Σε τελευταία ανάλυση , ο υπολογιστής , η πιο αξιόλογη επινόηση του 20ου αιώνα , φαίνεται να εκτελεί ένα αξιοσημείωτο πλήθος λειτουργιών που εκ πρώτης όψεως μοιάζουν με τις λειτουργίες της νόησης .

Έχουν ειπωθεί εντελώς ανόητα πράγματα όσον αφορά την ικανότητα των μηχανών που σκέφτονται . Στο μεγαλύτερο μέρος της αυτή η ανοησία προκύπτει από την αναλογία μεταξύ σκέψης και λογικής .

Είναι αναμφισβήτητο το γεγονός ότι οι υπολογιστές εκτελούν λογικές λειτουργίες .

Το κώλυμα όμως είναι ότι οι λογικές λειτουργίες καθεαυτές που εκτελούνται σε έναν υπολογιστή μοιάζουν τόσο λίγο με τη σκέψη όσο μοιάζουν τα φυσικά γεγονότα της πρόσθεσης αριθμών σε έναν πίνακα με ό,τι συμβαίνει στον εγκέφαλο ενός μαθηματικού όταν κάνει αριθμητικές πράξεις ή δημιουργεί αριθμητική .

Για να δούμε πώς προέκυψε αυτή η σύγχυση , πρέπει να διερευνήσουμε τη θεωρία που βρίσκεται πίσω από τους ψηφιακούς υπολογιστές .

Αυτή η θεωρία οφείλεται ως ένα μεγάλο βαθμό στο έργο ενός βρετανού μαθηματικού του Alan Turing .

Ο Turing επινόησε ένα ισχυρό σύνολο μαθηματικών ιδεών , μία από τις οποίες είναι γνωστή ως μηχανή Turing .

Καθόρισε μια αφηρημένη τάξη αυτομάτων και έδειξε ότι κάθε μέλος αυτής της τάξης μπορεί να υπολογίσει οποιοδήποτε στοιχείο μιας μεγάλης τάξης λειτουργιών . (Όλοι οι υπολογιστές , εκτός από λίγους εξειδικευμένους , είναι μηχανές Turing) . Μια μηχανή Turing είναι μια μηχανή πεπερασμένου πλήθους καταστάσεων με μια άπειρου μήκους ταινία . Σε κάθε τετράγωνο αυτής της ταινίας μπορεί να γράψει ή 0 ή 1 και μπορεί να μετακινήσει την ταινία κατά ένα τετράγωνο (που περιέχει μόνο ένα τέτοιο ψηφίο) προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά . Έχει οδηγίες που περιέχουν συνθήκες και λειτουργίες , και εκτελεί μια λειτουργία αν ικανοποιείται μια ιδιαίτερη συνθήκη . Η συνθήκη καθορίζεται από το σύμβολο που βρίσκεται πάνω στην ταινία κάτω από την κεφαλή ανάγνωσης – εγγραφής , καθώς και από την κατάσταση της μηχανής . Μια δεδομένη λειτουργία είναι κάποια από τις τέσσερις που περιγράφονται παραπάνω , μετά την οποία περνά στην επόμενη κατάσταση που ορίζεται από το πρόγραμμα . Μια “καθολική μηχανή Turing” μπορεί να προσομοιώνει οποιαδήποτε ειδική μηχανή Turing . (Οι ειδικές μηχανές Turing μπορεί να έχουν διαφορετικούς μηχανισμούς και εξαρτήματα , εφόσον υπακούουν στην περιγραφή του Turing) .

Σε αυτό το σημείο , μπαίνουμε στον πειρασμό να διαπράξουμε ένα κατηγορικό σφάλμα . Ένα πειστικό σύνολο επιχειρημάτων ορίζει ότι αν μπορώ να περιγράψω μια αποτελεσματική μαθηματική διαδικασία (έναν αλγόριθμο , όπως είναι ο τεχνικός της όρος) , τότε αυτή η διαδικασία μπορεί να εκτελεστεί από μια μηχανή Turing . Γενικότερα , γνωρίζουμε ότι κάθε αλγόριθμος ή αποτελεσματική διαδικασία μπορεί να εκτελεστεί από οποιαδήποτε καθολική μηχανή Turing . Η ύπαρξη καθολικών μηχανών υποδηλώνει ότι ο μηχανισμός λειτουργίας τους δεν έχει καμία σπουδαιότητα .

Αυτό μπορεί να αποδειχτεί ότι αληθεύει στον πραγματικό κόσμο αν εκτελέσουμε ένα δεδομένο πρόγραμμα σε δύο ψηφιακούς υπολογιστές τελείως διαφορετικής κατασκευής ή μηχανικού σχεδιασμού και αποκομίσουμε επιτυχώς ταυτόσημα αποτελέσματα .

Με βάση αυτές τις ιδιότητες , οι λειτουργίες του εγκεφάλου θεωρήθηκαν αποτέλεσμα μιας “λειτουργικής” διαδικασίας , που υποστηρίζεται ότι μπορεί να περιγραφεί με έναν τρόπο όμοιο με εκείνον που χρησιμοποιείται στους αλγόριθμους .

Αυτή η άποψη ονομάζεται “λειτουργισμός” (και σε μια από τις δριμύτερες μορφές της , λειτουργισμός των μηχανών Turing) .

Ο λειτουργισμός δέχεται ότι η ψυχολογία μπορεί να περιγραφεί ικανοποιητικά με αναφορά στη “λειτουργική οργάνωση του εγκεφάλου” – με τον ίδιο σχεδόν τρόπο με τον οποίο το λογισμικό καθορίζει την απόδοση του υλικού μέρους του υπολογιστή .

Ο λειτουργισμός ενδιαφέρεται όχι μόνο για τις λειτουργίες που εκτελούνται από διάφορα συστήματα , αλλά και για τις σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ των εξαρτημάτων τους , ιδιαίτερα στο βαθμό που προκαλούν τη διαμόρφωση άλλων σχέσεων . Οι λειτουργιστικές θεωρίες αδιαφορούν για τη μηχανική υλοποίηση ενός συστήματος , και έτσι πραγματεύονται με αφηρημένους όρους αυτές τις σχέσεις .

Για το λειτουργισμό , αυτό που κάνει ο εγκέφαλος μπορεί να περιγραφεί ικανοποιητικά με αλγόριθμους .

Επιπλέον , η ιστολογική οργάνωση και σύνθεση του εγκεφάλου δεν πρέπει να μας ενδιαφέρει από τη στιγμή που ο αλγόριθμος “τρέχει” ή φτάνει σε έναν επιτυχή τερματισμό . (Αυτή η “φιλελεύθερη” θέση , σύμφωνα με την οποία η παρουσία ιδιαίτερων ειδών εγκεφαλικού ιστού δεν είναι αναγκαία , κατακλύζει τη σύγχρονη γνωστική ψυχολογία) .

Αν δεχτούμε την εν λόγω θέση , μια ανάλυση που προέρχεται από την τυπική λογική (γνωστή ως θέση του Church) υποδεικνύει ότι αν υπάρχει κάποια συνεπής υπολογιστική μέθοδος που δίνει τη λύση ενός προβλήματος ως τον τερματισμό της , τότε υπάρχει μια μέθοδος που μπορεί να εκτελεστεί σε μια μηχανή Turing και να δώσει ακριβώς τα ίδια αποτελέσματα .

Για τα προβλήματα που μπορούν να λυθούν με συνέπεια μέσα σε καθορισμένο πεπερασμένο χρόνο , μια μηχανή Turing είναι τόσο ισχυρή όσο οποιαδήποτε άλλη οντότητα για την επίλυση του προβλήματος , συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου .Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση , ή ο εγκέφαλος είναι ένας υπολογιστής , ή ο υπολογιστής είναι ένα ικανοποιητικό μοντέλο όλων όσα επιτελεί ο εγκέφαλος .

Αυτό το είδος ανάλυσης αποτελεί το υπόβαθρο της λεγόμενης σήμερα υπόθεσης των “συστημάτων φυσικών συμβόλων” , βάσει της οποίας διεξάγεται το μεγαλύτερο μέρος των ερευνών που αφορούν την τεχνητή νοημοσύνη .

Σύμφωνα με αυτή την υπόθεση , οι γνωστικές λειτουργίες τελούνται με το χειρισμό συμβόλων σύμφωνα με κανόνες .

Στα συστήματα φυσικών συμβόλων , τα σύμβολα αναπαριστώνται σε ένα πρόγραμμα ως καταστάσεις φυσικών αντικειμένων . Σειρές συμβόλων χρησιμοποιούνται για να αναπαραστήσουν τα αισθητηριακά σήματα εισόδου , τις κατηγορίες , τις συμπεριφορές , τη μνήμη , τις λογικές προτάσεις , και πράγματι όλες τις πληροφορίες με τις οποίες ασχολείται το σύστημα .

