρετεί επίσης και στην επιστήμη για τα σκυλιά. Η αγορά ενός τεστ βοηθάει στην υποστήριξη ενός μεγάλου πειράματος με χιλιάδες ζώα το οποίο γίνεται από τον δημιουργό του Dognition, τον Brian Hare, καθηγητή εξελικτικής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Duke και ιδρυτή του Duke Canine Cognition Center.

Οι πιο πρόσφατες πληροφορίες σχετικά με το ποια σκυλιά εμφανίζουν υψηλότερη ευφυΐα (παραδοσιακά θεωρούνται τα κανίς ότι είναι πιο έξυπνα) βασίζονται ουσιαστικά σε ανέκδοτα στοιχεία και όχι σε σκληρή επιστήμη. Ο Hare στοχεύει να το αλλάξει αυτό και να δείξει με εμπειρικά δεδομένα τις μοναδικές γνωσιακές ικανότητες κάθε ράτσας. Όλα τα αποτελέσματα του Dognitin πηγαίνουν σε μια μεγάλη βάση δεδομένων που αναλύεται από τον Hare, ο οποίος λέει πως ο υπέρτατος στόχος του είναι να προσδιορίσει επιστημονικά τις διαφορές μεταξύ ρατσών ή ακόμα και τοπικές διαφορές μεταξύ σκύλων.

Δεν θα αποκαλύψει πόσα σκυλιά έχουν κάνει μέχρι στιγμής το Dognition ή το πόσα χρήματα έβγαλε η εταιρία, δηλώνει όμως ότι το τεστ το έκαναν χιλιάδες ζώα ήδη από τότε που ήταν στην δεύτερη έκδοσή του. Από αυτήν την άνοιξη, όσοι κάνουν το Dognition θα μπορούν από μόνοι τους να αναλύσουν τα δεδομένα, να συγκρίνουν για παράδειγμα τη νοημοσύνη ενός Ντάτσχουντ και ενός Τερριέ ή τη διαφορά μεταξύ των σκυλιών της Ανατολικής και της Δυτικής Ακτής. Θα μπορούν ακόμα να μάθουν και μερικά πράγματα για τον εαυτό τους.

Εκτός από τη μέτρηση της φαιάς ουσίας των σκυλιών, η Dognition απασχολείται επίσης στην εκπαίδευση ανθρώπων να αντιλαμβάνονται τις νύξεις των κατοικίδιών τους, όπως λέει ο Hare. Τα τεστ βοηθούν τους ανθρώπους να καταλαβαίνουν, για παράδειγμα, ότι ένα σκυλί χασμουριέται ως σημάδι ενσυναίσθησης, ώστε να δείξει ότι είναι συντονισμένο με αυτό που κάνει και νιώθει ο άνθρωπός του.

«Μαθαίνεις για σένα και για το σκυλί», είπε ο Hare, ο οποίος επίσης πρόσφατα δημοσίευσε ένα βιβλίο, το ‘The Genius of Dogs’ (Η Ιδιοφυΐα των Σκύλων), το οποίο έγραψε μαζί με τη γυναίκα του, Vanessa Woods. Συμπληρώνει ότι το τεστ μπορεί να βοηθήσει ακόμα περισσότερο τη συμβίωση μεταξύ ανθρώπων και σκύλων.

«Ο στόχος των ανακαλύψεων που κάνουμε μέσω του Dognition δεν είναι να τα κάνουμε σαν μικρούς ανθρώπους, αλλά να τα κατανοήσουμε γι’ αυτό που πραγματικά είναι: σκυλιά», καταλήγει ο Hare.

Κάνοντας ένα από τα τεστ

Ένα από τα τεστ της Dognition είναι αυτό της επικοινωνίας. Παίζεται σαν παιχνίδι και εκτός από τον σκύλο, χρειάζονται δύο άτομα και μερικοί σκυλομεζέδες. Το πρώτο άτομο (κάποιος φίλος) στέκεται μαζί με τον σκύλο και τον κρατάει από το κολάρο ενώ το άλλο άτομο (ο ιδιοκτήτης) στέκεται απέναντι σε απόσταση περίπου 2 μέτρων. Ο ιδιοκτήτης φωνάζει καθαρά το όνομα του σκύλου του και στη συνέχεια τοποθετεί δύο μεζέδες μπροστά του, δεξιά και αριστερά από το σώμα του, ταυτόχρονα. Αμέσως μετά, δείχνει τον ένα από τους δύο μεζέδες και φωνάζει το όνομα του σκύλου. Λέει στο σκύλο να έρθει και ο φίλος απελευθερώνει το ζώο. Το σκυλί πλησιάζει και τρώει πρώτα τον ένα και μετά τον άλλο μεζέ. Ασχέτως με το ποιον θα διαλέξει πρώτο, το σκυλί θα πρέπει να φάει και τους δύο μεζέδες.

