Τι σκέπτεται η Ανατολή για μας τους Δυτικούς;Αυτό το άρθρο θα μας δώσει κάποια αντιπροσωπευτική άποψη.
Η Ευρωπαϊκή σκέψη για τα μεταφυσικά -ακόμη και σ’ εκείνους τους
διανοούμενους που προσπαθούν να αποδείξουν ή να εξηγήσουν την ύπαρξη
και την φύση του Θεού ή του Απόλυτου- δεν πάει πέρα από την
διανόηση με τη μέθοδο που χρησιμοποιεί. Διότι η διανόηση είναι
ανίκανη να γνωρίσει την υπέρτατη Αλήθεια, μπορεί μόνο να επεκταθεί μέχρι
την αναζήτηση της Αλήθειας, και πιάνοντας, μόνο, μερικά αντιπροσωπευτικά
κομμάτια της, κι όχι την ίδια την Αλήθεια, προσπαθεί να τα συνδυάσει.
Ο νους δεν μπορεί να φτάσει στην Αλήθεια, μπορεί μόνο να φτιάξει κάποιο
κατασκευασμένο σχήμα που προσπαθεί να την αντιπροσωπεύσει.
Η κατάληξη της Ευρωπαϊκής σκέψης, επομένως, πρέπει να είναι πάντα ο
Αγνωστικισμός που δηλώνεται ή υπονοείται. Η διανόηση αν εξαντλήσει,
ειλικρινά, τα όριά της, πρέπει να επιστρέψει και να δώσει την αναφορά της:
«Δεν μπορώ να γνωρίζω, υπάρχει, ή τουλάχιστον μου φαίνεται πως
υπάρχει ή μπορεί να υπάρχει Κάτι πέραν της διανόησης, κάποια έσχατη
Πραγματικότητα, αλλά για την αλήθεια αυτής της πραγματικότητας
το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να υποθέσω, είναι είτε Άγνωστο,
είτε εγώ προσωπικά δεν μπορώ να γνωρίσω»
Ή αν η διανόηση δέχτηκε κάποιο φως στη πορεία της σκέψης
στο τι υπάρχει πέραν του νου, μπορεί να πει:
«Υπάρχει ίσως μια συνείδηση πέραν του Νου, επειδή φαίνεται να πιάνω
μερικές ακτίνες της και επί πλέον συλλαμβάνω κάποιους υπαινιγμούς.
Εάν αυτό το κάτι βρίσκεται σε επαφή με το Πέραν ή εάν είναι η ίδια η συνείδηση του
Πέραν, και μπορέσεις να βρεις κάποιο τρόπο να το φτάσεις, τότε αυτό το
Κάτι μπορεί να γίνει αντιληπτό μ’ αυτόν τον κάποιο τρόπο αλλά όχι διαφορετικά».
Η κάθε αναζήτηση της υπέρτατης Αλήθειας, δια μέσω της διανόησης και μόνο,
πρέπει είτε να καταλήξει σε έναν αγνωστικισμό αυτού του είδους ή διαφορετικά
θα καταλήξει σε κάποιο διανοητικό σύστημα ή σε κάποια νοητική διατύπωση.
Υπάρχουν εκατοντάδες συστήματα και διατυπώσεις και είναι δυνατόν
να υπάρξουν εκατοντάδες ακόμη, αλλά κανένα δεν είναι οριστικό.
Το καθένα φαίνεται να έχει την αξία του για το νου, και τα διαφορετικά
συστήματα με τα αντικρουόμενα συμπεράσματά τους μπορεί να έχουν
μια όμοια έλξη σε διάνοιες με παρόμοια δύναμη και ικανότητα. Όλος αυτός
ο μόχθος των θεωριών έχει τη χρησιμότητά του στην εκπαίδευση του
ανθρώπινου νου και τον βοηθά να διατηρεί μπροστά του την ιδέα του
Κάτι πέραν του νου, και το Τελικό προς το οποίο πρέπει να φτάσει.