Οι λειτουργίες που χρειάζονται για το μετασχηματισμό σειρών συμβόλων εισόδου σε σειρές συμβόλων εξόδου είναι υπολογισμοί , και , κατά συνέπεια , σύμφωνα με την υπόθεση των συστημάτων φυσικών συμβόλων, είναι δυνατόν να εκτελεστούν από οποιαδήποτε κατάλληλα προγραμματισμένη μηχανή Turing .

Όπως έχω ήδη αναφέρει , αυτές οι λειτουργίες είναι καθαρά τυπικής φύσης .

Δηλαδή , είναι δυνατόν να εκτελεστούν χωρίς καμία αναφορά στις σημασίες των συμβόλων που εμπλέκονται στη διαδικασία .

Ο ιδιαίτερος σχεδιασμός της υπολογιστικής συσκευής που λειτουργεί σύμφωνα με αυτούς τους συντακτικούς κανόνες δεν ενδιαφέρει παρά μόνο στο βαθμό που πρέπει να ικανοποιεί κάποιες απαιτήσεις ταχύτητας και χωρητικότητας μνήμης για να μπορεί να ολοκληρώνει το έργο της σε εύλογο χρόνο .

Οι λόγοι είναι πολλοί , αλλά πριν ασχοληθούμε με αυτούς , θα ήθελα να θυμίσω ότι τα συστήματα φυσικών συμβόλων συνδέονται με το επιχείρημα του λειτουργισμού (που έχει πολλές παραλλαγές , κοινό στοιχείο των οποίων αποτελεί η ιδέα περί τυπικής αιτίας) .

Αν κάποια από τις μορφές του λειτουργισμού είναι μια ορθή θεωρία της νόησης , τότε ο εγκέφαλος είναι πράγματι ανάλογος με μία μηχανή Turing . Σε αυτή την περίπτωση , η κατάλληλη περιγραφή τόσο του εγκεφάλου όσο και της μηχανής Turing έγκειται στο επίπεδο των συμβολικών αναπαραστάσεων και των αλγορίθμων , όχι της βιολογίας .

Δεν επιβάλλουν όλες οι θεωρίες του λειτουργισμού έναν τόσο μεγάλο βαθμό ταύτισης των διαδικασιών της νόησης με τις διαδικασίες των μηχανών Turing .

Η πιο ισχυρή θέση , που διατυπώθηκε αρχικά από τον Hilary Purtman και είναι γνωστή ως “λειτουργισμός των μηχανών Turing”, προϋποθέτει ως αξίωμα ότι και οι δύο τύποι διαδικασιών είναι απολύτως όμοιοι .

Σήμερα , αυτή η άποψη δεν είναι ευρέως αποδεκτή . Μάλιστα έχει απορριφθεί και από τον ίδιο τον Putman .

Ασθενέστερες μορφές λειτουργισμού δεν αξιώνουν απόλυτη ισοδυναμία μεταξύ των καταστάσεων του εγκεφάλου και των καταστάσεων της μηχανής Turing .

Ωστόσο , όλες οι μορφές λειτουργισμού υποστηρίζουν ότι δύο συστήματα που βρίσκονται σε ισόμορφες λειτουργικές καταστάσεις πρέπει να βρίσκονται και σε ταυτόσημες γνωστικές καταστάσεις , όποιες κι αν είναι οι διαφορές της φυσικής τους σύστασης . Αυτό το συμπέρασμα σχετίζεται στενά με μερικά αποτελέσματα του Turing όσον αφορά τον καθολικό υπολογισμό .

Και τώρα η χαριστική βολή (στην πραγματικότητα , πολλαπλές βολές) !

Η ανάλυση της εξέλιξης , της ανάπτυξης και της δομής του εγκεφάλου αποδεικνύει εντελώς απίθανο το να είναι ο εγκέφαλος μηχανή Turing .

Ο εγκέφαλος παρουσιάζει τεράστια ατομική δομική ποικιλότητα σε πολλά επίπεδα οργάνωσης .

Η μελέτη του τρόπου με τον οποίο αναπτύσσεται ο εγκέφαλος δείχνει ότι είναι μια εξαιρετικά μεταβλητή δομή .

Πράγματι , ένας απλός υπολογισμός καταδεικνύει το γονιδίωμα ενός ανθρώπινου όντος (το σύνολο των γονιδίων ενός ατόμου) δεν αρκεί για να καθορίσει τη συναπτική δομή του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου .

Εξάλλου , η συμπεριφορά κάθε οργανισμού είναι βιολογικά εξατομικευμένη και εξαιρετικά ποικίλη , είτε αυτός ο οργανισμός καταγράφει και περιγράφει υποκειμενικές εμπειρίες , όπως μπορούν να κάνουν τα ανθρώπινα όντα , είτε όχι .

Ένας παρόμοιος συλλογισμός οδήγησε τον Putman να αποκηρύξει το αρχικό του λειτουργιστικό μοντέλο καθώς και άλλα μοντέλα που εξαρτώνται από αυτό .

Το κύριο επιχείρημά του είναι ότι οι ψυχολογικές καταστάσεις , συμπεριλαμβανομένων των προτασιακών (“πιστεύω ότι Α” , “επιθυμώ Α” κτλ.) δεν είναι δυνατόν να περιγραφούν με το υπολογιστικό μοντέλο . Δεν μπορούμε να εξατομικεύσουμε έννοιες και πεποιθήσεις χωρίς να αναφερθούμε στο περιβάλλον .

Ο εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα δεν είναι δυνατόν να μελετηθούν ανεξάρτητα από τις καταστάσεις του κόσμου και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις .

Αυτές οι καταστάσεις , όμως , τόσο οι περιβαλλοντικές όσο και οι κοινωνικές , είναι ακαθόριστες και ανοιχτές . Δεν μπορούν να ταυτοποιηθούν απλά από καμία λογισμική περιγραφή .

Ο λειτουργισμός , ερμηνευόμενος σε αυτό το πλαίσιο ως ιδέα ότι οι προτασιακές στάσεις είναι ισοδύναμες με υπολογιστικές καταστάσεις του εγκεφάλου, δεν είναι βάσιμος .

Ο John Searle , έχει επικρίνει εξίσου σφοδρά τη λειτουργιστική θέση .

Η αντίρρησή του βασίζεται στην ιδέα ότι κανένας καθαρά υπολογιστικός καθορισμός δεν παρέχει ικανές συνθήκες για την εμφάνιση της σκέψης ή προθετικών καταστάσεων .

Το επιχείρημά του (που ισχύει για τη συνείδηση ανώτερης τάξης, του είδους της συνείδησης με το οποίο είμαστε προικισμένοι ως άνθρωποι) είναι ότι τα προγράμματα των υπολογιστών καθορίζονται αυστηρά από την τυπική συντακτική δομή τους , ότι η σύνταξη είναι ανεπαρκής για τη σημασιολογία και ότι , αντίθετα , η ανθρώπινη νόηση χαρακτηρίζεται από το ότι έχει σημασιολογικό περιεχόμενο .

Το σημασιολογικό περιεχόμενο περιλαμβάνει σημασίες , ενώ η σύνταξη καθεαυτήν δεν ασχολείται με σημασίες .

Από αυτή την οπτική γωνία , η απόρριψη του λειτουργισμού είναι προφανής .

Οι υπολογιστές δεν έχουν τέτοια εμπειρία .

Ορισμένοι λειτουργιστές (ίσως η πλειονότητα) περιορίζουν την επιχειρηματολογία τους σε δηλώσεις που αποκλείουν υποκειμενικές ή φαινομενολογικές ιδιότητες .

Με δεδομένα τα επιχειρήματά του , ο Searle θα απέρριπτε τους ισχυρισμούς τους (ορθά κατά την άποψή μου) ως άσχετους με την απαρχή της συνείδησης ή της σκέψης .

Αυτό που διακυβεύεται εδώ είναι η έννοια της σημασίας .

“Η σημασία”, όπως λέει ο Putnam , “είναι προϊόν αλληλεπίδρασης" .

Το ίδιο το περιβάλλον συμβάλλει στον καθορισμό , του σε τι αναφέρονται οι λέξεις ενός ομιλητή ή οι λέξεις μιας κοινότητας” .

Επειδή αυτό το περιβάλλον είναι ανοιχτό , δεν επιδέχεται καμία εκ των προτέρων περιεκτική περιγραφή με όρους αποτελεσματικών διαδικασιών .

Τα επιχειρήματα που αφορούν τη σημασιολογία και τη σημασία είναι πολύ σπουδαία για κάθε θεωρία της συνείδησης (και της σκέψης) , κανονική αναφορά της οποίας είναι η δική μας φαινομενική εμπειρία ως ανθρώπων και η ικανότητά μας να περιγράφουμε αυτή την εμπειρία ως ανθρώπων και η ικανότητά μας να περιγράφουμε αυτή την εμπειρία μέσω της γλώσσας .

Ας προσέξουμε τη διαφορά από τους υπολογιστές .

