Εαυτός: η πορεία προς την εξατομίκευση

«Τι είναι ο άνθρωπος; Είναι απλώς δέρμα, σάρκα, οστά και φλέβες; Όχι! Αυτό που συνιστά τον αληθινό άνθρωπο είναι η ψυχή και εκείνα που αποκαλούνται δέρμα και σάρκα, οστά και φλέβες είναι απλά ένα πέπλο, ένα εξωτερικό κάλυμμα και όχι καθεαυτός ο Άνθρωπος. Η αποκάλυψη του ανθρώπου σημαίνει την απέκδυση του απο όλα αυτά τα ενδύματα. Ωστόσο, τα οστά, οι τένοντες και τα διάφορα συστατικά του σώματος σχηματίστηκαν σύμφωνα με τα μυστικά της θεϊκής σοφίας και σύμφωνα με την ουράνια εικόνα.Το δέρμα απεικονίζει τους ουρανούς που είναι άπειροι σε έκταση και καλύπτουν ως ένδυμα όλα τα πράγματα.Τα οστά και οι φλέβες συμβολίζουν τον θεϊκό φορεα, τις εσωτερικές δυνάμεις του ανθρώπου. Όμως αυτά δεν είναι παρά τα εξωτερικά ενδύματα,επειδή στα εσωτερικά μέρη υπάρχει το μυστήριο του Ουράνιου Ανθρώπου», (Σεφέρ χα Ζοχάρ)

Στα λόγια αυτά, σύμφωνα με τα οποία ο Ουράνιος Άνθρωπος θεωρείται ως το πραγματικό κέντρο της ύπαρξης κάθε ανθρώπινου πλάσματος, συναντάμε την περιγραφή του Γιουνγκ για την ψυχή. Σύμφωνα με τον Κ. Γκ. Γιουνγκ η ψυχή μπορεί να συγκριθεί με μια σφαίρα. Η σφαίρα αυτή διαθέτει μια μικρή φωτεινή ζώνη που αντιπροσωπεύει τη συνειδητή γνώση και στο κέντρο της βρίσκεται το Εγώ. Ο άνθρωπος έχει συνειδητή γνώση μόνον όσων βρίσκονται στην περιοχή αυτή. Χρησιμοποιώντας ένα παράδειγμα μπορούμε να συγκρίνουμε τη συνειδητή αυτή γνώση σαν ένα μικρό νησάκι στη μέση ενός απέραντου ωκεανού.

Όλα όσα συνιστούν αυτό που εμείς εκλαμβάνουμε ως εγώ, δεν είναι παρα ένα πολύ μικρό τμήμα της ψυχής.Το πραγματικό ρυθμιστικό κέντρο της ύπαρξης σύμφωνα με τον Γιουνγκ αποτελεί αυτό που ονόμασε Εαυτό, δηλαδή ο πυρήνας και συγχρόνως η ολότητα της σφαίρας που εμείς αποτελούμε. Μια τέτοια σκέψη είναι αντίθετη στην λογική, καθώς δεν έχουμε συνηθίσει να δεχόμαστε ως πραγματικά δεδομένα όσα βρίσκονται πέρα απο την αντίληψη του νου και στη συγκεκριμένη περίπτωση η εναντίωση είναι ακομα πιο μεγαλύτερη, καθώς μιλάμε για την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη και την επανοριοθέτηση αυτών που με κόπο έχουμε καθορίσει ως Εγώ. Τον Εαυτό μπορούμε να τον θεωρήσουμε ως οργανωτικό κέντρο απ’ όπου προέρχεται κάθε ρυθμιστική ενέργεια του ψυχικού μας συστήματος, καθώς και ως οργανωτή και πηγή των ονειρικών εικόνων. Οι εικόνες αυτές στο σύνολο τους μοιάζουν να υπακούν σε μια διάταξη, σε ένα σχέδιο το οποίο ολοκληρώνεται με το τέλος της ζωής του ανθρώπου. Η κρυφή και κατευθυντήρια τάση της πορείας της ονειρικής μας ζωής που προέρχεται απ' τον Εαυτό είναι σα να γεννά μια διαδικασία αργής ψυχικής ανάπτυξης, σχεδόν αόρατη, την πορεία προς την εξατομίκευση.

Η διαδικασία της εξατομίκευσης είναι η ίδια η επίγνωση της ύπαρξης του Εαυτού, η σταδιακή σύνδεση μαζί του και η υπακοή στις υποδείξεις του, οι οποίες γίνονται αντιληπτές μέσα από τα όνειρα. Η υπακοή αυτή σημαίνει ότι το Εγώ στην καθημερινή του ζωή γίνεται εργαλείο του Εαυτού και επιλέγει και δρα με βάση τις επιθυμίες Του. Οι επιθυμίες αυτές είναι πολύ συγκεκριμένες, καθώς για τον Γιουνγκ ο Εαυτός έχει να εκπληρώσει ένα σκοπό όσο το άτομο είναι «εν ζωή». Η ψυχική λοιπόν ανάπτυξη που προκύπτει από τη σύνδεση με τον Εαυτό και η σταδιακή επίγνωση και πραγμάτωση του συγκεκριμένου Σκοπού του, συνιστούν την πορεία προς την εξατομίκευση. Η πορεία αυτή για τον Γιουνγκ έχει κάποια στάδια, απ' τα οποια το άτομο είναι υποχρεωμένο να περάσει.

Φαίνεται οτι η εναρμόνιση του συνειδητού με το εσωτερικό του κέντρο γεννιέται κατα κανόνα από ένα τραύμα που δέχεται η προσωπικότητα και απ’ τον πόνο που το συνοδεύει. Ο πόνος αυτός είναι ένα είδος καλέσματος στο οποίο το Εγώ αμύνεται και προβάλλει την αιτία της στέρησης και του πόνου σε κάποιο εξωτερικό αντικείμενο. Κάτι τέτοιο, όμως, είναι αναποτελεσματικό και μέσα από τη συνεχή επανάληψη το άτομο αρχίζει να καταλαβαίνει ότι μόνο μια στάση μπορεί να φέρει αποτέλεσμα. Η στάση αυτή δεν είναι άλλη απ' τη στροφή προς τα σκοτάδια που το κυκλώνουν, προσπαθώντας να ανακαλύψει τον κρυφό του σκοπό και τη φύση των απαιτήσεών τους. Η απόφαση αυτή είναι σαν μια βουτιά στο κενό ή καλύτερα βουτιά στο ασυνείδητο. Η πρώτη ανακάλυψη του ατόμου με την είσοδο του στο ασυνείδητο είναι η σκιά. Η σκιά αποτελείται από άγνωστες ή ελάχιστα γνωστές ιδιότητες του Εγώ που είναι κομμάτι απο τις προσωπικές πλευρές της ψυχής και θα μπορούσαν και αυτές να είναι συνειδητές. Στη σκιά το άτομο ανακαλύπτει πολλές φορές ελαττώματα αλλά και θετικά στοιχεία που δε γνώριζε οτι διαθέτει. Η σκιά περιέχει κατά κανόνα αξίες που είναι απαραίτητες στη συνείδηση αλλά με τέτοια μορφή που είναι δύσκολο στο άτομο να τις ενσωματώσει στην ζωή του.Η πραγματικότητα αυτή οδηγεί, λοιπόν, σε μια «έντιμη» εξέταση του εαυτού και μια αναδιοργάνωση της ζωής μας. Κάτι τέτοιο βέβαια δε γίνεται πάντα, καθώς απαιτείται μεγάλο θάρρος για την αναγνώριση των πιο σκοτεινών μας κομματιών. Η σκιά στα όνειρα συχνά προσωποποιείται με άτομα ομόφυλα με τον ονειρεύομενο. Στην πορεία προς την εξατομίκευση, όμως, το άτομο συναντά στα όνειρα του άτομα του αντίθετου φύλου.Τα άτομα αυτά είναι η προσωποποίηση του αρσενικού και του θηλύκου στοιχείου, της anima και του animus.

