«ΤΟ ΧΑΣΜΑ ΤΩΝ ΓΕΝΕΩΝ» Από πολύ μικρή ηλικία είχα ακούσει πως ανάμεσα στις διαφορετικές ηλικίες των ανθρώπων υπάρχει μια τεράστια απόσταση στον τρόπο σκέψης, την ψυχολογία τους, τον τρόπο που ενεργούν και αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις. Πάντα έλεγαν ότι οι νέοι είναι πιο επαναστατικοί, επικριτικοί για τον τρόπο που λειτουργούν οι μεγάλοι και ότι προσπαθούν να εισάγουν νεωτεριστικές ιδέες, συμπεριφορές και καινούρια ήθη στον κόσμο, πράγμα που κάνει τους μεγαλύτερους και αντιδρούν. Οι νέοι κατηγορούσαν πάντα τους μεγάλους ότι δεν μπορούν να τους καταλάβουν και οι μεγάλοι κατηγορούσαν τους νέους ότι δεν σέβονται τίποτα. Αυτή λοιπόν την διαφορά στην θέαση του κόσμου και των πραγμάτων την αιτιολογούσαν λόγω του χάσματος που υπάρχει ανάμεσα στις γενεές.
Κι εγώ με την σειρά μου όταν έφτασε η ηλικία της αμφισβήτησης, λειτουργούσα με τον ίδιο τρόπο. Ήθελα να αλλάξω τον κόσμο. Τίποτα από ότι βρήκα δεν μου φαινόταν σωστό. Τα έβαζα με τους γονείς μου (και κατ’ επέκταση με όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους που ήταν στην ηλικία τους), θεωρούσα ότι με την στάση τους αποδέχονται όλη αυτή την κατάσταση και ένοιωθα ότι έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης για τον κόσμο που μας παρέδωσαν. Μεγαλώνοντας αυτή η οργή που ένοιωθα άρχισε σιγά – σιγά να καταλαγιάζει. Έγινα πιο επιεικής απέναντι στους ανθρώπους που πριν κατηγορούσα. Άρχισα να καταλαβαίνω κάποια πράγματα και να αντιλαμβάνομαι κάποια άλλα, που μου έδειχναν γιατί τελικά λειτουργούμε έτσι και γιατί με την πάροδο του χρόνου αλλάζουμε. Όμως με απασχολούσε και με προβλημάτιζε ένα ερώτημα. Ποια είναι η βαθύτερη αιτία που συμβαίνει αυτό το πράγμα; Γιατί τελικά σχεδόν όλοι οι άνθρωποι ακολουθούμε αυτήν την συγκεκριμένη πορεία στον τρόπο σκέψης μας; Σαν φλας ήρθε στο μυαλό μου ένα κομμάτι από ένα παλιό βιβλίο που είχα διαβάσει. Το βιβλίο το είχα ακούσει που το σύστηναν σε μια ραδιοφωνική εκπομπή και ήταν το βιβλίο της Ντόρις Λέσινγκ «Σικάστα». Είναι μια φανταστική ιστορία όπου μέσα από τα αρχεία μιας εξωγήινης φυλής που προέρχεται από τον αστερισμό της Αργούς και τον πλανήτη Κάνωπο, ξεδιπλώνεται η ιστορία της ανθρώπινης φυλής. Η Σικάστα, είναι η γη μας στην γλώσσα τους και στην διάρκεια των αιώνων έρχονται διάφοροι παρατηρητές, οι οποίοι παρακολουθούν την πορεία της ανθρωπότητας χωρίς να παρεμβαίνουν ουσιαστικά, παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, αλλά έχουν την υποχρέωση να υποβάλλουν αναφορές στους ανωτέρους τους σχετικά με το τι συμβαίνει στον πλανήτη μας. Μέσα λοιπόν από αυτά τα φανταστικά αρχεία η συγγραφέας του έργου ξεδιπλώνει την ψυχολογία των ανθρώπων και ένα κομμάτι από αυτές τις αναλύσεις, έχει να κάνει με το χάσμα των γενεών. Ας δούμε λοιπόν τι λεει:
«…Στην Σικάστα υπήρξαν πολιτισμοί που διατηρήθηκαν σταθεροί για εκατοντάδες ακόμα και χιλιάδες χρόνια. Σταθεροί, φυσικά, μέσα στα όρια που επιτρέπουν οι πόλεμοι, οι επιδημίες και οι φυσικές καταστροφές που αποτελούν την μοίρα της Σικάστα. Οι περισσότεροι από αυτούς τους πολιτισμούς άνθισαν κατά την περίοδο που οι Σικαστανοί ζούσαν πολύ περισσότερο από όσο τώρα – δέκα και είκοσι φορές περισσότερο από τώρα. Ένας έφηβος που ενηλικιωνόταν, είχε μπροστά του μια μακριά ζωή σε σχέση με τις υστερότερες εποχές. Κάθε νέος ήξερε πότε ερχόταν η στιγμή που έπρεπε να παλέψει για την προσωπική του ψυχολογική ανεξαρτησία – και αυτό μπορεί να οδηγούσε σε μια σύντομη περίοδο ανασφάλειας και ίσως σε κάποιες αναπροσαρμογές από την πλευρά των γονιών.
