Ο δεύτερος νόμος της Θερμοδυναμικής, αυτός που δηλώνει ότι η εντροπία μπορεί μονάχα να αυξάνεται, υπαγορεύει ότι ένα πολύπλοκο σύστημα πάντα εξελίσσεται προς μια κατάσταση μεγαλύτερης αταξίας στον τρόπο διευθέτησης των εσωτερικών του στοιχείων. Στο περιοδικό Physical Review Letters, δύο ερευνητές εξετάζουν μια μαθηματική προέκταση αυτής της αρχής που δεν εστιάζει στις διευθετήσεις που μπορεί τώρα να φτάσει ένα σύστημα, αλλά σ' αυτές που θα είναι διαθέσιμες στο μέλλον. Υποστηρίζουν ότι απλά μηχανικά συστήματα που αξιώνουν τον προαναφερθέντα κανόνα παρουσιάζουν χαρακτηριστικά ‘ευφυΐας'.

Η εντροπία μετράει τον αριθμό των εσωτερικών διευθετήσεων ενός συστήματος που έχουν ως αποτέλεσμα την ίδια εξωτερική εμφάνιση. Η εντροπία αυξάνεται επειδή, για στατιστικούς λόγους, ένα σύστημα εξελίσσεται προς καταστάσεις που έχουν πολλές εσωτερικές διευθετήσεις. Πολλές προηγούμενες έρευνες παρείχαν πληθώρα στοιχείων αναφορικά με την υπόθεση ότι υπάρχει κάποιου είδους σύνδεση μεταξύ νοημοσύνης και μεγιστοποίησης της εντροπίας, όπως δηλώνει ο Alex Wissner-Gross του Πανεπιστημίου του Harvard και του MIT. Σε υπερμεγέθη κλίμακα για παράδειγμα, θεωρητικοί έχουν υποστηρίξει ότι η επιλογή πιθανών συμπάντων που δημιουργούν την περισσότερη εντροπία ευνοεί κοσμολογικά μοντέλα που επιτρέπουν την ανάδυση ευφυών παρατηρητών.

Με την ελπίδα να ενδυναμώσει τις έννοιες αυτές ο Wissner-Gross συνεργάστηκε με τον Cameron Freer του Πανεπιστημίου της Hawaii στη Manoa για να προτείνουν την επονομαζόμενη ‘εντροπία αιτιακού μονοπατιού’. Αυτή η εντροπία δεν βασίζεται στις εσωτερικές διευθετήσεις που είναι διαθέσιμες σε ένα σύστημα για οποιαδήποτε στιγμή, αλλά στον αριθμό των διευθετήσεων από τις οποίες θα μπορούσε να περάσει κατά την πορεία του σε πιθανές μελλοντικές καταστάσεις. Στη συνέχεια υπολόγισαν μια ‘δύναμη αιτιακής εντροπίας’ που σπρώχνει το σύστημα να αναπτυχθεί έτσι ώστε να αυξήσει αυτήν την τροποποιημένη εντροπία. Αυτή η υποθετική δύναμη είναι ανάλογη με την πίεση που ασκεί ένας θάλαμος γεμάτος με αέριο σε ένα πιστόνι το οποίο τον διαχωρίζει από έναν σχεδόν κενό θάλαμο. Στο παράδειγμα αυτό, η δύναμη εμφανίζεται επειδή η κίνηση του πιστονιού αυξάνει την εντροπία του γεμάτου θαλάμου περισσότερο απ’ όσο μειώνει την εντροπία του σχεδόν κενού.

Σε αντίθεση με τη συνήθη εντροπία, κανένας γνωστός θεμελιώδης νόμος δεν εγγυάται ότι αυτή η μελλοντικά αναφερόμενη εντροπική δύναμη θα κατευθύνει το πώς εξελίσσεται ένα σύστημα. Αλλά ως νοητικό πείραμα, οι ερευνητές προσομοίωσαν τη συμπεριφορά από απλά μηχανικά συστήματα που περιλάμβαναν τη δύναμη και τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Για παράδειγμα, ένα σωματίδιο που περιπλανιόταν σε ένα κουτί δεν εξερεύνησε τον όγκο τυχαία αλλά βρήκε τον δρόμο για το κέντρο, εκεί όπου είχε την καλύτερη θέση για να κινηθεί προς οποιαδήποτε κατεύθυνση στο κουτί. Μια άλλη προσομοίωση ακολούθησε τα ίχνη της κίνησης ενός άκαμπτου εκκρεμούς που κρεμόταν από έναν άξονα που μπορούσε να γλιστρά μπρος και πίσω οριζόντια. Το εκκρεμές τελικά κινήθηκε σε μια αντίστροφη διευθέτηση, κάτι που είναι ασταθές χωρίς την τροποποιημένη εντροπική δύναμη. Από αυτήν την ανάποδη θέση, όπως υποστηρίζουν οι ερευνητές, το εκκρεμές μπορεί ευκολότερα να εξερευνήσει όλες τις άλλες πιθανές θέσεις.