Όσον αφορά τους συνηθισμένους υπολογιστές , δεν έχουμε μεγάλη δυσκολία να δεχτούμε τη λειτουργιστική άποψη , εφόσον η μόνη σημασία των συμβόλων που βρίσκονται στο πρόγραμμά του και των εσωτερικών καταστάσεων του επεξεργαστή είναι η σημασία που τους αποδίδεται από έναν άνθρωπο – προγραμματιστή.

Δεν υπάρχει καμία ασάφεια στην ερμηνεία των φυσικών καταστάσεων ως συμβόλων , διότι τα σύμβολα αναπαριστώνται ψηφιακά σύμφωνα με κανόνες σύνταξης .Το σύστημα είναι σχεδιασμένο να μεταπηδά γρήγορα από μια ορισμένη κατάσταση σε μια άλλη και να αποφεύγει τις περιοχές μετάβασης που υπάρχουν ανάμεσά τους . Από ηλεκτρική άποψη , κάθε στοιχείο ταλαντεύεται πάντοτε είτε προς το “μηδέν” είτε προς το “ένα” .

Οι μικρές αποκλίσεις που ωστόσο συμβαίνουν στις φυσικές παραμέτρους (επίπεδα θορύβου για παράδειγμα) δεν λαμβάνονται υπόψη , βάσει προσυμφωνίας και σχεδιασμού .

Ένας από τους στόχους όλων αυτών των συμβάσεων είναι να εξασφαλιστεί ότι οποιεσδήποτε διαφορές παρουσιάζονται μεταξύ δύο συστημάτων εξαιτίας των διαφορετικών τρόπων με τους οποίους αναπαριστούν φυσικά τα σύμβολα δεν θα έχει στην πραγματικότητα καμία σημασία .

Οι διαφορές όσον αφορά το υλικό μέρος δεν αποτελούν πρόβλημα εφόσον αυτό λειτουργεί σωστά . Ας θυμηθούμε , όμως , ότι αυτή η δυνατότητα μεταφοράς των λειτουργιστικών συστημάτων από μια εφαρμογή του υλικού μέρους σε μια άλλη έχει ένα αντίτιμο : οι πρωτογενείς λειτουργικές διαδικασίες πρέπει αναγκαστικά να επιτελούνται με συμβολικές αναπαραστάσεις της πληροφορίας .

Η επιπόλαιη αναλογία με τους ψηφιακούς υπολογιστές καταρρέει για διάφορους λόγους .

Το πρόγραμμα που διαβάζεται από έναν υπολογιστή φέρει σαφή σύμβολα που έχουν επιλεγεί από ένα πεπερασμένο σύνολο .

Αντίθετα , τα αισθητηριακά σήματα που έχει στη διάθεσή του το νευρικό σύστημα είναι πραγματικά αναλογικής φύσης και συνεπώς δεν είναι ούτε σαφή ούτε πεπερασμένα .

Οι υπολογιστές έχουν εξ ορισμού ένα πεπερασμένο πλήθος εσωτερικών καταστάσεων , ενώ το πλήθος των καταστάσεων τις οποίες μπορεί να προσλάβει το ανθρώπινο νευρικό σύστημα (για παράδειγμα , με την αναλογική ρύθμιση της έντασης μεγάλου πλήθους συνάψεων μέσα στις νευρωνικές συνδέσεις) φαίνεται απεριόριστο .

Οι μεταβάσεις των υπολογιστών από μια κατάσταση σε κάποια άλλη είναι απόλυτα ντετερμινιστικές , ενώ εκείνες των ανθρώπων μοιάζουν εξαιρετικά απροσδιόριστες .

Η ανθρώπινη εμπειρία δεν βασίζεται σε μια τόσο απλή αφαίρεση όπως των υπολογιστών .

Για να διαμορφώσουμε τις “σημασίες” μας , πρέπει να μεγαλώσουμε και να επικοινωνήσουμε μέσα σε μια κοινωνία .

Η αφηρημένη ομορφιά των υπολογιστών είναι σαγηνευτική . Ωστόσο , ακόμη και στην επιστήμη , όπου συνήθως προσφέρει μεγάλη ισχύ στη σκέψη μας , πρέπει να προφυλάσσεται κανείς από την υπέρμετρη αφαίρεση . Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η αφαίρεση είναι γελοία .

• O λογιστής πρότεινε αναδιάρθρωση του προϋπολογισμού .

• Ο μηχανικός υπέδειξε επιδιορθώσεις στον στίβο και βελτιώσεις στο σύστημα απορροής των ομβρίων υδάτων .

• Ο φυσικός , όταν ήρθε η σειρά του , πλησίασε στο μαυροπίνακα , σχεδίασε έναν κύκλο και είπε : “Ας υποθέσουμε ότι το άλογο είναι μια σφαίρα . . .”

Σε αντίθεση με τους υπολογιστές , οι τρόποι απάντησης του νευρικού συστήματος εξαρτώνται από την ατομική ιστορία κάθε συστήματος , διότι μόνο μέσω των αλληλεπιδράσεων με τον κόσμο επιλέγονται οι κατάλληλοι τρόποι απάντησης .

Η ποικιλία των εμπειριών που βιώνονται από κάθε άτομο εισάγει ποικιλότητα όχι μόνο ανάμεσα σε διαφορετικά νευρικά συστήματα , αλλά και μέσα σε ένα και μόνο σύστημα στην πορεία του χρόνου .

Η ύπαρξη εκτεταμένης ποικιλότητας σε ατομικό επίπεδο μέσα στα γνωστικά συστήματα αντιβαίνει στο θεμελιώδες αίτημα του λειτουργισμού , σύμφωνα με το οποίο η σημασία των αναπαραστάσεων είναι ανεξάρτητη από τη φυσική τους υλοποίηση .

Έτσι , φαίνεται ότι για να επιτευχθεί ένα σημαντικό επίπεδο γνωστικής απόδοσης πρέπει να εγκαταλειφθεί η ανεξαρτησία της φυσικής υλοποίησης , αυτό το πολύτιμο χαρακτηριστικό των λειτουργιστικών συστημάτων . (Αυτό δεν σημαίνει ότι εγκαταλείποντας τη φιλελεύθερη θέση του λειτουργισμού , πρέπει να υιοθετήσουμε την ακραία σωβινιστική θέση πως η χημεία του άνθρακα , οι υγροί ιστοί κ.τ.λ. είναι στοιχεία τελείως απαραίτητα για την εμφάνιση της γνωστικής λειτουργίας . Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο τα τεχνήματα δεν θα ήταν δυνατόν να κατασκευαστούν) .

Όποιον τύπο εσωτερικών αναπαραστάσεων κι αν χρησιμοποιεί ένα λειτουργιστικό σύστημα , απαιτείται μια διαδικασία καθορισμού της σημασίας των ατομικών μονάδων (των συμβόλων ή των γενικεύσεών τους) και των συνδυασμών των μονάδων σε αυτές τις αναπαραστάσεις .

Δεν είναι εύκολο να διαπιστώσουμε πώς , αν δεν υπάρχει κάποιος προγραμματιστής , θα μπορούσε να κατασκευαστεί ένας μηχανισμός ικανός να αποδίδει μια σημασία στις συντακτικές αναπαραστάσεις διατηρώντας τον αυθαίρετο χαρακτήρα τους , ο οποίος αποτελεί ουσιώδες μέρος της λειτουργιστικής θέσης .

Αυτή , λοιπόν , είναι η οδυνηρή κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε : δεν έχουμε κανέναν προγραμματιστή , κανένα ανθρωπάριο μέσα στο κεφάλι μας .

Δεν θα μπορούσα να κλείσω εδώ χωρίς να αναφέρω ότι τα τελευταία χρόνια έχει επιτελεστεί μεγάλος όγκος εργασιών όσον αφορά τα “συνδετιστικά” μοντέλα , ή μοντέλα “νευρωνικών δικτύων” , των αντιληπτικών και γνωστικών διαδικασιών .

Πρόκειται για τυπικά μοντέλα στα οποία οι συνδέσεις μεταξύ των στοιχείων του δικτύου υφίστανται τρποποιήσεις που αναλογούν χονδρικά με εκείνες τις οποίες υφίστανται οι συνάψεις . Υποθέτω ότι αυτό δικαιώνει τον μεταφορικό όρο “νευρωνικός”, όμως από πολλές απόψεις η μεταφορά είναι υπερβολική .

Πολλά από τα εν λόγω μοντέλα έχουν ως αφετηρία υποθέσεις που αφορούν τη φύση ευφυών συστημάτων παρόμοιες με εκείνες που διατυπώνονται από τους ειδικούς της τεχνητής νοημοσύνης.

Εντούτοις , σε αντίθεση με τις κλασικές εργασίες που αφορούν την τεχνητή νοημοσύνη , αυτά τα μοντέλα χρησιμοποιούν διαδικασίες κατανεμημένες σε δίκτυα , και οι μεταβολές στις συνδέσεις γίνονται εν μέρει χωρίς αυστηρό προγραμματισμό .

