Η θεωρία που αποδίδεται – από τριτεύουσες, πάντως, πηγές (Αέτιος, Ιππόλυτος) – στον Αναξίμανδρο, φαίνεται εξαιρετικά απλοϊκή και αφελής, αλλά είναι ενδιαφέρουσα γιατί συνιστά μια πρώτη απόπειρα να διατυπωθεί κάτι που από μερικούς ιστορικούς έχει ονομαστεί «μηχανιστικό μοντέλο» για την περιγραφή της δομής του κόσμου.Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή τα ουράνια σώματα είναι πύρινοι δακτύλιοι (σαν τους τροχούς του άρματος) οι οποίοι είναι αόρατοι από τη γη επειδή περιβάλλονται από ομίχλη. Στην ομίχλη, όμως, υπάρχουν μερικοί πόροι (οπές) από όπου διαφεύγει το φως και, έτσι, τα ουράνια σώματα γίνονται ορατά. Ο Αναξίμανδρος υπέθετε ότι υπάρχουν τρεις τέτοιοι δακτύλιοι, ένας για τον ήλιο, ένας για τη σελήνη και ένας για τους αστέρες, με διαμέτρους αντίστοιχα 27, 18 και 9 φορές μεγαλύτερες της διαμέτρου της γης. Την ίδια τη γη τη θεωρούσε κυλινδρικού σχήματος (σαν τον λίθο ενός κίονα) με πλάτος τριπλάσιο του ύψους, τοποθετημένη στο κέντρο του συστήματος των τριών δακτυλίων.
Αυτή είναι με λίγα λόγια η θεωρία του Αναξίμανδρου για τη δομή του κόσμου. Μια θεωρία, απλοϊκή, αν την κρίνουμε με βάση τη γνώση που αποκτήθηκε εκ των υστέρων, η οποία, όμως, είχε τη δυνατότητα να δίνει ορθολογικές «ερμηνείες» μερικών φαινομένων, όπως λ.χ. των εκλείψεων του ηλίου και της σελήνης, οι οποίες, σύμφωνα με αυτή, συνέβαιναν όταν φράσσονταν οι οπές των δακτυλίων δια των οποίων τα σώματα αυτά είναι ορατά. Ωστόσο, η θεωρία του Αναξίμανδρου είχε αδυναμίες ακόμα και για τα μέτρα της εποχής στην οποία διατυπώθηκε. Αναφέρουμε ενδεικτικά μερικές:
α) Οι αστέρες λαμβάνονται πλησιέστερα προς τη γη απ’ ότι ο ήλιος και η σελήνη.
β) Δεν γίνεται αντιληπτή η διάκριση ανάμεσα στους απλανείς αστέρες και τους πλανήτες.
γ) Η γη θεωρείται ότι είναι κυλινδρικού σχήματος.
Εκτός από τις παραπάνω αδυναμίες, το κύριο χαρακτηριστικό της θεωρίας του Αναξίμανδρου είναι ότι δεν εδράζεται στα δεδομένα της παρατήρησης. Η εκτίμηση, για παράδειγμα, των αποστάσεων του ήλιου και της σελήνης από τη γη δεν προκύπτει από υπολογισμούς που βασίζονται στις παρατηρήσεις των εκλείψεων και στη γεωμετρική μελέτη της διάταξης των τριών σωμάτων τη στιγμή της έκλειψης.
Μπορούμε να υποθέσουμε, αντίθετα, ότι προεξάρχουσα σημασία για τις εκτιμήσεις που πρότεινε είχε ένα αίτημα περί κοσμικής συμμετρίας και κάποιος ιδιαίτερος ρόλος που φαίνεται ότι έπαιζε κατ’ αυτόν ο αριθμός 3 (3 οι δακτύλιοι, με διαμέτρους 32, 2x32, 3x32 φορές τη διάμετρο της γης, η διάμετρος της γης τριπλάσια του ύψους της).
Ωστόσο, όπως αναφέρει ο Σιμπλίκιος, ο Αναξίμανδρος είναι ο πρώτος ο οποίος προσέγγισε το θέμα του υπολογισμού των μεγεθών και των αποστάσεων των ουρανίων σωμάτων, ένα θέμα το οποίο αργότερα, κυρίως από την εποχή του Αρίσταρχου και μετά, θα απασχολήσει συστηματικά τους Έλληνες αστρονόμους.
theo_
H ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΞ-ΙΜΑΝΔΡΟΥ
Απεστάλη: 20/02/2002, 17:47:20