Σύμφωνα με τον Γιουνγκ κάθε άνδρας διαθέτει μέσα του το θηλυκό στοιχείο (anima) και κάθε γυναίκα το αρσενικό, (animus).O ρόλος της anima και του animus είναι αυτός του οδηγού, του μεσάζοντα ανάμεσα στο Εγώ και τον εσωτερικό κόσμο, τον Εαυτό. Το θηλυκό στοιχείο προσωποποιεί όλες τις θηλυκές ψυχολογικές τάσεις της ψυχής ενός άνδρα, όπως είναι η ευαισθησία προς την άλογη πλευρά, το αίσθημα της φύσης, οι προφητικές διαισθήσεις και οι σχέσεις με το ασυνείδητο. Ο animus και η anima, όπως και η σκιά, διαθέτουν μια θετική και μια αρνητική ταση. Οι τάσεις αυτές προέρχονται κατα κανόνα απ' τη σχέση του ατόμου με τον γονέα του αντίθετου φύλου. Για παράδειγμα, αν ο άνδρας έχει το αίσθημα πως η μητέρα του είχε πάνω του αρνητική επίδραση, το θηλυκό πνεύμα θα εκφραστεί μέσα από την ανασφάλεια, τα άγχη, την οξυθυμία και την αβεβαιότητα. Παρόλα αυτά, αν οι τάσεις ξεπεραστούν, τότε η anima μπορεί πραγματικά να δώσει πρόσβαση στο βαθύτερο είναι. Για τον Γιουνγκ με την αποκάλυψη της θετικής λειτουργίας της anima η όλη διαδικασία διέρχεται μέσα από τέσσερα στάδια εξέλιξης.Το πρώτο αντιπροσωπεύει σχέσεις καθαρά βιολογικές και ενστικτώδεις. Το δεύτερο προσωποποιεί το ρομαντικό και αισθητικό επίπεδο, που ωστόσο χαρακτηρίζεται ακόμη από σεξουαλικά στοιχεια. Το τρίτο αντιπροσωπεύει την αγάπη που φτάνει στο ύψος της πνευματικής αφοσίωσης και το τέταρτο είναι η ιδια η σοφία.

Η αρσενική προσωποποίηση της ψυχής, ο animus, μπορεί επίσης για μια γυναίκα να εκδηλωθεί με αρνητικό τρόπο. Για παράδειγμα, μπορεί να παρουσιαστεί στους μύθους, τα παραμύθια και τα όνειρα ως δαίμονας του θανάτου, κλέφτης ή φονιάς.Η υπερπήδηση των αρνητικών τάσεων κάθε φύσης οδηγεί επίσης τον animus να διέλθει απο τέσσερα στάδια εξέλιξης. Στην αρχή παρουσιάζεται ως προσωποποίηση της απλής φυσικής δύναμης, στη συνέχεια παίρνει το πνεύμα της πρωτοβουλίας και την ικανότητα της οργανωτικής ενέργειας. Στο τρίτο στάδιο ο animus γίνεται ο «λόγος» και συχνά παρουσιάζεται στα όνειρα ως καθηγητής ή ιερέας. Στο τέταρτο στάδιο ο animus ειναι η ενσάρκωση της σκέψης, που όπως και η anima, εδώ γίνεται μεταβιβαστής της εσωτερικής ύπαρξης, του Εαυτού, του Ουράνιου Ανθρώπου.

Αφού, λοιπόν, ο άνθρωπος αγωνιστεί επίμονα με τον animus ή την anima, το ασυνείδητο αλλάζει όψη και παρουσιάζεται με καινούρια, συμβολική μορφή που αντιπροσωπεύει τον Εαυτό, τον πιο βαθύ πυρήνα της ύπαρξης.Στα όνειρα μιας γυναίκας μπορεί να να προσωποποιηθεί από μια ιέρεια ή μάγισσα και στα όνειρα ενος άντρα ως ιεροφάντης ή γερο σοφός. Σ' αυτό το στάδιο όπου ο Εαυτός πλημμυριζει το Εγώ, τη συνείδηση, είναι πιθανόν να εκδηλωθεί με την παρουσία ενος τεράστιου ανθρώπου που αγκαλιάζει και περικλείει όλο τον κόσμο. Για τον Γιουνγκ η μορφή αυτή του Κοσμικού Ανθρώπου παρουσιάζεται με συμβολικό τρόπο σε όλους τους πολιτισμούς και τις θρησκείες. Ειναι ο Αδάμ, ο πέρσης Γκαϊομάρτ, ο ινδός Πουρούσα, ο Μεγάλος Άνθρωπος των Νασκαπί, ο Αδάμ Κάδμος των Καββαλιστών. Ο Κοσμικός αυτός άνθρωπος ειναι ο ίδιος ο σκοπός της δημιουργίας και αποκαλύπτεται όταν το Εγώ διαλύεται μεσα στον Εαυτό, που είναι ο σκοπός της πορείας της εξατομίκευσης. Η εξατομίκευση, λοιπόν, για τον Γιουνγκ ειναι μια πραγματική αλχημιστική μετουσίωση της φύσης του ανθρώπου, είναι η επίγνωση της ψυχής πως μόνο αν αποδεχτεί τις ταλαιπωρίες και τις δοκιμασίες, θα μεταμορφωθεί σε καθρέφτη, πάνω στον οποίο θα αντικατοπτρισθούν οι θεϊκές δυνάμεις του Εαυτού, δηλαδή ο Κοσμικός Αρχετυπικός Άνθρωπος.

Η ιδέα, όμως, ενός εσωτερικού ανθρώπου που χρησιμοποιεί την αισθητηριακή αντίληψη ως όργανο απόκτησης εμπειρίας ενυπάρχει σε κάθε μυστικιστικό και φιλοσοφικό σύστημα.Η πορεία προς την εξατομίκευση ειναι αυτό που ονομάζεται βάδισμα στην ατραπό και η ατραπός οδηγεί πίσω στην πνευματική Πηγή, απ' την οποία προήλθε τούτο το ιερό κομμάτι της ύπαρξης. Ένα παράδειγμα βρίσκουμε στην καββαλιστική φιλοσοφία, καθώς αυτό που ονομάζει ο Γιουνγκ Εαυτό ταυτίζεται με το Νεσαμάχ, το αληθινό εγώ, το οποίο υπερβαίνει και συνάμα περικλείει το Νεφές, το πλήθος δηλαδή των επιθυμιών και των ενστίκτων και το Ρουάχ, το οποίο είναι η προσωπικότητα, το Εγώ του Γιουνγκ, που γνωρίζουμε και αντιλαμβανόμαστε ως εαυτό.

Η πλήρης σύνδεση της παρούσας ανάλυσης σε ψυχολογικό επίπεδο για τη λειτουργία του Εγώ βρίσκει μια πλήρη αντιστοιχία στον καββαλιστικό συμβολισμό, κάτι που ενδεχομένως εξετάσουμε σε ένα επόμενο άρθρο. Ωστόσο, θα εντοπιστούμε προς το παρόν σε κάποιες βασικές αλήθειες. Η ανακάλυψη του Εαυτού, η πορεία προς την εξατομίκευση, η συμφιλίωση με τον animus ή την anima, η μάχη με τη σκια ως την τελική απορρόφησή της είναι μια διαδικασία δύσκολη και αφεαυτής επώδυνη. Η ίδια η αίσθηση της οδύνης, ωστόσο, είναι μια θυμαπάτη αυτολύπησης που προκύπτει από τη χωριστική εικόνα που έχουμε για τον κόσμο μας. Μοναδικός μας σύμμαχος, λοιπόν, στην πορεία της εξατομίκευσης και τους άθλους που έχουμε να επιτελέσουμε ως προσωπικότητες μέχρι την απορρόφησή μας από τον Εαυτό είναι το χαμόγελο του Βούδα. Με άλλα λόγια, η αντίληψη της ενότητας των κόσμων, το σπάσιμο των φραγμάτων και των ορίων και η συνειδητοποίηση πως στην αφαίρεση και την ενότητα κρύβεται το μυστικό για την αποκάλυψη του Πνευματικού Σπινθήρα που ορίζει την ύπαρξή μας.

