ΑΡΧΑΙΟΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ Κρητικός κομμουνισμός, Σπαρτιατικός κομμουνισμός , Ιδεολογικός κομμουνισμός του Πλάτωνος, Χριστιανικός κομμουνισμός.
Ό κομμουνισμός εν Ελλάδι. Κατά τήν ελληνική αρχαιότητα ό κομμουνισμός παρουσιάζεται άφ ενός μεν ώς πολιτικόν και πρακτικόν σύστημα στην Κρήτη και στην Σπάρτη, άφ' ετέρου δε ώς θεωρητικόν πολιτικόν σύστημα στην πλατωνική φιλοσοφία.
α) Κρητικός κομμουνισμός - μινωική νομοθεσία.
Στην Κρήτη κατά τους προϊστορικούς χρόνους υπήρχαν δύο τάξεις: οι δούλοι και οι ελεύθεροι. Οι δούλοι, κατά τήν μινωϊκήν νομοθεσίαν (ομοιάζοντες προς τους δουλοπάροικους του μεσαίωνα υποχρεούνται νά καλλιεργούν τήν γήν και να εργάζονται στήν βιομηχανίαν, παρέχοντες μέρος τών εισοδημάτων είς τόν δημόσιο θησαυρό, εκ του οποίου κατεβαλλοντο τά έξοδα της συντηρήσεως του κράτους και της τάξεως τών ελευθέρων. Οι ελεύθεροι στερούντο ατομικής ιδιοκτησίας και είχαν είδος ταξικού κομμουνισμού, σιτιζόμενοι από το δημόσιο ταμείο.
Όπως είναι φανερόν, ό κομμουνισμός ούτος ήτο ευνοϊκός μόνον δια τήν αρχουσαν τάξιν, ενώ είχε καταπιεστικόν και τυραννικόν χαρακτήρα δια τήν τάξιν τών δούλων (δουλοπάροικων).
Ητο παρασιτικός κομμουνισμός και υπό του Αριστοτέλους χαρακτηρίζεται ώς ανόητος, τυραννικός και αντικοινωνικός.
β) Σπαρτιατικός κομμουνισμός - Λυκούργειος νομοθεσία.
Έκ του Κρητικού συστήματος φαίνεται οτι ό Λυκούργος ένεπνεύσθη τήν δημιουργίαν του δικού του, κατά πολύ βελτιωμένου συστήματος. Κατά τήν Λυκούργειον νομοθεσίαν, ή οποία απέβλεπε είς τήν μείωσιν της μεταξύ τών ελευθέρων παρουσιασθείσης ταξικής διαφοροποιήσεως, όλα τά κινητά αγαθά και οί είλωτες έκηρύχθησαν αγαθά κοινής χρήσεως, τό χρήμα ώς μέσον ανταλλαγής κατηργήθη σχεδόν και ή γη έμοιράσθη έκ νέου μεταξύ τών ελευθέρων. Τους κλήρους τών ελευθέρων έκαλλιέργουν οί είλωτες, παρέχοντες τό μεγαλύτερον μέρος τών εισοδημάτων είς τους κυρίους της γης, οί όποιοι ουδέν δικαίωμα ένεχυριάσεως ή πωλήσεως του κλήρου των είχον και έσιτίζοντο είς κοινά συσσίτια. Τά τέκνα τών ελευθέρων από της ηλικίας τών 7 ετών άνετρέφοντο και έξεπαιδεύοντο υπό του κράτους. Τοιουτοτρόπως και στην Σπάρτη ό κομμουνισμός δέν αφορούσε τό σύνολον της κοινωνίας, αλλά μίαν μόνον τάξιν, τήν αρχουσαν.
γ) Ιδεολογικός κομμουνισμός του Πλάτωνος.
Ό Πλάτων εν τη «Πολιτεία» του διαγράφει τό σχέδιον μιας ιδεώδους κομμουνιστικής πολιτείας, ή οποία πάλιν δέν περιλαμβάνει όλα τά μέλη της κοινωνίας, διότι έχει ώς προϋπόθεσιν τήν διατήρησιν του θεσμού τής δουλείας, προς όφελος πάντοτε της άρχούσας τάξεως τών ελευθέρων. Κατά τό σύστημα τούτο οί ελεύθεροι, άναλόγως τών ψυχικών των δεξιοτήτων, πρέπει νά διαιρεθούν είς τρεις κατηγορίας:
α') τών δημιουργών,
β') τών φυλάκων και
γ') τών αρχόντων.