Αν ο σκύλος έφαγε πρώτα το μεζέ που του έδειξε ο ιδιοκτήτης, αυτό σημαίνει ότι δίνει ιδιαίτερη σημασία στην επικοινωνία του μαζί του και αντιλαμβάνεται τις χειρονομίες επικοινωνίας. Εφόσον εμπιστεύεται την εντολή του ιδιοκτήτη, συμπεριφέρεται με συνεργατικό τρόπο, κάτι που παρατηρείται σε πολύ λίγα άλλα ζώα. Εάν ο σκύλος δεν διαλέξει το μεζέ που έδειξε ο ιδιοκτήτης, ίσως αυτό να σημαίνει ότι έχει μεγαλύτερη ανεξαρτησία και θέλει να αποφασίζει μόνος του.

Το συγκεκριμένο τεστ γίνεται παραπάνω από μία φορές ώστε να υπάρχει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σιγουριά για τα αποτελέσματά του. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που αναδεικνύει είναι οι ιδιαιτερότητες της νοημοσύνης του ζώου.

Ένα δελτίο τύπου από την Αμερικάνικη Γεωφυσική Ένωση (American Geophysical Union, AGU) την περασμένη βδομάδα ανακοίνωσε ότι στις 25 Αυγούστου του 2012 ο Voyager 1 της NASA επισήμως εισήλθε στο διαστρικό διάστημα. Το ορόσημο αυτό για τα διαστημικά ταξίδια έρχεται μετά από 35 χρόνια επιτάχυνση δια μέσου του Ηλιακού Συστήματος ακολουθώντας τα όρια των τροχιών των συστημάτων του Δία και του Κρόνου. Ο τίτλος του δελτίου τύπου της AGU ήταν, «Ο Voyager 1 άφησε το Ηλιακό Σύστημα, όπως υποδεικνύουν αιφνίδιες αλλαγές στις κοσμικές ακτίνες».

Το κατώφλι περιγράφεται από τους συγγραφείς της σχετικής ερευνητικής εργασίας, που έχει δημοσιευτεί στο επιστημονικό περιοδικό Geophysical Journal Letters, ως η μέτρηση από τον Voyager μιας ουσιαστικής αύξησης στο επίπεδο των γαλαξιακών κοσμικών ακτινών που προσκρούουν στο διαστημόπλοιο των κοντά 800 κιλών. Αυτό έχει εκληφθεί ως απόδειξη του ότι ο Voyager ίσως έχει περάσει ένα χάσμα που ονομάζεται Ηλιόπαυση, την άκρη της ισχνής και αχανούς φουσκάλας από πλάσμα και φορτισμένα σωματίδια που σκορπίζονται στο διάστημα από τον ηλιακό άνεμο. Η περίληψη της ερευνητικής εργασίας αναφέρει, «πέρασε ένα καλά προσδιορισμένο όριο για ενεργητικά σωματίδια που αυτή τη στιγμή πιθανότατα σχετίζεται με την ηλιόπαυση».

Αλλά ας συγκρατηθούμε.

Μέσα σε λίγες ώρες από την ανακοίνωση της AGU το Εργαστήριο Αεριοπροώθησης (Jet Propulsion Laboratory, JPL) της NASA ανήρτησε μια λακωνική δημόσια δήλωση ότι η ομάδα του Voyager επιμένει πως το διαστημόπλοιο δεν έχει φτάσει ακόμα στο διαστρικό διάστημα. Η ομάδα έχει ένα διαφορετικό κριτήριο: μια αλλαγή στην κατεύθυνση του μαγνητικού πεδίου μεταξύ του Ηλίου και του διαστρικού διάμεσου. Είπαν ότι αυτή η μετάβαση δεν έχει μετρηθεί ακόμα καθώς ο Voyager γλιστράει προς τα αστέρια με ταχύτητα 38,000 μίλια την ώρα.