Ωστόσο , τα συνδετιστικά συστήματα χρειάζονται έναν προγραμματιστή ή χειριστή ο οποίος καθορίζει τις εισόδους και τις εξόδους τους , και χρησιμοποιούνται αλγόριθμοι για την επίτευξη αυτού του καθορισμού . Ενώ τα συστήματα επιτρέπουν μεταβολές ως αποτελέσματα “εμπειρίας” , ο μηχανισμός αυτής της “μάθησης” προκύπτει από ένα σύνολο οδηγιών και όχι μέσω επιλογής .

Αντίθετα από τα επιλεκτικά συστήματα που επιτελούν κατηγοριοποιήσεις με βάση κάποιες αξίες , (οι απαντήσεις και όχι οι αξίες) των συνδετιστικών συστημάτων καθορίζονται εκ των προτέρων και επιβάλλονται στο σύστημα από έναν άνθρωπο – χειριστή υπό κατάλληλες συνθήκες και παρουσία ενός αναδραστικού μηχανισμού διόρθωσης σφαλμάτων , ώστε να επιτευχθεί μάθηση .

Οι αρχιτεκτονικές των “νευρωνικών δικτύων” ( “συνδετιστικών μοντέλων” ) δεν ανταποκρίνονται στη βιολογική πραγματικότητα , και τα “δίκτυα” λειτουργούν με έναν τρόπο τελείως διαφορετικό απ’ ότι το νευρικό σύστημα .

Χρησιμοποιούν πυκνές και συμμετρικές διασυνδέσεις υπό την μορφή μητρών .

Γενικά δεν μοιάζουν καθόλου με τις νευρωνικές δομές και την ανατομία του εγκεφάλου που έχομε ήδη περιγράψει .

Αν δεχόμασταν τα “νευρωνικά δίκτυα” ως καθιερωμένο μοντέλο της δομής και της λειτουργίας του εγκεφάλου , θα ήμαστε υποχρεωμένοι να πούμε ότι επιρρωνύουν (επιβεβαιώνουν) την άποψη πως ο εγκέφαλος είναι μια μηχανή Turing .

Παρά το ενδιαφέρον και τη χρησιμότητά τους , τα “νευρωνικά δίκτυα” δεν είναι ικανοποιητικά μοντέλα ή ανάλογα της δομής του εγκεφάλου .

Είτε βασίζεται κανείς στους “ψηφιακούς υπολογιστές” είτε στα “συνδετιστικά μοντέλα” ( “νευρωνικά δίκτυα” ) , βρίσκεται στην ίδια δύσκολη θέση .

Επιπλέον , στα ζώα του πραγματικού κόσμου , οι είσοδοι και οι έξοδοι δεν καθορίζονται από κάποιον προγραμματιστή .

Γίνεται , λοιπόν , φανερό ότι αυτή η αποτυχημένη αναλογία μεταξύ υπολογιστή και εγκεφάλου δεν έχει καμία αξία .

Εντούτοις , αυτό το πεδίο δεν εγκαταλείπεται τόσο εύκολα .

Ένας μεγάλος όγκος εργασιών της γνωστικής ψυχολογίας βασίζεται σε παρόμοιες παρεξηγήσεις όσον αφορά τις υποθέσεις που μπορεί να διατυπώσει κανείς σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου χωρίς να κάνει τον κόπο να μελετήσει πώς είναι κατασκευασμένος ο εγκέφαλος από φυσική άποψη .

Ας στραφούμε λοιπόν σε μερικές από τις δυσκολίες στις οποίες εμπλέκει τη γνωστική ψυχολογία μία από τις κύριες έννοιες της : η ιδέα των νοητικών αναπαραστάσεων .

Όπως συμβαίνει οποτεδήποτε καταβάλλονται σθεναρές προσπάθειες σε κάποιον τομέα , βάσιμες ή μη , έχουν προκύψει πολλά πράγματα που παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον , τόσο για τους επιστήμονες όσο και για τους μη ειδικούς .

Ένα από αυτά τα θετικά αποτελέσματα – και όχι το μικρότερης σημασίας – είναι η κατατρόπωση του αφελούς συμπεριφορισμού .

Την ίδια στιγμή , όμως , έχει ανακύψει μια εντυπωσιακή παρανόηση όσον αφορά τη φύση της σκέψης , του συλλογισμού , της σημασίας και των σχέσεών τους με την αντίληψη , που απειλεί να υπονομεύσει το όλο εγχείρημα .

Το να ανιχνεύσουμε τη φύση αυτής της παρανόησης απαιτεί μεγάλη προσπάθεια , διότι έχει βαθιές ιστορικές , πνευματικές και πρακτικές ρίζες .

Οφείλω να προειδοποιήσω ότι θα εμβαθύνω εδώ σε μερικά πολύπλοκα ζητήματα , την περιγραφή των οποίων δεν μπορώ να απλοποιήσω πέρα από ένα σημείο .

Πριν περάσω σε λεπτομέρειες , θα ήθελα να δώσω μια πρόχειρη εκτίμηση της εν λόγω παρανόησης .

Απορρέει από την ιδέα ότι τα αντικείμενα μέσα στον κόσμο ανήκουν σε σταθερές κατηγορίες , ότι τα πράγματα έχουν ουσιώδη χαρακτηριστικά , ότι οι έννοιες και η γλώσσα στηρίζονται σε κανόνες που αποκτούν σημασία αφού αποδοθούν τυπικά σε σταθερές κατηγορίες του περιβάλλοντος , και ότι η νόηση λειτουργεί μέσω των λεγόμενων νοητικών αναπαραστάσεων .

quote:

---

...και ότι η νόηση λειτουργεί μέσω των λεγόμενων νοητικών αναπαραστάσεων .

---

ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΣΟΥ ΕΛΛΑΣ
ΜΕ ΤΑ ΤΕΚΝΑ ΠΟΥ ΓΕΝΝΑΣ.

quote:

---

ΝΙΚΟΜΑΧΟΣ :

quote:
________________________________________

...και ότι η νόηση λειτουργεί μέσω των λεγόμενων νοητικών αναπαραστάσεων .
________________________________________

Φίλε Κηφέα,με ενδιαφέρει πολύ αυτο και θα ήθελα να γράψεις αναλυτικά.
Αν δεν είναι κόπος.

ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΣΟΥ ΕΛΛΑΣ
ΜΕ ΤΑ ΤΕΚΝΑ ΠΟΥ ΓΕΝΝΑΣ.

---

Ου τα πάντα τοις πάσι ρητά

Υπάρχει όμως μια μειονότητα που υποστηρίζει αντίθετες απόψεις , οι οποίες μοιάζουν σε πολλά σημεία με τις δικές μου .

Αυτοί οι στοχαστές προέρχονται από πολλά πεδία : από τη γνωστική ψυχολογία , τη γλωσσολογία , τη φιλοσοφία και τις νευροεπιστήμες .

Ανάμεσά τους , οι Searle , Hilary Putman , Ruth Garett Millikan , George Lakoff , Ronald Langacker , Benny Shanon , Alan Gauld , Claes von Hofsten , Jerome Bruner .

Αναμφίβολα υπάρχουν και άλλοι .

Μου αρέσει να φαντάζομαι ότι όλοι αυτοί ανήκουν σε μια Λέσχη Ρεαλιστών , μια διάσπαρτη ομάδα ανθρώπων που οι απόψεις τους συγκλίνουν και των οποίων ελπίδα είναι ότι κάποια μέρα οι φωνασκοί επαγγελματίες της γνωστικής ψυχολογίας και οι συχνά αυτάρεσκοι εμπειριστές των νευροεπιστημών θα καταλάβουν ότι χωρίς να το ξέρουν έχουν εξαπατήσει τον εαυτό τους .

Οι απόψεις αυτής της μειονότητας αντανακλώνται σε ό,τι έχω να πω , αλλά προφανώς ποικίλουν από ερευνητή σε ερευνητή .

Ακρως ενδιαφέρον.

Η κεντρική ιδέα στην οποία βασίζεται μεγάλο μέρος της σύγχρονης γνωστικής ψυχολογίας είναι αυτή των νοητικών αναπαραστάσεων .

Πρόκειται για αναπαραστάσεις αφηρημένες και συμβολικές (δηλαδή αντιπροσωπεύουν κάποιο πράγμα ή κάποια σχέση) , που σχηματίζονται με έναν καλά ορισμένο τρόπο και ακολουθούν κανόνες που συνιστούν μια σύνταξη .

Υποτίθεται ότι συνδέονται σημασιολογικά με τον κόσμο μέσω σταθερών και καθορισμένων σχέσεων , καθώς και μέσω της σημασιολογικής απόδοσης συμβόλων σε αντικείμενα που ανήκουν σε κλασικές κατηγορίες .