Οι ερευνητές ερμηνεύουν αυτή και άλλες συμπεριφορές ως ενδείξεις μιας στοιχειώδους προσαρμόσιμης νοημοσύνης, λόγω του ότι τα συστήματα κινήθηκαν προς διευθετήσεις που μεγιστοποίησαν τη δυνατότητά τους να αντιδρούν σε περαιτέρω αλλαγές. Ο Wissner-Gross αναγνωρίζει ότι δεν υπάρχει κοινή συμφωνία σχετικά με το τι πραγματικά είναι η νοημοσύνη, αλλά συμπληρώνει ότι οι κοινωνικοί επιστήμονες υπέθεσαν πως κάποιες επιδεξιότητες ευδοκίμησαν κατά την εξέλιξη διότι επέτρεψαν στους ανθρώπους να έχουν επιτυχία σε οικολογικές προκλήσεις. Στο ίδιο μοτίβο, οι ερευνητές συνδέουν τη μηχανική ‘προσαρμοστικότητα’ του εκκρεμούς στις ικανότητες που απαιτούνται για δίποδα σαν εμάς ώστε να μπορούμε να κάνουμε πολυάριθμες δυναμικές ρυθμίσεις ώστε να παραμένουμε σε ισορροπία καθώς περπατάμε.

Οι Wissner-Gross και Freer προσομοίωσαν άλλα εξιδανικευμένα έργα που μιμούνται καθιερωμένα τεστ ζωικής νοημοσύνης. Εξομοίωσαν τη χρήση εργαλείων με ένα μοντέλο στο οποίο ένας μεγάλος δίσκος μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση σε έναν παγιδευμένο δίσκο χτυπώντας τον με έναν τρίτο δίσκο. Ένα άλλο έργο, η ‘κοινωνική συνεργασία’, απαιτούσε δύο δίσκους οι οποίοι έπρεπε να συντονίζουν τις κινήσεις τους. Και στις δυο περιπτώσεις, η προσομοιωμένη απόκριση στην τροποποιημένη εντροπική δύναμη κατάφερε τους στόχους αυτούς χωρίς κάποια άλλη επιπλέον καθοδήγηση. Αυτές οι δύο συμπεριφορές, μαζί με γραμματικά καθοδηγούμενη γλώσσα, την οποία επίσης προσομοίωσε ο Wissner-Gross όπως λέει, έχουν συμπεριληφθεί από τον γνωσιακό επιστήμονα του Harvard, Stephen Pinker, ως χαρακτηριστικά της ανθρώπινης γνωσιακής ιδιότητας. Ο Wissner-Gross ομολογεί το ότι τον έχουν ξαφνιάσει τα ευρήματα αυτά.

Στο παρελθόν, επιστήμονες υπολογιστών είχαν χρησιμοποιήσει μια εκδοχή της αιτιακής εντροπίας για να οδηγήσουν αλγορίθμους που προσαρμόζονται σε πληροφορία που διαρκώς ανανεώνεται. Η νέα διατύπωση δε στοχεύει να είναι ένα κυριολεκτικό μοντέλο της ανάπτυξης νοημοσύνης, αλλά δείχνει προς μια γενική θερμοδυναμική εικόνα για το τι είναι η ευφυής συμπεριφορά, όπως λέει ο Wissner-Gross. Η σχετική δημοσίευση παρέχει μια ενδιαφέρουσα νέα ενόραση στη φυσική της νοημοσύνης, όπως συνηγορεί και ο Max Tegmark του MIT, που δεν είχε αναμειχθεί στην έρευνα. «Είναι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς τέτοια εκλεπτυσμένη συμπεριφορά να αναδύεται αυθόρμητα από μια τόσο απλή φυσική διαδικασία».

Ο Michael Jackson δεν είχε τραγουδήσει τυχαία ότι το «A,B,C» είναι «απλά όπως το ‘Do Re Mi». Η μουσική βοηθάει τα παιδιά να θυμηθούν βασικά δεδομένα όπως τη σειρά των γραμμάτων στην αλφάβητο, εν μέρει διότι τα τραγούδια βασίζονται σε θεμελιώδη συστήματα του εγκεφάλου μας που είναι ευαίσθητα στη μελωδία και στο ρυθμό.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Όταν κανείς παίζει μουσική, ασκεί τον εγκέφαλό του με έναν μοναδικό τρόπο.