Αλλά η νοητική Λογική μπορεί μόνο να δείξει αμυδρά ή να αισθανθεί
ψηλαφητά προς αυτό το Κάτι ή προσπαθεί να υποδείξει μερικές ή αντικρουόμενες
απόψεις της εκδήλωσής του εδώ, δεν μπορεί η νοητική Λογική να
εισέλθει σε αυτό το Κάτι, ούτε να το γνωρίσει. Εφ’ όσον θα παραμένομε στην
επαρχία της διανόησης και μόνο, εκείνο που πετυχαίνομε είναι μόνο ένα
αμερόληπτο ζύγισμα όλων αυτών που σκεφτήκαμε και αναζητήσαμε, μια διαρκή
ανάβλυση ιδεών, όλων των πιθανών ιδεών, και μια διατύπωση αυτής ή εκείνης της
φιλοσοφικής πίστης, γνώμης, ή συμπεράσματος.
Αυτό το είδος της αμερόληπτης έρευνας, για την Αλήθεια, θα ήταν
η μόνη πιθανή στάση για οποιαδήποτε ευρεία και πλαστική ευφυΐα. Αλλά το
κάθε συμπέρασμα που βγαίνει κατ’ αυτό το τρόπο θα ήταν μόνο θεωρητικό,
δεν θα μπορούσε να έχει πνευματική αξία, δεν θα μπορούσε να δώσει
την αποφασιστική εμπειρία ή την πνευματική βεβαιότητα την οποία αναζητά η ψυχή.
Εάν η διανόηση είναι το ανώτερο πιθανό εργαλείο και δεν υπάρχει άλλος
τρόπος να φτάσουμε στην υπερφυσική Αλήθεια,
τότε ένας σοφός και ευρύς Αγνωστικισμός θα πρέπει να είναι η έσχατη στάση μας.
Τα πράγματα της Εκδήλωσης μπορούν να γίνουν αντιληπτά μέχρι ένα σημείο,
αλλά το Υπέρτατο, το Απόλυτο και όλα αυτά που είναι πέραν του Νου,
θα παραμείνουν αιωνίως άγνωστα.
Μόνο αν υπάρχει μια μεγαλύτερη συνείδηση πέραν του Νου, και αυτή η συνείδηση
γίνει προσιτή σε μας, τότε μόνο μπορούμε να γνωρίσουμε, να εισέλθουμε σε αυτή την έσχατη
Πραγματικότητα. Η διανοητική θεωρία, ο λογικός συλλογισμός όσον αφορά το
αν υπάρχει ή δεν υπάρχει μια τέτοια μεγάλη συνείδηση,
δεν δύναται να μας πάει πολύ μακριά.
Το τι χρειαζόμαστε, είναι ένας τρόπος να φτάσουμε στην εμπειρία αυτής της
Πραγματικότητας, να την πλησιάσουμε, να εισέλθουμε σε αυτήν, και να τη
ζήσουμε. Εάν πετύχουμε αυτό, η νοητική θεωρία και συλλογισμός θα πρέπει να
υποπέσουν, απαραίτητα, σε δευτερεύουσα θέση και να
χάσουν ακόμη και την αιτία της ύπαρξής τους.
Η φιλοσοφία, η διανοητική έκφραση της Αλήθειας μπορεί να παραμείνει,
αλλά ουσιαστικά, θα παραμείνει μόνο σαν ένα μέσον έκφρασης αυτής της μεγάλης
ανακάλυψης και των περιεχομένων της, αν βέβαια μπορεί να γίνει κι αυτό,
να εκφραστεί, με νοητικούς όρους, σε εκείνους που ακόμη ζουν στην νοητική ευφυΐα.
Αυτά είναι απάντηση για τους δυτικούς διανοούμενους όπως ο Bradley
και άλλοι, που έχουν φτάσει με νοητικό συλλογισμό στην ιδέα:
«Άλλο, πέραν της Σκέψης» ή έχουν, επί πλέον, όπως ο Bradley, προσπαθήσει
να εκφράσουν τα συμπεράσματά τους με όρους που θυμίζουν
εκφράσεις του Arya (περιοδικό που έγραφε ο Sri Aurobindo).
Η ιδέα από μόνη της δεν είναι νέα, είναι τόσο παλιά όσο και οι Βέδες.
Επαναλήφθηκε με άλλα σχήματα στον Βουδισμό, Χριστιανικό Γνωστικισμό,
στους Σούφι. Αρχικά, δεν ανακαλύφθηκε από θεωρίες του νου, αλλά από
μύστες που ακολουθούσαν μια εσωτερική πνευματική αγωγή.