Δημοσιεύθηκε: 04 Tuesday January @ GTB Standard Time
Θεματική Ενότητα: Ψυχολογία

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Hall J. A., The Jungian Experience: Analysis and Individuation, Inner City, (Toronto 1983)
Jung C. G., Ψυχολογία και Θρησκεία, Ιάμβλιχος, (Αθήνα 2001)
Jaffe, A., Λόγος και Εικόνα, Ιάμβλιχος, (Αθήνα 2003)
Eliade M., Πραγματεία επί της Ιστορίας των Θρησκειών, Χατζηνικολή, (Αθήνα 1990)
Jung E., Άνιμους και Άνιμα, Ιάμβλιχος, (Αθήνα 1998).
Regardie Israel, Η Καββάλα και τα σύμβολά της, Ιάμβλιχος, (Αθήνα 1997)

Η Σοφία των Κόαν - Ζεν

Το να περπατάει κανείς είναι Ζεν.
Το να κάθεται είναι Ζεν.
To να μιλάει ή να σωπαίνει το να κινείται ή να σταματά Ζεν είναι μοναχά.
Αυτός που ξέρει δεν μιλά.
Αυτός που μιλά δεν ξέρει.

Πώς άραγε να προλογίσει κάποιος μια τέτοια παρουσίαση για το Ζεν;

Οτιδήποτε και αν προσπαθούσε να πει δεν θα ήταν Ζεν αφού το Ζεν δεν έχει σχέση με το νου, ίσως απλά θα πρότεινε να νιώσετε. Το να νιώσει κανείς, όπως το να δει κάτι διαφορετικό σε ένα ηλιοβασίλεμα, είναι η ανθρώπινη κληρονομιά και δόξα.

Ο Δρόμος είναι σαν το διάστημα τίποτα δεν του λείπει τίποτα δεν του περισεύει.Αν δεν το βλέπεις είναι γιατί έχεις προτιμήσεις.

Πρόσεξε όσα λες. Κι όσα λές να τα εφαρμόζεις,

Ότι υπάρχει μέσα υπάρχει και έξω. Εκείνο που δεν έχει σώμα μέσα στο σώμα κρύβεται. Όποιος κατανοεί την αλήθεια αυτή σύντομα θα σπάσει τα δεσμά του.

Ο μεσαίος δρόμος είναι αυτός που δεν έχει μέση, ούτε δύο πλευρές. Όταν σε ενοχλεί ο αντικειμενικός κόσμος, αυτή είναι η μία πλευρά. Όταν ο νους είναι ταραγμένος είναι η άλλη. Όταν δεν υπάρχει ούτε η μία ούτε η άλλη πλευρά, δεν υπάρχει ούτε η μέση. Αυτός είναι ο μεσαίος δρόμος.

Για δέκα χρόνια δεν μπορούσα να γυρίσω πίσω΄ τώρα έχω ξεχάσει και το δρόμο.

H γνώση είναι λαθεμένη κατανόηση. Η έλλειψη γνώσης είναι τυφλή άγνοια. Το Τάο είναι σαν τον κενό ουρανό. Εκεί, έχει μήπως σημασία το σωστό ή το λάθος; λάθος;

Ένας άνθρωπος μπορεί να φαίνεται ανόητος κι ωστόσο να μην είναι. Μπορεί να φυλάει τη σοφία του με προσοχή.

Ακόμα και μια οργισμένη γροθιά δε χτυπάει ένα χαμογελαστό πρόσωπο.

Λόγια, σκέψεις΄ όσο προσκολούμαστε σε αυτά τόσο χάνουμε την ουσία. Απέχω από λόγια και σκέψεις, κινούμαι ελεύθερος παντού. Σταματώ να τρέχω πίσω από φαντάσματα.

Να ζεις μέσα στον κόσμο αλλά να μην κολλάς στη σκόνη του. Όταν βλέπεις κάποιον να κάνει μια καλή πράξη μιμήσου τον κι όταν κάνει μία λαθεμένη απόφευγέ την.

Τι είναι το μονοπάτι Δάσκαλε; Η καθημερινή ζωή.

Το ένα μοιάζει να βρίσκεται μέσα σε όλα. Κι όλα μοιάζουν να βρίσκονται στο ένα.

Ο σοφός έχει το νου του σαν καθρέφτη. Δεν κρατά τίποτε. Δεν αρνείται τίποτε. Δέχεται αλλά δεν παρακρατεί.

Δεν μπορείς να το περιγράψεις ούτε να το ζωγραφίσεις. Δεν μπορείς να το θαυμάσεις ούτε να το αισθανθείς, αυτός είναι ο Εαυτός σου ο αληθινός. Κι αν ο κόσμος όλος χαθεί, αυτός δεν θα χαθεί.

Δάσκαλε, τι είναι η Φώτιση; Κάνε μου τη χάρη να μη σκορπάς εδώ τις βρωμιές σου.

Όταν έρχεται μια ευκαιρία μην την αφήσεις να περάσει. Πριν κάνεις όμως κάτι σκέψου δυο φορές.

Αν πραγματικά αγαπώ τον εαυτό μου δεν πρέπει να τον αγαπώ. Αν θέλω να τον προφυλάξω δεν πρέπει να τον προφυλάξω.

Σύμφωνα με το σπόρο έρχεται κι ο καρπός. Όποιος κάνει καλό, καλό θερίζει κι όποιος κάνει κακό, τέτοιο θα βρει. Έτσι έλεγαν οι παλιοί σοφοί.

Αυτός που νικά τους άλλους είναι δυνατός. Όποιος όμως νικά τον εαυτό του είναι αληθινά πανίσχυρος.

Αν μου δώσεις κάτι χωρίς να χρησιμοποιήσεις τα χέρια σου, τότε θα σε πλησιάσω χωρίς να χρησιμοποιήσω τα πόδια μου.

Όλα τα πράγματα επιστρέφουν στο Ένα΄ το Ένα που επιστρέφει;

Να μην λυπάσαι ποτέ για το παρελθόν. Κοίτα μπροστά.

Όλα τα πράγματα είναι σαν όνειρα, σαν οφθαλμαπάτη, σαν φυσαλίδα και σκιά΄ είναι σαν σταγόνες δροσιάς, σαν λάμψεις αστραπής΄ έτσι θα έπρεπε να θεωρούνται.

Αν προσπαθήσεις να πετύχεις ηρεμία σταματώντας την κίνηση, μια τέτοια ηρεμία θα είναι πάντα σε κίνηση.

Ο σπόρος της Μεγάλης Σιωπής οδηγεί στη γνώση της Μεγάλης Υπηρεσίας.

Μη θάβεις τον εαυτό σου μέσα στη ζωή. Πέτα με τις σκέψεις σου, πέτα με τη βεβαίωση, πέτα με την αγάπη και θα συνειδητοποιήσεις τη χαρά του πετάγματος. Και πάλι η άβυσσος της ζωής θα παραμένει κάτω απ' τα πόδια σου.

Υπάρχουν πολλοί δρόμοι, μα η καρδιά αναγνωρίζει τον πιο σίγουρο. Να κατανοείς με σαφήνεια σημαίνει ότι μαθαίνεις πολλά.

Το επαναστατημένο πνεύμα συντρίβει τα δεσμά της φυλακής.

Μάθε τη Σοφία του Δημιουργού μέσ' απ' της ζωής τα σύμβολα.