«Πιστεύω πως υπάρχουν αρκετές αποδείξεις για να πούμε ότι η μουσική εμπειρία, η έκθεση στη μουσική, η μουσική άσκηση, όλα τα παραπάνω πράγματα αλλάζουν τον εγκέφαλό σου», λέει ο Δρ Charles Limb, επίκουρος καθηγητής Ωτορινολαρυγγολογίας και χειρουργικής κεφαλής και αυχένα στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins. «Σου επιτρέπει να σκεφτείς με τρόπο που δεν το συνήθιζες και επίσης εκγυμνάζει πολλές άλλες νοητικές ικανότητες που δεν έχουν σχέση με την ίδια τη μουσική».

Η σύνδεση μεταξύ μουσικής και εγκεφάλου είναι μάλιστα το αντικείμενο συμποσίου που διοργανώνεται στα πλαίσια του συνεδρίου της Ένωσης για Ψυχολογική Επιστήμη (Association for Psychological Science) στο Σικάγο με τη συμμετοχή επιφανών επιστημόνων και τον βραβευμένο με Grammy μπασίστα, Vistor Wooten. Θα συζητηθούν οι αξιοπρόσεκτοι τρόποι με τους οποίους οι εγκέφαλοί μας επιτρέπουν να εκτιμήσουμε, να θυμηθούμε και να παίξουμε μουσική και πώς μπορούμε να τιθασεύσουμε αυτές τις δυνατότητες με νέους τρόπους.

Υπάρχουν περισσότερες όψεις στη σύνδεση νου και μουσικής απ’ όσες νότες σε μια μείζωνα κλίμακα, αλλά είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον να εστιάσουμε σε μερικές από αυτές τις όψεις για να δούμε τις ασυνήθιστες επιδράσεις που έχει η μουσική στον εγκέφαλο.

Το να κολλάει κάτι στο αυτί σου (ear worms)

Είτε πρόκειται για μια ρομαντική μπαλάντα, για ένα πασίγνωστο ροκ κομμάτι, ή ακόμα και μια κλασσική ραψωδία, είναι εύκολο να κολλήσει το τμήμα μιας μελωδίας στο κεφάλι σου, ακόμα και τμήμα ή κομμάτι που δεν το συμπαθείς καθόλου. Παίζει ξανά και ξανά σα να έχει κολλήσει το κουμπί του play σε έναν ατελείωτο βρόχο επανάληψης. Οι επιστήμονες αποκαλούν αυτά τα συχνά ενοχλητικά ηχητικά τεμάχια ως παράσιτα των αυτιών, ear worms. Δε γνωρίζουν ακόμα πολλά για τον λόγο που συμβαίνουν αλλά υπάρχουν ερευνητικές προσπάθειες που μελετούν το φαινόμενο.

Τα τραγούδια που κολλάνε στο κεφάλι των ανθρώπων τείνουν να είναι απλά από μελωδικής και ρυθμικής απόψεως, σύμφωνα με τον ψυχολόγο Daniel Levitin που ερευνά τη νευροεπιστήμη της μουσικής στο Πανεπιστήμιο McGill του Montreal στο Quebec. Συνήθως πρόκειται απλά για ένα τμήμα του τραγουδιού και όχι όλο το κομμάτι από την αρχή ως το τέλος. Μια συνήθης μέθοδος για να απαλλαγεί κανείς από ένα παράσιτο του αυτιού είναι να ακούσει ένα άλλο τραγούδι, υπολογίζοντας βέβαια τον κίνδυνο να κολλήσει το επόμενο τραγούδι στη θέση αυτού που μόλις ξεφορτώθηκε.

«Αυτό που πιστεύουμε ότι συμβαίνει είναι ότι τα νευρωνικά κυκλώματα κολλάνε σε έναν επαναλαμβανόμενο βρόχο και παίζουν αυτό το πράγμα ξανά και ξανά», λέει ο Levitin. Σε σπάνιες περιπτώσεις τα μουσικά αυτά παράσιτα μπορεί να αποβούν επιβλαβή για την καθημερινή λειτουργία των ανθρώπων. Υπάρχουν κάποιοι που δεν μπορούν να δουλέψουν, να κοιμηθούν ή να συγκεντρωθούν εξαιτίας τραγουδιών που δεν λένε να εγκαταλείψουν το κεφάλι τους. Ίσως ακόμα να χρειάζεται να πάρουν και τα ίδια φάρμακα κατά του άγχους που παίρνουν άνθρωποι με καταναγκαστική διαταραχή, φάρμακα που χαλαρώνουν τα νευρωνικά κυκλώματα που κολλάνε σε ατέρμονους βρόχους.

Πώς εξελιχθήκαμε να θυμόμαστε τη μουσική

Δεδομένου του πόσο εύκολα κολλάει ένα τμήμα μουσικής στο αυτί μας, η μουσική θα πρέπει να συνδέεται με κάποιου είδους εξελικτική προσαρμογή που βοήθησε τους προγόνους μας.