Όταν, μεταξύ του 7ου και 5ου αιώνα π.Χ. οι άνθρωποι άρχισαν, και στην
Ανατολή και στη Δύση, να νοο-ποιούν τη Γνώση, αυτή η Αλήθεια επιβίωσε στην
Ανατολή, στη Δύση όμως, όπου η διανόηση άρχισε να γίνεται αποδεκτή
σαν το μοναδικό και ανώτερο εργαλείο για την ανακάλυψη της Αλήθειας,
άρχισε να ξεφτίζει. Αλλά κι εκεί προσπαθεί διαρκώς να επιστρέψει,
οι νεο-Πλατωνιστές την έφεραν πίσω, και σήμερα όπως φαίνεται
οι neo-Hegelians και άλλοι (π.χ. ο Ρώσος Ouspensky και ένας ή δυο Γερμανοί διανοούμενοι).
Ακόμη όμως υπάρχει διαφορά.
Στην Ανατολή, κυρίως στην Ινδία, οι μεταφυσικοί διανοούμενοι έχουν προσπαθήσει,
όπως και στη Δύση, να προσδιορίσουν την φύση αυτής της ανώτερης
Αλήθειας δια μέσω της διανόησης. Αλλά, πρώτα-πρώτα, δεν είχαν δώσει
στη νοητική σκέψη τον πρωτεύοντα ρόλο σαν εργαλείο για την ανακάλυψη της
Αλήθειας, αλλά μόνο μια δευτερεύουσα θέση. Την πρώτη θέση είχε πάντοτε η
πνευματική διαίσθηση, φώτιση και πνευματική εμπειρία, ένα νοητικό
συμπέρασμα, που αντιτίθεται σε αυτήν την Υπέρτατη αυθεντία, δεν είναι έγκυρο.
Δεύτερον, κάθε φιλοσοφία είχε οπλισθεί με έναν πρακτικό οδηγό
για να φτάσει στην υπέρτατη κατάσταση της συνείδησης, έτσι
ακόμη κι όταν κάποιος αρχίζει με τη Σκέψη, ο στόχος είναι να φτάσει τελικά
σε μια συνείδηση πέραν του νοητικού συλλογισμού. Ο κάθε φιλοσοφικός
θεμελιωτής (καθώς επίσης κι αυτοί που συνέχισαν το έργο ή την Σχολή)
υπήρξε ένας μεταφυσικός διανοούμενος και συνάμα ένας Γιόγκι.
Αυτοί που ήταν μόνο φιλόσοφοι ήταν σεβαστοί για τις γνώσεις τους,
αλλά ποτέ δεν κατατάχτηκαν στους ερευνητές της αλήθειας.
Και οι φιλοσοφίες τους επειδή έλειπε από αυτές ένα, αρκούντως,
δυναμικό μέσο πνευματικής εμπειρίας, ξεχάστηκαν, έγιναν παρελθόν,
διότι δεν είχαν τον δυναμισμό για πνευματική ανακάλυψη και αντίληψη.
Στη Δύση έγινε ακριβώς το αντίθετο.
Η Σκέψη, η διανόηση, ο λογικός συλλογισμός θεωρήθηκε
σαν το ανώτερο μέσο, η φιλοσοφία, η σκέψη, είναι το παν.
Μόνο με τον διανοητικό συλλογισμό και θεωρία ανακαλύπτεται η αλήθεια,
ακόμη και η πνευματική εμπειρία έχει κλητευθεί να περάσει το τεστ της διανόησης,
αν χρειαστεί, για να θεωρηθεί έγκυρη, ακριβώς το αντίθετο από την Ινδική
στάση δηλαδή. Ακόμη και εκείνοι που βλέπουν πως η νοητική Σκέψη πρέπει
να ξεπεραστεί και να παραδεχτούν ένα υπερδιανοητικό «Άλλο»,
δεν φαίνεται να ξεφεύγουν από την αίσθηση πως, η διαδικασία
πρέπει να περάσει δια μέσω της νοητικής Σκέψης, η οποία
Σκέψη σ’ αυτή τη περίπτωση μετασχηματίζεται και θεοποιείται,
πως αυτή η άλλη Αλήθεια πρέπει να προσεγγισθεί και να υπαχθεί
στο νοητικό περιορισμό και άγνοια.
Επιπρόσθετα, η Δυτική σκέψη έχει παύσει να είναι δυναμική.
Έχει επιζητήσει μια θεωρία των πραγμάτων, και όχι την αντίληψη αυτών.
Ήταν ακόμη δυναμική μεταξύ των αρχαίων Ελλήνων, αλλά περισσότερο
για ηθικούς και αισθητικούς λόγους παρά για πνευματικούς.