Ζεν Βουδισμός –Χρήση και Κατάχρηση

Στην Μπαγκαβάτ Γκίτα ο Αρτζούνα διδάσκεται ότι είναι το ντάρμα του να πολεμήσει στη φρικτή μάχη ενάντια στα ξαδέλφια του. Αν το κάνει δίχως πάθος ή προσδοκία, θα επιτύχει τη σωτηρία παρόλη τη βιαιότητα της μάχης.. Ένα παρόμοιο μίγμα σκοπών, Θρησκευτικών και πολεμικών, αν και με αρκετές διαφορές, συναντάμε αιώνες αργότερα στην πολεμική τάξη των σαμουράι, αλλά και στη μιλιταριστική ιδεολογία που αναπτύχθηκε μεταγενέστερα στην Ιαπωνία. Αν και ο σκοτωμός στη μάχη παραβιάζει το βουδιστικό ντάρμα, ιδιαίτερα την εντολή του Βούδα να μη σκοτώνεις, πολλοί σαμουράι θεωρούσαν πως σκοτώνοντας εκπλήρωναν κάποιο βουδιστικό σκοπό. Ο κώδικας των σαμουράι, που ονομάστηκε αργότερα Μπουσίντο, (ο Δρόμος του Πολεμιστή), δεν αντιπροσώπευε κάποιο Θρησκευτικό καθήκον, σαν το ντάρμα του Αρτζούνα, αλλά μια σχέση ανάμεσα στη θρησκεία και τη μάχη μέσω του Ζεν Βουδισμού.

Ωστόσο, σε αντίθεση με το πνεύμα του ιαπωνικού μιλιταρισμού, η πλέον σύγχρονη εφαρμογή της Kάρμα γιόγκα ήταν η μη βίαιη αντίσταση του Μαχάτμα Γκάντι, η οποία έδωσε με τη σειρά της το ερέθισμα και την έμπνευση συνάμα στον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ για τη δημιουργία του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα στις Η.Π.Α. Έτσι, από τη μια έχουμε την ανάπτυξη ενός μιλιταριστικού πνεύματος, που οδήγησε ακόμη και σε εγκλήματα πολέμου, ενώ από την άλλη την ιδέα της μη-βίας, προϊόντα και τα δύο της ίδιας φιλοσοφικής ενατένισης. Θα δούμε ότι η διαφοροποίηση είναι καθαρά θέμα ηθικής της χρήσης ή της κατάχρησης των νόμων.

Η λέξη Ζεν αντιπροσωπεύει πρακτικά μια σχολή Βουδισμού, η οποία ξεκίνησε αρχικά στην Κίνα και συνδύασε τις βουδιστικές ιδέες μαζί με εκείνες που πρέσβευε η αρχαία κινεζική σχολή του Ταοϊσμού. Το κινεζικό όνομα ήταν Τσ'αν, αλλά στη Δύση έγινε γνωστό γενικά ως Ζεν, εξαιτίας συγγραφέων όπως ο NT. Τ. Σουζούκι (1870-1966). Σύμφωνα με την παράδοση το Τσ'αν μεταφέρθηκε στην Κίνα μέσω του Μποντιντχάρμα (πέθανε περίπου Το 528) από την Ινδία. Σαν έφτασε στην Κίνα, ο Μποντιντχάρμα τράβηξε για το μοναστήρι Σάο-λιν, φημισμένο για την προέλευση του κουνγκ-φου. Εκεί κάθισε κάτω, ατενίζοντας έναν τοίχο. Μετά από εννέα χρόνια κατόρθωσε να φτάσει στη φώτιση. Ο Μποντιντχάρμα συχνά απεικονίζεται με αδύναμα πόδια, εξαιτίας της πολύχρονης δοκιμασίας του. Σε τούτη την παράξενη ιστορία ο Μποντχιντάρμα πέτυχε την «Ξαφνική Φώτιση», χαρακτηριστικό της οποίας δεν είναι το «ξαφνικό», αλλά το «ανεξήγητο». Κάτι τέτοιο μας οδηγεί πίσω, σ' ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό της βουδιστικής σκέψης, ότι δηλαδή δεν μπορούν να ερμηνευθούν όλα όσα αφορούν την πραγματικότητα. Όταν ο Βούδας ρωτήθηκε για κάποια πράγματα, όπως, για παράδειγμα, αν υπάρχουν οι άγιοι μετά θάνατον ή αν ο κόσμος είναι άπειρος, αρνήθηκε να απαντήσει με βάση το σκεπτικό πως τέτοιες ερωτήσεις δε βοηθούν στην επίτευξη της υπέρτατης σοφίας. Η άρνησή του Βούδα να απαντήσει σε τέτοιου είδους ερωτήματα, ήταν η βάση μιας από τις βασικές αρχές της βουδιστικής σκέψης, της Τετραπλής Άρνησης ή «τετραλήμματος».

Ο έλληνας φιλόσοφος της ελληνιστικής περιόδου Πύρρων υιοθέτησε τούτη την ιδέα όταν ήταν στην Ινδία με το στρατό του Μεγάλου Αλεξάνδρου και δίδαξε ένα σκεπτικισμό, σύμφωνα με τον οποίο πρέπει να αποφεύγουμε την κρίση όλων των πραγμάτων, αρνούμενοι να πούμε ότι κάτι υπάρχει, δεν υπάρχει, ότι υπάρχει και δεν υπάρχει ή τίποτα από τα δύο. Ακόμη κι αν δεν έχουμε αρκετές αποδείξεις πως ο Πύρρος βρέθηκε πραγματικά στην Ινδία, εντούτοις η βουδιστική προέλευση τούτης της κρίσης είναι φανερή και σχετίζεται άμεσα με τη φύση της πραγματικότητας, η οποία είναι πέρα από την ακτίνα της ορθολογικής προσέγγισης, πέρα από την επιβεβαίωση, την άρνηση ή και τα δύο μαζί. Η υπέρτατη διδασκαλία είναι η σιωπή. Αυτό βέβαια δεν ήταν κάτι άγνωστο στην Κίνα, όπου ο Ταοϊσμός ήταν ήδη η «σιωπηλή διδασκαλία». Σύμφωνα με τo Ταό τε Τσινγκ «εκείνος που γνωρίζει δε μιλά κι εκείνος που μιλά δε γνωρίζει».

Η Σιωπηλή Διδασκαλία

Η καθαρή μορφή της «σιωπηλής διδασκαλίας» φαίνεται στην παρακάτω μικρή ιστορία, χαρακτηριστική της μυθοπλασίας που αναπτύχθηκε για την ερμηνεία του παράδοξου: Κάποιος νέος άκουσε κάποτε πως ένας δάσκαλος του Ζεν ζούσε ως ερημίτης οτο δάσος. Αποφάσισε, λοιπόν, να γίνει μαθητής του. Αφού έψαξε πολύ μέσα στο δάσος, τελικά ανακάλυψε το καλύβι του γέροντα ερημίτη και τον ίδιο να κάθεται μπροστά απ' την καλύβα του και να πλέκει φύλλα. O νέος συστήθηκε κι εξήγησε στον ερημίτη πως ήθελε να γίνει μαθητής του. Προς έκπληξή του, όμως, δεν έλαβε καμία απάντηση. 0 γέροντας συνέχισε To πλέξιμο, αγνοώντας παντελώς την παρουσία του. Αυτό, φυσικά, ήταν αποθαρρυντικό κι ο νέος στεκόταν εκεί απορημένος και συλλογισμένος συνάμα. Kατόπιν έφυγε και τράβηξε για ένα άλλο σημείο -ου δάσους, όπου έχτισε το δικό του καλύβι. Κάθησε εκεί κι άρχισε να πλέκει φύλλα. Δέκα χρόνια αργότερα, τη στιγμή που έπλεκε, πέτυχε ξαφνικά τη φώτιση. Τότε σηκώθηκε, επέστρεψε στο γέροντα δάσκαλο του Ζεν και υποκλίθηκε λέγοντας, «Σ' ευχαριστώ».