Κατά κανόνα όμως, τα παιδιά ζούσαν τις μακρινές, ενήλικες ζωές τους, δίπλα στους γονείς τους. Η παιδική ηλικία ήταν μια σύντομη προετοιμασία για την ζωή. Οι γονείς που γεννούσαν όσα παιδιά τους είχαν ανατεθεί, ένα, δύο ή τρία, πρόσθεταν και άλλα άτομα στον αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους περίμεναν να περάσουν αρκετές εκατοντάδες χρόνια γεμάτα αγάπη.
Καθώς το μήκος της ζωής μειωνόταν τόσο δραστικά και δραματικά, στην «φυλετική μνήμη» – όπως λένε στην Σικάστα – παρέμεινε η ίδια προσδοκία που ήταν φυσική τότε που τα άτομα ζούσαν χίλια χρόνια, και ακόμα και δύο και τρεις χιλιάδες χρόνια στο πρώτο είδος ανθρώπων, το υβρίδιο. Κάθε νεαρό άτομο περιμένει πως θα ζήσει για χρόνια αμέτρητα. Το τέλος της ζωής του είναι τόσο μακρινό, ώστε να είναι ελάχιστοι εκείνοι που θα πιστεύουν πραγματικά πως κάποτε θα πεθάνουν. Ένα άτομο που θα έχει την μεγάλη τύχη να ζήσει ογδόντα χρόνια, έχει μέσα στα κόκαλά και το αίμα του την πεποίθηση πως θα ζήσει οκτακόσια χρόνια. Ή ίσως και τρεις χιλιάδες χρόνια.
Αυτό το γεγονός που οι Σικαστανοί δεν υποπτεύονται την ύπαρξή του, καθώς έχουν περιορίσει τις άλλοτε μακριές ζωές τους στο βασίλειο του μύθου, είναι που προκαλεί τόσες από τις ψυχικές ανωμαλίες τους. Εδώ όμως, εξετάζω μια μόνο από αυτές και την επίδρασή της στην σχέση των γενεών.
Είναι γνωστό στους Σικαστανούς πως ο «χρόνος» κινείται διαφορετικά για τους νέους και διαφορετικά για τους γέρους. Η υποκειμενική εκτίμηση του περάσματος του «χρόνου» είναι πολύ αργή και ατελείωτη για το παιδί: Σχεδόν αιώνια. Ένα παιδί μόλις που μπορεί να διακρίνει το τέλος μιας μέρας από την αρχή της και σ’ αυτό το σημείο η γενετική μνήμη των αλλοτινών προσδοκιών ζωής είναι δυνατότερη.
Μια μονάδα «χρόνου», λοιπόν, είναι διαφορετική για ένα παιδί, διαφορετική για έναν νέο ενήλικο, διαφορετική για ένα μεσήλικα, διαφορετική για ένα γέρο. Γενικεύοντας, μπορούμε να πούμε ότι η ζωή ενός Σικαστανού εμφανίζεται αυτή την στιγμή σαν μια καμπύλη με το ζενίθ της στη μέση ηλικία, γύρω στην πέμπτη δεκαετία. Πριν από αυτήν, το άτομο βρίσκεται στην ψυχολογική κατάσταση του «θα ζήσω χίλια χρόνια». Μετά όμως, λες και σηκώνεται κάποιο πέπλο και, πολύ γρήγορα, όλοι τους καταλαβαίνουν πως όταν ήσαν νέοι ζούσαν μέσα σε μια ψευδαίσθηση.
Ένα μεσήλικο άτομο κοιτάζει πίσω του την μισή ζωή του, το μισό «κλήρο» του, που, ύστερα από τέτοιες ατελείωτες προσδοκίες δείχνει τώρα σαν ένα πολύ σύντομο, φανταχτερό αλλά και φευγαλέο όνειρο. Και τότε, καταλαβαίνει πως όλα όσα μπορεί να περιμένει, δεν είναι παρά ένα ακόμα σύντομο και απατηλό όνειρο. Πως, όταν έρθει η ώρα να πεθάνει – και θα έρθει σύντομα – θα έχει πίσω του μια σειρά εμπειρίες όχι περισσότερο σημαντικές από εκείνες που αναλογίζεται ξυπνώντας κάθε πρωί: Γεγονότα και συναισθήματα συναρπαστικά ή ευχάριστα ή φρικιαστικά που γλίστρησαν στο βάθος κι έχουν κιόλας μισοξεχαστεί.
