Για τη ελληνική μετάφραση των κειμένων υπέυθυνος είναι ο Σπύρος Δόικας.

Τα κείμενα προέρχονται από το διαδικτυακό χώρο:

http://www.translatum.gr/cym/cymintro.htm

Άλλαξε Μυαλό [Μια εισαγωγή στον διαλογισμό] Paramananda

Στους ψυχαναλυτικούς κύκλους υπάρχει μια πασίγνωστη ιστορία που έχει να κάνει με έναν άνδρα που κατατρύχεται από ένα επαναλαμβανόμενο εφιάλτη. Είναι παγιδευμένος μέσα σ’ ένα δωμάτιο και είναι ανίκανος να ανοίξει την πόρτα και να ξεφύγει. Ψάχνει παντού για να βρει το κλειδί χωρίς ποτέ να τα καταφέρνει. Προσπαθεί με όλη του τη δύναμη ν’ ανοίξει την πόρτα αλλά εκείνη δεν κουνιέται σπιθαμή. Και δεν υπάρχει άλλη έξοδος από αυτή. Είναι παγιδευμένος και φοβισμένος. Σε μια συνάντηση με τον ψυχαναλυτή του του αφηγείται αυτό το όνειρο που τον στοιχειώνει για χρόνια. Ο ψυχαναλυτής ακούει προσεκτικά την περιγραφή του ονείρου δίνοντας σημασία στις λεπτομέρειες. Του υποδεικνύει ότι η πόρτα μπορεί ν’ ανοίξει από την αντίθετη κατεύθυνση. Την επόμενη φορά που βλέπει αυτό το όνειρο καταφέρνει να θυμηθεί την υπόδειξή του και ανακαλύπτει ότι η πόρτα ανοίγει προς τα μέσα δίχως την παραμικρή αντίσταση.

Πολλοί άνθρωποι σήμερα είναι παγιδευμένοι με αυτόν τον τρόπο, φυλακισμένοι σε ένα τρόπο ζωής που φαίνεται ανίκανος να τους προσφέρει ικανοποίηση. Επικρατεί μια αίσθηση απαθούς απόγνωσης η οποία κουκουλώνεται μέσω της αδιάκοπης δραστηριότητας ή της χρήσης νέων θαυματουργών φαρμάκων. Ποιος ανάμεσά μας δεν ένιωσε έστω και μια φορά την ανάγκη να βιώσει μια άλλη πραγματικότητα; Ίσως με την αίσθηση ελευθερίας που μας δίνει ένας νέος ερωτικός σύντροφος ή με το να κερδίσουμε το λόττο. Ορισμένοι από μας περνάμε ολόκληρη τη ζωή μας σε αναμονή, περιμένοντας να συμβεί κάτι που θα την αλλάξει ολοκληρωτικά. Ωστόσο το απλό και μάλλον προφανές δίδαγμα της ζωής, που μας είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε, είναι ότι η ευτυχία είναι μια νοητική κατάσταση και όχι κάτι που μπορούμε να αποσπάσουμε από τους άλλους ή τον έξω κόσμο.

Όλοι μας αναζητούμε την ευτυχία, αλλά οι περισσότεροι από μας την αναζητούμε έξω από τον εαυτό μας. Την αναζητούμε στους άλλους ανθρώπους, στην εργασία, στη διασκέδαση. Και καθώς γερνάμε τα όνειρά μας σιγά-σιγά ξεθωριάζουν. Γινόμαστε λιγότερο ιδεαλιστές και περισσότερο ρεαλιστές. Χαιρόμαστε αυτά που έχουμε και προσπαθούμε να βλέπουμε με μια φιλοσοφική στάση τα όνειρα που δεν υλοποιήθηκαν ποτέ ή ακόμα κι αν υλοποιήθηκαν αποδείχτηκαν φρούδα, αποτυγχάνοντας να εκπληρώσουν αυτά που υπόσχονταν. Τις περισσότερες φορές η ζωή μας καταντάει μια ρουτίνα και εμείς αναπολούμε με μελαγχολία τα όνειρα που δεν υλοποιήθηκαν ποτέ ή αποδείχτηκαν άνευ ουσίας. Στο ποίημα του «Η Πόρτα», ο Τσέχος ποιητής και ανοσιολόγος Miroslav Holub μας παροτρύνει να αναθεωρήσουμε τη ζωή μας:

Προχώρησε και άνοιξε την πόρτα.
Ίσως έξω να βρεις
ένα δέντρο ή ένα κλαδί,
έναν κήπο
ή μια πόλη μαγική.

Προχώρησε και άνοιξε την πόρτα.
Ίσως κάποιος σκύλος να ανασκαλεύει.
Ίσως να δεις ένα πρόσωπο
ή ένα βλέμμα
ή την εικόνα
μιας εικόνας.

Προχώρησε και άνοιξε την πόρτα.
Αν έχει ομίχλη
θα φύγει.

Προχώρησε και άνοιξε την πόρτα.
Ακόμα και αν υπάρχει μόνο το σκοτάδι
ακόμα κι αν υπάρχει μόνο
η υπόκωφη βοή του ανέμου
ακόμα κι αν
δεν υπάρχει τίποτα απολύτως,
προχώρησε και άνοιξε την πόρτα.

Τουλάχιστον
θα υπάρξει
ένα ρεύμα.

Η πόρτα στην οποία αναφέρεται ο Holub είναι η πόρτα που ανοίγει προς τα μέσα για ν’ αποκαλύψει τις βαθύτερες ανάγκες μας και τις υψηλότερες φιλοδοξίες μας. Ο διαλογισμός είναι ένας τρόπος ν’ ανοίξουμε αυτή την πόρτα. Όταν την ανοίγουμε κάνουμε το πρώτο βήμα στο «όνειρο» της αφύπνισης το οποίο διέγειρε τη φαντασία του ανθρώπινου γένους καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας. Είναι ένα όνειρο δίχως προκαθορισμένη εξέλιξη· η περιπέτεια του επαναπροσδιορισμού του εαυτού μας σε ένα νέο γίγνεσθαι. Είναι ο μεγάλος «μύθος» της αυθυπέρβασης.

Το γεγονός ότι το ονομάζουμε μύθο δε σημαίνει ότι είναι ψεύτικο. Αντιθέτως, σημαίνει ότι είναι περισσότερο αληθινό, ότι αρχίζουμε να ερχόμαστε σ’ επαφή με βαθύτερα μέρη του εαυτού μας, να βιώνουμε τον εαυτό μας ως μέρος κάτι του αφάνταστα μεγαλύτερου και αχανούς. Κατά κάποιο τρόπο ενσωματωνόμαστε στη γενικότερη ροή της ζωής. Η πόρτα του διαλογισμού είναι η πόρτα της επίγνωσης και της οικουμενικής αγάπης, της απεριόριστης επέκτασης.

Ο διαλογισμός ξεκινάει με το να ερευνούμε τα εσώτερα βάθη του εαυτού μας και καταλήγει στο να αγκαλιάζουμε τη ζωή και την εξωτερική πραγματικότητα, αποκοπή από την οποία αποτελεί την πηγή της βαθύτερης δυσαρέσκειάς μας. Όταν ανοίγουμε αυτή την πόρτα δεν ξέρουμε ποτέ τι θα βρούμε – ναι, μπορεί να βρούμε ακόμα και «έναν σκύλο να ανασκαλεύει», αλλά ίσως να βρούμε «έναν κήπο ή μια πόλη μαγική». Ο διαλογισμός είναι ένα άνοιγμα. Τουλάχιστον θα υπάρξει ένα ρεύμα.

Τι είναι ο διαλογισμός;

Διαλογισμός, με απλά λόγια, είναι η τέχνη τού να είσαι με τον εαυτό σου. Έχει σχεδόν καταντήσει κλισέ το να λέμε «δε χρειάζεται να κάνεις απολύτως τίποτα, απλά κάθισε», πράγμα που πολλοί από μας βρίσκουν ιδιαίτερα δύσκολο. Τι θα συμβεί αν σταματήσουμε οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα και αφοσιωθούμε στο να είμαστε με τον εαυτό μας;

Υπάρχει ένα περίφημο συμβάν από τη ζωή του Βούδδα που θέτει αυτό ακριβώς το ερώτημα. Ένας βασιλιάς προκάλεσε το Βούδδα στο να αποδείξει ότι η ζωή ενός φωτισμένου ενέχει περισσότερη ευτυχία απ’ ό,τι η ζωή ενός μονάρχη. Ήθελε να μάθει πώς ήταν δυνατόν κάτι τέτοιο. Στο κάτω-κάτω της γραφής, επισήμανε, ένας βασιλιάς μπορούσε να έχει ό,τι επιθυμούσε η καρδιά του: πλούτο, εξουσία, πολλές όμορφες συζύγους, ενώ ο Βούδδας δεν είχε τίποτα άλλο εκτός από τα ρούχα που φορούσε και ένα κύπελλο που χρησιμοποιούσε για να ζητιανεύει την τροφή του.