Αργότερα, έγινε ακόμη περισσότερο, αμιγώς διανοητική και ακαδημαϊκή,
έγινε διανοητική θεωρία, χωρίς όμως κανένα πρακτικό μέσο και τρόπο
για την επίτευξη της Αλήθειας για πνευματική εμπειρία, πνευματική
ανακάλυψη, μια πνευματική μεταμόρφωση.
Αν δεν υπήρχε αυτή η διαφορά, δεν θα υπήρχε λόγος για τους
ερευνητές της Δύσης να στραφούν προς την Ανατολή για οδηγίες,
επειδή στο καθαρά διανοητικό πεδίο, οι Δυτικοί διανοούμενοι
είναι εφάμιλλοι του όποιου σοφού της Ανατολής.
Αυτό που έχει χαθεί από την υπερ-διανοητικότητα
του Ευρωπαϊκής σκέψης είναι ο πνευματικός τρόπος,
ο δρόμος που οδηγεί πέραν των νοητικών επιπέδων, η δίοδος
από το εξωτερικό ον στον εσώτερο Εαυτό.
Η φιλοσοφία του Bradley, και του Joachim, διέπεται από νοητικούς
συλλογισμούς για εκείνο που βρίσκεται πέραν του νου και βγάζει ένα
διανοητικό λογικό θεωρητικό συμπέρασμα. Δεν είναι δυναμικό για την
αλλαγή που προσπαθεί να περιγράψει.
Αν αυτοί οι συγγραφείς έκφραζαν με νοητικούς όρους κάποια αντίληψη,
ακόμη και νοητική, κάποια διαισθητική εμπειρία αυτού του
«Άλλο, πέραν της Σκέψης», τότε κάποιος που είναι έτοιμος
γι αυτό το «Άλλο» θα πρέπει να αισθάνεται δια μέσω του πέπλου της γλώσσας
που χρησιμοποιούν αυτοί οι συγγραφείς, και μόνος του θα πλησίαζε στην εμπειρία.
Ή, αν, έχοντας φτάσει στο διανοητικό συμπέρασμα, είχαν περάσει
σε μια πνευματική αντίληψη, βρίσκοντας τον δρόμο ή ακολουθώντας
ένα ήδη γνωστό δρόμο, μετά ακολουθώντας την σκέψη τους,
θα μπορούσε κάποιος να ετοιμαστεί για την ίδια αλλαγή.
Αλλά δεν βλέπομε τίποτε από όλη αυτή την εντατική σκέψη.
Παραμένει στην επαρχία του νου, και αυτή η επαρχία, δεν υπάρχει αμφιβολία,
είναι θαυμαστή αλλά δεν είναι δυναμική για την πνευματική εμπειρία.
Δεν είναι με το «Να σκεφτούμε» ολάκερη τη πραγματικότητα, αλλά είναι
με την αλλαγή της συνείδησης που κάποιος περνάει από την άγνοια στη
Γνώση με την οποία γινόμαστε αυτό που γνωρίζουμε.
Να περάσουμε από το εξωτερικό σε μια άμεση και έμφυτη
εσωτερική συνείδηση, να πλατύνουμε τη συνείδηση πέραν των
ορίων του εγώ και του σώματος, να την υψώσουμε με εσωτερική θέληση
και προσδοκία και άνοιγμα προς το Φως, μέχρι να περάσει στην άνοδό
της πέραν του Νου, να φέρομε εδώ κάτω μια ακτίνα της
υπερ-διανοητικής Θεότητας με το δόσιμο του εαυτού, και
την υποταγή του εγώ σε μια αποτελεσματική μεταμόρφωση του νου,
της ζωής και το σώματος, αυτός είναι ο ακέραιος τρόπος της Αλήθειας.
Αυτό είναι που ονομάζομε Αλήθεια εδώ, και εκεί στοχεύει η Γιόγκα.
Απόσπασμα από ομιλία του Sri Aurobindo, το 1930.
Αυτή που σας μιλάει από το...μέλλον
Μεταφυσική Σκέψη των Δυτικών και Γιόγκα
Απεστάλη: 07/09/2003, 08:17:04
ΕΧΕΙΣ ΔΟΚΙΜΑΣΕΙ ΠΟΤΕ ΝΑ ΔΕΘΕΙΣ ΚΟΜΠΟ???