Αυλοί από οστά έχουν χρονολογηθεί στα 40.000 με 80.000 χρόνια πριν, έτσι γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι τουλάχιστον έπαιζαν μουσική. Οι ειδικοί υποθέτουν ότι οι άνθρωποι πιθανότατα τραγουδούσαν πριν καν μπουν στον κόπο να κατασκευάσουν το όργανο αυτό, σύμφωνα με τον Levitin. Στον Ιουδαϊσμό η Τορά είχε επενδυθεί με μουσική ώστε να μπορεί να απομνημονευτεί πριν καταστεί δυνατό να γραφεί.

«Οι εγκεφαλικές δομές που αντιδρούν στη μουσική έχουν εξελιχθεί νωρίτερα από τις δομές που αντιδρούν στη γλώσσα», λέει ο Levitin. Τονίζει ότι πολλοί από τους προγόνους μας, πριν υπάρξει η γραφή, χρησιμοποιούσαν τη μουσική για να τους βοηθήσει να θυμηθούν πράγματα, όπως το πώς να ετοιμάσουν τροφές ή τη διαδρομή για να φτάσουν σε μια πηγή νερού. Αυτά τα διαδικαστικά έργα θα ήταν πιο εύκολο να ανακληθούν ως τραγούδια. Σήμερα, ακόμα χρησιμοποιούμε τραγούδια για να διδάξουμε στα παιδιά στο σχολείο διάφορα πράγματα, όπως για παράδειγμα την προπαίδεια.

Και τι γίνεται με τη μνήμη του πώς να παίζει κανείς μουσική;
Όταν κάθεται κανείς μπροστά από ένα πιάνο και μαθαίνει να παίζει ένα κομμάτι ο εγκέφαλός του θα πρέπει να εκτελέσει το επονομαζόμενο «σχέδιο κίνησης-δράσης» (motor-action plan). Αυτό σημαίνει ότι μια ακολουθία από γεγονότα θα πρέπει να αναπτυχθούν με συγκεκριμένη σειρά, τα δάχτυλα θα πρέπει να χτυπήσουν ένα συγκεκριμένο σχέδιο από νότες στη σειρά. Και ο πιανίστας επαναλαμβάνει αυτές τις κινητικές δράσεις ξανά και ξανά, ενδυναμώνοντας τα νευρωνικά κυκλώματα όσο περισσότερο εξασκείται.

Αλλά οι μουσικοί που απομνημονεύουν πώς να παίξουν μια μουσική συχνά συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν έτσι απλά να ξεκινήσουν ένα κομμάτι που ξέρουν απ’ έξω αρχίζοντας από οποιοδήποτε σημείο του κομματιού. Ο εγκέφαλος έχει έναν συγκεκριμένο αριθμό από κόμβους εισόδου στο σχέδιο κίνησης-δράσης κι έτσι οι πληροφορίες είναι προσβάσιμες μόνο από συγκεκριμένα σημεία του κομματιού.

«Παρόλο που μοιάζει σα να βρίσκεται στα δάχτυλά σου, αυτό δεν ισχύει. Η μουσική είναι στην αναπαράσταση των δαχτύλων μέσα στον εγκέφαλό σου», συμπληρώνει ο Levitin.

Μουσική και απόλαυση

Η μουσική είναι ισχυρά συνδεδεμένη με το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου. Είναι το εγκεφαλικό τμήμα που μας λέει εάν τα πράγματα έχουν αξία, είναι σημαντικά ή σχετικά με την επιβίωση, λέει ο Robert Zatorre, καθηγητής νευρολογίας και νευροχειρουργικής στο Νευρολογικό Ινστιτούτο του Montreal. Μια εγκεφαλική δομή συγκεκριμένα, που καλείται ραβδωτό σώμα, απελευθερώνει μια χημική ουσία που ονομάζεται ντοπαμίνη ως αντίδραση σε ερεθίσματα που σχετίζονται με ευχαρίστηση. Απεικονιστική εξέταση του εγκεφάλου αποκαλύπτει ότι αυτή η διαδικασία είναι παρόμοια με αυτό που συμβαίνει στον εγκέφαλο ως απόκριση στο φαΐ ή στο σεξ.

Αλλά σε αντίθεση με τις δραστηριότητες αυτές, η μουσική δεν έχει μια άμεση αξία βιολογικής επιβίωσης. «Δεν είναι προφανές το ότι θα έπρεπε να απασχολεί το ίδιο αυτό σύστημα», λέει ο Zatorre. Οι μουσικοί δε μπορούν να δουν μέσα στον ίδιο τον εγκέφαλό τους, αλλά συνειδητοποιούν στιγμές έντασης και απελευθέρωσης σε μουσικά κομμάτια και αυτό είναι που κάνουν όσοι σχεδιάζουν μουσική.