Ο Βούδδας, σε απάντηση των ισχυρισμών του βασιλιά, τον ρώτησε αν μπορούσε να καθίσει ήσυχα, νιώθοντας ικανοποίηση και ευτυχία, για μία ώρα. Ο βασιλιάς τού απάντησε ότι μπορούσε να το κάνει. Ύστερα ο Βούδδας τον ρώτησε αν πίστευε ότι θα μπορούσε να καθίσει χωρίς να δυσανασχετήσει για μια μέρα. Όχι, απάντησε με ειλικρίνεια ο βασιλιάς, του ήταν αδύνατο να καθίσει για μία ολόκληρη μέρα χωρίς να δυσανασχετήσει και να εκνευριστεί. Κατόπιν αυτού ο Βούδδας είπε στο βασιλιά ότι μπορούσε αν ήθελε να καθίσει για επτά ημέρες και επτά νύχτες σε απόλυτη αυτοσυγκέντρωση και ευδαιμονία, δίχως την παραμικρή ανάγκη να κάνει κάτι.

Στην πραγματικότητα η ζωή του Βούδδα ήταν γεμάτη και δραστήρια, μια ζωή ανιδιοτελούς βοήθειας προς τους άλλους. Αυτό που προσπαθούσε να κάνει κατανοητό ήταν ότι δεν χρειαζόταν να κάνει κάτι για να νιώσει καλά. Ήταν πλήρης από μόνος του και όταν ενεργούσε το κίνητρό του ήταν η συμπόνια και όχι η ανάγκη να επιβάλει τις απόψεις του ή ν’ αποδείξει κάτι ή ακόμα ν’ ανακουφίσει μιαν αίσθηση ανεπάρκειας.

Σύμφωνα με τις διδασκαλίες του Βούδδα οι πράξεις μας δε δύνανται σε ουδεμία περίπτωση να διαχωριστούν από τη νοητική κατάσταση από την οποία πηγάζουν. Αυτή είναι η κεντρική ιδέα πίσω όχι μόνο από τον διαλογισμό αλλά και τον ίδιο τον βουδδισμό. Αν οι ενέργειές μας βασίζονται σε ένα εσωτερικό αίσθημα δυσαρέσκειας τότε, εν καιρώ, θα ενισχύσουν τα ίδια τα συναισθήματα δυσαρέσκειας που προσπαθούμε να αποφύγουμε.

Εντούτοις, ο διαλογισμός είναι ένα μέσο που μας βοηθάει να γίνουμε όλο και πιο συνειδητοποιημένοι και να εδραιώσουμε μια θετική συναισθηματική στάση. Έχοντας αυτή τη βάση μπορούμε να ενεργούμε με έμπνευση και δημιουργικότητα κάνοντας πράγματα που θα βοηθούν και εμάς και τους άλλους. Το μόνο πράγμα που χρειάζεται να κάνουμε είναι να δίνουμε λίγο περισσότερη προσοχή στη νοητική μας κατάσταση και να την ενθαρρύνουμε να ακολουθήσει συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Βέβαια, το θέτω επίτηδες έτσι απλά και θα χρειαστεί να το δούμε αναλυτικότερα στη συνέχεια.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι συνήθως δεν έχουμε επίγνωση των σκέψεων ή των συναισθημάτων μας. Ή πιο σωστά δεν έχουμε επίγνωση των σκέψεων και των συναισθημάτων μας – καθώς πάντοτε αισθανόμαστε κάτι, άσχετα με το πόσο ορθολογιστές νομίζουμε ότι είμαστε. Έτσι, διαλογισμός είναι η τέχνη τού να γνωρίζει κανείς το νου του· να γνωρίζει τις νοητικές και συναισθηματικές του καταστάσεις· να γνωρίζει τον εαυτό του σε όλο και μεγαλύτερο βάθος.

Με βάση αυτή την αυτογνωσία θα μπορέσουμε να ενθαρρύνουμε την επίγνωση και την καλοσύνη οι οποίες θα επιφέρουν μια αίσθηση πληρότητας και ικανοποίησης στη ζωή μας και θα αποτελέσουν το ελατήριο για να ενεργούμε με κίνητρο τη συμπόνια. Σιγά-σιγά θα δημιουργήσουμε έναν ενάρετο κύκλο όπου οι νοητικές καταστάσεις της διαύγειας και της καλοσύνης θα οδηγούν σε θετικές πράξεις οι οποίες με τη σειρά τους θα επιφέρουν θετικές νοητικές καταστάσεις. Όλοι μας γνωρίζουμε την έννοια του φαύλου κύκλου. Εδώ έχουμε την ίδια αρχή σε ανεστραμμένη μορφή – έναν ενάρετο κύκλο.

Ο βουδδισμός αντιμετωπίζει τις νοητικές μας καταστάσεις με ένα ιδιαίτερα απλό και άμεσο τρόπο. Πολύ απλά ισχυρίζεται ότι όλες οι πράξεις μας, συμπεριλαμβανομένων και των πράξεων του νου – των σκέψεών μας – έχουν μια επίδραση πάνω μας. Παρομοιάζει το νου – τις νοητικές μας καταστάσεις – με μια φωτιά. Η φωτιά χρειάζεται να τροφοδοτείται, πρέπει συνεχώς να βρίσκουμε καύσιμα για να τη διατηρήσουμε. Και τα καύσιμα με τα οποία τροφοδοτούμε το νου και τη καρδιά, είναι απλά ό,τι συμβαίνει μέσα μας, οι συνηθισμένες σκέψεις και συναισθήματα στα οποία εντρυφούμε, ο γενικότερος τρόπος ζωής μας.

Μια φωτιά μπορεί να είναι δυνατή και λαμπερή ή πυκνή και σκοτεινή, αναδύοντας σύννεφα δύσοσμης αιθάλης που μας πνίγουν και μας τυφλώνουν. Τα πάντα εξαρτώνται από το είδος των καυσίμων που θα χρησιμοποιήσουμε. Συνήθως έχουμε την εντύπωση ότι δεν έχουμε περιθώρια επιλογής, ότι ο νους διαθέτει ένα δικό του «ιθύνοντα» νου. Αλλά με υπομονή και άσκηση θα συνειδητοποιήσουμε ότι έχουμε περιθώρια επιλογής. Διαμέσου του διαλογισμού μπορούμε να επιτύχουμε μια ολοένα και μεγαλύτερη αίσθηση ελευθερίας και σιγά-σιγά να γίνουμε κύριοι του εαυτού μας.

Αυτή η αργή διαδικασία αύξησης της συνειδητότητας και προαγωγής των καλύτερων στοιχείων μας είναι το βουδδιστική ατραπό του διαλογισμού. Μερικές φορές μάλιστα αποκαλείται «η ατραπός του πολεμιστή». Αυτό συμβαίνει γιατί προαπαιτείται μεγάλο θάρρος. Είναι το θάρρος που πρέπει να έχει κανείς για να είναι έτοιμος να συναντήσει τον εαυτό του. Η Νταμμαπάντα, μια από τις παλαιότερες βουδδιστικές γραφές, περιέχει τον εξής στίχο: «Ένας άνθρωπος μπορεί να νικήσει ένα εκατομμύριο άντρες στη μάχη, εκείνος όμως που θα καταφέρει να επιβληθεί στον εαυτό του είναι δίχως αμφιβολία ο μεγαλύτερος νικητής».

Έτσι γίνεται προφανές ότι η ατραπός του διαλογισμού είναι απαιτητική. Από την άλλη πλευρά όμως είναι μία ατραπός μεγάλης χαράς και αγαλλίασης. Αυτό συμβαίνει γιατί ακόμα και στο πρώτο στάδιο, όταν συνειδητοποιούμε ότι μπορούμε ν’ αλλάξουμε προς το καλύτερο – ότι δηλαδή δεν είμαστε έρμαια των περιστάσεων – νιώθουμε μια μεγάλη ανακούφιση. Γνωρίζουμε ότι – ακόμα κι αν χρειαστούν πάρα πολλά χρόνια – είναι εφικτό να ανατρέψουμε τις αρνητικές συνήθειες που συντελούν στη διαιώνιση του δικού μας φαύλου κύκλου. Μόνο και μόνο που ξεκινήσαμε την πορεία της μεταμόρφωσης μάς αρκεί για να βιώνουμε συναισθήματα χαράς και ελπιδοφόρας προσδοκίας.