Οι αναπαραστάσεις είναι απαραίτητες για τη διαμόρφωση “εσωτερικών μοντέλων του κόσμου” .

Η ιδέα περί εσωτερικών μοντέλων ακολουθεί τις αρχικές υποδείξεις του K. J. W. Craik και , από αυτή την άποψη , οι εσωτερικές αναπαραστάσεις αντιστοιχούν σε εξωτερικές δομές του κόσμου .

Οι αναπαραστάσεις είναι είτε προτασιακές , περιλαμβάνουν δηλαδή έννοιες και σχέσεις μεταξύ εννοιών , είτε νοητικές εικόνες .

Πηγή των εικόνων είναι η αντίληψη , η οποία από αυτή την άποψη είναι μια μορφή υπολογισμού , σύμφωνα με τις γόνιμες ιδέες του David Marr .

Οι υπολογισμοί που γίνονται στις νοητικές δομές διέπονται από ένα σύστημα κανόνων (ή μια σύνταξη) και από τις ίδιες τις αναπαραστάσεις .

Το όλο σύστημα των αναπαραστάσεων διαμορφώνει μια lingua mentis , τα νοησιακά , μια γλώσσα της σκέψης.

Πώς αντιμετωπίζει αυτή η άποψη το πρόβλημα της προθετικότητας ;

Πιθανώς δηλώνοντας ότι η σημασία προκύπτει από την αντιστοίχιση συντακτικών δομών που διέπονται από κανόνες σε καθορισμένα και σταθερά αντικείμενα ή σχέσεις του κόσμου .

Μια τέτοια σημασιολογία είναι εξαντλητική και καθορισμένη , και μαζί με την υποκείμενη σύνταξη παρέχει ένα πλαίσιο για τη διαμόρφωση ενός μοντέλου της νόησης .

Πώς προέκυψε αυτή η λειτουργιστική , υπολογιστική θεώρηση της νόησης , τόσο πολύ τυπική και ανεξάρτητη από την ύλη ;

Πώς θα μπορούσε να αποδεχτεί κανείς μια τόσο αφηρημένη άποψη για την ανθρώπινη γνώση , τη σκέψη και τη νοητική δραστηριότητα ;

Πριν επικρίνω αυτή την αντίληψη για τη νόηση , ας δούμε και την αντίστοιχη άποψη για τον κόσμο , η οποία αποτελεί ένα από τα θεμέλιά της .

Ο όρος “αντικειμενισμός” χρησιμοποιήθηκε για να χαρακτηρίσει μια θεώρηση του κόσμου που εκ πρώτης όψεως φαίνεται ανεπίληπτη , τόσο επιστημονικά όσο και από την άποψη της κοινής λογικής . (Μία από τις αναλύσεις που θα ακολουθήσω είναι αυτή του Lakoff ) .

Ο αντικειμενισμός υπερβαίνει την υπόθεση του επιστημονικού ρεαλισμού , που προϋποθέτει :

Ότι υπάρχει ένας πραγματικός κόσμος (ο οποίος συμπεριλαμβάνει τους ανθρώπους αλλά δεν εξαρτάται από αυτούς) .

Ότι υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ των εννοιών και του εν λόγω κόσμου .

Ότι αυτή η σύνδεση επιφέρει μια σταθερή γνώση .

Ο αντικειμενισμός δέχεται , πέρα από τον επιστημονικό ρεαλισμό , ότι ο κόσμος έχει μια καθορισμένη δομή που αποτελείται από οντότητες , ιδιότητες και τις αμοιβαίες τους σχέσεις .

Αυτές είναι δυνατόν να οριστούν σύμφωνα με τα κλασικά κριτήρια κατηγοριοποίησης που είναι αναγκαία και ικανά για τον καθορισμό κάθε κατηγορίας .

Ο κόσμος είναι οργανωμένος με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορεί να διαμορφωθεί πλήρως ένα μοντέλο του μέσω αυτών που οι μαθηματικοί και οι λογικολόγοι ονομάζουν συνολοθεωρητικά μοντέλα .

Τα μοντέλα αυτού του είδους , που συναντώνται στη μαθηματική λογική , αποτελούνται από συμβολικές οντότητες που εμφανίζονται μόνες ή σε σύνολα , μαζί με τις σχέσεις τους .

Σε αυτά τα μοντέλα , τα σύμβολα σημασιολογούνται (ή τους αποδίδεται σημασιολογική σημασία) με έναν μοναδικό τρόπο , δηλαδή μέσω της υπόθεσης ότι αντιστοιχούν σε οντότητες και κατηγορίες του κόσμου .

Μερικές από τις κατηγορικές ιδιότητες των πραγμάτων του κόσμου θεωρούνται ουσιώδεις , ενώ άλλες θεωρούνται τυχαίες .

Από το γεγονός της μοναδικής και καλά ορισμένης αντιστοιχίας μεταξύ των συνολοθεωρητικών συμβόλων και των πραγμάτων όπως αυτά ορίζονται από την κλασική κατηγοριοποίηση , μπορεί κανείς να υποθέσει , από αυτή την άποψη , ότι οι λογικές σχέσεις μεταξύ των πραγμάτων του κόσμου υπάρχουν αντικειμενικά .

Έτσι , αυτό το σύστημα συμβόλων υποτίθεται ότι αναπαριστά την πραγματικότητα , και οι νοητικές αναπαραστάσεις πρέπει να είναι είτε αληθείς είτε ψευδείς , ανάλογα με το αν αντικατοπτρίζουν ορθά ή εσφαλμένα την πραγματικότητα .

Σύμφωνα με τον αντικειμενισμό , αυτή η αντιστοιχία με τα πράγματα του κόσμου αποδίδει σημασία στις γλωσσικές εκφράσεις .

Η σημασία βασίζεται σε αυτό τον ορθό ή εσφαλμένο ορισμό της αλήθειας , και η ίδια η σκέψη είναι ένας χειρισμός συμβόλων .

Πράγματι , η αντικειμενιστική άποψη μοιάζει να συμφωνεί σε μεγάλο βαθμό με την κοινή λογική .

Όταν όμως υιοθετείται στο χώρο της επιστήμης , προσεγγίζει τη θέση του Γαλιλαίου .

Με αυτή την έννοια , οι ανθρώπινες ιδέες , οι αποφάνσεις και οι γλώσσες δεν ισχύουν παρά μόνο αν περιορίζονται στη φυσική , στη χημεία και σε κάποια μέρη της βιολογίας .

Θα δούμε ότι , όσο εύλογη κι αν φαίνεται αυτή η άποψη εκ πρώτης όψεως , στην πραγματικότητα είναι αξιοθρήνητα ανακόλουθη και ασύμφωνη με τα γεγονότα .

Γιατί λοιπόν εμφανίστηκε ;

Επειδή , στις σκληρές επιστήμες , μπορεί κανείς να καταφέρει πολλά με αυτή την άποψη .

Όσον αφορά την κλασική χημεία και τη φυσική , η αποσύνδεση της νόησης από τη φύση είναι μια εύλογη προφύλαξη .

Επίσης , πολλά από τα μεγάλα επιτεύγματα της φυσικής οφείλονται στη χρήση του αυστηρού τυπικού συλλογισμού που αποτελεί τον πυρήνα των μαθηματικών και της λογικής .

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα , οι εμβριθείς έρευνες στη μαθηματική λογική από του Gottlob Frege , Giuseppe Peano , Alfred North Whitehead και Bertrand Russel , ακολουθούμενες από τις εργασίες των Stephen Kleene , Emil Post , Alonzo Church , Alan Turing και Kurt Gödel , αποτέλεσαν θριάμβους στον τομέα της ανθρώπινης ανάλυσης της “μηχανικής” της έλλογης σκέψης .

Το άψογο παραγωγικό τυπικό υπόβαθρο των υπολογιστών , η σύνδεση με τη μαθηματική φυσική και η επιτυχία των σκληρών επιστημών έμοιαζαν να μπορούν να επεκτείνονται απεριόριστα .

Υπήρχε μια φυσική τάση να σταματά η φιλοσοφική ανάλυση της επιστημονικής διερεύνησης στην επιφάνεια του ανθρώπινου σώματος (στο δέρμα και τους υποδοχείς του) .

Η συμπεριφορά μπορούσε να αναλυθεί , αλλά όχι και η φαινόμενη εμπειρία .

Έτσι η επιστήμη μπορούσε να παραμένει “εκτατή” όπως το έθεσε ο W. V. Quine , και μπορούσε κανείς να δηλώνει όπως εκείνος ότι “το να υπάρχει κανείς σημαίνει να υπάρχει ως μια συγκεκριμένη τιμή κάποιας μεταβλητής” .

Η υπολογιστική ή αναπαραστατική άποψη είναι μια θεώρηση της φύσης εκ των έξω . Είναι εντυπωσιακή και φαίνεται να επιτρέπει μια όμορφη αντιστοίχιση μεταξύ νόησης και φύσης .