Ο Zatorre και οι συνεργάτες του έκαναν ένα πείραμα στο οποίο χρησιμοποίησαν όποια μουσική τους έλεγαν οι συμμετέχοντες ότι τους ευχαριστεί, ώστε να εξετάσουν την ντοπαμίνη που απελευθέρωναν. Εξαίρεσαν τη μουσική με στίχους ώστε οι συμμετέχοντες να εστιαστούν στην ίδια τη μουσική και όχι στα λόγια, για παράδειγμα στη μελωδική δομή.

Στο σημείο του μουσικού κομματιού όπου οι άνθρωποι βίωναν την κορύφωση της ευχαρίστησης το κοιλιακό ραβδωτό σώμα απελευθέρωσε ντοπαμίνη. Αλλά σημειώθηκε και κάτι ακόμα πιο ενδιαφέρον: η ντοπαμίνη απελευθερώθηκε από μια διαφορετική εγκεφαλική περιοχή (το ραχιαίο ραβδωτό σώμα) περίπου 10 με 15 λεπτά νωρίτερα τη στιγμή της μέγιστης ευχαρίστησης.

Γιατί να έχουμε αυτήν την αντίδραση πριν από το πιο απολαυστικό τμήμα ενός μουσικού κομματιού; Ο Zatorre εξηγεί, ότι ο εγκέφαλος αρέσκεται στο να εξερευνά το περιβάλλον του και να ανακαλύπτει τι πρόκειται να συμβεί στη συνέχεια. «Καθώς προσμένεις μια στιγμή ευχαρίστησης, κάνεις προβλέψεις για το ακούς και τι πρόκειται να ακούσεις», λέει. «Μέρος της απόλαυσης που εισπράττουμε προέρχεται από την ικανότητα να κάνουμε αυτές τις προβλέψεις».

Τότε, εάν νιώθει κανείς μια έντονη ντοπαμινική ανάγκη για μουσική, κάτι που σύμφωνα με τον Zatorre θα μπορούσε να συγκριθεί ακόμα και με μεταμφεταμίνες, γιατί να μην αντικαταστήσει έναν τυχόν εθισμό σε ναρκωτικά με ακρόαση μουσικής;

Αλλά το ζήτημα δεν είναι τόσο απλό. Οι νευροεπιστήμονες πιστεύουν ότι βασικώς υπάρχει ένας μηχανισμός ευχαρίστησης και η μουσική είναι η μία διαδρομή που οδηγεί σ’ αυτόν. Τα ναρκωτικά είναι μια άλλη. Αλλά τα διαφορετικά ερεθίσματα έχουν διαφορετικές ιδιότητες. Και δεν είναι ευκολότερο το να πεις σε κάποιον να αντικαταστήσει τα ναρκωτικά με τη μουσική από το να του προτείνεις να αντικαταστήσει το σεξ με το φαΐ. Όλα είναι δραστηριότητες που προκαλούν μεν ευχαρίστηση αλλά έχουν σημαντικές διαφορές.

Χορεύοντας στον ρυθμό

Γνωρίζετε ότι οι μαϊμούδες δεν μπορούν να χτυπήσουν τα πόδια τους όταν ακούνε τραγούδια ή να αναγνωρίσουν τους μουσικούς παλμούς;

Φαίνεται ότι οι άνθρωποι είναι τα μόνα πρωτεύοντα που κινούνται με τον παλμό της μουσικής. Ο Aniruddh Patel στο Ινστιτούτο Νευροεπιστημών του San Diego στην Καλιφόρνια, υποψιάζεται ότι αυτό συμβαίνει επειδή οι εγκέφαλοί μας είναι οργανωμένοι με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι οι κοντινοί μας συγγενείς. Το κούνημα σε έναν μουσικό παλμό μπορεί να σχετίζεται με το γεγονός ότι κανένα άλλο πρωτεύον δεν μπορεί να μιμηθεί πολύπλοκους ήχους.

Προκαλεί ωστόσο εντύπωση το γεγονός ότι κάποια πουλιά μπορούν να μιμηθούν αυτό που ακούνε και να κινηθούν σύμφωνα με ρυθμικούς παλμούς. Η έρευνα του Patel με ένα cockatoo υποδηλώνει ότι οι αποκρίσεις στα μουσικά μπιτ μπορεί να προήλθαν ως παραπροϊόν της φωνητικής μίμησης, αλλά επίσης παίζουν ρόλο στο σχηματισμό κοινωνικών δεσμών. Για παράδειγμα, οι στρατοί εκπαιδεύονται βηματίζοντας σε ρυθμούς και ο χορός σε ομάδες αποτελεί μια συνήθη κοινωνική δραστηριότητα. Υπάρχουν ακόμα έρευνες που δείχνουν πως όταν οι άνθρωποι κινούνται ομαδικά σε έναν ρυθμό είναι πιο πιθανό να συνεργαστούν μεταξύ τους σε μη μουσικά έργα από όταν δεν είναι ρυθμικά συγχρονισμένοι.