Ο καθένας μας προσεγγίζει την άσκηση του διαλογισμού έχοντας πίσω του τη δική του ξεχωριστή ιστορία. Φέρνουμε τα δικά μας προτερήματα και μειονεκτήματα. Φέρνουμε τον εαυτό μας. Και αυτό κατά τρόπο αποτελεί το κλειδί του διαλογισμού, το να φέρνει κανείς αυτό που υπάρχει – τον εαυτό του. Αλλά τι ακριβώς σημαίνει να φέρνουμε ολόκληρο τον εαυτό μας στο μαξιλάρι του διαλογισμού;

Συχνά στη ζωή μας βρίσκουμε τον εαυτό μας να παίζει ένα ρόλο και να αποκαλύπτει μόνο ένα μέρος του. Στη δουλειά μπορεί να είμαστε ο υπεύθυνος εργαζόμενος, στο σπίτι ο στοργικός γονέας, με τους φίλους ο καλός ακροατής ή ο ευφυής συνομιλητής. Πολύ σπάνια απεκδυόμαστε όλων μας των ρόλων. Όταν όμως καθόμαστε για να κάνουμε διαλογισμό έχουμε την ευκαιρία να τους αφήσουμε πίσω μας. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να βιώσουμε τον εαυτό μας, να αισθανθούμε αυτό που βρίσκεται ενώπιόν μας. Επιτέλους, μπορούμε να ξεχάσουμε κάθε ιδέα ερμηνείας ενός κάποιου ρόλου. Μπορεί να νιώσουμε ότι δεν είμαστε ακριβώς η ενσάρκωση του πνευματικού τύπου ανθρώπου ή ότι δεν τα καταφέρνουμε και πολύ καλά με διαδικασίες όπως ο διαλογισμός. Δεν αγχωνόμαστε όμως για αυτό, απλά φέρνουμε στην άσκησή μας και αυτές τις σκέψεις!

Για τους περισσότερους από μας απαιτείται αρκετός χρόνος για να φέρουμε όλο μας τον εαυτό στο μαξιλάρι. Μερικές φορές είμαστε πολύ καλοί στο να φέρνουμε τις πλευρές του εαυτού μας που μας αρέσουν ενώ κάποιες άλλες απλά φέρνουμε εκείνες τις πλευρές που δε μας αρέσουν. Όλοι μας το κάνουμε αυτό και απαιτείται μια σταθερή – αλλά αβίαστη – επιμονή για να μαζέψουμε κάθε κομμάτι του εαυτού μας. Αλλά από τη στιγμή που είμαστε εκεί, συμπεριλαμβανομένων των μειονεκτημάτων και των προτερημάτων μας [1] , θα συνειδητοποιήσουμε ότι διαθέτουμε απεριόριστα αποθέματα ενέργειες στη διάθεσή μας.

Μερικές φορές αυτό αποκαλείται «ιππεύοντας τον δράκο». Μπορεί να είναι τρομακτικό καθώς και αναζωογονητικό. Αρχίζουμε να νιώθουμε περισσότερο ζωντανοί, περισσότερο ο εαυτός μας. Ο Δρ. Edward Conze, στο βιβλίο του Μια Σύντομη Ιστορία του Βουδδισμού, επισημαίνει ότι ο βουδδισμός άνθησε μόνο στους πολιτισμούς που τιμούν το δράκο. Κατά κάποιο τρόπο συμβαίνει το ίδιο με μας. Πρέπει να μάθουμε το όνομα του δράκου, πρέπει δηλαδή να μάθουμε να κοιτάμε στις κρυφές πλευρές της ζωής μας για ν’ ανακαλύψουμε ότι η δύναμη του δράκου δε μας απειλεί αλλά αντίθετα αποτελεί μια πηγή ενέργειας που λειτουργεί προς όφελός μας.

Ο καθένας που διαβάζει αυτό το βιβλίο ψάχνει για κάτι. Σε κάποιο βαθμό δεν είμαστε ευτυχισμένοι – ή τουλάχιστον όχι τόσο ευτυχισμένοι όσο θα θέλαμε να ήμαστε. Και αυτό το αίσθημα αποτελεί το σημείο εκκίνησης. Στον βουδδισμό το ονομάζουμε dukkha. Dukkha είναι μια λέξη από τα Πάλι, την ινδική γλώσσα των παλαιών βουδδιστικών γραφών, και συνήθως μεταφράζεται ως «δυστυχία», πράγμα το οποίο είναι μάλλον κάπως παραπλανητικό. Συνήθως είναι δύσκολο να μεταφραστούν οι παλικές λέξεις χωρίς να χάσουν το πραγματικό τους νόημα, καθώς πηγάζουν από έναν πολιτισμό που βλέπει τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι εμείς.

Μια καλύτερη απόδοση της λέξης dukkha θα ήταν μάλλον «το ανικανοποίητο». Μπορεί να μη μας αρέσει η ιδέα ότι υποφέρουμε. Μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε άβολα καθώς ζούμε σ’ ένα σχετικά εύπορο πολιτισμό με αρκετό φαγητό στο τραπέζι μας κ.ο.κ. Αλλά dukkha δε σημαίνει δυστυχία με αυτή την έννοια. Λέγεται ότι ετυμολογείται από μία λέξη που σημαίνει «τροχός που δεν εφαρμόζει καλά». Έτσι πρέπει να φανταστούμε ότι βρισκόμαστε σε μια άμαξα όπου ένας από τους τροχούς είναι πολύ χαλαρός στον άξονά του με αποτέλεσμα να έχουμε ένα άβολο ταξίδι.

Βέβαια ορισμένες φορές μπορεί να νιώσουμε ότι ο τροχός δεν είναι απλά κακοβαλμένος, αλλά ότι λείπει παντελώς – τότε το ταξίδι μας είναι πραγματικά επώδυνο. Αλλά ακόμα και όταν τα πράγματα πάνε καλά συνεχίζουμε να έχουμε αυτό το αίσθημα του dukkha, συνεχίζουμε να νιώθουμε μια κάποια ανησυχία. Είτε ανησυχούμε για το μέλλον είτε απλά δεν μπορούμε να χαρούμε ό,τι αποτελεί μέρος της πραγματικότητάς μας. Είτε είμαστε υπερδραστήριοι και νευρικοί, είτε, ίσως, παθητικοί, πραγματικά έρμαια των περιστάσεων. Όλα αυτά τα συναισθήματα – συμπεριλαμβανομένων και των ισχυρότερων συναισθημάτων δυστυχίας που βιώνουμε ορισμένες φορές – είναι dukkha.

Ο βουδδισμός είναι γνωστός ως η ατραπός που οδηγεί πέρα από το dukkha. Δεν είναι θρησκεία με τη συνηθισμένη έννοια του όρου. Είναι μάλλον ένα είδος εκπαίδευσης που αποσκοπεί στην εξάλειψη του dukkha. Μας παρέχει τεχνικές και πρακτικές γνώσεις που μας βοηθούν να γίνουμε περισσότερο ευτυχισμένοι.

Ένα ιδιαίτερα σημαντικό μέρος αυτού του μονοπατιού είναι ο διαλογισμός και στον βουδδισμό υπάρχουν πολλά είδη διαλογιστικής πρακτικής. Σε αυτό το βιβλίο θα επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας σε δύο από τα γνωστότερα είδη διαλογισμού, κεντρικά σε όλες τις παραδόσεις του βουδδισμού, που πρωτοδιδάχθηκαν από τον ιστορικό Βούδδα πριν 2500 χρόνια. Επομένως, καλά ηλεγμένα και δοκιμασμένα.

Μπορούμε να κάνουμε ένα χονδρικό διαχωρισμό στις τεχνικές διαλογισμού σε δύο, τη samatha και τη vipassana. Αυτοί είναι οι παλικοί όροι που συνήθως αποδίδονται ως «ηρεμία» και «ενόραση» αντίστοιχα. Ο όρος samatha ή ηρεμία αναφέρεται σε γαλήνιες, συναισθηματικά θετικές καταστάσεις του νου. Ο διαλογισμός samatha ενθαρρύνει τη σταδιακή ολοκλήρωση της ψυχής. Συγχωνεύει τις επιμέρους και αλληλοσυγκρουόμενες προσωπικότητές μας σε ένα ενοποιημένο όλο, έτσι ώστε ο νους μας να μην είναι διασπασμένος, με αποτέλεσμα να είμαστε ικανοί να ενεργήσουμε δυναμικά και αποφασισμένα.