Κι ατενίζουν με ελπίδα τα παιδιά τους, τους γόνους τους, την συνέχειά τους, αλλά αυτά τους αντιμετωπίζουν με απογοήτευση ή και κάτι χειρότερο ακόμα.
Ένας από τους λόγους είναι ότι ο γονιός ταυτίζεται με την φριχτή κατάσταση της Σικάστα: Η προηγούμενη γενιά εκπροσωπεί το χάος και τον τρόμο που είναι παντού ορατά. Αυτό, είναι ένα συναισθηματικό και όχι διανοητικό γεγονός, μια που, οι περισσότεροι νέοι αν ερωτηθούν «Δεν πιστεύεις βέβαια πως οι γονείς σου είναι προσωπικά υπεύθυνοι για τον Αιώνα της Καταστροφής;» θ’ απαντήσουν «Όχι βέβαια!». Εκείνο όμως που νοιώθουν συχνά, είναι μια βαριά επαναστατική αντιπάθεια για τους γονιούς, επειδή επέτρεψαν να γίνουν όλα αυτά.
Ένας άλλος λόγος είναι ότι οι άνθρωποι της Σικάστα, όντας αυτό που είναι τώρα, τούτη την περίοδο, παιδιά της τεχνολογίας δηλαδή και του υλισμού, διδάχτηκαν πως δικαιούνται τα πάντα, μπορούν να αποκτήσουν τα πάντα, πρέπει να έχουν τα πάντα. Κάθε νέος – και αναφέρομαι στον κανόνα, και όχι στις σπάνιες εξαιρέσεις – ανταγωνίζεται τους γονιούς του, επειδή, ενώ του είχαν υποσχεθεί τα πάντα, καταλαβαίνει σύντομα πως το πράγμα δεν είναι έτσι: Κι αυτή η διάψευση, η απογοήτευση, απηχεί σαν υπόσχεση που δεν κρατήθηκε – κι έρχεται να προστεθεί στις άλλες κατηγορίες που απευθύνονται στους γονείς.
Δεν ξέρουν την ιστορία τους σαν είδους, ούτε τους αληθινούς λόγους που τους έφεραν σ’ αυτήν την κατάσταση. Δεν ξέρουν τίποτα, δεν καταλαβαίνουν τίποτα, αλλά πιστεύουν – εξαιτίας της αλαζονείας της εκπαίδευσης που πήραν – ότι είναι οι διανοούμενοι κληρονόμοι κάθε γνώσης. Κι όμως, ο πολιτισμός έχει ρημαχτεί κι οι νέοι τον απεχθάνονται. Τον απορρίπτουν και ταυτόχρονα τον αρπάζουν, τον απαιτούν, αρμέγουν ότι μπορούν από αυτόν. Κι εξαιτίας αυτής της απέχθειας, απορρίπτεται ακόμα και ότι καλό και χρήσιμο έχει απομείνει από τις παραδοσιακές αξίες. Έτσι, κάθε νέος βρίσκεται ξαφνικά αντιμέτωπος με την ζωή σαν να είναι μόνος, χωρίς κανόνες και νόμους, χωρίς καν πληροφορίες στις οποίες μπορεί να βασιστεί. Πως είναι δυνατό να πιστέψουν οι νέοι ότι κάτι καλό μπορεί να προκύψει από κτηνώδη αναρχία που βλέπουν γύρω τους; Κι όμως έχουν τα εφόδια για να κάνουν κρίσεις και να χρησιμοποιήσουν το μυαλό τους – έτσι τους έχουν διδάξει. Έχουν τα εφόδια για να είναι αυτάρκεις και να κρίνουν μόνοι τους. Κι έτσι, χαράζουν το δικό τους συναισθηματικό περίγυρο με την απόλυτη σκληρότητα και ιδιοτέλεια που χαρακτήρισε τις Βορειοδυτικές παρυφές όταν αυτά τα ζώα κυρίεψαν τον κόσμο λεηλατώντας και καταστρέφοντας. Μα τώρα, αυτό δεν το κάνουν μόνο οι άνθρωποι των Βορειοδυτικών παρυφών, αλλά όλοι και παντού. Γιατί, μπροστά τους, εκτείνεται εκείνη η μακριά ζωή, η χωρίς τέλος και όρια – θα έχουν τον χρόνο να διορθώσουν τα λάθη τους, ν’ αλλάξουν πορεία, να κάνουν δίκιο το άδικο…
Και οι ενήλικοι τους παρακολουθούν απελπισμένοι.