Την ίδια μέρα το γραφείο τύπου της AGU επανακυκλοφόρησε και άλλαξε τον τίτλο του δελτίου τύπου σε «το Voyager 1 μπήκε σε μια νέα περιοχή Διαστήματος, όπως υποδεικνύουν αιφνίδιες αλλαγές στις Κοσμικές Ακτίνες». Κάτι που δεν προκαλεί καμία έκπληξη, καθώς οι ιστορίες από τον Voyager που περνάει κάτι καινούργιο καθώς απομακρύνεται από το ηλιακό σύστημα είναι πλέον ρουτίνα.

Πριν από έναν χρόνο είχε ανακοινωθεί ότι ο Voyager είχε περάσει το επονομαζόμενο «κρουστικό κύμα» (termination shock). Είναι το όριο εκείνο όπου ο άνεμος φορτισμένων σωματιδίων σταματάει ξαφνικά, κάτι που υποδεικνύει την είσοδο του διαστημοπλοίου σε μια εξωτερική περιοχή που λέγεται ηλιοσφαιρικός κολεός (heliosheath). Και ήδη από τον περασμένο Αύγουστο η ομάδα του Voyager ανακοίνωσε ότι ο ρομποτικός της εξερευνητής εισήλθε σε μια άγνωστη ‘μαγνητική λεωφόρο’ όπου συνδέονται μαγνητικά πεδία μέσα και έξω από την ηλιόσφαιρα.

Εάν όλες αυτές οι κοσμικές και διαστρικές πληροφορίες σας έχουν κάνει να μπλεχτείτε μην ανησυχείτε, δεν είσαστε οι μόνοι. Όλα αυτά είναι κάτι πέρα από οτιδήποτε μπορούμε να παρατηρήσουμε με γυμνό οφθαλμό, ίσως ούτε καν να τα φανταστούμε. Όπως άλλωστε είναι και οι αυγές στον Δία ή τα λεπτεπίλεπτα βαρυτικά θροΐσματα στους δακτυλίους του Κρόνου. Αυτό που απογοητεύει είναι όμως ότι ο Voyager 1 έχει ταξιδεύσει μονάχα 0.02 έτη φωτός (11 δισεκατομμύρια μίλια) από τότε που εκτοξεύτηκε το 1977. Ο Captain Kirk του Star Trek θα είχε καλύψει την απόσταση αυτή σε λιγότερο χρόνο από όσο θα του χρειαζόταν για να αποτελειώσει τον πρωϊνό καφέ του.

Φαίνεται όμως ότι είναι τελικά αρκετά υποθετικό να λέγεται ότι ο Voyager είναι στο όριο του να εισέλθει σε μια διαστρική φάση. Σε θεμελιακό επίπεδο, ποιος μπορεί χωρίς καμία αμφιβολία να προσδιορίσει ποια είναι η επίσημη άκρη του ηλιακού συστήματος;

Εάν είναι η ηλιόπαυση, τότε εμπλέκεται κανείς με το γεγονός ότι η ηλιόσφαιρα έχει το σχήμα σταγόνας που σχηματίζεται λόγω του ότι ο ήλιος πλέει μέσα από το διαστρικό διάμεσο όπως ένα πλοίο στον ωκεανό. Το όριο βρίσκεται σε μια σημαντικά διαφορετική απόσταση από τον ήλιο και εξαρτάται από την τροχιά του διαστημοπλοίου καθώς αυτό εξέρχεται. Η όλη διαφωνία συνοδεύεται με πολυάριθμες δημοσιεύσεις που είναι πολύ σημαντικές στους αστροφυσικούς στο να χαρτογραφήσουν τη σχέση του ήλιου με το ψυχρό και κενό διαστρικό μέσο. Και αυτό το εξω-ηλιακό σύστημα είναι ένα ανεξερεύνητο όριο φάντασμα που προκαλεί τους επιστήμονες να το ανακαλύψουν.

