Η καταγραφή και η γραπτή παράδοση των παλιών κειμένων της ανθρωπότητας έχει συγκρατήσει ένα ελάχιστο τμήμα από την προφορική παράδοση των διάφορων πολιτισμών. Τα περισσότερα στοιχεία έχουν χαθεί και όλα όσα έχουν απομείνει έχουν χάσει πολλές φορές το μυστικό η μυητικό τους νόημα που όμως ακόμα αναγνωρίζεται.
Η Καλεβάλα είναι ένα τέτοιο παράδειγμα αφού αποτελείται από μια τεράστια συλλογή λαϊκών τραγουδιών της Φιλανδίας και κυρίως της περιοχής της Καρελία τα οποία συγκεντρώθηκαν από τον Ελίας Λενροτ, με σκοπό να δώσει στους Φιλανδούς ένα μοναδικό έπος ισάξιο της Ιλιάδας. Το βασικό υλικό του έπους ήταν 16 ποιήματα για τους 2 ήρωες του έπους του τραγουδιστή και μάγου Βαινεμοινεν και του σιδερά Ιλμαρίνεν και του σάμπο. Έτσι προέκυψε η Πρώτο Καλεβάλα με αυτά τα 16 ποιήματα. Αργότερα συγκεντρώνοντας ακόμη 32 τραγούδια της αρχαίας εποχής του Φιλανδικού έθνους έδωσα στην Καλεβάλα την τελική της μορφή.
Αυτός και οι μιμητές του συγκέντρωσαν πάνω από 100.00 στίχους λαϊκών τραγουδιών αλλά κατέληξαν να χρησιμοποιήσουν μόνο 22.795 στίχους επικών τραγουδιών και τα συνέθεσαν σε 50 κεντρικά ποιήματα τα οποία τελικά συνέθεσαν την Καλεβάλα.
Στην Καλεβάλα διαπλέκονται πολλά επεισόδια με τρεις κεντρικούς ήρωες και ένα πλήθος από ξόρκια αρχέγονου ποιητικού χαρακτήρα. Από τα επεισόδια αυτά κεντρικό είναι το σχετικό με το σάμπο ένα περίεργο κέντρο αναφοράς με πολλές σημασίες που δεν μπορεί να θεωρηθεί υλικό αλλά και ούτε καθαρά πνευματικό. Το σάμπο ικανοποιεί όλες τις ανάγκες. Είναι πιθανόν ο χαρακτήρας του αντικειμένου να ήταν διαφορετικός και με την πάροδο των ετών η προσαρμοστικότητα των λαϊκών
τροβαδούρων να ''εξέλιξε'' το σάμπο σε πολυσήμαντο αντικείμενο. Επίσης χαρακτηριστική είναι και η αντιπαλότητα των δύο πόλεων του έπους της Καλεβάλα από την οποία πήρε και το όνομα του και της Ποχγιόλα.
Το έπος ξεκινά με την γέννηση του κεντρικού ήρωα Βαινεμόινεν. Η γέννηση του είναι η μια ακόμα μυθική παρθενογέννηση μέσα από τα κοσμικά ύδατα μετά από πολλές περιπέτειες και φοβερά φυσικά φαινόμενα γεννιέται ο ήρωας. Η μητέρα του η Ιλματάρ από το ilma = αέρας, θεότητα του αέρα, που συλλαμβάνει από τον άνεμο μετατρέπεται μετά την γέννα σε νερομάνα όπως τη ονομάζει το έπος. Το άλλο όνομα της μητέρας του είναι Λουονοτάρ που σημαίνει δημιουργός της φύσης. Η λέξη του ονόματος του προέρχεται από την λέξη vaina = πλατύ, βαθύ ποτάμι και την υποκοριστική κατάληξη inen, δηλαδή ο άνθρωπος του βαθιού ποταμιού. Τα επίθετα του είναι ο δυνατός γέρος, αιώνια σοφός και τραγουδιστής. Ξέρει ξόρκια και παίζει το όργανο καντελέ που είναι ένα όργανο σαν λύρα το οποίο όταν παίζει μαγεύει τους πάντες. Είναι ένα είδος Ορφέα του Βορρά.
Την κλασική μυθολογική τριάδα συμπληρώνουν ο Ιλμαρίνεν και ο Λεμμινκαινεν. Ο Ιλμαρίνεν είναι ο σύντροφος του Βαινεμόινεν τίμιος πιστός και ήρεμος μεταλλουργός και γενναίος ήρωας. Το όνομα του προέρχεται από το ilma = αέρας και τα επίθετα του είναι τεχνίτης και αιώνιος σιδεράς. Είναι επίσης ο κατασκευαστής του Σάμπο.
Το σάμπο έχει στην Καλεβάλα το ρόλο του Αγίου Δισκοπότηρου της Αγγλικής μεσαιωνικής παράδοσης. Διάφοροι μελετητές το φαντάστηκαν με συγκεκριμένες μορφές ή το θεώρησαν ένα αφηρημένο σύμβολο. Είναι ένα είδος κουτιού [που φέρνει το καλό και που αφού κατασκευαστεί μια φορά με σχεδόν μαγικό τρόπο μετά αντίγραφό του είναι αδύνατο να γίνει. Το ίδιο το κείμενο επιβάλλει την ανάγκη να μην επιδιώξουμε την κατανόηση της μορφής του αφού παρουσιάζεται με τέτοιο τρόπο που δεν μπορεί ούτε σαν συγκεκριμένο ούτε σαν αφηρημένο. Αυτό που παρουσιάζεται μονάχα είναι το καπάκι του. Το σάμπο είναι ένα σύμβολο.