Μια τέτοια αντιστοίχιση , όμως , είναι όμορφη μόνο όταν δεν εξετάζει κανείς τον τρόπο με τον οποίο η νόηση αυτοαποκαλύπτεται πράγματι σε ανθρώπινα όντα που διαθέτουν σώμα .

Όταν αυτή η άποψη εφαρμόζεται στη νόηση in situ , καθίσταται αβάσιμη .

Τα προβλήματα που θέτει η υπολογιστική ή αναπαραστατική θεώρηση της νόησης είναι πολλαπλά , αλλά μπορούμε να τα κατατάξουμε σε διάφορους τύπους αμέσως παρακάτω .

Αυτή η κατάταξη που θα κάνομε , δεν αποτελεί απλώς ζήτημα διευκόλυνσης .

Παρέχει επίσης ένα σχέδιο μάχης σε όποιον επιθυμεί να επιτεθεί σε αυτή την αντίληψη περί νόησης .

Μετά από αυτήν την παράθεση που θα ακολουθήσει θα σκιαγραφήσω τα κύρια επικριτικά επιχειρήματα εναντίον του λειτουργισμού και του αντικειμενισμού .

1) Η αντίληψη και η διάνοια δεν διέπονται από ελαστικές κατηγορίες . Η βιολογία (ιδιαίτερα το έργο του Δαρβίνου) αποδεικνύει ότι ο εσσενσιαλισμός σφάλλει (Rosch , Wittgenstein , Lacoff , Mayr). Η ομοιότητα και η κατηγοριοποίηση δεν είναι το ίδιο πράγμα .

2) Η σκέψη δεν είναι υπερβατική . Εξαρτάται από το σώμα και τον εγκέφαλο . Είναι ενσαρκωμένη . Η νόηση δεν κατοπτρίζει τη φύση (Putman , Millikan , Langacker , Lakoff , Johnson , Searle , Edelman) .

3) Η μνήμη δεν μπορεί να περιγραφεί με εσωτερικούς κώδικες και συντακτικά συστήματα . Επιπλέον , χρειάζεται κανείς ένα εγώ και συνείδηση ανώτερης τάξης για να εξηγήσει την πλήρη εκδήλωση των γλωσσικών ικανοτήτων του (Searle , Shanon , Gauld , Edelman) .

4) Η γλώσσα αποκτάται μέσω αλληλεπίδρασης με άλλους κατά τη διάρκεια μαθησιακών γεγονότων , που επιφέρουν την έναρξη του σχηματισμού συνδέσεων μεταξύ σημασιολογίας και ψυχολογίας . Εξαρτάται από την ύπαρξη εννοιολογικών συστημάτων και αξιών (Pinker , Johnson , Edelman) .

5) Η κάθε νόηση δημιουργεί τη δική της εκδοχή της πραγματικότητας μέσω κοινωνικών και γλωσσικών αλληλεπιδράσεων , και η πραγματικότητα , όπως και η ίδια η βιολογία , εξαρτάται από ιστορικά γεγονότα (Searle , Putman) .

6) Ο υπολογισμός όχι μόνο είναι άυλος , αλλά και δεν μπορεί να εδραιώσει από μόνος του μια σημασιολογημένη σχέση μεταξύ συμβόλων και οντοτήτων του κόσμου (Searle) .

7) Η γνωστική λειτουργία λαμβάνει το περιεχόμενό της από την αναγνώριση των κατάλληλων λειτουργιών μέσα σε ένα σύστημα που εξαρτάται από την εξελικτική ιστορία . Κάθε μέρος μιας κατάλληλης λειτουργίας έχει μια “φυσιολογική” εξήγηση , που περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο το σύστημα κατάφερε ιστορικά να εκτελέσει αυτή τη λειτουργία . Ο ορθολογισμός της σημασίας , η απόδοση μιας σημασίας εκ των άνω , είναι αβάσιμη (Millikan) .

8) Η δομή , η λειτουργία και η διαφοροποίηση του νευρικού Συστήματος, καθώς και η εξέλιξη και η ανάπτυξή του , δεν είναι συμβατές με τη λειτουργιστική άποψη (Edelman) .

Οι περισσότερες από αυτές τις εργασίες αφορούν την εννοιολογική κατηγοριοποίηση στους ανθρώπους , μερικές όμως αφορούν την αντιληπτική κατηγοριοποίηση τόσο στους ανθρώπους όσο και στα ζώα .

Το εντυπωσιακότερο συμπέρασμα που προέκυψε από ποικίλες αναλύσεις και μελέτες είναι ότι οι άνθρωποι δεν κατηγοριοποιούν τα πράγματα ή τα γεγονότα σύμφωνα με κλασικές κατηγορίες .

Κλασικές κατηγορίες είναι εκείνες στις οποίες η ιδιότητα μέλους ορίζεται από ικανές και αναγκαίες συνθήκες .

Ο Wittgenstein ήταν ένας από τους πρώτους που ανέπτυξε κάποιες κριτικές σκέψεις γι’ αυτό το θέμα .

Στοχαζόμενος την οικογενή ομοιότητα , παρατήρησε ότι τα μέλη μιας κατηγορίας είναι δυνατόν να σχετίζονται μεταξύ τους ακόμη κι αν κάποια μέλη δεν έχουν από κοινού καμία από τις ιδιότητες που ορίζουν κλασικά την κατηγορία τους . (Ας υποθέσουμε ότι υπάρχουν n ιδιότητες κατανεμημένες ανάμεσα στα μέλη του συνόλου και ότι αρκούν m ιδιότητες για να έχει κανείς την ιδιότητα μέλους , όπου n μεγαλύτερο του m . Αν m από τις n ιδιότητες εξασφαλίζουν την ιδιότητα μέλους , δύο μέλη δεν χρειάζεται να έχουν καμία κοινή ιδιότητα . Αυτό ορίζει εν μέρει ό,τι ονομάζεται πολυμορφικό σύνολο ) .

Ο Wittgenstein στοχάστηκε επίσης αρκετές άλλες ενδιαφέρουσες ιδέες – ότι ορισμένες κατηγορίες μπορεί να παρουσιάζουν βαθμούς ιδιότητας μέλους αλλά ασαφή όρια και ότι κάποιες άλλες ίσως έχουν μέλη πιο κεντρικά ή πρωτοτυπικά από άλλα .

Οι πιο αξιομνημόνευτοι ανάμεσά τους είναι ο Brent Berlin και ο Paul Kay , που έδειξαν ότι οι ανθρώπινες κατηγορίες χρωμάτων παρουσιάζουν βαθμούς ιδιότητας μέλους και κεντρικότητας , ο Roger Brown , που έδειξε ότι τα παιδιά αρχίζουν να ονομάζουν τα πράγματα σε ένα επίπεδο που δεν είναι ούτε το γενικότερο ούτε το ειδικότερο και η Eleanor Rosch και οι συνεργάτες της , που οι μελέτες τους ήταν ίσως οι πιο γενικές και οι οποίοι ανήγαγαν την ανάλυση της κατηγοριοποίησης σε ερευνητικά εργαλεία ευρείας χρήσης .

Η εργασία της Rosch καταδεικνύει την ύπαρξη οικογενούς ομοιότητας , κεντρικότητας και πρωτοτυπικότητας .

Κατηγορίες όπως “κόκκινο” έχουν ασαφή όρια , ωστόσο περιέχουν κεντρικά μέλη των οποίων ο βαθμός ιδιότητας μέλους , αν μετρηθεί σε μια κλίμακα διαβαθμισμένη από το μηδέν ως το ένα , θα είναι ένα . Αυτές οι κατηγορίες είναι διαβαθμισμένες .

Κατηγορίες όπως “πουλί” έχουν σαφή όρια , αλλά μέσα σε αυτά μερικά πουλιά κρίνονται ως καλύτερα παραδείγματα απ’ ό,τι άλλα , δηλαδή ως περισσότερο “πρωτοτυπικά” .

Η αναγνώριση των μελών μιας κατηγορίας συχνά οργανώνεται γύρω από ένα βασικό επίπεδο – ένα επίπεδο που , στα υποκείμενα στα οποία πειραματίστηκε η Rosch , αυτοαποκαλύπτεται μέσω της ευχέρειας απεικόνισης και ανάμνησης της ιδιότητας μέλους , των δράσεων και της χρήσης .

Η κατηγορία “άλογο” είναι βασικού επιπέδου , όχι όμως και η κατηγορία “τετράποδο” .

Αν δεχτούμε την ύπαρξη της οικογενούς ομοιότητας , δεν θα εκπλαγούμε αν διαπιστώσουμε ότι συχνά δεν υπάρχει καμία καθορισμένη ιεραρχική σχέση μεταξύ ανώτερων και κατώτερων κατηγοριών .