Είς τάς δύο τελευταίας τάξεις τών φυλάκων και τών αρχόντων πρέπει νά είναι άπαγορευμένη ή ατομική ιδιοκτησία, διά νά μή προβαίνουν είς άδικίαν ένεκα πλεονεξίας. Πάντα ανεξαιρέτως τά αγαθά θά είναι κοινά είς χείρας τών μελών τών δύο τούτων αρχουσών τάξεων. Διά τήν διατήρησιν ενός τοιούτου καθεστώτος πρέπει νά καταργηθή η οικογένεια, η οποία δημιουργεί κατ' ανάγκην τό κληρονομικόν δίκαιον, και ν' άντικατασταθή ό γάμος δι' ενώσεων, είς τάς οποίας θά έχουν τήν γενικήν έποπτείαν οί άρχοντες, φροντίζοντες όπως τηρώνται αυστηρώς οί κανόνες της φυσικής επιλογής καί ευγονίας. Αι γυναίκες εκάστης έκ τών δύο άρχουσών τάξεων θά είναι κοινές είς τά άρρενα μέλη κάθε τάξεως, τά δέ γεννώμενα τέκνα θ' ανήκουν είς τήν τάξιν καί θά άνατρέφωνται ύπ' αυτής. «Δει κοινάς είναι τάς κτήσεις και τάς γυναίκας, κοινούς δέ και τους παίδας». Οι κομμουνιστικές θεωρίες του Πλάτωνος ούδεμίαν πρακτικήν έπίδρασιν άσκησαν, αλλά τροφοδότησαν απλώς παρόμοια ουτοπιστικά συστήματα μεταγενεστέρων διανοητών,
2. Χριστιανικός κομμουνισμός.
Δεν ήταν διαφόρου χαρακτήρα ό κομμουνισμός τών παλαιοχριστιανικών χρόνων. Ή στερέωσις της χριστιανικής Εκκλησίας άπαιτούσε , οί πιστοί να θυσιάζουν και την Ίδιοκτησίαν και την οικογένεια και την ζωή τους. Στις Πράξεις των αποστόλων διαβάζουμε: «πάντες οί πιστεύοντες ήσαν επί τό αυτό και είχον άπαντα κοινά και τα κτήματα και τάς υπάρξεις επίπρασκον και διεμοίραζον αυτά πασι, καθ' ο,τι άν τις χρείαν είχε».
Ή ζωή λοιπόν των πρώτων Χριστιανών ήτο κομμουνιστική, υποχρεωτικού χαρακτήρος και δεν άπέβλεπεν είς εύδαιμονιστικούς σκοπούς και την βελτίωση των οικονομικών όρων της κοινωνίας. Ητο μάλλον μιά συνένωσις χάριν του θριάμβου της χριστιανικής θεωρίας και της δημιουργίας της πρώτης κομμουνιστικής αυτοκρατορίας την οποία διοικούσε μία μικρά αρχουσα τάξις που αποτελείτο από τον Βασιλέα, τους φεουδάρχες, τον πατριάρχη, τους επισκόπους και τους ηγουμένους των μοναστηριών, είχε ιδιαίτερα καταπιεστικόν και τυραννικόν χαρακτήρα και η μεγαλύτερη μάζα του λαού ανήκε στήν τάξιν τών δούλων (δουλοπάροικων).
Ό κομμουνισμός άνεφάνη με πρακτικότερον και δραστικώτερον χαρακτήρα στή αίρεση τών άναβαπτιστών, ή οποία προήλθεν εκ τών μεταρρυθμιστικών αρχών του Λουθήρου. Ό κύριος εκπρόσωπος τής αίρέσεως ταύτης Θωμάς Μύντζερ, διεκήρυσσεν ότι, προς πραγματοποίηση της απολύτου χριστιανικής αδελφοσύνης, απαιτείται πλήρης πολιτική εξίσωση μεταξύ τών ανθρώπων, κατάργησις κάθε κοσμικής εξουσίας και απόλυτος κοινοκτημοσύνη τών αγαθών. Απόπειρα πραγματοποιήσεως τών αρχών τούτων υπό του Θ. Μύντζερ και τών οπαδών του με βάσιν τους πτωχούς άγρότας, μετά τινας παροδικάς επιτυχίας, προεκάλεσε την φυσική αντίδραση τών κυβερνήσεων και στο τέλος το κομμουνιστικό σχέδιο του Θ. Μύντζερ κατεπνίγη.