Η vipassana ή «ενόραση» αναφέρεται στην άμεση κατανόηση της «πραγματικότητας», απελευθερωμένη από τις παρεμβολές της απληστίας, του μίσους και της πλάνης. Έτσι ο διαλογισμός ενόρασης αποσκοπεί στο να επιφέρει αυτή την άμεση «θέαση» της πραγματικότητας. Θα δούμε αναλυτικότερα την έννοια της ενόρασης αργότερα.

Οι δυο πρακτικές με τις οποίες θ’ ασχοληθούμε κατατάσσονται, σύμφωνα με την παράδοση, στην πρώτη κατηγορία. Θεωρούνται διαλογισμοί τύπου samatha. Σε αυτό το σημείο πολλοί σκέφτονται, «Ω, δε νομίζω ότι θ’ ασχοληθώ μαζί τους – θα προτιμούσα να ασκηθώ στην ενόραση: ακούγεται πολύ πιο ενδιαφέρουσα». Αλλά, όπως θα διαπιστώσουμε στη συνέχεια, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να εδραιώσουμε πρώτα έναν γαλήνιο και διαυγή νου. Τέλος πάντων, αυτή η κατηγοριοποίηση δεν πρέπει να ερμηνεύεται με υπερβολική αυστηρότητα. Στην πραγματικότητα οι περισσότεροι από τους διαλογισμούς samatha μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως ασκήσεις ενόρασης. Αυτό που έχει σημασία δεν είναι τόσο το είδος του διαλογισμού αλλά η νοοτροπία με την οποία τον προσεγγίζουμε, πράγμα θα καθορίσει αν ο διαλογισμός μας θα έχει στοιχεία ενόρασης. Ελπίζω ότι θα γίνει σαφές, πώς αυτές οι απλές διαλογιστικές πρακτικές, όταν θα τις εφαρμόζουμε με αυτοπεποίθηση, ενθαρρύνουν την ενόραση και συντελούν στην ανάπτυξη της γαλήνης και της διαύγειας.

Κατ’ αρχάς, θ’ αναφερθούμε σε μία πρακτική που ονομάζεται Επίγνωση της Αναπνοής. Αυτή η πρακτική έχει ως σκοπό την καλλιέργεια της νοητικής διαύγειας και την επίτευξη υψηλότερων επίπεδων επίγνωσης του εαυτού μας και του κόσμου γύρω μας. Η άλλη πρακτική που θα περιγράψω λέγεται metta bhavana, άλλος ένας παλικός όρος. H metta μπορεί να αποδοθεί ως «στοργική καλοσύνη για όλον τον κόσμο» (universal loving-kindness) και bhavana σημαίνει «καλλιέργεια», «ανάπτυξη». Επομένως έχει να κάνει με την καλλιέργεια της στοργικής καλοσύνης και αποσκοπεί στο να μας κάνει συναισθηματικά θετικότερους και ευγενικότερους προς τον εαυτό μας καθώς και τους άλλους ανθρώπους. Αν αυτές οι δύο πρακτικές συνδυαστούν μας δίνουν ένα ισχυρό και άμεσο εργαλείο βελτίωσης της ζωής μας, βοηθώντας μας να γίνουμε περισσότερο ευτυχισμένοι και να αποκτήσουμε περισσότερη επίγνωση.

Αλλά πριν προχωρήσουμε στους καθεαυτό διαλογισμούς καλό θα ήταν να μιλήσουμε για το σώμα και τη στάση που πρέπει να έχουμε για τον διαλογισμό.

Διαλογισμός του σώματος: καθοδηγούμενη πρακτική

Από τη στιγμή που έχετε βολευτεί, κλείστε τα μάτια και επιτρέψτε στο πρόσωπό σας να χαλαρώσει. Πάρτε δυο βαθιές ανάσες. Καθώς εισπνέετε νιώστε το στήθος σας ν’ ανοίγει σιγά-σιγά. Δεν υπάρχει λόγος να το παραφουσκώσετε σαν να ήσαστε σε παρέλαση! Απλά επιτρέψτε του ν’ ανοίξει λιγάκι. Μετά, καθώς εκπνέετε, χαλαρώστε τους ώμους αφήνοντάς τους να πέσουν προς τα κάτω και προς τα πίσω.

Προσπαθήστε να επικεντρώσετε την προσοχή σας χαμηλά, στα σημεία όπου το σώμα σας έρχεται σ’ επαφή με το έδαφος. Αν κάθεστε σε καρέκλα βεβαιωθείτε ότι οι πατούσες σας πατάνε καλά στο πάτωμα. Αισθανθείτε το βάρος του σώματός σας να έλκεται από τη δύναμη της βαρύτητας, αισθανθείτε τη στερεότητα του σώματος.

Τώρα, στρέψτε την προσοχή σας στις πατούσες σας, επιτρέποντάς τους να μαλακώσουν και να χαλαρώσουν. Προσπαθήστε να φανταστείτε ότι αντλείτε επίγνωση από το έδαφος την οποία στη συνέχεια διοχετεύετε στο σώμα σας. Επιτρέψτε σ’ αυτή την επίγνωση ν’ ανεβεί σιγά-σιγά στους αστραγάλους και τις κνήμες σας. Μπορείτε αν θέλατε να φανταστείτε αυτή την επίγνωση ως μιαν αχτίδα φωτός ή μια αίσθηση ζεστασιάς που διαπερνάει το σώμα σας.

Αφήστε τους μυς της κνήμης να χαλαρώσουν, νιώστε τους να μαλακώνουν και να βαραίνουν. Προσπαθήστε ν’ αντιληφθείτε οποιαδήποτε αίσθηση έρχεται από το σημείο στο οποίο έχετε εστιάσει την προσοχή σας, χωρίς όμως να καταβάλλετε υπερπροσπάθεια. Αν δεν αισθάνεστε και πολλά δεν πειράζει· απλά δώστε βάση σε ό,τι υπάρχει.

Αφήνοντας την επίγνωσή σας να προχωρήσει ως τα γόνατα, φανταστείτε μιαν αίσθηση ελεύθερου χώρου στις αρθρώσεις σας και μετά μεταφέρετε την προσοχή σας στους τετρακέφαλους και τους υπόλοιπους μυς των μηρών. Φανταστείτε τους μυς να απομακρύνονται σιγά-σιγά από το μηριαίον οστούν υπό την επήρεια της βαρύτητας.

Μεγαλώστε την περιοχή εστίασης συμπεριλαμβάνοντας τους γλουτούς, τη λεκάνη και τα γεννητικά όργανα. Αισθανθείτε όλη αυτή την περιοχή να εμφορείται με μία ζεστή και μαλακή αίσθηση. Αν αντιληφθείτε κάποιο ενεργειακό «μπλοκάρισμα», πράγμα αρκετά σύνηθες για την περιοχή των γλουτών, προσπαθήστε να το μαλακώσετε εστιάζοντας την προσοχή σας σ’ αυτό.

Τώρα εστιάστε την προσοχή σας στη βάση της σπονδυλικής στήλης. Μην το παρακάνετε: το μόνο πράγμα που κάνει η προσπάθεια να εξαναγκάσουμε την επίγνωση είναι να επιφέρει ένταση. Απλά επαναφέρετε χαλαρά το νου σας κάθε φορά που αντιλαμβάνεστε ότι έχει αποσπαστεί. Από αυτό το σημείο θ’ ακολουθήσουμε νοερά το εσωτερικό μέρος της σπονδυλικής στήλης ανεβαίνοντας σιγά-σιγά προς τα πάνω.

Υπ’ όψιν ότι η σπονδυλική στήλη δε βρίσκεται στην επιφάνεια – είναι αρκετά βαθιά στο σώμα. Ομολογουμένως, είναι αρκετά δύσκολο να την «αισθανθούμε», έτσι θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε λιγάκι τη φαντασία μας. Δεν εννοώ βέβαια απλά να επινοήσουμε μιαν ανύπαρκτη αίσθηση. Έχει να κάνει περισσότερο με μία δεκτικότητα από μέρους μας προς μια ιδιαίτερα αδρή αίσθηση.

Ακολουθήστε προς τα πάνω την ελαφρά καμπύλη της σπονδυλικής σας στήλης, απομακρυνόμενοι από τη λεκάνη, φτάνοντας στα μισά και από κει περνώντας ανάμεσα από τις ωμοπλάτες για να καταλήξετε στο σημείο που η σπονδυλική στήλη συναντάται με τη βάση του κρανίου. Αυτό είναι αρκετά ψηλά, περίπου στο πάνω μέρος του αυτιού.