Ο Βαινεμόινεν έρχεται σε μια άνυδρη γη και φυτεύει δέντρα. Εμφανίζονται μετά τα ζώα και τέλος δίνει στους ανθρώπους την φωτιά που είναι δώρο του αετού και το κριθάρι για να καλλιεργήσουν. Μετά από πολλές συμβολικές και μυητικές περιπέτειες στις οποίες χρησιμοποιεί τις ικανότητες του φτάνει στην Ποχγιόλα πάνω σε έναν αετό. Εκεί γνωρίζει την κυρά της πόλης και για να παντρευτεί την κόρη της καλεί τον Ιλμαρίνεν να κατασκευάσει το σάμπο που είναι τα αντίτιμο αυτού του γάμου. Αφού τελέσει μερικούς ακόμα άθλους παντρεύεται την κόρη της κυράς της πόλης. Κατά την διάρκεια των ετοιμασιών του γάμου φτιάχνουν και για πρώτη φορά μπίρα.
Μετά από αυτά τα γεγονότα όμως αρχίζει ένας αγώνας για την κατοχή του σάμπο με αποτέλεσμα το πολυπόθητο τρόπαιο να καταστραφεί.
Ξεκινάει νέα διαμάχη ανάμεσα στις πόλεις που φτάνει στην καταστροφή του ήλιου και της σελήνης. Ο Ιλμαρίνεν κατασκευάζει καινούργια. Ο Βαινεμόινεν φεύγει προαναγγέλλοντας την επιστροφή του για να φτιάξει ένα καινούργιο σάμπο. Έφυγε με την χάλκινη βάρκα του και χάθηκε ανάμεσα στον ουρανό και στη γη όπου ακόμα βρίσκεται αλλά άφησε κληρονομιά στο λαό το καντελέ και τα τραγούδια του.
Ετσι ολοκληρώνεται το έπος της Καλεβάλα, ο Φιλανδικός μύθος της δημιουργίας ένα από τα πιο συμβολικά κείμενα των λαών.
ΙΣΛΑΝΔΙΚΕΣ ΣΑΓΚΕΣ
Οι σάγκες είναι το πεζό αντίστοιχο της ηρωικής γερμανικής ποίησης και αποτελούν ένα τεράστιο σώμα κειμένων γραμμένων σε δέρματα από τα οποία τα περισσότερα είναι ανέκδοτα ακόμα. Saga σημαίνει λόγος, κάτι που λέγεται και σιγά σιγά πήρε την σημασία της πεζής αφήγησης. Με τον όρο αυτό χαρακτηρίζεται η πεζή Ισλανδική λογοτεχνία που έχει την αφετηρία της στον ισλανδικό μεσαίωνα.
Οι σάγκες αντλούν το υλικό τους από την προφορική παράδοση των λαϊκών ιστοριών για τις ισλανδικές τιμαριωτικές οικογένειες που ζούσαν απομονωμένες στην Ισλανδία. Για αιώνες στην Ισλανδία δεν υπήρχαν χωριά και οι οικογένειες ζούσαν μόνες τους γενιές μαζί σε μεγάλα αρχοντικά. Η ανάπτυξη της λογοτεχνίας προήλθε και από αυτό τον σκληρό που ζούσαν αυτοί οι πρώιμοι οίκοι των αρχόντων με απλή ηθική και ιδέες, αγρότες μαζί και πολεμιστές, άρχοντες και ιερείς.
Ίσως μια άλλη αφετηρία είναι το βιβλίο του Ari Thorgilsson (11ος αιώνας) για την ιστορία της χώρας του που αναγκαστικά αναφερόταν σε αρχοντικούς οίκους αφού δεν υπήρχαν βασιλιάδες ή άλλη εθνική ιστορία.. Έτσι και οι σάγκες είχαν για ήρωες αυτούς τους άρχοντες, τους πολέμους, τα ταξίδια και τους ανθρώπους τους.
Οι σάγκες άρχισαν να γράφονται τον 12ο αι. από άγνωστους σήμερα συγγραφείς. Η ακμή τους βρίσκεται στην Χρυσή Εποχή της Σάγκας (1230 - 1280)
Από τις πιο σημαντικές είναι οι σάγκες του Έιρικ που περιγράφει την αποίκηση της Βίνλαντ - της χώρας των Αμπελιών - της Αμερικής δηλαδή η σάγκα της Γροιλανδίας που περιγράφει την αποίκηση της συγκεκριμένης νήσου, του Πράσινου νησιού. Είναι ακόμα η σάγκα του Θινράντι που τον έσφαξαν οι θεές - μια κλασική τελετής συγκομιδής και της ανάλογης θυσίας που γινόταν στα αρχαία χρόνια και έφτασε μέχρι σήμερα με χριστιανικά πλέον στοιχεία μέσα της. Το προσκύνημα σε κάποια εκκλησία ήταν κλασικό τέλος για μια σάγκα των νεότερων χρόνων.
Οι περισσότερες αναφέρονται σε κάποιους ήρωες τοπικούς που δίνουν την μάχη της επιβίωσης στο σκληρό βόρειο τοπίο του Μεσαίωνα
http://www.nea-acropoli.gr/publications/arthra/kalevala.htm
Edited by - spirit on 01/06/2005 10:04:19
Καλεβαλα, Το Φινλανδικό έπος
Απεστάλη: 01/06/2005, 10:01:49