Αν και υπήρξαν δάσκαλοι του Ζεν, όπως ο Μπανκέι (1622-1693), που ήταν ιδιαίτερα ομιλητικοί κι έδιναν αρκετές διαλέξεις, τούτη η απορία δείχνει πως η φώτιση δεν είναι κάτι που συλλαμβάνεται με τη γλώσσα. Τούτο το θεωρητικό υπόβαθρο υιοθέτησε η Νότια Σχολή του Χουϊνένγκ (638-713), ο οποίος δίδασκε την ιδέα της ξαφνικής φώτισης και της σιωπηλής διδασκαλίας από δάσκαλο σε μαθητή. Σταδιακά η Νότια Σχολή υποσκελίστηκε από τη Βόρεια αλλά κατά τον 9ο αιώνα δύο τάσεις άρχισαν να διαφοροποιούν την πρακτική του Τσ’αν στο θέμα του διαλογισμού. Η βασική πρακτική του διαλογισμού ονομαζόταν «κάθισμα», (τσο τσ'αν στα Κινεζικά, ζαζέν στα Ιαπωνικά). Πρόκειται για μια μορφή διαλογισμού χωρίς τα βοηθητικά μέσα που ήταν γνωστά στην Ινδία, μάντρα, μαντάλα ή μούντρα. Η ενατένιση σε ένα γυμνό τοίχο επί εννέα χρόνια είναι πράγματι «απλά κάθισμα» και είναι χαρακτηριστική της Σχολής Τσάο Τουνγκ στην Κίνα και της Σχολής Σότο στην Ιαπωνία.

Υπάρχει, ωστόσο, και μια άλλη μορφή πρακτικής που έγινε δημοφιλής. Ιστορίες ή ερωτήσεις που προέκυψαν από την παράδοση, μπορούσαν αφεαυτού να γίνουν αντικείμενα διαλογισμού. Ονομάζονταν κουνγκ-αν στα Κινεζικά ή κόαν στα Ιαπωνικά, ένας όρος που σήμαινε αρχικά «η τράπεζα του κριτή». Ουσιαστικά, λοιπόν, κατά τη διάρκεια του διαλογισμού ο ασκούμενος εξέταζε διάφορες περιπτώσεις. Τούτο έγινε χαρακτηριστικό στη Σχολή Λιν-τσι στην Κίνα και στη Σχολή Ρινζάι στην Ιαπωνία. Ίσως το πιο διάσημο κόαν είναι αυτό του Χακουΐν, (1685-1768): «ποιος είναι είναι ο ήχος του ενός χεριού που χτυπάει παλαμάκια;». Εδώ μπορεί να υποθέσει κανείς διάφορες απαντήσεις. Ο ήχος του ενός χεριού είναι η σιγή ή χτυπώ την παλάμη με τα δάκτυλα του ίδιου χεριού. Ωστόσο, σε τέτοιες ερωτήσεις στην πραγματικότητα δεν υπάρχει απάντηση. Η άρνηση πάει βαθύτερα από τη «σιγή» ή τον «μη ήχο» και εφαρμόζει στην ίδια την ερώτηση, που είναι αυτοαναιρούμενη. To ένα χέρι δεν μπορεί να χτυπήσει παλαμάκια. Έτσι, η όλη ιδέα της παραγωγής ήχου είναι δίχως νόημα.

Γιατί ρωτούνται τέτοιες ερωτήσεις; Για να διακοπεί πλήρως η ροή της ορθολογικής σκέψης και να μπορέσει ο νους να υπερπηδήσει To φράγματα που τον περιορίζουν. Αφού αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να φτάσει κανείς στη φώτιση, ακόμη και τέτοιες ερωτήσεις εκπληρώνουν το στόχο τους. To «κάθισμα» ως διαλογισμός και η προσπάθεια να απαντήσει κανείς σε κόαν είναι η θεωρητική πλευρά του Τσ'αν. Στο διαλογισμό αυτό που αναζητάς είναι η είναι η γνώση ή η κατανόηση. Δεν κάνεις τίποτ' άλλο. 0 Μποντχιντάρμα έφτασε στη φώτιση κοιτάζοντας τον τοίχο του, δίχως να κάνει κάτι πρακτικό. Κι όταν τα πόδια του εξασθένισαν, τότε έχασε τη δυνατότητά του να κάνει και κάτι πρακτικό στο μέλλον. Ωστόσο, υπάρχει μια παράδοση Ζεν που υποδεικνύει μια πρακτική εφαρμογή των ιδεών του και έγινε γνωστή στη Δύση με το κλασικό βιβλίο του γερμανού φιλόσοφου Όιγκεν Χέριγκελ, (18841955), To Ζεν στην Τέχνη της Τοξοβολίας.

Ζεν και Πολεμικές Τέχνες

0 Χέριγκελ ενδιαφέρθηκε για το Ζεν και προσπάθησε να αντλήσει διδασκαλία από την Ιαπωνία στη δεκαετία του '30, προκειμένου να εξερευνήσει το μυστικισμό μέσα από μια άλλη παράδοση. Στην πραγματικότητα οι ευγενικοί κατά τα άλλα οικοδεσπότες του με την ξενοφοβία τους τον αποθάρρυναν στην προσπάθειά του να εμπλακεί με το διαλογισμό, Θεωρώντας πως είναι κάτι που δεν ταιριάζει σε έναν γκαϊτζίν, (ξένο). Επειδή όμως. γνώριζε κάποια πράγματα για την τοξοβολία, συμφώνησαν να μελετήσει κάτω από την επίβλεψη ενός Ζεν διδάσκαλου αυτή την τέχνη. Ταυτόχρονα η γυναίκα του άρχισε να ασχολείται με συνθέσεις λουλουδιών. To πρώτο του μάθημα, να μάθει να τεντώνει το τόξο, δεν ήταν και τόσο κακό. To δεύτερο μάθημα, όμως, ήταν πολύ κακό. Ο δάσκαλος της τοξοβολίας του είπε να απελευθερώσει το βέλος, δίχως να το απελευθερώσει.

Αυτό ήταν το παράδοξο στο οποίο μόνο ο Ταοϊσμός και το Ζεν μπορούν να δώσουν απάντηση, γιατί εκείνο που ζητείται είναι να απελευθερώσεις το βέλος δίχως πρόθεση ή σκοπό. Είναι η τέχνη της «μη-Πράξης», (γου-γουέι). Η πρακτική Ζεν στην τέχνη της τοξοβολίας συνδυάζει την ταοϊστική θεωρία και τον ταοϊστικό σκοπό με τη βουδιστική θεωρία και το βουδιστικό σκοπό, μόνο που προσθέτει το στοιχείο της ομορφιάς. Στη χώρα με τις ανθισμένες κερασιές το ζητούμενο είναι η ομορφιά, διαφορετικά το νόημα της μη δράσης είναι το ίδιο με εκείνο που διδάχτηκε ο Αρτζούνα. Όμως, η τοξοβολία δεν επινοήθηκε για να χτυπά κανείς στόχους από άχυρο, όπως έκανε ο Χέριγκελ και ο δάσκαλός του. Η τοξοβολία επινοήθηκε για το κυνήγι και τον πόλεμο. Στην πραγματικότητα ο δάσκαλος του Χέριγκελ λέγει: «Εμείς οι δάσκαλοι του Ζεν θεωρούμε πως ένα βέλος είναι μια ζωή». Η τοξοβολία, λοιπόν, όπως και άλλες τέχνες, είναι μια πολεμική τέχνη.