Για άλλη μια φορά προσπαθήστε να επικεντρώσετε την προσοχή σας σ’ αυτό το σημείο. Χαλαρώστε τους μυς που βρίσκονται στη βάση του κρανίου – φανταστείτε τους να χαλαρώνουν σαν μια γροθιά που ξεσφίγγει. Μη φοβάστε, το κεφάλι σας δε θα πέσει αν ξεχάσετε να το κρατάτε ανασηκωμένο – μπορεί να ισορροπήσει μια χαρά και από μόνο του. Φανταστείτε ότι το κεφάλι σας έχει πλήρη ελευθερία κινήσεων και ότι αιωρείται λίγο πάνω από την κορυφή της σπονδυλικής σας στήλης. Ίσως χρειαστεί ν’ αλλάξετε λιγάκι τη θέση του κεφαλιού για να επιτύχετε αυτή την αίσθηση.

Τώρα, αφού εντοπίσετε την κορυφή της σπονδυλικής σας στήλης, διασχίστε τη νοητά μέχρι τη βάση της. Προσπαθήστε να διατηρήσετε την επίγνωση και των δύο αυτών σημείων – της βάσης και της κορυφής της σπονδυλικής στήλης. Φανταστείτε ότι αυτά τα δύο σημεία εγχέονται με φως, ένα ζεστό και απαλό φως, και ότι πολύ αργά – με κάτι που μοιάζει περισσότερο με τάση για κίνηση παρά πραγματική κίνηση – απομακρύνονται το ένα από το άλλο χαλαρώνοντας τη σπονδυλική στήλη. Το ένα σημείο «ανοίγει» προς το έδαφος και το άλλο προς τον ουρανό. Προσπαθήστε να κρατήσετε στο νου σας αυτή την εικόνα για μερικά λεπτά· αυτές οι δύο εστίες φωτός ν’ απομακρύνονται πολύ αργά η μια από την άλλη, σαν δύο αστέρια στο νυχτερινό ουρανό που μόλις και μετά βίας μπορούμε να διακρίνουμε ότι διαγράφουν μιαν αποκλίνουσα πορεία. Δείτε αν μπορείτε να μαλακώσετε τις δύο λωρίδες μυών που βρίσκονται αριστερά και δεξιά της σπονδυλικής στήλης. Φανταστείτε ότι καθώς αυτοί οι μυς χαλαρώνουν, η σπονδυλική σας στήλη απελευθερώνεται και οι εστίες φωτός μπορούν να απομακρυνθούν ακόμα περισσότερο η μία από την άλλη.

Αφήστε τους ώμους να χαλαρώσουν λίγο ακόμα. Ύστερα, μεταφέρετε την προσοχή σας στα μπράτσα σας και από κει προχωρήστε σιγά-σιγά προς τα κάτω, επικεντρώνοντας όλη την επίγνωσή σας στις παλάμες και τα δάχτυλα. Εκμεταλλευθείτε τις αισθήσεις που νιώθετε στα χέρια σας για να πάρετε μια ιδέα της ζωτικότητας του σώματος.

Τώρα φέρτε την προσοχή σας στην κοιλιά – άλλο ένα σημείο όπου βρίσκουμε μπλοκαρισμένη ενέργεια. Ύστερα, προχωρήστε αργά προς το στήθος. Νιώστε την κίνηση του στήθους, το θώρακά σας που ανοίγει σιγά-σιγά για να χωρέσει την ανάσα σας. Δώστε έμφαση στην αίσθηση της ανάσας που ανοίγει το θώρακα.

Μεταφέρετε την προσοχή σας στο λαιμό και από κει στο πρόσωπο. Μαλακώστε λίγο ακόμα τους μυς του προσώπου, δίνοντας αρκετό χρόνο στον εαυτό σας για να αισθανθεί τις αλλαγές. Ψηλαφίστε νοητά το σχήμα του κρανίου – επιτρέποντας στο δέρμα που το καλύπτει να μαλακώσει – και ύστερα συμπεριλάβετε και την κορυφή της κεφαλής. Προσπαθήστε να διαπιστώσετε αν υπάρχει κάποια αίσθηση σε αυτό το σημείο.

Προσπαθήστε να συνειδητοποιήσετε τον αέρα που περιβάλλει το πρόσωπό σας. Αισθανθείτε πόσο ευαίσθητη είναι η επιδερμίδα σας· αισθανθείτε τη θερμοκρασία του αέρα και αφήστε το πρόσωπό σας να μαλακώσει ακόμα περισσότερο στο άγγιγμά του.

Τώρα, δίχως να καταβάλετε κάποια ιδιαίτερη προσπάθεια, στρέψτε την προσοχή σας στη διαδικασία της αναπνοής. Καθώς εισπνέετε φανταστείτε ότι ο αέρας είναι εμπλουτισμένος με επίγνωση, σαν μια ελαφρά ομίχλη μικροσκοπικών σωματιδίων νερού. Έτσι, με κάθε εισπνοή αυξάνεται και η επίγνωσή μας.

Ακολουθήστε την πορεία της ανάσας μέσα στο σώμα μέχρι να αισθανθείτε την κίνηση της κοιλιάς καθώς εισπνέετε και εκπνέετε. Μη βιάζετε την αναπνοή σας, ας είναι ήρεμη και φυσική. Μην πιέζετε τον αέρα προς τα κάτω. Προσέξτε πώς ανοίγει η κοιλιά για να υποδεχτεί την ανάσα σας. Αφήστε την αναπνοή να χαλαρώσει την κοιλιά από μέσα προς τα έξω. Προσέξτε την κίνηση του στήθους, των πλευρών, της πλάτης· αισθανθείτε ολόκληρο το θώρακα να κινείται απαλά μαζί με την ανάσα.

Εισπνεύστε με μια αίσθηση ευρυχωρίας· σαν ο εξωτερικός χώρος να γίνεται εσωτερικός χώρος. Επικεντρώστε σιγά-σιγά την προσοχή σας γύρω από την καρδιά. Επιτρέψτε στην αναπνοή να δημιουργήσει ένα χώρο γύρω από αυτήν. Αφουγκραστείτε τις αισθήσεις που υπάρχουν σε αυτή την περιοχή. Δημιουργήστε με την ανάσα σας έναν ανοιχτό χώρο γύρω από την καρδιά, ένα χώρο για τις αισθήσεις και τα συναισθήματά σας.

Ενώ αναπνέετε αβίαστα, έχοντας επίγνωση του σώματος σας, της αναπνοής σας και των αισθήσεων σας, αφήστε τις αισθήσεις σας να κυκλοφορούν ελεύθερες σε ένα πλαίσιο ευρυχωρίας, ακριβώς όπως κάνετε με την αναπνοή. Μείνετε έτσι για όσο αισθάνεστε όμορφα, μόνοι με τον εαυτό σας.

Μετά στρέψτε την προσοχή σας στο σημείο επαφής με τη γη για άλλη μία φορά. Επιτρέψτε στο νου σας να επιστρέψει στο δωμάτιο που βρίσκεστε, ν’ ακούσει τους εξωτερικούς θορύβους και όποτε αισθάνεστε έτοιμοι ανοίξτε σιγά-σιγά τα μάτια σας, δίνοντας τέρμα στην άσκηση.

Η επίγνωση της αναπνοής (καθοδηγούμενη πρακτική)

Δίχως να βιάζεστε καθίστε άνετα στη στάση διαλογισμού που προτιμάτε. Βεβαιωθείτε ότι έχετε ίσια την πλάτη, ότι κάθεστε στο σωστό ύψος και ότι τα πόδια σας δεν επιβαρύνονται δυσανάλογα με το βάρος του κορμού σας.

Πάρτε δύο βαθύτερες αναπνοές απ' ό,τι συνήθως και επιτρέψτε στο σώμα σας να χαλαρώσει. Νιώστε τους ώμους σας να πέφτουν και το πρόσωπό σας να μαλακώνει. Δημιουργήστε μια αίσθηση ότι αφήνετε πίσω σας ό,τι συνέβη κατά τη διάρκεια της ημέρας· το μόνο πράγμα που υπάρχει για σας είναι το εδώ και τώρα.

Αισθανθείτε την επαφή του σώματός σας με το πάτωμα. Φανταστείτε ότι δίνεται όλο σας το βάρος στο πάτωμα, αφήστε το πάτωμα να σας στηρίξει. Προσπαθήστε να φανταστείτε το βάρος του κορμού σας να πέφτει κατευθείαν κάτω διαμέσου της λεκάνης και από εκεί μέσα στη γη. Φανταστείτε ότι όσο καλύτερα καταφέρετε ν' αποβάλετε το βάρος του σώματος τόσο πιο ελαφρύ θα το νιώθετε και τόσο πιο εύκολα θα γίνεται η κυκλοφορία της ενέργειας. Έτσι, φανταζόμαστε ότι το βάρος του σώματος υποβαστάζεται από τη γη και ταυτόχρονα αισθανόμαστε τη λεπτοφυή ενέργειά του ν' ανεβαίνει προς τα πάνω. Υπάρχει μια αντίστροφη μεν, συμπληρωματική δε, κίνηση του βάρους και της ενέργειας μέσα στο σώμα.

