Ο πιο ιδιαίτερος ίσως πολιτισμός που άνθησε την εποχή του Χαλκού στον ελλαδικό χώρο ήταν ο κρητικός πολιτισμός τον οποίο αργότερα ο αρχαιολόγος Σερ 'Αρθουρ Έβανς αποκάλεσε Μινωικό πολιτισμό (3.000 π.Χ - 1.100 π.Χ) από τον τότε μυθικό νομοθέτη και ηγεμόνα της Κνωσού, Μίνωα. O ελλαδικός πολιτισμός στην περίοδο αυτή μπαίνει σε ένα νέο στάδιο, με γρηγορότερους ρυθμούς ανάπτυξης, διαγράφοντας μια λαμπρή τροχιά. Η προνομιούχος θέση που έχει η Κρήτη σε ολόκληρο το μεσογειακό χώρο, της επέτρεψε να εξελιχθεί σε κραταιά ναυτική δύναμη, με τα Μινωικά πλοία να οργώνουν το Αιγαίο Πέλαγος, από τις δυτικές ακτές της Μικράς Ασίας ως την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο. Βρισκόμενη ανάμεσα σε τρεις ηπείρους, αποτέλεσε χώρο συνάντησης των ρευμάτων όλων των μεγάλων πολιτισμών της εποχής, όπως ο Μεσοποταμιακός και ο Αιγυπτιακός. Ο κρητικός πολιτισμός αφομοίωσε αυτές τις επιρροές, τις επεξεργάστηκε και τις μετουσίωσε εν τέλει στο ιδιότυπο Μινωικό μοντέλο πολιτισμού, ένας πολιτισμός που καθιέρωσε νέους τρόπους ζωής και νέες αντιλήψεις για την τέχνη, την αισθητική και το ανθρώπινο πνεύμα. "Εδώ" -γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης στην "Αναφορά στον Γκρέκο"- "η ψυχή της Ελλάδας εξετέλεσε τη μοιραία της αποστολή: έφερε το θεό στην κλίμακα του ανθρώπου. Τα τεράστια, ασάλευτα αιγυπτιακά ή ασσυριακά αγάλματα έγιναν εδώ, στην Κρήτη, μικρά χαριτωμένα. Το σώμα κινήθηκε, το στόμα χαμογέλασε και το πρόσωπο και το μπόι του θεού πήρε το πρόσωπο και το μπόι του ανθρώπου".
Γύρω στο 1.700 π.Χ. ο Μινωικός πολιτισμός φτάνει στη μεγαλύτερη άνθησή του. Τα πλούσια ευρήματα της εποχής πιστοποιούν την ύπαρξη μιας κοινωνίας υψηλού πολιτισμού, ανοιχτή προς τις ξένες επιδράσεις και ιδιαίτερα προηγμένης. Τεχνική εξειδίκευση, τέχνη μοναδικής ομορφιάς, εξεζητημένη αρχιτεκτονική και κοινωνική οργάνωση, πλούσια θρησκευτικά τελετουργικά, επιστήμη και εκτεταμένες εμπορικές σχέσεις με τους πιο προηγμένους λαούς της ανατολής, συνθέτουν το θαύμα του Μινωικού πολιτισμού. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από τα κέντρα του Μινωικού πολιτισμού απουσιάζουν παντελώς τα αμυντικά συστήματα που βρίσκουμε σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, γεγονός που έχει ερμηνευτεί στη βάση της περίφημης "Μινωικής ειρήνης" που εγγυούταν την ασφάλεια του πολιτισμού. Η μακρόχρονη ειρήνη που εδραιώνεται με αυτό το σύστημα, βοηθά καθοριστικά στην οικονομική και πολιτισμική άνθηση του νησιού.
Εκτός από υψηλή τέχνη και σφριγηλή οικονομική δραστηριότητα, οι Μινωίτες είχαν επίσης επινοήσει και ένα σύστημα γραφής, που ονομάστηκε Γραμμική Α', λόγω του ότι αποτελούταν από γραμμικά σύμβολα. Η Μινωική γραφή ήταν ανατολικής προέλευσης, αλλά στη μορφή που τη γνωρίζουμε αποτελεί ιδιαίτερη κρητική προσαρμογή και επινόηση. Αυτή η κρητική, προ-αλφαβητική μορφή γραφής ήταν ουσιαστική η πρώτη γραφή της Ευρώπης. Ο Δίσκος της Φαιστού, το αρχαιότερο γραπτό μνημείο της Μινωικής Κρήτης που βρέθηκε το 1.908 μ.Χ. στα ανάκτορα της Φαιστού, αναπαριστά αυτό το σύστημα γραφής το οποίο, όπως και τα αρχαιότερα ιερογλυφικά, δεν έχει ακόμη αποκωδικοποιηθεί. Ωστόσο, οι μελετητές συγκλίνουν στο ότι η γραφή χρησιμοποιούνταν για την αρχειοθέτηση συναλλαγών εμπορικού τύπου και την καταγραφή χώρων και αντικειμένων και όχι για αφηρημένες έννοιες. Εκτός από τη γραφή, η Κρήτη ήταν η πρώτη περιοχή στην Ευρώπη όπου εμφανίστηκαν μορφές συστηματικής διαχείρισης της γνώσης, δηλαδή εφαρμογές των θετικών επιστημών όπως τα μετρικά συστήματα, τα μαθηματικά και η γεωμετρία, των οποίων την άριστη γνώση οι Μινωίτες απέδειξαν με τα περίφημα αρχιτεκτονήματά τους, τα ανάκτορα, στα κέντρα της Κνωσού, της Φαιστού, της Ζάκρου και των Μαλίων.
Η βίαιη έκρηξη του ηφαιστείου της γειτονικής Θήρας, στα τέλη του 16ου αιώνα π.Χ., προκάλεσε μεγάλες καταστροφές και στην Κρήτη, πλήττοντας τα Μινωικά ανάκτορα, καταστρέφοντας ολόκληρες πόλεις και αφανίζοντας τις καλλιέργειες. Οι κρητικές κοινότητες συνήλθαν σε σύντομο χρονικό διάστημα, όμως η φάση της αναγέννησης διακόπηκε απότομα γύρω στα 1.450 π.Χ. από ένα δεύτερο κύμα καταστροφών που προκάλεσε ένα νέος κατακλυσμιαίος σεισμός. Πληθυσμοί από την Αργολίδα που, ύστερα από την πρώτη έκρηξη, έλεγχαν μεγάλο μέρος των Κυκλάδων, εκμεταλλευόμενοι το κενό εξουσίας που δημιούργησε η νέα φυσική καταστροφή, εισέβαλαν στο νησί επιβάλλοντας ένα νέο πολιτικό σύστημα. Ήταν η τελευταία σελίδα του λαμπρού Μινωικού πολιτισμού και η αρχή ενός άλλου σπουδαίου πολιτισμού, που έμεινε στην ιστορία ως Μυκηναϊκός πολιτισμός.
Ο ΥΠΕΡΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Απεστάλη: 13/08/2005, 14:01:45