Αν και η τοξοβολία ήταν η πιο σημαντική πολεμική τέχνη στην Ιαπωνία, με την πάροδο του χρόνου σημαντικό όπλο για την τάξη των πολεμιστών της μεσαιωνικής Ιαπωνίας έγινε το ξίφος, που ταιριάζει εξίσου καλά στο ταοϊστικό παράδοξο. To ξίφος έχει ως βασικό προορισμό του να κόψει τον αντίπαλο. Είναι ένα μέσο για την τέχνη του πολέμου. Ωστόσο, εκείνο που το κινεί δεν είναι η πρόθεση, γιατί τέτοιο Θα υποδήλωνε αντίθεση με το βασικό βουδιστικό νόμο της αβλάβειας. Δεν είναι παράξενο, λοιπόν, που μεγάλοι σαμουράι βρήκαν το πνευματικό τους καταφύγιο και την αναζήτηση της σωτηρίας τους στο Ζεν Βουδισμό. Στο έργο του Ζεν και Ιαπωνικός Πολιτισμός ο Ντ. Τ. Σουζούκι λέγει: Στην Ιαπωνία λέμε πως το Τεντάι είναι για τη βασιλική οικογένεια, το Σινγκόν είναι για τους ευγενείς, το Ζεν για τις πολεμικές τάξεις και το Τζόντο (Βουδισμός της Αγνής Γης) για τις μάζες.

Αλλά πώς το Ζεν θα μπορούσε να βοηθήσει τον σαμουράι να αποφύγει το αμάρτημα που προϋποθέτει το επάγγελμά του; Κυρίως μέσω του ταοϊστικού παράδοξου να μη σκέφτεται γι' αυτό. Η «σιωπηλή διδασκαλία» είναι δυνατόν να γίνει -με τρόπο διαστρεβλωμένο αναντίρρητα-η βάση για να αποφεύγει κανείς ηθικά ζητήματα. Κι αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στο γεγονός πως όταν ο Χέριγκελ επέστρεψε στη Γερμανία, η ενασχόλησή του με το Ζεν δεν τον απέτρεψε από το να γίνει ενθουσιώδης Ναζί. Υπάρχει, λοιπόν, κάτι στο Ζεν που θα μπορούσε να χτίσει ηθικές αρχές τέτοιες, οι οποίες δε Θα επέτρεπαν τα συγχρωτισμό με ναζιστικές θεωρίες; Όχι δεν υπάρχει. Ο ίδιος ο NT. Τ. Σουζούκι το 1930 έγραφε:

«Tο Ζεν δεν έχει κάποια ιδιαίτερη δοξασία ή φιλοσοφία, κάποια σειρά ιδεών ή διανοητικοϋς τύπους, εκτός απ' το γεγονός ότι προσπαθεi να απελευθερώσει κάποιον από τα δεσμά της ζωής και του θανάτου, μέσω διαισθητικών τρόπων κατανόησης. Είναι, λοιπόν, ιδιαίτερα ευέλικτο και ταιριάζει σε οποιαδήποτε διδασκαλία. To βρίσκουμε στον αναρχισμό, ή το φασισμό, τον κομμουνισμό ή τη δημοκρατία, τον αθεϊσμό ή τον ιδεαλισμό, σε οποιονδήποτε πολιτικό και οικονομικό δογματισμό, Ωστόσο, γενικά εμψυχώνεται με ένα επαναστατικό πνεύμα και όταν τα πράγματα φτάνουν σε μια κορύφωση -όταν υπερφορτώνονται με οποιονδήποτε φορμαλισμό ή άλλους –ισμούς, τότε μεταστρέφεται και αποδεικνύεται καταστροφική δύναμη. Μια καταστροφική δύναμη που μπορεί να λάβει μεγάλη έκταση, αν επηρεάσει πλήθη ανθρώπων, μια σκοτεινή όψη».

Την εποχή που έγραφε ο Σουζούκι φασισμός σήμαινε Αδόλφος Χίτλερ και Μπενίτο Μουσολίνι και κομμουνισμός Ιωσήφ Στάλιν. Και οι τρεις ήταν στην πραγματικότητα καταστροφικές δυνάμεις, καθώς υπήρξαν υπεύθυνοι για το θάνατο 70.000.000 περίπου ψυχών. Ο ίδιος ο Σουζούκι δε φαίνεται να έχει εμφανώς αντίρρηση για τον αναπτυσσόμενο φασισμό και μιλιταρισμό της Ιαπωνίας, όπως φαίνεται από τις έρευνες του Μπάιν Βικτόρια οτο έργο του «Ζεν στον Πόλεμο». "Ολα αυτά μας αφήνουν με την εντύπωση ότι το Ζεν είναι ηθικά τυφλό, κάτι που δεν ισχύει για τον Ταοϊσμό ή πολλούς διδάσκαλους του Ζεν.

Στην πραγματικότητα το Ζεν ως φιλοσοφία δεν είναι ηθικά τυφλό. Τυφλός ηθικά είναι ο άνθρωπος που χρησιμοποιεί την αιτιολογία της ηθικής απόσπασης από τις πράξεις του, προκειμένου να αφαιρέσει μια ανθρώπινη ζωή. Στην πραγματικότητα οι Ταοϊστές στην Κίνα όφειλαν υπακοή στην ηθική του Κομφούκιου, για αυτό πολλοί από τους άγιούς τους έγιναν ερημίτες. Στην Ιαπωνία συνέβη το αντίθετο. Οι Σαμουράι πολύ λίγη προσοχή έδιναν στον Κομφούκιο, ο οποίος έλεγε ότι «η δουλειά σας είναι να κυβερνάτε και όχι να σκοτώνετε». Η δουλειά τους ήταν στην πραγματικότητα να σκοτώνουν. Έτσι, τα Ανάλεκτα του Κομφούκιου αντικατέστησε το Μπουσίντο, ο Δρόμος του Πολεμιστή, ο ηθικός κώδικας της στρατιωτικής σύγκρουσης. Στο φεουδαρχικό σύστημα της Ιαπωνίας το καθήκον του σαμουράι ήταν η εντολή του κυρίου του. Αν του έλεγε να σκοτώσει την οικογένειά του, θα το έκανε. Αν του έλεγε να σκοτώσει τους συντρόφους του, θα το έκανε. Αν του έλεγε να σκοτώσει τον εαυτό του, θα το έκανε, τελώντας την τελετουργική αυτοκτονία (σεπούκου). To μόνο φωτεινό παράδειγμα σε όλο αυτό το σύστημα μας δίνεται με την ιστορία των 47 Ρονίν, δηλαδή των Σαμουράι δίχως κύριο, οι οποίοι δεν υπάκουσαν στο νόμο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τούτη η ιστορία ήταν απεχθής για τους φανατισμένους σαμουράι επί σειρά αιώνων.

Παρόλο που είναι συνηθισμένες οι ιστορίες δικαιοσύνης στα βιβλία πολεμικών τεχνών ή τις κινηματογραφικές ταινίες όπου ο σαμουράι τραβά το ξίφος του μόνο για να αποδώσει δικαιοσύνη, ή χρησιμοποιεί το τζούντο για να επιστρέψει την επίθεση που του έγινε, στην πραγματικότητα ο σαμουράι ήταν ένα όργανο στην απόλυτη θέληση του κυρίου του. Ο νταΐμιο και ο σαμουράι, ο εντολέας και το μέσο εκπλήρωσης της εντολής, μοιράζονται την ηθική ευθύνη της πράξης. Μια ηθική ευθύνη που δεν μπορεί να αποφευχθεί, καθώς οποιαδήποτε πράξη κρύβει πίσω της ένα σκοπό. Ακόμη και η πράξη του Αρτζούνα να πολεμήσει ενάντια στους συγγενείς του, ήταν πράξη με συγκεκριμένο σκοπό.

Οι γιοι του "Ηλιου έπρεπε να κυριαρχήσουν στους γιους της Σελήνης κι έτσι να ξεκινήσει μια νέα εποχή για την ανθρωπότητα. Συνεπώς, η πρόθεση δεν μπορεί να αποφευχθεί. To θέμα είναι πού κατευθύνεται, προς τα πού είναι στραμμένη, προς την πλευρά της εξέλιξης ή προς την πλευρά της οπισθοδρόμησης. Σε άλλες περιπτώσεις είναι στραμμένη προς την πλευρά της εξέλιξης, αποκαλύπτοντας φωτεινές όψεις, ενώ σε άλλες είναι στραμμένη προς την πλευρά της οπισθοδρόμησης, αποκαλύπτοντας σκοτεινές όψεις. Ωστόσο, αυτές οι φωτεινές ή σκοτεινές όψεις δεν έχουν να κάνουν με το ίδιο το σύστημα του Ζεν, αλλά με τη χρήση ή την κατάχρηση που κάνει ο άνθρωπος στο χώρο των ιδεών.