Βολευτείτε λοιπόν στη θέση σας, χαλαρώνοντας τους ώμους, ελέγχοντας την κοιλιά και τους γλουτούς για πιθανά μπλοκαρίσματα ενέργειας… χαλαρώνοντας ταυτόχρονα το πρόσωπο. Αισθανθείτε το σώμα σας να ηρεμεί και ν' αποβάλλει τις εντάσεις του… αισθανθείτε το χώρο που καταλαμβάνει… και το χώρο γύρω από αυτό.

Τώρα, χωρίς κάποια ιδιαίτερη προσπάθεια, στρέψτε την προσοχή σας στην αναπνοή. Δε χρειάζεται ν' "αρπαχτούμε" από πάνω της - δεν πρόκειται να πάει πουθενά! Βρίσκεται πάντα εκεί, περιμένοντας υπομονετικά να την προσέξουμε. Έτσι, αρχίζουμε να της δίνουμε την προσοχή μας.

Ακολουθήστε την πορεία της αναπνοής μέσα στο σώμα, στον εσωτερικό χώρο του σώματός σας. Παρατηρήστε πώς το σώμα ανταποκρίνεται στην αναπνοή, την κίνηση χαμηλά στην κοιλιά, τη σταδιακή διαστολή και συστολή του θώρακα στα πλευρά και στην πλάτη.

Έτσι, καθώς κάθεστε αισθανόμενοι το πηγαινέλα της αναπνοής στρέψτε την προσοχή σας προς τα συναισθήματά σας. Αφήστε τώρα την αναπνοή να σας οδηγήσει σε μια απλή και άμεση επαφή με τον εαυτό σας και τα συναισθήματά σας. Ποια είναι η χροιά της ύπαρξής σας - σκούρα ή ανοιχτή, χαρούμενη, λυπημένη, ανιαρή, ενθουσιασμένη; Απλά προσπαθήστε να έχετε μια γενική εντύπωση του εαυτού σας, της βασικής συναισθηματικής σας κατάστασης. Αποδεχτείτε τα συναισθήματά σας.

Επιστρέψτε στην αναπνοή, νιώστε τη να έρχεται και να φεύγει. Υπάρχει άπλετος χώρος για να χωρέσουν τα συναισθήματα στην αναπνοή· αφήστε τα να έρχονται και να φεύγουν όπως η αναπνοή.

Τώρα αρχίστε να μετράτε τις αναπνοές μετρώντας μετά από κάθε εκπνοή, απλά σηματοδοτώντας τη ροή της αναπνοής. Μετράτε από μέσα σας, κάνοντάς το μέτρημα αρκετά έντονο ώστε να διατηρήσετε τη συγκέντρωσή σας στην αναπνοή. Αν χάσετε το λογαριασμό, δεν πειράζει, ξαναρχίστε από το "ένα". Η αναπνοή παραμένει εκεί που ήταν, περιμένοντας να την προσέξετε. Απλά διατηρήστε αυτή σας την επαφή με την αναπνοή για μερικά λεπτά.

Τώρα θα κάνουμε μια μικρή αλλαγή. Η αναπνοή παραμένει ως έχει, έρχεται και φεύγει, αλλά αυτή τη φορά μετράμε στην αρχή της, ακριβώς πριν την εισπνοή. Έτσι, προτρέχουμε την αναπνοή για μια στιγμή. Μετρήστε "ένα" - εισπνοή, εκπνοή· μετρήστε "δύο" - εισπνοή, εκπνοή… Απλά ακολουθήστε τη φυσική ροή της αναπνοή σας χωρίς να προσπαθείτε να την αλλάξετε.

Διατηρήστε το σώμα χαλαρό και το πρόσωπο μαλακό… Μην πιέζεστε για να μείνετε συγκεντρωμένοι στην αναπνοή· απλά επιστρέψτε σ' αυτήν όποτε αισθάνεστε το νου σας να ταξιδεύει… χρησιμοποιούμε το μέτρημα για να μπορούμε να επιβλέπουμε το νου μας. Αν χάσετε το λογαριασμό, ξαναρχίστε από το "ένα". Μη σας απασχολεί το πώς και γιατί συνέβη, απλά ξαναρχίστε. Έτσι, μετράτε σε κύκλους των δέκα αναπνοών, απλά διατηρώντας επαφή με την αναπνοή για μερικά λεπτά.

Τώρα, αφήστε το μέτρημα να σβήσει μες στην αναπνοή· εγκαταλείψτε το. Εδώ είμαστε, μόνοι με την αναπνοή μας, δεν υπάρχει τίποτε άλλο στον κόσμο που να μας απασχολεί αυτήν τη στιγμή. Απλά παρατηρούμε την αναπνοή. Δεν έχει σημασία αν τη χάσουμε - είναι πάντα εκεί, και θα μας περιμένει μέχρι να γυρίσουμε σε αυτήν.

Είναι σαν να παρακολουθούμε τα κύματα να χτυπάνε στην ακτή, πηγαίνουν και έρχονται, νιώστε την αναπνοή να σας περιλούζει - σαν το κύμα - και μετά ν' αποσύρεται. Νιώστε το κάθε στάδιο της αναπνοής, η μία να οδηγεί στην επόμενη. Νιώστε την εσωτερική παλίρροια της αναπνοής - νιώστε τη στο σώμα, να το εμφορεί, να γίνεται φορέας ζωής και ενέργειας. Δεν υπάρχει τίποτε άλλο εκτός από εσάς και την αναπνοή σας, η αναπνοή που έρχεται και φεύγει… Μείνετε μαζί της για μερικά λεπτά.

Τώρα, ενώ αισθάνεστε ολόκληρη την αναπνοή, σταδιακά στρέψτε την προσοχή σας στην πρώτη αίσθηση που βιώνεται καθώς εισπνέετε - το πρώτο σημείο όπου η ανάσα "χτυπάει" καθώς εισέρχεται στο σώμα σας. Αυτό που ψάχνουμε είναι μια λεπτεπίλεπτη αίσθηση στα ρουθούνια ή στο λάρυγγα - το σημείο όπου νιώθουμε για πρώτη φορά την ανάσα καθώς εισέρχεται στο σώμα μας.

Διατηρώντας χαλαρό το πρόσωπο, αρχίστε να επικεντρώνετε την προσοχή σας σ' αυτό το σημείο, φέρνοντας στο προσκήνιο αυτή τη λεπτομέρεια της αναπνοής. Είναι μια αίσθηση που συνεχώς αλλάζει και επομένως δεν μπορείτε να την καθορίσετε με ακρίβεια. Αν προσπαθήσετε να την πιάσετε θα σας ξεφύγει. Παρατηρήστε την, εκτιμήστε την και αφήστε τη να φύγει. Μην βιάζετε την προσοχή σας, απλά προσπαθήστε ν' απολαύσετε αυτή την αίσθηση καθώς αυτή έρχεται και φεύγει ακολουθώντας το ρυθμό της αναπνοής. Αφιερώστε μερικά λεπτά στην απόλαυση αυτής της αίσθησης.

Τώρα αμβλύνετε την επίγνωσή σας για να συμπεριλάβει ολόκληρη τη διαδικασία της αναπνοής, μετά το σώμα σας, το πάτωμα που βρίσκεται από κάτω σας. Σιγά-σιγά συμπεριλάβετε το δωμάτιο, τους ήχους που προέρχονται από αυτό, τους εξωτερικούς θορύβους. Και αφού σχηματίσετε μια ολοκληρωμένη εικόνα του έξω κόσμου, όταν νιώθετε έτοιμοι, ανοίξτε σιγά-σιγά τα μάτια και αφήστε το σώμα σας ελεύθερο να κινηθεί.