Συνεπές με αυτό είναι το γεγονός ότι οι κατηγορίες έχουν ετερογενή προέλευση :

Οι πραγματικές ιδιότητες τις οποίες οι άνθρωποι χρησιμοποιούν πράγματι για να καθορίσουν την ιδιότητα μέλους σε μια κατηγορία αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και εξαρτώνται από ποικίλες βιολογικές , πολιτισμικές και περιβαλλοντικές μεταβλητές .

Πιο πρόσφατα , o Lance Rips έδειξε πως ούτε η ομοιότητα ούτε η τυπικότητα εξηγούν πλήρως το βαθμό ιδιότητας μέλους σε μια κατηγορία , καθώς και ότι ο συλλογισμός που εμπλέκεται στον καθορισμό της ιδιότητας μέλους είναι συχνά μη παραγωγικός .

Ο Lawrence Barsalou έδειξε επιπλέον ότι ορισμένες κατηγορίες ούτε καν αναπαριστώνται από αμετάβλητες έννοιες . Υπάρχει μεγάλη μεταβλητότητα στις έννοιες που αναπαριστούν μια κατηγορία με τον ίδιο τρόπο , και το ίδιο άτομο αλλάζει τις απόψεις του για την ιδιότητα μέλους σε μια κατηγορία σε διαφορετικά πλαίσια αναφοράς .

Συνεπείς με αυτές τις ιδέες είναι οι μελέτες των Daniel Kahneman και Amos Tversky , που έδειξαν ότι οι αποφάσεις που παίρνουν οι άνθρωποι και οι κατηγορικές κρίσεις στις οποίες προβαίνουν παραβιάζουν νόμους των πιθανοτήτων τέτοιους όπως ο νόμος της σύζευξης , σύμφωνα με τον οποίο η σύζευξη δεν είναι ποτέ πιθανότερη από καθένα στοιχείο της . Σε κάποια πλαίσια αναφοράς , μερικοί άνθρωποι στην πραγματικότητα δεν αμφιβάλλουν ότι η σύζευξη είναι πιθανότερη .

Ασχοληθήκαμε εδώ με τις εννοιολογικές κατηγορίες . Με τις αντιληπτικές κατηγορίες έχομε ήδη ασχοληθεί .

Ό,τι έχουμε δει μέχρι τώρα , όμως , αρκεί για να βεβαιώσουμε ότι αν αυτή η εργασία είναι σωστή , το αντικειμενιστικό μοντέλο της σχέσης μεταξύ νόησης και κόσμου βρίσκεται σε δύσκολη θέση .

Για παράδειγμα , αν πέρα από τις κλασικές κατηγορίες υπάρχουν και κατηγορίες που παρουσιάζουν κεντρικότητα και πρωτοτυπικότητα , .όπως εκείνες των χρωμάτων , τότε η αντικειμενιστική άποψη είναι ανεπαρκής . Ακόμη χειρότερα , το αντικειμενιστικό μοντέλο δεν μπορεί να εξηγήσει το γεγονός ότι ορισμένα σύμβολα δεν αντιστοιχούν σε κατηγορίες που υπάρχουν στον κόσμο .

Ψυχολογικές μελέτες υποδεικνύουν , για παράδειγμα , ότι η προσομοίωση της νόησης σε υπολογιστή δεν μπορεί να εξηγήσει το γεγονός ότι υπάρχουν κατηγορίες της νόησης και της γλώσσας (βλ. οποιοδήποτε ποίημα) που δεν αντανακλούν καμία κατηγορία που υπάρχει στον κόσμο . Τα άτομα κατανοούν τα γεγονότα και τις κατηγορίες με περισσότερους από έναν τρόπους , οι οποίοι μερικές φορές δεν είναι συνεπείς μεταξύ τους .

Η μεταφορά και η μετωνυμία είναι μείζονες τρόποι σκέψης .

Η μεταφορά είναι συσχέτιση των ιδιοτήτων ενός πράγματος με εκείνες ενός άλλου , που ανήκει σε διαφορετικό πεδίο .

Η μετωνυμία επιτρέπει σε ένα μέρος ή σε μια πλευρά ενός πράγματος να αντιπροσωπεύσει το πράγμα στο σύνολό του .

Και οι δύο δεν είναι συμβιβαστές με την αντικειμενιστική άποψη .

Όλα αυτά δημιουργούν προβλήματα στην ιδέα περί νοητικής αναπαράστασης .

Τα νοησιακά , για να είναι λειτουργικά , απαιτούν την ύπαρξη μιας ακριβούς και σαφούς σύνδεσης με τον εξωτερικό κόσμο .

Συχνά η σημασία είναι αδύνατον να οριστεί με αυτό τον τρόπο και δεν μπορεί να υπάρχει μια τέτοια σύνδεση . Τα αντικείμενα του κόσμου δεν ετικετάρονται με διαστάσεις ή κώδικες , και ο τρόπος με τον οποίο καταμερίζονται διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο και από καιρό σε καιρό .

Πράγματι , η σταθερά σημασιολογία των νοητικών αναπαραστάσεων δεν μπορεί να εξηγήσει την εμφάνιση νεωτερισμών στον κόσμο και , όπως θα δούμε όταν θα ασχοληθώ με τη γλώσσα , οι καλά ορισμένοι κώδικες δεν μπορούν να εξαντλήσουν τη σημασία των γλωσσικών εκφράσεων .

Η σημασία απλώς αρνείται να δεσμευτεί από ένα σταθερό σύνολο όρων κάποιου ειδικού συστήματος κωδίκευσης . Ενώ οι αναπαραστάσεις πρέπει να παραμένουν σταθερές , η συμπεριφορά μεταβάλλεται μέσα σε νέα πλαίσια αναφοράς (με έναν ανεξήγητο τρόπο , σύμφωνα με την αντικειμενιστική άποψη) .

Αν αυτό ισχύει , η νόηση δεν αποτελεί καθρέφτη της φύσης .

Η σκέψη δεν είναι ο χειρισμός αφηρημένων συμβόλων των οποίων η σημασιολογία δικαιώνεται με σαφή αναφορά σε πράγματα του κόσμου .

Οι κλασικές κατηγορίες δεν χρησιμεύουν σε τίποτε στην πλειονότητα των περιπτώσεων εννοιολογικής κατηγοριοποίησης και δεν εξηγούν ικανοποιητικά τον τρόπο με τον οποίο τα ανθρώπινα όντα κατηγοριοποιούν στην πράξη . Δεν υπάρχει σαφής αντιστοιχία ανάμεσα στον κόσμο και στην από μέρους μας κατηγοριοποίησή του . Ο αντικειμενισμός είναι αποτυχημένος .

Θα εξετάσω κάποιες ειδικές πλευρές της γλώσσας αργότερα , προς το παρόν όμως ας σημειώσουμε ότι οι λέξεις μιας φυσικής γλώσσας δεν μοιάζουν καθόλου με τους όρους μιας γλώσσας υπολογιστή.

Προηγουμένως επισήμανα ότι ολόκληρος ο υπολογισμός είναι συντακτικός εκ φύσεως και , συνεπώς , σε αντίθεση με τη χρήση λέξεων στο πλαίσιο μιας γλωσσικής κοινότητας , δεν μπορεί να έχει νόημα χωρίς κάποιον προγραμματιστή .

Επιπλέον , οι λειτουργιστές αναφέρονται συχνά σε προτασιακές στάσεις – πεποιθήσεις , πόθους , επιθυμίες .

Ωστόσο τόνισε ο Putman , οι πεποιθήσεις και οι πόθοι δεν είναι δυνατόν να εξατομικευτούν χωρίς αναφορά σε κάποιο ανοιχτό περιβάλλον , σε ένα περιβάλλον που δεν έχει χαρακτηριστεί εκ των προτέρων

Υπάρχει ένα πρόσθετο πρόβλημα :

Η ανθρώπινη μνήμη δεν μοιάζει καθόλου με τη μνήμη ενός υπολογιστή .

Όπως έχουμε ήδη παρατηρήσει , οι εσωτερικοί κώδικες και τα συντακτικά συστήματα δεν μπορούν να περιγράψουν επαρκώς την ανθρώπινη μνήμη .

Η μνήμη έχει περιγραφεί με ποικίλους τρόπους και πολλές φορές συγκεχυμένα ως επεισοδιακή (σχετιζόμενη με παρελθόντα γεγονότα της ζωής ενός ατόμου) , σημασιολογική (σχετιζόμενη με τη γλώσσα) , διαδικαστική (σχετιζόμενη με κινητικές δράσεις) , δηλωτική (αναφερόμενη σε αποφάνσεις) κ.τ.λ.

Η μνήμη είναι μια συστημική ιδιότητα .

Ποικίλλει ανάλογα με τη δομή του συστήματος στο οποίο εκφράζεται . Στα βιολογικά συστήματα , η μνήμη δεν πρέπει να συγχέεται με τους μηχανισμούς που είναι αναγκαίοι για τη λειτουργία της , π.χ. τις συναπτικές μεταβολές . Πάνω απ’ όλα , η βιολογική μνήμη δεν είναι αντίγραφο ή ίχνος που έχει κωδικευτεί για να αναπαριστά το αντικείμενό του .