Θα μπορούσε φυσικά να υιοθετηθεί ένα δυναμικό όρισμα ώστε να προσδιοριστεί η περίμετρος του ηλιακού συστήματος μια και καλή και να μην τίθεται κάθε φορά το ζήτημα της ερμηνείας των δεδομένων. Θα μπορούσε λόγου χάρη να είναι όταν ο Voyager 1 φτάσει στο υποτιθέμενο νέφος κομητών Oort, κάτι που απέχει 18,000 χρόνια από τώρα. Εκεί είναι όπου το βαρυτικό πεδίο του ηλίου κρατάει μια ασθενή δύναμη σε πρωτόγονα αντικείμενα, μια απόσταση 6 τρισεκατομμυρίων μιλίων, ή ένα έτος φωτός. Πέρα από το νέφος Oort θα μπορούσε τελικά η βαρυτική έλξη του ηλίου να είναι τόσο ασθενής ώστε η έλξη ενός κοντινού αστέρα να συλλάβει ένα αργά κινούμενο αντικείμενο στη δική της σφαίρα επίδρασης.

Ότι πάντως και εάν καλέσουμε ως όριο του ηλιακού συστήματος, δε φαίνεται να υπάρχει κάποια συμφωνία μεταξύ των επιστημόνων. Η έφοδος του Voyager στο διαστρικό διάστημα μπορεί να συμβεί στο κοντινό μέλλον, ή πιθανόν κάποια στιγμή κοντά στο 20.000 μ.Χ. Αυτό εξαρτάται από τον ορισμό που θα θέσουμε.

Σας έτυχε ποτέ να έχετε αυτήν την ζεστή αίσθηση στο στήθος σας όταν εισπνέετε ένα φλιτζάνι με ζεστό φρεσκοφτιαγμένο καφέ ή όταν μυρίζετε ένα κέικ που ψήνεται στο φούρνο; Θα μπορούσε στην πραγματικότητα, να είναι η καρδιά σας αυτή που «μυρίζει».

Νέα έρευνα βρήκε ότι κάποια από τα εσωτερικά μας όργανα, συμπεριλαμβανόμενης της καρδιάς και των πνευμόνων μας, ίσως να έχουν την ικανότητα να μυρίσουν φαγητά και ποτά. Οσφρητικοί υποδοχείς, που μέχρι πρότινος πιστευόταν ότι υπάρχουν μονάχα στη μύτη και που μας επιτρέπουν να αισθανόμαστε οσμές, βρέθηκαν σε άλλα τμήματα του ανθρώπινου σώματος, σύμφωνα με την έρευνα, που παρουσιάστηκε στις αρχές του Απριλίου στην Εθνική Συνάντηση και Έκθεση της Αμερικάνικης Χημικής Εταιρείας στη Νέα Ορλεάνη.

Η ανακάλυψη βοηθάει στη λύση ενός αινίγματος που επιμένει εδώ και καιρό: τα φαγητά και ποτά εκπέμπουν πολυάριθμα συστατικά οσμών αλλά ωστόσο η μύτη μπορεί να εντοπίσει μονάχα ένα μικρό κλάσμα από αυτά.

Ο επικεφαλής της έρευνας Peter Schieberle δήλωσε στο Discovery News ότι «μόνο μια πολύ μικρή ποσότητα από αρώματα τροφών και ουσίες που διεγείρουν τη γεύση χρησιμοποιούνται από τους υποδοχείς μας στη μύτη και στη γλώσσα. Το μεγαλύτερο μέρος από τα μόρια αυτά πηγαίνει κάτω στο στομάχι και πιθανόν να φτάνει στην κυκλοφορία του αίματος και τελικά, στα όργανα». «Έτσι, για μερικά χρόνια, ακολουθήσαμε την ιδέα ότι συστατικά τροφών που είναι ευαίσθητα στην οσμή και στη γεύση μπορεί να έχουν δευτερεύουσες λειτουργίες στο ανθρώπινο σώμα», πρόσθεσε.

Ο Schieberle και οι συνεργάτες του εστίασαν την έρευνά τους σε βιογενείς αμίνες, που είναι ισχυροί και συχνά δυσώδεις χημικοί αγγελιοφόροι που βρίσκονται σε πολλά φαγητά και ποτά, όπως η σοκολάτα και το ζεστό κακάο, τα κρέατα, το γάλα και το τυρί. Τόσο τα φρέσκα όσο και τα επεξεργασμένα τρόφιμα μπορούν να έχουν τις αμίνες αυτές.

