Η λέξη Καπιταλισμός προέρχεται από την λέξη capital και δηλώνει το κεφάλαιο. Με τον όρο, λοιπόν, Καπιταλισμό εννοούμε τον κεφαλαιοκρατισμό και με τον όρο καπιταλιστή τον κεφαλαιοκράτη. Πρόκειται για το σύστημα που αξιοποιεί το κεφάλαιο. Και αυτό που λέγεται τώρα δεν είναι απλό, αλλά πρέπει να το δούμε αναφορικά με όσα θα λεχθούν πιο κάτω, όπως τα αναλύει ο Max Weber.

Ο ιστορικός υλισμός, ως όρος εισήχθη από τον Engels, το δε περιεχόμενο του καθορίστηκε από τον φίλο του Marx. Όπως είναι γνωστόν ο ιστορικός υλισμός προήλθε από τον διαλεκτικό υλισμό, ο δε τελευταίος δημιουργήθηκε ως αντίδραση στον απόλυτο ιδεαλισμό του Hegel (Εγέλου). Φαίνεται, λοιπόν, ότι ο ιδεαλισμός όπως αναπτύχθηκε από τους σχολαστικούς της Δύσεως, δημιούργησε αντίδραση και κατ’ αυτόν τον τρόπο προέκυψε τόσο ο διαλεκτικός όσο και ο ιστορικός υλισμός. Όταν οι δυτικοί αντελήφθησαν ότι δεν υπάρχει ο λεγόμενος κόσμος των ιδεών, πάνω στον οποίο στηριζόταν όλη η μεταφυσική, και ότι οι ιδέες δεν μπορούν να αποδειχθούν επιστημονικώς, τότε οδηγήθηκαν στην άρνηση του ιδεαλισμού και δημιούργησαν τα υλιστικά συστήματα.

Κατά τον Κ. Γεωργούλη βασική θεωρία του ιστορικού υλισμού είναι ότι η κοινωνική, πολιτική και πνευματική πορεία της ζωής καθορίζεται από τον τρόπο παραγωγής της υλικής ζωής. Ο Hegel ισχυριζόταν ότι η ιστορική εξέλιξη και πρόοδος καθορίζεται από την επίδραση των αιωνίων ιδεών της δικαιοσύνης, της ελευθερίας, της ισότητος. Ο μαθητής του Hegel Μπάουερ δίδασκε ότι η πορεία του ιστορικού βίου δεν ρυθμίζεται από τις αιώνιες ιδέες, αλλά από την καθοδήγηση που προέρχεται από την αυτοσυνειδησία και την διανοητική ενέργεια των μεγαλοφυών ιστορικών προσωπικοτήτων. Προχωρώντας αυτές τις σκέψεις ο Marx και ο Engels ισχυρίσθηκαν ότι αυτό που καθορίζει την πορεία της ιστορίας δεν είναι ούτε οι ιδέες, ούτε οι προσωπικότητες, αλλά οι οικονομικές συνθήκες της παραγωγής των αγαθών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εκείνο το στοιχείο που έχει μεγάλη αξία στον κόσμο είναι το υλικό. Συνέπεια και συνέχεια αυτής της θεωρήσεως είναι ότι η υλική υπόσταση καθορίζει την συνείδηση του ανθρώπου, και όχι η συνείδηση την κοινωνική υπόσταση. Πάνω σε αυτήν την θεωρία στηρίχθηκε ο ταξικός κοινωνικός αγώνας[vi].

Ο Max Weber, μεγαλωμένος σ’ ένα τέτοιο υλιστικό περιβάλλον, το οποίο καθόριζε και προσδιόριζε ο ιστορικός υλισμός, είδε το θέμα της γενέσεως του Καπιταλισμού, και γενικώς του κοινωνικού γίγνεσθαι, όχι τόσο στον υλικό παράγοντα όσο στον θρησκευτικό χώρο. Απέδειξε κατά τον καλύτερο τρόπο ότι η θεολογία της Δύσεως συνετέλεσε στην δημιουργία του ιδιαιτέρου πνεύματος του Καπιταλισμού, ο οποίος, βέβαια, δεν διαφέρει σε βασικά σημεία από τον Μαρξισμό. Με αυτές τις απόψεις κλόνισε σοβαρά τα θεμέλια του ιστορικού υλισμού.

Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους οι απόψεις του Max Weber θεωρούνται πολύ μοντέρνες. Διάφορες μελέτες που έγιναν, τόσο στην Δύση όσο και στην Ανατολή, απέδειξαν ότι η γενεσιουργός αιτία του Καπιταλισμού και του Μαρξισμού ήταν ο δυτικός Χριστιανισμός με την μεταφυσική του προοπτική, και όχι οι υλικές και οικονομικές συνθήκες της ζωής. Άλλωστε, το πρόσωπο είναι εκείνο που διαμορφώνει τις κοινωνικές συνθήκες και όχι οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες το πρόσωπο. Βέβαια, μπορεί ο άνθρωπος να επηρεάζεται και από την περιρρέουσα κοινωνική ατμόσφαιρα, αλλά δεν μπορεί τελείως να υποταγή και να καθορισθή από αυτήν.

Επομένως, οι απόψεις του Max Weber σήμερα θεωρούνται πιο έγκυρες, σύγχρονες και μοντέρνες, εν σχέσει με τις θεωρίες και απόψεις του Marx. Η ανάπτυξη της υπαρξιακής φιλοσοφίας, η διάδοση της ψυχολογίας του βάθους παρουσιάζουν την επικαιρότητα και την εγκυρότητα της θεωρίας του Max Weber.

Κλασσικό είναι το βιβλίο του Max Weber «Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού» που θα αναλύσουμε πιο κάτω. Ο Βασίλης Φίλιας σε εισαγωγή του στην ελληνική έκδοση του έργου αυτού, το ονομάζει «διάσημο», και μάλιστα ισχυρίζεται ότι «αν εξαιρέση κανείς το κεφάλαιο του Marx» ασφαλώς δεν υπάρχει βιβλίο από την περιοχή των κοινωνικών επιστημών που να προκάλεσε τόσες και τόσο έντονες συζητήσεις και αντιδράσεις όσο το έργο του Μαξ Βέμπερ»[vii].

Ο δυτικός τρόπος ζωής διακρίνεται για την πίστη στην μεταφυσική, τον απόλυτο προορισμό, τον ορθολογισμό, τον ηθικισμό και τον ασκητισμό με έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα. Τελικά, το βαθύτερο πνεύμα του δυτικού Χριστιανισμού είναι ο ατομικισμός. Αυτό ακριβώς δείχνει τον στενό σύνδεσμο του Καπιταλισμού με τον δυτικό τρόπο ζωής.

Προϋπήρχε, βέβαια, αυτό το πνεύμα του Καπιταλισμού και στον Παπισμό, αλλά τελικά οι Προτεστάντες με την βίωση της ελευθερίας και την καλλιέργεια της ελεύθερης σκέψης, το ανέπτυξαν ακόμη περισσότερο. Γενικά, πιστεύουμε ότι ο φιλελευθερισμός έχει στενή σχέση με τον Καπιταλισμό.

Max Weber

ESOTERICA.gr Forums !

© 2010-11 ESOTERICA.gr