Η ιδέα της σύγκρουσης είναι εγγενής στον εκδηλωμένο κόσμο. Tα στοιχεία της φύσης συγκρούονται διαρκώς για να παράγουν εξισορρόπηση. Κατόπιν επανασυγκρούονται και μεταφέρουν την εξισορρόπηση as ένα άλλο επίπεδο. Αυτή η διαδικασία είναι κομμάτι της εξέλιξης και δεν μπορεί να αποφευχθεί. Αλλά αυτό είναι κάτι διαφορετικό. Είναι μέρος του κοσμικού νόμου. Αντίθετα, οι σκοτωμοί και οι σφαγές είναι κομμάτι του ανθρώπινου νόμου και το μόνο που εκφράζουν είναι την ανεπάρκειά μας να κατανοήσουμε, ως ανθρώπινα όντα, τα ανθρώπινα όντα και την εμφανή μας ατέλεια στο κοσμικό μονοπάτι της εξέλιξης. Η σύγκρουση στον κοσμικό νόμο έχει την ποιότητα της αέναης εξέλιξης. Η σύγκρουση στον ανθρώπινο νόμο εξυπηρετεί συμφέροντα που περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό.

Αναμφίβολα, οι αποκαλούμενες πολεμικές τέχνες διαθέτουν ένα φιλοσοφικό υπόβαθρο. Ενα υπόβαθρο που πρέπει. όμως. να αποκτήσουν και εκείνοι που τις ασκούν. Η μεθοδολογία της σύγκρουσης ή της αποφυγής της σύγκρουσης είναι μια τέχνη στην οποία η ανθρωπότητα οφείλει να εκπαιδεύσει τον εαυτό της, έτσι ώστε να κατανοήσει και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο κοσμικός νόμος. Αλλά αυτό οφείλει να το κάνει αποσπασμένη από τον εαυτό και τις προθέσεις του. Με λίγα λόγια χρειάζεται να συντονίσει την πρόθεσή της με την κοσμική πρόθεση και να αντιληφθεί την αέναη ροή του σύμπαντος. 'Ετσι και μόνον έτσι μπορεί να συμμετέχει στον κοσμικό χορό.

Οι πανάρχαιες πολεμικές τέχνες που καλλιεργήθηκαν στο παρελθόν σε όλους σχεδόν τους μεγάλους πολιτισμούς ήταν μια προσπάθεια έκφρασης του αναπόφευκτου της σύγκρουσης στο ανθρώπινο επίπεδο. Τούτο χρειάζεται να το ξανασκεφτούμε, σήμερα που οι πολεμικές τέχνες ανθίζουν και πάλι. To σίγουρο είναι πως η γοητεία που ασκούν. οφείλεται κυρίως στην πνευματική έλξη της φιλοσοφίας που κρύβουν πίσω τους. Είναι ένα διαφορετικό μονοπάτι, μια διέξοδος στο φορμαλισμό του παρόντος. Είναι ορθό, λοιπόν, να αναζητήσουμε τον πλέον ισορροπημένο δρόμο σε αυτή τη διέξοδο. Διαφορετικά, τα αποτελέσματα Θα είναι και πάλι καταστροφικά.

Βιβλιογραφία

• Μιγιαμότο Μουσάσι, To Βιβλίο των Πέντε Δακτυλιδιών Bantam Books, 1982.
• Γιαμαμότο Τσουνετόμο Χαραγκούρε, To Βιβλίο των Σαμουράι Discus Books, 1981
• Ίαν Ρίντερ, Η Θρησκεία στη Σύγχρονη Ιαπωνία University of Hawaii Press, 1998.
• Μάλκολμ Κένεντι, Μια Σύντομη Ιστορία της; Ιαπωνίας Mentor Books, 1964.
• Νταϊσέτζ Τ. Σουζούκι, Ζεν και Ιαπωνικός Πολιτισμός Princeton University Press, 1959
• Γουΐνστον Λ. Κινγκ, Ζεν και ο Δρόμος Toυ Ξίφους Oxford University Press, 1993
• Όιγκεν Χέριγκελ, To Ζεν στην Τέχνη της Τοξοβολίας Vintage Books, 1989
• Ίσου Μιούρα-Ρουθ Φούλερ, Σασάκι, Ζεν Kόαν, η Ιστορία και η Χρήση του στο Ρινζάι Ζεν, Harvest Books, 1965.
• Ρόμπερτ Mπ. Έντγκερντον, Πολεμιστές του Ανατέλλοντος Ηλίου, Westview Press, Ι997.

Δημοσιεύθηκε: 30 Friday July @ GTB Daylight Time
Θεματική Ενότητα: Ασιατικές σπουδές

Η καθαρή μορφή της «σιωπηλής διδασκαλίας» φαίνεται στην παρακάτω μικρή ιστορία, χαρακτηριστική της μυθοπλασίας που αναπτύχθηκε για την ερμηνεία του παράδοξου: Κάποιος νέος άκουσε κάποτε πως ένας δάσκαλος του Ζεν ζούσε ως ερημίτης οτο δάσος. Αποφάσισε, λοιπόν, να γίνει μαθητής του. Αφού έψαξε πολύ μέσα στο δάσος, τελικά ανακάλυψε το καλύβι του γέροντα ερημίτη και τον ίδιο να κάθεται μπροστά απ' την καλύβα του και να πλέκει φύλλα. O νέος συστήθηκε κι εξήγησε στον ερημίτη πως ήθελε να γίνει μαθητής του. Προς έκπληξή του, όμως, δεν έλαβε καμία απάντηση. 0 γέροντας συνέχισε To πλέξιμο, αγνοώντας παντελώς την παρουσία του. Αυτό, φυσικά, ήταν αποθαρρυντικό κι ο νέος στεκόταν εκεί απορημένος και συλλογισμένος συνάμα. Kατόπιν έφυγε και τράβηξε για ένα άλλο σημείο -ου δάσους, όπου έχτισε το δικό του καλύβι. Κάθησε εκεί κι άρχισε να πλέκει φύλλα. Δέκα χρόνια αργότερα, τη στιγμή που έπλεκε, πέτυχε ξαφνικά τη φώτιση. Τότε σηκώθηκε, επέστρεψε στο γέροντα δάσκαλο του Ζεν και υποκλίθηκε λέγοντας, «Σ' ευχαριστώ». """"""""

Nοιωθω μεγάλη για να περιμένω....και αρκετα μικρη για να επιμενω και να ρωτάω...!
Αν ειναι όλα να τα δεχόμαστε ασυζητητί ασε άσε εγω διαλεγω ότι μπορω πια...μεγάλωσα!!!!

Σταδιακά, τα ανοίγματα μεγαλώνουν όσο προχωράς πιο βαθιά, δε βλέπεις το τέλος, τον πυθμένα. Οι συνθήκες που επικρατούν διαμορφώνουν έναν παράξενο κόσμο, στον οποίο βρίσκονται και παράξενα όντα, ανθρώπινα και μη. Αβυσσαίοι οργανισμοί. Η θερμοκρασία είναι πολύ χαμηλή, η πίεση τεράστια, η έλλειψη φωτός αποπνικτική, νεκρική ηρεμία ή αλλόκοτες ανούσιες ενέργειες.

Οι άνθρωποι κλείνονται σε μικρόκοσμους, οι οποίοι μοιάζουν ταυτόχρονα με άβυσσο και με φυλακή. Με πολύ κόπο κατόρθωσαν να ενταχθούν. Ο κύκλος θα συρρικνώνεται όλο και περισσότερο, μοιραία εξέλιξη κάθε δραστηριότητας η οποία δεν έχει συνέπεια, δεν έχει όραμα και ελευθερία.