«Κάποιοι άνθρωποι θεωρούν ότι αυτό ήταν η αρχική λειτουργία της συμπεριφοράς αυτής στην εξέλιξη: Ήταν ένας τρόπος να συνδεθούν συναισθηματικά οι άνθρωποι μέσα σε ομάδες μέσα από αμοιβαίες κινήσεις και αμοιβαίες εμπειρίες», λέει ο Patel.

Μια άλλη συναρπαστική αρένα έρευνας: Η μουσική με μπιτ μοιάζει να βοηθάει τους ανθρώπους με κινητικές δυσλειτουργίες όπως η νόσος του Parkinson να περπατήσουν καλύτερα απ’ ότι χωρίς μουσική. Οι ασθενείς ουσιαστικά συγχρονίζουν τις κινήσεις τους με το μπιτ, σχολιάζει ο Patel. «Αυτό είναι ένα πολύ ισχυρό κύκλωμα στον εγκέφαλο και μπορεί να βοηθήσει με ουσιαστικό τρόπο ανθρώπους που έχουν αυτές τις σοβαρές νευρολογικές ασθένειες».

Υπάρχουν ακόμα κάποιες ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι η μουσική μπορεί να βοηθήσει ασθενείς με νόσο του Alzheimer στο να θυμηθούν κάποια πράγματα καλύτερα και πως η εκμάθηση νέων δεξιοτήτων όπως το παίξιμο μουσικών οργάνων μπορεί να καταστείλει την παραφροσύνη. Θα πρέπει να γίνει κι άλλη έρευνα ώστε να δοθούν σίγουρες απαντήσεις στον τομέα αυτό, αλλά ο Charles Limb ελπίζει ότι όντως υπάρχουν καλές πιθανότητες να βοηθήσει η ενεργός ενασχόληση με κάποιο μουσικό όργανο ώστε να προληφθεί ή ακόμα και να καθυστερήσει η παράνοια. «Είναι πραγματικά θαυμάσιο το ότι από τον ήχο μπορείς να διεγείρεις ολόκληρο τον εγκέφαλο», λέει.

Μουσική και συναισθήματα

Μπορεί να συνδέετε συγκεκριμένα τραγούδια με γεγονότα στη ζωή σας, όταν γνωρίσατε το σύντροφό σας, τη μέρα της αποφοίτησής σας, κ.λπ. Παρά την ποικιλία στις εμπειρίες της ζωής κάθε ατόμου, έρευνες έχουν δείξει ότι οι ακροατές μουσικής συμφωνούν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ τους όταν πρόκειται για τα συναισθήματα που παρουσιάζονται σε ένα τραγούδι. Αυτό μπορεί να συμβαίνει ανεξαρτήτως των στίχων, οι ίδιοι οι μουσικοί ήχοι μπορεί να φέρουν συναισθηματικό νόημα, γράφει σε άρθρο της στο Current Directions in Psychological Science η ψυχολόγος του Πανεπιστημίου Cornell, Carol Krumhansl.

Εκπαιδευτικές εκπομπές όπως το πασίγνωστο Sesame Street έχουν βασιστεί στη δύναμη της μουσικής ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά να θυμούνται πράγματα για δεκαετίες. Ακόμα και μωρά έχει δειχθεί ότι είναι ευαίσθητα σε ρυθμικούς παλμούς και μπορούν να αναγνωρίσουν ένα κομμάτι μουσικής που έχουν ξανακούσει. Οι διαφημιστές χρησιμοποιούν τη μουσική στις διαφημίσεις για να διεγείρουν το ενδιαφέρον των θεατών για κάποια προϊόντα. Ως αποτέλεσμα, κάποιοι συνδέουν τραγούδια με συγκεκριμένα αυτοκίνητα για παράδειγμα.

Ακόμα, η μουσική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να τροποποιήσει σε καθημερινή βάση τη διάθεση. Ακούγοντας κάτι ζωντανό μπορεί να αυξήσει κανείς την ενεργητικότητά του το πρωί και με κάτι χαλαρωτικό μπορεί να ηρεμήσει αντίστοιχα το βράδυ πριν από τον ύπνο.

Η μουσική ως γλώσσα

Ο Victor Wooten του συγκροτήματος Bla Fleck and the Flecktones δεν είναι επιστήμονας, αλλά έχει σκεφτεί πολύ σχετικά με τη διαδικασία του να μαθαίνει κανείς να παίζει μουσική. Γι’ αυτόν, η πρώτη επαφή του παιδιού με τη μουσική δεν θα έπρεπε να είναι διαφορετική από τον τρόπο που το παιδί ξεκινάει να μιλάει.

