Den pistevw sauta pou leei o fourakhs h mallon den dinw idiaiterh vash. alla auto to thema to eixa diavasei prin apo ena xrono sthn sunenteuxh tou fourakh sto strange to parathetw..το κοσμογράφημα του μήνα
Η αφύπνιση του Νέστορος
Στη μνήμη του Γιώργου Πηλιχού, που ήξερε να ακούει τις μουσικές του κόσμου
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗ*
Η πόντιση του πρώτου ορόφου του «Νέστορος». Στις κορυφές του εξαγώνου διακρίνονται οι φωτοπολλαπλασιαστές.
Πριν από λίγους μήνες, ένα φιλόδοξο επιστημονικό πείραμα άρχισε στα βάθη της θάλασσας, έξω από την Πύλο.
Υστερα από μακρά προεργασία και ξεπερνώντας απίστευτες δυσκολίες, ο «Νέστωρ» -έτσι αποκαλείται το πείραμα- αισθάνθηκε το ρίγος που δημιουργούν πάντοτε κάποια σήματα από τα βάθη του Σύμπαντος. Αν επιβεβαιωθούν οι επιστήμονες, τα σήματα αυτά οφείλονται στα νετρίνα, φαντασματικά σωματίδια με απειροελάχιστη μάζα και χωρίς ηλεκτρικό φορτίο, που ταξιδεύουν με την ταχύτητα του φωτός.
Τα νετρίνα έρχονται από πολύ μακριά, και θα πάνε πολύ μακριά: Διαπερνούν με μεγάλη ευκολία κάθε ουράνιο σώμα, στο διάβα τους, ακόμα και την ίδια τη γη μας -και χάνονται πάλι στο απέραντο διάστημα. Η ελπίδα είναι ότι μερικά από αυτά θα αντιδράσουν με τον όγκο του νερού, που περικλείεται από τις συσκευές του «Νέστορα», και θα προδώσουν έτσι την παρουσία τους.
Το εγχείρημα είναι τόσο δύσκολο, που απαίτησε πρωτοποριακή σχεδίαση και κατασκευές.
* Το υποθαλάσσιο αυτό «τηλεσκόπιο» θα αποτελείται -μετά την ολοκλήρωσή του- από δώδεκα ορόφους, και το συνολικό του ύψος θα ξεπερνά τον Πύργο του Αϊφελ!
* Το δάπεδο του κάθε ορόφου έχει το σχήμα εξαγώνου, που στις κορυφές του θα υπάρχουν ευαίσθητοι φωτοπολλαπλασιαστές. Ετσι, θα ανιχνεύονται οι στιγμιαίες λάμψεις φωτός που εκλύονται κατά την αντίδραση ενός νετρίνου με τα πρωτόνια του νερού.
* Μία σφαίρα από τιτάνιο στο κέντρο του εξαγώνου περιέχει όλα τα πολύπλοκα ηλεκτρονικά, που είναι απαραίτητα για τη συλλογή των δεδομένων.
Κατά την πρόσφατη πόντισή του, το δάπεδο του πρώτου ορόφου έμοιαζε έτσι με ένα τεράστιο αστερία, που κατέβαινε αργά για να κατοπτεύσει τον βυθό.
Η αποστολή των πληροφοριών από τα βάθη της θάλασσας στη στεριά γίνεται μέσω ενός καλωδίου οπτικών ινών, που το μήκος του ξεπερνά τα 30 χιλιόμετρα. Μήτε η κατασκευή, μήτε η πόντισή του θα ήταν δυνατή χωρίς την πολλαπλή -παράδειγμα για άλλους!- συνδρομή του ΟΤΕ.
Το επιτελικό κέντρο του πειράματος στεγάζεται άλλωστε στο παλιό γυμνάσιο της Πύλου. Το ωραίο κτίριο συνεχίζει έτσι με άλλον τρόπο την αποστολή του στη διάδοση της γνώσεως. Εκεί, επιστήμονες από όλο τον κόσμο, μεταπτυχιακοί φοιτητές και τεχνικοί, συζητούν και αναλύουν τα δεδομένα με τη βοήθεια ισχυρών ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Πρέπει να επιβεβαιώσουν ότι τα σήματα οφείλονται στα νετρίνα, και να καταγραφούν τα χαρακτηριστικά τους. Ποια ενέργεια δηλαδή έχουν, και από ποιο σημείο του Σύμπαντος προέρχονται: Φθάνουν άραγε σε μας από κάποιο μακρινό κβάσαρ, από την έκρηξη ενός υπερκαινοφανούς αστέρα -ή μήπως από κάποια άγνωστη, νέας μορφής ύλη;
Οταν το πείραμα λειτουργήσει στο σύνολό του, ένα καινούριο παράθυρο στο Σύμπαν -όπως τα τηλεσκόπια- θα αποκαλύψει αναπάντεχα ίσως μυστικά. Μόνον που, αυτή τη φορά, δεν θα παρατηρούμε τον αστρικό κόσμο στον ουρανό, αλλά στα βάθη της θάλασσας!