Θα εξετάσω κάποιες ειδικές πλευρές της γλώσσας αργότερα , προς το παρόν όμως ας σημειώσουμε ότι οι λέξεις μιας φυσικής γλώσσας δεν μοιάζουν καθόλου με τους όρους μιας γλώσσας υπολογιστή.

Προηγουμένως επισήμανα ότι ολόκληρος ο υπολογισμός είναι συντακτικός εκ φύσεως και , συνεπώς , σε αντίθεση με τη χρήση λέξεων στο πλαίσιο μιας γλωσσικής κοινότητας , δεν μπορεί να έχει νόημα χωρίς κάποιον προγραμματιστή .

Επιπλέον , οι λειτουργιστές αναφέρονται συχνά σε προτασιακές στάσεις – πεποιθήσεις , πόθους , επιθυμίες .

Ωστόσο τόνισε ο Putman , οι πεποιθήσεις και οι πόθοι δεν είναι δυνατόν να εξατομικευτούν χωρίς αναφορά σε κάποιο ανοιχτό περιβάλλον , σε ένα περιβάλλον που δεν έχει χαρακτηριστεί εκ των προτέρων

Υπάρχει ένα πρόσθετο πρόβλημα :

Η ανθρώπινη μνήμη δεν μοιάζει καθόλου με τη μνήμη ενός υπολογιστή .

Όπως έχουμε ήδη παρατηρήσει , οι εσωτερικοί κώδικες και τα συντακτικά συστήματα δεν μπορούν να περιγράψουν επαρκώς την ανθρώπινη μνήμη .

Η μνήμη έχει περιγραφεί με ποικίλους τρόπους και πολλές φορές συγκεχυμένα ως επεισοδιακή (σχετιζόμενη με παρελθόντα γεγονότα της ζωής ενός ατόμου) , σημασιολογική (σχετιζόμενη με τη γλώσσα) , διαδικαστική (σχετιζόμενη με κινητικές δράσεις) , δηλωτική (αναφερόμενη σε αποφάνσεις) κ.τ.λ.

Η μνήμη είναι μια συστημική ιδιότητα .

Ποικίλλει ανάλογα με τη δομή του συστήματος στο οποίο εκφράζεται . Στα βιολογικά συστήματα , η μνήμη δεν πρέπει να συγχέεται με τους μηχανισμούς που είναι αναγκαίοι για τη λειτουργία της , π.χ. τις συναπτικές μεταβολές . Πάνω απ’ όλα , η βιολογική μνήμη δεν είναι αντίγραφο ή ίχνος που έχει κωδικευτεί για να αναπαριστά το αντικείμενό του .

Για να έχει κανείς μνήμη πρέπει να είναι ικανός να επαναλαμβάνει μια πράξη , να επιβεβαιώνει , να συνδέει θέματα και κατηγορίες με τη δική του θέση στο χώρο και το χρόνο .

Για να το κάνει αυτό πρέπει να έχει ένα εγώ , και μάλιστα ένα συνειδητό εγώ . Ειδάλλως , πρέπει να δεχτούμε την ύπαρξη ενός ανθρωπάριου που διενεργεί την ανάκτηση (στους υπολογιστές , τα ανθρωπάρια είμαστε εμείς , οι προγραμματιστές).

Πώς να προσεγγίσουμε το προτεινόμενο λειτουργιστικό μοντέλο μιας αλγοριθμικής νόησης χωρίς να επικαλεστούμε μια άπειρη διαδοχή ανθρωπάριων , εγκλωβισμένων το ένα μέσα στο άλλο ;

Μέσω του ζητήματος του ανθρωπαρίου , ερχόμαστε σε ένα από τα μεγάλα προβλήματα που αφορούν το θέμα της νόησης :

Πώς εξηγείται η ίδια η προθετικότητα ;

Έχουμε ήδη δείξει ότι η τυπική σημασιολογία δεν μπορεί να αποδώσει σαφώς την πραγματική κατάσταση των πραγμάτων .

Ωστόσο , πολλές από τις αιτιώδεις πλευρές των νοητικών μας καταστάσεων εξαρτώνται από το σημασιολογικό περιεχόμενο .

Όπως τόνισε ο Searle , το σημασιολογικό περιεχόμενο δεν έχει κανένα νόημα χωρίς προθετικότητα , χωρίς τη δυνατότητα αναφοράς σε άλλες καταστάσεις ή αντικείμενα . Για να πραγματοποιηθεί αυτή η αναφορά , μια τυπική αναπαράσταση πρέπει να κατασταθεί προθετική .

Στα ανθρώπινα όντα , κάτι τέτοιο απαιτεί την ύπαρξη μιας συνείδησης και ενός εγώ – μιας προσωπικής επίγνωσης βασιζόμενης στη βιολογία , ενός πρώτου προσώπου .

Καμία αξία του ονόματός της , θεωρία της νόησης δεν μπορεί να αποφύγει αυτό το ζήτημα , που δεν είναι απλώς θέμα γλώσσας αλλά και ένα μεγάλο πρόβλημα βιολογίας .

Ας συνεχίσουμε λοιπόν την αναζήτησή μας , και ας στραφούμε τελικά σε μερικά βιολογικά θέματα που δεν είναι δυνατόν να συμβιβαστούν με τη λειτουργιστική εικόνα της νόησης .

Σύμφωνα με την πληθυσμιακή θεώρηση , κατά τον Ernst Mayr , η μεταβλητότητα είναι πραγματική , δηλαδή δεν είναι λάθος .

Η φυσική επιλογή επενεργεί στην ποικιλότητα μεταξύ ατόμων ενός πληθυσμού .

Όπως έδειξε ο Mayr , η εμφάνιση ενός είδους είναι συχνά αποτέλεσμα της παρουσίας φυλετικών και γεωγραφικών περιορισμών στη διάδοση των παραλλαγών , ή ακόμη μπορεί να είναι και τυχαία .

Η έννοια του είδους η οποία προκύπτει από την πληθυσμιακή θεώρηση έχει κεντρική σημασία για όλες τις ιδέες περί κατηγοριοποίησης .

Τα είδη δεν είναι “φυσικοί τύποι” .

Ο ορισμός τους είναι σχετικός , δεν είναι ομοιογενή , η εγκαθίδρυσή τους δεν απαιτεί καμία προγενέστερη αναγκαία συνθήκη , και δεν έχουν σαφή όρια .

Έτσι , η πληθυσμιακή θεώρηση καταφέρει θανάσιμο χτύπημα στην τυπολογική ή εσσενσιαλιστική άποψη , στην ιδέα δηλαδή ότι η “ουσία” των ειδών προϋπάρχει των επιμέρους οργανισμών ή αντιτύπων .

Ο εσσενσιαλισμός , που η σαφέστερη διατύπωσή του οφείλεται στον Πλάτωνα και ο οποίος υπάρχει στη σκέψη των περισσότερων ιδεαλιστών φιλοσόφων από τότε , συγγενεύει στενά με την ιδέα περί κλασικών κατηγοριών .

Η βιολογία , όμως , μας δείχνει ότι ακόμη κι αν είναι δυνατόν να ταξινομηθούν τα έμβια όντα , ο εσσενσιαλισμός είναι εσφαλμένος .

Με δεδομένες τις προηγούμενες παρατηρήσεις μου , είναι εξίσου πιθανό να σφάλλει και ως προς τις απόψεις του περί νόησης .

Οι Searle , Lacoff , Johnson και άλλοι επισήμαναν ότι :

Η σκέψη δεν είναι υπερβατική αλλά εξαρτάται αυστηρά από το σώμα και τον εγκέφαλο .

Αυτή η θέση είναι εντελώς αντίθετη από εκείνη του λειτουργισμού , που δέχεται ότι η πραγμάτωση του λειτουργισμού είναι ανεξάρτητη από το υλικό υπόστρωμα .

Σύμφωνα με αυτούς που απορρίπτουν το λειτουργισμό , η νόηση είναι ενσαρκωμένη . Η νόηση ακολουθεί ορισμένα προστάγματα του σώματος . Η αντίληψη Gestalt (αν χρειαστεί θα την αναλύσουμε αργότερα) είναι ένα τέτοιο πρόσταγμα .

.....’’Κρίσιμη μάζα γνώσεων’’.

-Θα μπορούσες να τη σχολιάσεις;

quote:

---

Notirk :

---Αγαπητέ Κηφεύς, διαβάζοντας την τελευταία σου παράθεση μια σκέψη μου ήρθε στο μυαλό......

.....’’Κρίσιμη μάζα γνώσεων’’.

-Θα μπορούσες να τη σχολιάσεις;

---

Ου τα πάντα τοις πάσι ρητά

ESOTERICA.gr Forums !

© 2010-11 ESOTERICA.gr