«Προσεγγίζω τη μουσική ακριβώς σα μια γλώσσα, γιατί είναι γλώσσα» λέει ο Wooten. «Εξυπηρετεί τον ίδιο σκοπό. Είναι ένα είδος έκφρασης. Ένας τρόπος για μένα να εκφράσω τον εαυτό μου, να επικοινωνήσω αισθήματα και κάποιες φορές πραγματικά λειτουργεί καλύτερα από μια γραπτή ή προφορική γλώσσα».

Παραδοσιακά, ένα παιδί μαθαίνει να παίζει μουσική κάνοντας μαθήματα για το πώς λειτουργεί ένα όργανο και παίζοντας εύκολα κομμάτια στα οποία εξασκείται ξανά και ξανά. Ίσως να παίζει μουσική παρέα και με άλλους αρχάριους. Οι κανόνες έρχονται πρώτοι, δηλαδή οι νότες, οι συγχορδίες, ο τονισμός και μετά ακολουθεί το παίξιμο.

Αλλά με τη γλώσσα, τα μικρά παιδιά ποτέ δεν γνωρίζουν ότι είναι αρχάρια, λέει ο Wooten. Κανείς δεν τα κάνει να νιώσουν άσχημα όταν λένε λανθασμένα μια λέξη και δεν τους συνιστούν να εξασκούνται στη λέξη αυτή δεκάδες φορές. Γιατί να είναι διαφορετικά με τη μουσική;

«Εάν σκεφτείτε να προσπαθήσετε να διδάξετε ένα μικρό παιδάκι να διαβάσει, να μάθει την αλφάβητο και όλα τα συναφή, πριν καν μπορέσει να μιλήσει, θα διαπιστώνατε πόσο ανόητο είναι πραγματικά αυτό», λέει ο Wooten. «Τα παιδιά τις περισσότερες φορές παραιτούνται γιατί δεν ήρθαν για να μάθουν αυτό, αλλά για να μάθουν πώς να παίζουν».

Θυμάται ότι είχε μάθει να παίζει μουσική με έναν φυσικό τρόπο και όχι με μια τυπική ακολουθία μαθημάτων. Όταν είχε γεννηθεί, τα τέσσερα μεγαλύτερα αδέλφια του έπαιζαν ήδη μουσική και ήξεραν ότι χρειάζονταν έναν μπασίστα για να συμπληρώσουν τη μπάντα. «Η μητέρα μου ποτέ δεν είπε, ότι αυτό πρόκειται να κάνεις», δηλώνει.

Ο Wooten προσπάθησε να εφαρμόσει τη φιλοσοφία του απέναντι στην εκμάθηση της μουσικής οργανώνοντας καλοκαιρινές κατασκηνώσεις με στόχο να διεγείρει το ενδιαφέρον παιδιών για τη μουσική με πιο φυσικό τρόπο.

«Σπανίως έχω συναντήσει κάποιον μουσικό που να μη συμφωνεί ότι η μουσική είναι μια γλώσσα. Αλλά επίσης σπανίως έχω συναντήσει κάποιον μουσικό που πραγματικά να την αντιμετωπίζει με αυτόν τον τρόπο».

Έτσι είναι λοιπόν: η μουσική που κολλάει στο μυαλό σου μπορεί μεν να σε ενοχλεί, αλλά εξυπηρετεί επίσης πολλούς άλλους σκοπούς που μπορεί να σε ωφελήσουν. Εάν την αντιμετωπίσεις σαν γλώσσα, όπως προτείνει ο Wooten, μπορεί να μάθεις νέες επιδεξιότητες και να απολαύσεις κάποια από τα πλεονεκτήματα του υγιούς εγκεφάλου που εξερευνούν οι νευροεπιστήμονες. Μπορεί να είναι πιο πολύπλοκο από την αλφάβητο, αλλά αυτό δεν είναι άλλωστε και ο εγκέφαλός μας; Το πιο πολύπλοκο σύστημα.

Συνεχίζει να προβληματίζει τον ιατρικό κόσμο η προ δεκαετίας ανακάλυψη ενός μικροσκοπικού σκελετού με συμπιεσμένο κεφάλι που θυμίζει εξωγήινο. Τα απομεινάρια του επονομαζόμενου «Ata» είχαν βρεθεί από τον Oscar Munoz το 2003 στην έρημο της Atacama στην πόλη φάντασμα La Noria. Η ανακάλυψή του είχε θεωρηθεί από πολλούς θιασώτες θεωριών για εξωγήινους ως δείγμα εξωγήινου όντος παρά την απουσία σχετικών ενδείξεων από την ιατρική εξέταση του δείγματος, ενώ σύμφωνα με άλλες θεωρίες επρόκειτο για απομεινάρι εμβρύου, για μικροσκοπικό μεταλλαγμένο πιθηκοειδές ή ακόμα ήταν απλά μια φάρσα.