Τίποτα από όσα λένε οι ενήλικοι δεν ακούγεται από αυτά τα μωρά που περιπλανιόνται χαμένα στις βαθιές, απατηλές ομίχλες τους.
Οι περισσότεροι από τους ενήλικους και κυρίως εκείνοι του βόρειου ημισφαιρίου και οι πλούσιοι όλου του κόσμου, πέρασαν την ζωή τους βασισμένοι στην αρχή ότι δεν θα πληρώσουν για τίποτα. Και τώρα, έχουν ξεβραστεί σε αφιλόξενες ακτές, περικυκλωμένοι απ’ τα αποτελέσματα της πειρατικής νεότητάς τους. Οι περισσότεροι θα διέγραφαν όσα είχαν κάνει, λέγοντας, «θα τα έκανα διαφορετικά αν ξαναζούσα». Διψάνε να μεταδώσουν αυτήν την γνώση στα παιδιά τους. «Για τ’ όνομα του Θεού, μην το κάνεις αυτό, πρόσεχε, έχεις τόσο λίγο καιρό μπροστά σου, αν κάνεις αυτό είναι μοιραίο να συμβεί εκείνο και τ’ άλλο».
Οι νέοι όμως, πρέπει να το «μάθουν μόνοι τους». Είναι δικαίωμά τους αυτό, έτσι θα βρουν την ταυτότητά τους. Είναι τόσο βασικό γι’ αυτούς, όσο ήταν και για τους γονιούς τους, που τώρα ξέρουν πόσο άσκοπο είναι να τους λένε ότι μπορεί να κάνουν και λάθος. Το να απαρνηθούν αυτό το δικαίωμα, την αυτοανάπτυξή τους, την αυτό – έκφρασή τους, την ανακάλυψη του εαυτού τους, σημαίνει για τους νέους να υποταγούν σε πιέσεις που τις νοιώθουν ανυπόφορες, διεφθαρμένες, κίβδηλες.
Οι γέροι κοιτάνε τους νέους με αγωνία, πόνο, φόβο. Εκείνο που πάνω απ’ όλα έμαθαν, είναι το ότι όλα έχουν ένα κόστος, όλα πρέπει να πληρωθούν. Έμαθαν πως κάθε πράξη έχει επιπτώσεις και αποτελέσματα. Η ζωή τους όμως πέρασε άχρηστη, μια που τίποτε απ’ όσα έμαθαν δεν είναι δυνατό να μεταδοθεί. Τι αξίζει να μάθουν τόσα πολλά, τόσο οδυνηρά, με τέτοιο αντίτιμο για τον εαυτό τους και τους άλλους (συχνά σε βάρος των γόνων τους), αν η επόμενη γενιά δεν μπορεί να διδαχτεί τίποτε από αυτούς, δεν μπορεί να δεχτεί κάτι σαν «δεδομένο», σαν κάτι που μαθεύτηκε ήδη και έγινε κατανοητό;
Κι αυτοί οι γέροι που έζησαν τα πάντα ξέρουν πολύ καλά πως κάθε φρίκη είναι πιθανή και μάλιστα αναπόφευκτη. Οι νέοι όμως, πιστεύουν πως, ίσως, όλα να πάνε καλά στο τέλος.
Οι γέροι ζουν περιμένοντας με πόθο να λογικευτούν οι νέοι και να καταλάβουν πως έχουν μπροστά τους πολύ λίγο καιρό – τόσο αυτοί όσο και ο πλανήτης: «Για τ’ όνομα του Θεού! Δεν απομένει χρόνος ούτε για σας ούτε για μας – κι εσείς τριγυρίζετε σαν τα παγώνια και παιζολογάτε…».
Οι νέοι όμως, στέκουν στις ορδές τους, στις συμμορίες τους, στις ομάδες τους, τις αιρέσεις τους, τα πολιτικά κόμματά τους, τις φατρίες τους, κραυγάζοντας στερεότυπες φράσεις, διαιρεμένοι, ανταγωνιζόμενοι ο ένας τον άλλο, έχοντας πάντα δίκιο, παλεύοντας για την αρχηγία. Στέκουν εκεί, αυτοί, το μέλλον – και είναι ήδη καταδικασμένοι από μόνοι τους.