Αν όμως ο πρωταρχικός σκοπός του Νέστορα είναι να παγιδεύσει τα νετρίνα, που φθάνουν σε μας από το αχανές, γιατί οι πολύπλοκες συσκευές του να βυθιστούν στα βάθη της θάλασσας; Ο λόγος είναι απλός: Ο όγκος του νερού εμποδίζει άλλες ανεπιθύμητες ακτινοβολίες -κυρίως τις κοσμικές ακτίνες- από το να φθάσουν επίσης στις πειραματικές συσκευές. Η θάλασσα, δηλαδή, λειτουργεί σαν ένα είδος φίλτρου· μόνον τα νετρίνα, επειδή είναι πολύ διεισδυτικά, φθάνουν σε αυτά τα μεγάλα βάθη. Ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος είχε αναφερθεί σε κάτι ανάλογο: Οτι κάποιοι τρελοί άνθρωποι κατεβαίνουν σε βαθιά πηγάδια, για να δουν καθαρά τα αστέρια!
Ενα ανεξάρτητο ερευνητικό Ινστιτούτο ιδρύθηκε για να συντονίζει τις δραστηριότητες του πειράματος. Φέρει τον μακρόσυρτο, όσο και περιεκτικό, τίτλο «Ινστιτούτο Τεχνολογιών και Ερευνών Βαθείας Θαλάσσης και Αστροσωματιδιακής Φυσικής Νετρίνων», και έχει ως επικεφαλής -αλλά και πεισματάρικη ψυχή του- τον Λεωνίδα Ρεσβάνη, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια από όλο τον κόσμο -από την δραστήρια ομάδα του Ανοικτού Πανεπιστημίου της Πάτρας μέχρι το Πανεπιστήμιο του Κιέλου- συμμετέχουν στη μεγάλη προσπάθεια.
* Ο ένας άξονας των δραστηριοτήτων του Ινστιτούτου είναι το τηλεσκόπιο νετρίνων, ο «Νέστωρ».
* Ενας δεύτερος άξονας ονομάστηκε «Λαέρτης», από τον βασιλιά της Ιθάκης και πατέρα του πολυμήχανου Οδυσσέα. Ο «Λαέρτης» θα λειτουργεί σαν πολυεπιστημονικό εργαστήριο για τη μελέτη της βιολογίας, των σεισμικών φαινομένων, αλλά και της θερμοκρασίας ή της διαφάνειας του νερού στα μεγάλα βάθη.
* Ενα τρίτο άλλωστε πρόσωπο του αρχαίου κόσμου, η βασίλισσα Βερενίκη της Αιγύπτου, που συνδέεται με έρωτα βαθύ και ανερμήνευτο με τον υπογράφοντα, έδωσε το ωραίο της όνομα σε ένα ακόμα τμήμα του πειράματος.
Η πλατφόρμα πόντισης, που σχεδιάστηκε από το Τμήμα Ναυπηγών του ΕΜΠ, και θα έχει τη μορφή ισόπλευρου τριγώνου, ονομάστηκε «Δέλτα Βερενίκη».
Η κατασκευή της όμως από τα Ναυπηγεία Ελευσίνας παραμένει ημιτελής, λόγω ελλείψεως πιστώσεων! Τα οικονομικά είναι ο μόνιμος εφιάλτης του Νέστορος, που παρά τη σοφία του αδυνατεί να καταλάβει ορισμένες συνιστώσεις της νεοελληνικής πραγματικότητας.
Τον Μάρτιο του 2003, ποντίστηκε ο πρώτος όροφος του γιγάντιου υποθαλάσσιου τηλεσκοπίου, και όλα φαίνεται να λειτουργούν κανονικά. Τα σήματα φωτός, που καταγράφηκαν, οφείλονται κατά πάσα πιθανότητα στα νετρίνα, και μεγάλος υπήρξε ο ενθουσιασμός στη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Δεκάδες τηλεγραφήματα και ευχές έφθασαν από όλο τον κόσμο: «Συγχαρητήρια για την επιτυχία του πρώτου φωτός. Τα πράγματα μοιάζουν εντυπωσιακά καθαρά στο βάθος των 4.000 μέτρων» αναφέρει ένας κορυφαίος αστροφυσικός. Ενώ ένας άλλος τονίζει: «Ενθουσιαστήκαμε με τα νέα από την Πύλο. Η υπομονή αλλά και η ανυπομονησία αμείφθηκαν». Κάποιος, τέλος, γνωστός ερευνητής μάλλον υπερβάλλει:
«Είναι η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα παίρνει αποτελέσματα στα βάθη των θαλασσών. Η Ελλάδα ανοίγει το δρόμο, όπως στις παλιές μέρες της δόξας της».
Η αφύπνιση του Νέστορος είναι, πάντως, βέβαιο ότι θα αποτελέσει ένα καινούριο κεφάλαιο της αστροφυσικής. Ο σοφός βασιλιάς τριγυρνά ήδη στα παλιά του λημέρια, αναγνωρίζει τα βουνά και τα τοπία που αγάπησε, χαίρεται τον ήλιο και τα κύματα της θάλασσας. Στις φωνές, που ακούγονται από το παλιό γυμνάσιο της Πύλου και τους γύρω δρόμους, αναγνωρίζει την ίδια προαιώνια λαχτάρα του ανθρώπου για την κατανόηση του κόσμου, που έχει την αρχή της στις ελληνικές ακτές της Ιωνίας.
*Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗΣ είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης και τώρα πρόεδρος στην Δ.Ε. του Ιονίου Πανεπιστημίου.
apo thn eleutherotypia
to site : www.enet.gr/online/online_p1_text.jsp?c=111&id=1552144
Νετρίνα & Φουράκης
Απεστάλη: 01/09/2003, 02:24:55