Φόβος και ανασφάλεια κυριαρχεί. Το προσωπικό όφελος γίνεται αιτία και η πιο ωραία και δυνατή ιδέα να γίνει το ίδιο επικίνδυνη με αυτές που ποτέ δε θα αποδεχόταν κανένας. Οι ιδεολογίες θέλουν "υπηρέτες". Όταν κάποια ιδεολογία προσωποποιείται, παύει να είναι ιδεολογία, γίνεται προσωπολατρία.

Για να καταφέρουμε κάποτε να αποκαθηλώσουμε το σάπιο κοινωνικό σκηνικό, χρειάζεται πρωταρχικά ένας πολύ μεγάλος και διαρκής αγώνας, προσωπικός, μοναχικός. Με τον εαυτό μας. Με την ίδια την ύπαρξή μας. Αν δε νικήσεις τη ματαιοδοξία σου, τους φόβους σου, τις εξαρτήσεις σου, τις εμμονές σου, τον εγωισμό σου, δε θα καταφέρεις ποτέ να είσαι ελεύθερος, δε θα καταφέρεις ποτέ να πείσεις κανένα να αγωνιστεί για την ελευθερία, διότι δε σου αρμόζει.

Είτε με ειρηνικά και προοδευτικά μέσα είτε με επανάσταση, το σκοτάδι πρέπει να σβήσει, η κοινωνία πρέπει να αλλάξει. Οι μικρόκοσμοι πρέπει να πάψουν να είναι φορείς κάθε είδους "γκέτο" . Η συνέπεια στο όραμα μια αλλιώτικης, δίκαιης και ελεύθερης ζωής, αποδεικνύεται με πράξεις. Δακτυλοδείχνω τους "δήθεν" διότι τους θεωρώ πιο επικίνδυνους από τους εκάστοτε τυράννους και εξουσιαστές.

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΔΕΝ ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ
Η ΕΛΠΙΔΑ ΓΕΝΝΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΧΕΙ ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΝ ΕΛΠΙΔΑ

Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΙΔΗΣΗ με περίμενε έξω από την πόρτα: Το πρώτο κίτρινο φύλλο. Το φθινόπωρο – με σκέψεις φθοράς.

Στον δρόμο, ένα βρέφος. Όταν θα είναι ώριμος άνδρας, εγώ δεν θα υπάρχω. Φθόνος.

Παλιά στο φθινόπωρο ανήκε και η φθίση. Τώρα η φθίση θεραπεύεται. Αλλά το φθινόπωρο δεν έχει γιατρειά.

Γιατί, κάτω από τα ώριμα φρούτα και τα πλούσια χρώματα, η εποχή αυτή δεν παύει να είναι αρρώστια. Τελεσίδικη.

ΠΑΡΑΤΗΡΩΝΤΑΣ ένα κίτρινο φύλλο.

"Οίη περ φύλλων γενεή, τοίη δε και ανδρών." Τρεις χιλιάδες χρόνια πριν, τις ίδιες σκέψεις, ο 'Ομηρος.

Πόσα φθινόπωρα ακόμα; Δέκα; Ένα; Πέντε; Τι άγρια ρωσική ρουλέτα!

ΤΟ ΚΑΘΕ ΕΤΟΣ είναι μικρογραφία ζωής. Αρχίζει με τις ημέρες να μεγαλώνουν και τελειώνει στην έκλειψη του φωτός. Το φθινόπωρο είναι η τελευταία δύναμη της ζωής.

Ποτέ οι χυμοί δεν είναι τόσο πυκνοί όσο τις μέρες των κίτρινων φύλλων.

Η φθορά βέβαια θα κερδίσει - αλλά ωραίος ο χρυσός της δύσης!

Απαισιόδοξος; Αγαπώ την (μαχόμενη) απαισιοδοξία μου. Μπορεί να μην είναι ευχάριστη, είναι όμως έντιμη. Δεν κοροϊδεύω κανένα, ούτε καν τον εαυτό μου.

Σίγουρα, δεν την συνιστώ σε όλους. Δεν αντέχεται εύκολα. «Ο άνθρωπος δεν σηκώνει πολλή πραγματικότητα», γράφει ο Έλιοτ.

Αλλά την λίγη που αντικρίζει, οφείλει να την σέβεται.

ΖΟΥΜΕ σε μιαν εποχή που παράγει, συσκευάζει, εμπορεύεται το ψέμα. Ζηλεύω τους παραγωγούς ψεύδους – αυτοί τουλάχιστον γνωρίζουν τι πουλάνε. Εμείς; Η αλήθεια έχει πολλά πρίσματα. Συνεχώς διασπάται. Οι πληροφορίες είναι άπειρες. Ο έντιμος δεν ξέρει αν ξέρει.

Και να ήθελα δεν θα μπορούσα να σας διαφωτίσω για τα μεγάλα θέματα, τα πρωτοσέλιδα. Γνωρίζω πολλές εκδοχές για το καθένα - αλλά όχι την μία.

Κάποτε την αλήθεια την ξεστομίζανε οι τρελοί του χωριού. Μα τώρα κι αυτοί εγκλωβίστηκαν. Ούτε η αλήθεια της τρέλας δεν έχει πέραση.

Γι αυτό, με αηδία και απόγνωση, ξεφεύγω από τα επίκαιρα θέματα. (Καλύτερα: "επίκαιρα ψέματα"). Επιστρέφω στις ανεπίκαιρες αλήθειες. Αυτές ισχύουν. Όπως το κίτρινο φύλλο. Δηλώνει μοίρα πανάρχαιη, νόμο σιδερένιο. Θα παρέλθουμε, όλοι, "οίοι φύλλων γενεή." Τρομοκράτες, γραφειοκράτες, όλοι φεύγουμε.

(Μακάριοι όσοι ελπίζουν σε μελλοντικές ζωές και παραδείσους! Πάντως, αν μπορούσα να πιστέψω, θα διάλεγα το όραμα του Μωάμεθ. Ουρί και πιλάφια με θέλγουν περισσότερο από ασώματες ψαλμωδίες.)

ΑΣ ΜΗΝ ΑΚΟΝΙΖΟΥΝ τους κονδυλοφόρους "οι τα φαιά φορούντες". Δεν είμαι άπιστος – κυρίως δύσπιστος. Εικάζω. Ψάχνω. Ρωτάω. Όμως το φύλλο παραμένει πραγματικό και αμείλικτο.

Μαραίνεται αλλά θυμάται την άνοιξη. Πεθαίνει αλλά περιμένει την άνοιξη. Κι ας μην το αφορά. Θα είναι εκεί άλλα φύλλα, πράσινα, νέα. Κάτι θα’ χει συμβάλλει κι αυτό στην παρουσία τους. Έστω μόνο σαν λίπασμα.

ΤΑ ΞΕΡΑ ΦΥΛΛΑ. Ποιητές, χρονογράφοι, τραγουδοποιοί – χρόνια τώρα. Σε σημείο να μην τολμάς να πλησιάσεις το θέμα. Κοινότοπο. (Ε! κι έπειτα; Όλα τα μεγάλα θέματα είναι κοινότοπα - αλλά πρωτότυπος ο εκάστοτε άνθρωπος.)

Κάθε φορά το κίτρινο φύλλο είναι είδηση. Είναι νέο. Όπως κάθε γενεά που το αντιμετωπίζει. Όπως κάθε φθινόπωρο. Όλα ξανάρχονται. Τίποτα δεν είναι ίδιο.

Από καινούργια συναισθήματα και παλαιά κείμενα γεννήθηκε κι αυτό που έγραψα.

Κι ίσως κάποτε (μεγάλη τιμή) χρησιμέψει κι αυτό για λίπασμα.

Στο κάθε πράσινο φύλλο ζούνε όλα τα κίτρινα που λησμονήσαμε.

ESOTERICA.gr Forums !

© 2010-11 ESOTERICA.gr