Οι γέροι δεν έχουν μέλλον, επειδή για τα πλάσματα που πρέπει να πεθάνουν πριν σχεδόν λογικευτούν, το μέλλον είναι οι νέοι. Οι γέροι, κοιτάζοντας πίσω στο μικρό κομματάκι της παρδαλής ομίχλης τους, λένε: «Δεν έζησα». Και είναι αλήθεια. Κι έπειτα κοιτάνε τους νέους τους – και ξέρουν πως ούτε αυτοί θα ζήσουν.
Αυτή είναι μια από τις πιο ισχυρές δυνάμεις που δρουν τώρα εδώ στην Σικάστα. Ανάμεσα στις αμέτρητες διαιρέσεις και υποδιαιρέσεις, στους λαούς, τις φυλές, τις φατρίες, τα ιδανικά, τις πίστεις, τις θρησκείες, η δύναμη αυτή λειτουργεί παντού, σε κάθε γεωγραφική περιοχή: Είναι το χάσμα που χωρίζει τους νέους απ’ τους γέρους…»
…Ειλικρινά διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας αυτό το κείμενο αναρωτιέμαι τι περισσότερο θα μπορούσε να προσθέσει κάποιος. Νομίζω ότι μέσα από αυτή την φανταστική αναφορά του εξωγήινου παρατηρητή η συγγραφέας τα λεει όλα. Στην αρχή του κειμένου αναφέρει για το θέμα της ηλικίας των ανθρώπων. Ίσως κάποιοι από εμάς να το αμφισβητήσουν σαν πληροφορία… Και όμως δεν είναι γεγονός ότι στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρονται περιπτώσεις ανθρώπων που ζούσαν εξακόσια και εννιακόσια χρόνια; Πιστεύω ότι η Παλαιά Διαθήκη μεταφέρει γνώσεις και πληροφορίες πολύ προγενέστερες της εποχής που γράφτηκε και ως εκ τούτου δικαιώνει την άποψη της συγγραφέως.
Έπειτα δίνεται με γλαφυρό τρόπο αυτή ακριβώς η διαφορετικότητα στην αίσθηση του χρόνου που έχει ένα παιδί με έναν ενήλικα. Πόσες φορές σε προσωπικές συζητήσεις δεν σχολιάζεται αυτό το θέμα… Πόσο διαφορετικός μας φαινόταν ο χρόνος όταν ήμασταν παιδιά. Οι μέρες φάνταζαν τεράστιες και ατέλειωτες. Ο κόσμος απέραντος, άγνωστος. Αρκούσε να στρίψεις στην γωνία του επόμενου δρόμου για να ανακαλύψεις έναν καινούριο κόσμο και αυτό στα παιδικά μάτια φάνταζε όπως η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο. Και όμως όλο αυτό ήταν μια ψευδαίσθηση. Και οι γονείς μας το ήξεραν αυτό. Και για αυτό είχαν την αγωνία για τις πράξεις μας. Είναι όμως απέραντα τραγικό να διαπιστώνεις ότι αυτό γίνεται κτήμα σου μόνο όταν περάσεις ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής σου μέσα στην πλάνη. Γι αυτό ακριβώς και είναι τόσο σοφή η λαϊκή παροιμία που λεει: «Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα…»
Αυτό ακριβώς το μάθημα ίσως είναι από τα μεγαλύτερα της ζωής. Και αν ο άνθρωπος καταφέρει να γεφυρώσει μέσω της γνώσης το χάσμα, τότε θα έχει όλο το χρόνο να ολοκληρώσει την πορεία του σε πράγματα πιο ουσιαστικά, πνευματικά και αιώνια. Και μέσω της επίγνωσης να ξεπεράσει τον φόβο του θανάτου που έτσι κι αλλιώς είναι ανύπαρκτος αλλά δεν το ξέρει. Η μελαγχολία και η απογοήτευση των περισσότερων γέρων είναι ότι ακόμα και μετά την γνώση που πήραν από την ζωή δεν κατάφεραν να δουν τις μεγάλες αλήθειες που κρύβονταν πίσω και πέρα από εκεί. Είθε εμείς να βρούμε τον δρόμο μας πολύ πιο σύντομα έτσι ώστε να ολοκληρώσουμε τον κύκλο των υπάρξεών μας στην γη και να ανελιχθούμε σε ανώτερα επίπεδα ύπαρξης.-
Oculatis Abis (Φεύγεις οξυδερκής)
Ο ΔΥΣΚΟΛΟΤΕΡΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΣΟΥ...
ΤΟ ΧΑΣΜΑ ΤΩΝ ΓΕΝΝΕΩΝ
Απεστάλη: 14/03/2004, 22:50:00