Οι ερευνητές απομόνωσαν βασικά κύτταρα αίματος από δείγματα ανθρώπινου αίματος για να δουν πώς αντιδρούν τα ίδια τα κύτταρα στα διάφορα δριμεία χημικά των τροφών και ποτών. Παρατηρήθηκε ότι, όπως μια μύτη ακολουθεί το άρωμα από ένα φρεσκοψημένο κέικ, τα κύτταρα του αίματος είχαν την τάση να κινηθούν προς τα ελκυστικά συστατικά οσμών από τροφές όπως η σοκολάτα.

Ο Schieberle διευκρίνισε ότι και τα κύτταρα του αίματος και όχι μόνο τα κύτταρα που βρίσκονται στη μύτη, διαθέτουν υποδοχείς οσμών. Ακόμα περισσότερο, οι επιστήμονες βρήκαν ότι η καρδιά, οι πνεύμονες και άλλα τμήματα του σώματος έχουν επίσης τους υποδοχείς αυτούς.

«Αλλά σημαίνει μήπως αυτό, ότι για παράδειγμα, η καρδιά ‘μυρίζει’ τη μπριζόλα που μόλις φάγατε; Δεν γνωρίζουμε την απάντηση σ’ αυτή την ερώτηση», δήλωσε. Πρότεινε ότι είναι πιθανό να συμβαίνει αυτό, αλλά ως τμήμα μιας γενικότερης σωματικής διαδικασίας που εμπλέκεται όταν εντοπίζουμε κάποια τροφή ή ποτό και τα καταναλώνουμε. Η έρευνα σχετικά με το τι συμβαίνει στη διαδικασία αυτή είναι γνωστή ως ‘sensomics’.

«Ενόσω τρώμε», εξήγησε ο Schieberle, «όλα μαζί τα σήματα από τους υποδοχείς μας μεταφράζονται τελικά από τον εγκέφαλό μας στην συνολική εντύπωση γεύσης που περιμένουμε από το αντίστοιχο φαγητό». Η μύτη δρα ανεξάρτητα, επιτρέποντας στον εγκέφαλο να δεχτεί ή να απορρίψει ένα φαγώσιμο προϊόν με βάση μονάχα την οσμή. Όταν όμως γίνει η κατάποση της τροφής, είναι πιθανό να μπαίνουν άλλοι υποδοχείς σε δράση, ανιχνεύοντας χημικές δομές από βιοενεργά συστατικά, αντλώντας πληροφορίες που στέλνουν στον εγκέφαλο.

Ο Ester Feldmesser από το Ινστιτούτο Επιστήμης του Weizmann και οι συνεργάτες του, είχαν βρει προηγουμένως ότι γονίδια από οσφρητικούς υποδοχείς εκφράζονται σε ιστούς εκτός της μύτης, συμπεριλαμβανομένων των ανδρικών γεννητικών οργάνων και του σπέρματος. Είναι συνεπώς πιθανόν να λαμβάνει χώρα κάποιου είδους υποσυνείδητη όσφρηση κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης.

Ο Schieberle και η ομάδα του ωστόσο, εστιάζονται περισσότερο στην έρευνα που σχετίζεται με την τροφή και το ποτό. Χρησιμοποιούν τις πληροφορίες αυτές για να κατανοήσουν καλύτερα γιατί οι τροφές μυρίζουν, έχουν γεύση και αίσθηση, ορεκτική ή μη. Ο καφές για παράδειγμα, περιέχει 1,000 ενδεχόμενα συστατικά οσμής αλλά μόνο τα 25 από αυτά αλληλεπιδρούν στην ουσία με κάποιον υποδοχέα οσμής που βρίσκεται στη μύτη.

Θα μπορούσε άραγε να συμβαίνει, τα υπόλοιπα συστατικά να ερεθίζουν υποδοχείς σε άλλα τμήματα του σώματος; Να ενημερώνουν τους λάτρεις του καφέ για παράδειγμα, ότι αυτή η ζεστή κούπα είναι ότι περιμένουν, καθώς καταπίνουν τον ζεστό φρεσκοφτιαγμένο καφέ;