Η Metta Bhavana: μια καθοδηγούμενη πρακτική

Πριν ξεκινήσετε, αποφασίστε ποια θα είναι τα τρία άτομα που θα χρησιμοποιήσετε στο δεύτερο, τρίτο και τέταρτο στάδιο, έτσι ώστε να μην σπαταλήσετε το χρόνο σας άσκοπα προσπαθώντας να τα ξεδιαλέξετε όταν θα έχετε ήδη ξεκινήσει τον διαλογισμό. Επίσης, θυμηθείτε να επιλέξετε μια ώρα όπου δε θα σας ενοχλήσει κανείς καθώς και ένα ήσυχο και άνετο μέρος για να καθίσετε. Διαβάστε τις οδηγίες κάνα δυο φορές. Δε χρειάζεται να τις ακολουθήσετε λέξη προς λέξη – απλά προσπαθήστε να μπείτε στο πνεύμα τους ή βάλτε κάποιον φίλο να σας τις διαβάσει.

Ξεκινήστε δίνοντας αρκετό χρόνο στον εαυτό σας για να πάρει τη σωστή στάση για τον διαλογισμό. Όταν βολευτείτε, αφήστε τα μάτια σας να κλείσουν. Καθώς τα κλείνετε προσπαθήστε να αφήσετε το πρόσωπό σας να χαλαρώσει. Φανταστείτε ότι δεν χρειάζεται μιαν έκφραση στο πρόσωπο με την οποία ν' αντιμετωπίσετε τον εξωτερικό ή εσωτερικό κόσμο – έτσι ώστε το πρόσωπό σας είναι μαλακό και χαλαρό. Αν συνεχίσετε να το νιώθετε σκληρό, αφήστε τα χείλη σας να σχηματίσουν ένα ανεπαίσθητο μειδίαμα, πράγμα που θα βοηθήσει τους μυς του προσώπου να χαλαρώσουν. Προσπαθήστε να οδηγήσετε τα μάτια σας σε μια κατάσταση ακινησίας. Φανταστείτε τα ως μαλακούς και στρογγυλούς βολβούς που αναπαύονται στις κόγχες τους.

Μετά στρέψτε την προσοχή σας στο πάτωμα. Νιώστε το σημείο επαφής σας με το έδαφος. Προσπαθήστε να μεταφέρετε νοητά το βάρος του σώματός σας σε αυτό. Αρχίστε σιγά-σιγά να αισθάνεστε το σώμα σας από κάτω προς τα πάνω.

Φανταστείτε την ενέργεια της επίγνωσης να γεμίζει το σώμα σας, ίσως σαν ένα απαλό και ζεστό φως, να εισχωρεί σταδιακά στα κόκαλα και τους μυς, χαλαρώνοντας το σώμα καθώς ανεβαίνει… συμπεριλαμβάνοντας τα πόδια, προχωρώντας στην περιοχή της λεκάνης… και από κει στη μέση.

Αισθανθείτε πώς αντιδρά το σώμα στην κατευθυνόμενη προσοχή σας, προσδίδοντας της μια αίσθηση ζεστασιάς. Η πρακτική της στοργικής καλοσύνης ξεκινάει με το να προσεγγίσουμε τον εαυτό μας με μια διάθεση στοργικής καλοσύνης. Χρησιμοποιείστε όσο χρόνο χρειάζεστε για να αποκτήσετε επίγνωση του σώματος. Μην επιβάλλεται την επίγνωσή σας σε σημεία του σώματος που ανθίστανται, απλά αγκαλιάστε αυτή την αντίσταση, επιτρέποντας έτσι στην περιβάλλουσα περιοχή να μαλακώσει και να χαλαρώσει.

Κατευθύνετε την προσοχή σας από την πλάτη προς τα πάνω μέχρι να φτάσετε στους ώμους και από κει προχωρήστε μέχρι τα άκρα των χεριών. Συγκεντρωθείτε στις παλάμες σας για λίγο. Επιβεβαιωθείτε ότι είναι χαλαρές και ότι οι ώμοι σας δε σας κάνουν να αισθάνεστε άβολα. Τώρα ακολουθήστε την αντίστροφη πορεία προχωρώντας έως τους ώμους, το λαιμό, και από κει στη βάση του κρανίου.

Αισθανθείτε τους μυς του λαιμού να χαλαρώνουν και να μαλακώνουν και το κεφάλι σας να ισορροπεί δίχως προσπάθεια από μέρους σας. Στρέψτε την προσοχή σας στο πίσω μέρος του κεφαλιού σας και μετά στην κορυφή του. Αισθανθείτε το σχήμα του κρανίου και επιτρέψτε στην επιδερμίδα του κεφαλιού να μαλακώσει. Τώρα επιστρέψτε στο πρόσωπο, επιτρέποντας σε κάθε σημείο του να χαλαρώσει λίγο ακόμα… τα φρύδια, τα μάγουλα, το στόμα, το σαγόνι.

Αισθανθείτε το άγγιγμα του αέρα στην επιδερμίδα του προσώπου σας καθώς και τον αέρα που μπαίνει και βγαίνει από το σώμα σας, βρίσκοντας χώρο μέσα σε αυτό. Η αναπνοή σας πρέπει να είναι αβίαστη και φυσική. Προσπαθήστε να καταλάβετε πώς ανταποκρίνεται το σώμα σας στην αναπνοή. Φαντασθείτε ότι η αναπνοή τού δίνει ζωή.

Δοκιμάστε να δείτε αν μπορείτε να νιώσετε την κίνηση του σώματός σας καθώς η αναπνοή έρχεται και φεύγει. Εντοπίστε την κίνηση χαμηλά στην κοιλιά σας, αφήνοντάς τη να μαλακώσει την κοιλιά από μέσα· μετά το στήθος, νιώστε το θώρακά σας να ανοίγει από όλες τις πλευρές για να φιλοξενήσει την αναπνοή.

Διατηρώντας μια γενικότερη αίσθηση σωματικής χαλάρωσης, συνειδητοποιήστε τον απαλό ρυθμό που δημιουργείται από την αναπνοή. Καθώς εισπνέετε αισθανθείτε το στήθος σας ν’ ανοίγει και τους ώμους σας να χαλαρώνουν. Καθώς εκπνέετε, αφεθείτε στην εκπνοή, αποβάλλοντας κάθε ένταση που μπορεί να υπάρχει.

Χρησιμοποιείστε την αναπνοή για να μεταφέρετε σιγά-σιγά το επίκεντρο της προσοχής σας βαθιά μέσα στο στήθος, στο σημείο που φαντάζεστε ότι βρίσκεται η καρδιά. Φαντασθείτε ότι η αναπνοή δημιουργεί ένα συνδετικό κρίκο μεταξύ του κεφαλιού και της καρδιάς· ότι η εισπνοή κατευθύνει την προσοχή σας στην περιοχή της καρδιάς και η εκπνοή επιτρέπει στα συναισθήματα που βρίσκονται σε αυτήν να βγουν στην επιφάνεια.

Συνεχίστε για μερικά λεπτά να βιώνετε την αναπνοή ως τον σύνδεσμο καρδιάς και κεφαλιού. Επιτρέψτε της να δημιουργήσει μια αίσθηση απλοχωριάς στην περιοχή της καρδιά σας. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να βιώσει σε βάθος αυτό που αισθάνεται και στην καρδιά σας να εκφραστεί μέσα στο χώρο που δημιουργεί η αναπνοή.

Ύστερα φανταστείτε ότι με κάθε αναπνοή μεταφέρεται στην καρδιά σας μια ευχή με παραλήπτη τον εαυτό σας. Μπορεί να είναι μερικές απλές λέξεις όπως: «Είθε να νοιάζομαι για τον εαυτό μου», το όνομά μας προφερόμενο με ζεστασιά ή απλά μια αίσθηση στοργής. Καλό είναι να μην το κάνετε πολύπλοκο, αρκεί να υπάρχει η ευκτική πρόθεση με κατεύθυνση την καρδιά σας, τα εσώτερα του σώματός σας.

Δώστε στα λόγια ή στην πρόθεση χρόνο για να περάσουν το μήνυμά τους. Μη βιάζεστε και μην πιέζετε τον εαυτό σας. Δώστε του όλο το χρόνο του κόσμου. «Είθε να είμαι καλά, είθε να είμαι ευτυχισμένος». Αφήστε την καρδιά να ανταποκριθεί στην ώρα της. Αισθανθείτε σιγά-σιγά την καρδιά σας να γεμίζει με αυτή την απλή ιδέα. Συνεχίστε με αυτόν τον τρόπο για μερικά λεπτά.

Τώρα φέρτε στο νου σας έναν καλό φίλο. Επικαλεστείτε οτιδήποτε σας φέρνει πιο κοντά του: το πρόσωπό του, τη φωνή του ή την τελευταία φορά που τον συναντήσατε. Φέρτε τον στη σφαίρα της επίγνωσή σας.

Αισθανθείτε τη ζεστασιά που υπάρχει στην καρδιά σας να στρέφεται αυθόρμητα προς αυτόν. «Είθε να είναι ευτυχισμένος – είθε η ζωή του να είναι όπως θα την ήθελε να είναι». Μην επιταχύνετε τη διαδικασία, δε χρειάζεται να εκβιάζετε τα αισθήματά σας, απλά βασιστείτε στη σαφή πρόθεση να του ευχηθείτε να είναι ευτυχισμένος.

Δώστε στον εαυτό σας τα χρονικά περιθώρια για να δείτε τι ανταπόκριση μπορεί να έχετε σε αυτή την πρόθεση. Απολαύστε οποιαδήποτε θετικά συναισθήματα ή σκέψεις μπορεί να νιώσετε για τον φίλο σας ως αποτέλεσμα της πρόθεσής σας. Ανανεώστε την πρόθεσή σας όποτε νιώθετε ότι εξανεμίζεται και προσπαθήστε να συνεχίσετε να σκέφτεστε τον φίλο σας.

Κάντε το όσο απλά γίνεται: αφενός διατηρήστε ζωντανό στη σκέψη σας τον φίλο σας και αφετέρου καλλιεργήστε μιαν απλή πρόθεση καλής θέλησης και στοργικής καλοσύνης μαζί με μία γενικότερη επίγνωση του εαυτού σας. Συνεχίστε έτσι για μερικά λεπτά.

Τώρα αφήστε σιγά-σιγά την εικόνα του φίλου σας να σβήσει και φέρτε στο νου σας ένα ουδέτερο άτομο – το οποίο μοιράζεται με εσάς και τον φίλο σας την ίδια επιθυμία για ευτυχία. Προσπαθήστε να διατηρήσετε την ίδια πρόθεση, την ίδια καλή θέληση όπως πριν, και απλά μεγαλώστε τη για να συμπεριλάβει και το ουδέτερο άτομο.

Κρατήστε την εικόνα τους στο νου σας όσο καθαρή και ζωντανή γίνεται, επιστρέφοντας σε αυτήν κάθε φορά που αποσπάστε. Πολύ απαλά, προσπαθήστε να δείτε πέρα από την περιορισμένη αντίληψη που έχετε για αυτό το άτομο. Δοκιμάστε για μία φορά να μην τους απορρίψετε αμέσως μόλις κάνετε την αρχική σας κρίση. Μπορείτε αν θέλετε να χρησιμοποιήσετε τη φαντασία σας για να συλλάβετε την αξία τους ως άτομα και τη σημασία που έχει η ζωή τους.

Είθε να είναι καλά, είθε να είναι ευτυχισμένοι. Μην εκβιάζετε την κατάσταση. Αφήστε οποιαδήποτε θετικά συναισθήματα έχετε να αγγίξουν αυτό το άτομο. Αντί να προσπαθείτε να κατασκευάσετε ένα έντονο συναίσθημα απλά αφουγκραστείτε καλύτερα αυτά που ήδη υπάρχουν μέσα σας. Συνεχίστε έτσι για μερικά λεπτά.

Τώρα αφήστε σιγά-σιγά την εικόνα του ουδέτερου άτομου να σβήσει και φέρτε στο νου σας έναν εχθρό σας. Διατηρήστε το πρόσωπό σας μαλακό και χαλαρό. Μήπως το σώμα σας αντέδρασε στην εισαγωγή του νέου ατόμου; Αν νιώσετε τους ώμους σας ή την κοιλιά σας να σφίγγουν πάρτε μερικές βαθιές αναπνοές και χαλαρώστε.

Τι συμβαίνει στο μυαλό σας; Μήπως υπάρχει μια παλιά ιστορία σε σχέση με αυτό το άτομο που θέλει να επαναλάβει; Προσπαθήστε να το προλάβετε πριν πάρει αυτή την πορεία· επαναφέρετε το νου σας στο παρόν και την πρόθεση να ευχηθείτε σε αυτό το άτομο να είναι καλά.

Φανταστείτε τον υγιή και ευτυχισμένο, χαλαρό και γεμάτο ζωντάνια. Δείτε την άλλη του πλευρά – αυτήν που βρίσκετε δύσκολη να προσεγγίσετε. Προσπαθήστε να του ευχηθείτε να είναι καλά. Προφέρετε το όνομα του και ευχηθείτε του να είναι καλά: «Είθε να είναι καλά, είθε να είναι ευτυχισμένος».

Δώστε στον εαυτό σας το χρόνο για να διαπιστώσει το εσωτερικό αντίκτυπο αυτής της ενέργειας. Νιώστε ότι αντιστέκεστε ή ότι εγκαταλείπετε τις παλιές σας καταστροφικές τάσεις. Φανταστείτε πώς θα ήταν αν έπαυε να σας τυραννάει η σκέψη αυτού του ατόμου, αν του ευχόσασταν κάθε ευτυχία στη ζωή του, αν βάζατε στην άκρη τα αρνητικά σας συναισθήματα. «Είθε να είναι καλά». Συνεχίστε έτσι για μερικά λεπτά.

Τώρα φέρτε στο νου σας και τα τέσσερα άτομα που συμμετείχαν στον διαλογισμό σας: το δύσκολο άτομο, το ουδέτερο άτομο, τον φίλο και τον εαυτό σας. Φανταστείτε ότι είστε όλοι μαζί και ότι ένα αίσθημα αγάπης ρέει ελεύθερα ανάμεσά σας. Ο καθένας σας αναγνωρίζει την επιθυμία των άλλων για ευτυχία και εύχεται σε όλους ό,τι καλύτερο.

Αυτό που αποσκοπείτε είναι η δημιουργία ενός αισθήματος που είναι το ίδιο και απαράλλαχτο για καθένα από αυτά τα άτομα – η ίδια μύχια ανταπόκριση αλληλεγγύης προς ένα άλλο ανθρώπινο ον. Τώρα μπορείτε σιγά-σιγά να επεκτείνετε αυτό το αίσθημα καλής θέλησης προς τα έξω.

Επιτρέψτε στην επίγνωσή σας να κινηθεί προς τα έξω, μια επίγνωση που είναι διαποτισμένη με αγάπη. Συμπεριλάβετε σταδιακά το δρόμο σας, τη γειτονιά σας, την περιοχή σας, κ.ο.κ. … επεκτεινόμενοι συνεχώς προς τα έξω. Η metta έχει μια φυσικά τάση να εξαπλώνεται.

Ευχηθείτε σε όλα τα όντα, καθώς τα συναντάτε στη φαντασία σας, να είναι ευτυχισμένα. Μπορεί να είναι κάθε λογής άνθρωποι, από κάθε λογής πολιτισμούς. Προσπαθήστε να φανταστείτε τη γενική πορεία της ύπαρξής τους επικεντρωνόμενοι στις πλευρές εκείνες που όλοι μοιραζόμαστε με τον άλφα ή βήτα τρόπο. Και εδώ μπορείτε αν θέλετε να αφουγκραστείτε νοητά τη φωνή τους αντί να εξαρτάστε από την οπτική απεικόνισή τους.

Μη σκεφτείτε μόνο άτομα για τα οποία νιώθετε μια φυσική συμπάθεια, αλλά κάθε λογής ανθρώπους για τους οποίους μπορεί να μην τρέφετε εξίσου ισχυρά συναισθήματα. Συμπεριλάβετε και τους κακούς και τους καλούς, και τους εγκληματίες και τα θύματα, τα άτομα που έχουν την έγκρισή σας καθώς και τα άτομα που δεν την έχουν. Είθε όλα ανεξαρτήτως τα όντα να είναι καλά, είθε όλα τα όντα να είναι ευτυχισμένα, είθε όλα τα όντα να είναι ελεύθερα από τη δυστυχία, είθε όλα τα όντα να προοδεύσουν. Συνεχίστε έτσι για μερικά λεπτά.

Τώρα φέρτε σιγά-σιγά την επίγνωσή σας ξανά πίσω στον εαυτό σας. Σκεφθείτε: όπως εύχομαι σε όλα τα όντα να είναι καλά, έτσι να είμαι και εγώ καλά, έτσι και εγώ να είμαι ελεύθερος από τη δυστυχία και να προοδεύσω. Τελικά, φέρτε την επίγνωσή σας ξανά πίσω στο σώμα σας που κάθεται στο πάτωμα, στην αναπνοή που πηγαινοέρχεται και σε μία αίσθηση του δωματίου μέσα στο οποίο βρισκόσαστε. Μετά δώστε τέλος στον διαλογισμό χωρίς να βιάζεστε. Μείνετε καθισμένοι για ένα δύο λεπτά με την αίσθηση που σας έχει αφήσει.

Τέλος.

ESOTERICA.gr Forums !

© 2010-11 ESOTERICA.gr