Νέο φως στο μυστήριο αυτό έριξαν πρόσφατες εξετάσεις που υποδηλώνουν ότι το ον αυτό ήταν 6 έως 8 ετών όταν πέθανε. Σύμφωνα με ανάλυση του DNA του, επρόκειτο για ανθρώπινο ον με ύψος 15 εκατοστά. Ο ερευνητής, καθηγητής μικροβιολογίας και ανοσολογίας στην Ιατρική σχολή του Stanford, Garry Nolan, δήλωσε ότι παρά τις ενδείξεις για ύπαρξη μεταλλάξεων, κάθε νουκλεοτίδιο που εξέτασε έμοιαζε να είναι ανθρώπινο. Η μέχρι στιγμής ανάλυση που έχει κάνει, δεν υποδηλώνει κάτι το μη ανθρώπινο.

Ο Nolan και οι συνεργάτες του ανέλυσαν το δείγμα το Φθινόπωρο του 2012 με υψηλής ανάλυσης φωτογραφία, ακτίνες Χ και υπολογιστική τομογραφία, όπως επίσης με εξέταση της ακολουθίας του DNA του. Ήθελαν να μάθουν εάν υπήρξε κάποια σπάνια διαταραχή που θα μπορούσε να εξηγήσει τη σκελετική αυτή ανωμαλία. Για παράδειγμα, το δείγμα είχε 10 αντί για 12 πλευρές (σε αντίθεση με το πόσες έχει ένας υγιής άνθρωπος). Επίσης, έλεγξαν εάν επρόκειτο για έμβρυο, δυσμορφικό παιδί ή ακόμα και για κάποιο μη ανθρώπινο πρωτεύον.

Οι αναλύσεις φανέρωσαν ακόμα παραμορφώσεις στο κρανίο και μια ήπια υποανάπτυξη στο μέσο πρόσωπο και το σαγόνι. Το κρανίο είχε σημάδια ενός συνδρόμου τριγωνικής παραμόρφωσης (turricephaly), κάτι που αποτελεί εκ γενετής ελάττωμα στο οποίο η κορφή του κρανίου έχει το σχήμα κώνου. Η εξέταση του γονιδιώματος υπέδειξε ότι το πλάσμα ήταν ανθρώπινο, γένους αρσενικού, αν και 9% του γενετικού του υλικού δεν ταίριαζε με το ανθρώπινο γονιδίωμα, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες όπως ο εκφυλισμός, ή ακόμα η αλλοίωση του δείγματος κατά την εργαστηριακή προετοιμασία.

Ενώ η έρευνα για την Πηγή της Νιότης συνεχίζεται, ερευνητές πιστεύουν ότι πιθανόν να έχουν βρει την «πηγή της γήρανσης» του ανθρώπινου σώματος. Πρόκειται για μια εγκεφαλική περιοχή που είναι γνωστή ως υποθάλαμος. Για πρώτη φορά, επιστήμονες στο Ιατρικό Κολέγιο Albert Einstein στο Πανεπιστήμιο της Yeshiva αναφέρουν ότι ο υποθάλαμος ποντικιών ελέγχει τη γήρανση του σώματος. Η ανακάλυψη μιας οδού σημάτων που είναι εξειδικευμένη στη γήρανση ανοίγει νέους ορίζοντες για την καταπολέμηση ασθενειών που προσβάλλουν τους ηλικιωμένους όπως επίσης ανανεώνει τις ελπίδες για αύξηση της διάρκειας της ζωής.

Η συγκεκριμένη επιστημονική μελέτη δημοσιεύτηκε στις αρχές του Μαΐου στην διαδικτυακή έκδοση του περιοδικού Nature.

«Οι επιστήμονες αναρωτιούνται εδώ και καιρό για το εάν η γήρανση συμβαίνει σε κάθε σωματικό ιστό ανεξάρτητα ή εάν ρυθμίζεται ενεργά από κάποιο σωματικό όργανο», είπε ο συμμετέχων στην ερευνητική ομάδα, Dongsheng Cai, M.D., Ph.D., καθηγητής μοριακής φαρμακολογίας στο Einstein. «Είναι φανερό από τη μελέτη μας πως πολλές όψεις της γήρανσης ελέγχονται από τον υποθάλαμο. Αυτό που είναι συναρπαστικό είναι η πιθανότητα, τουλάχιστον στα ποντίκια, να τροποποιηθούν τα σήματα μέσα στον υποθάλαμο ώστε να επιβραδυνθεί η διαδικασία γήρανσης και να αυξηθεί η μακροβιότητα».

Ο υποθάλαμος, μια δομή σε διαστάσεις αμυγδάλου που βρίσκεται βαθιά μέσα στον εγκέφαλο είναι γνωστό ότι κατέχει θεμελιώδη ρόλο στην αύξηση, την ανάπτυξη, την αναπαραγωγή και τον μεταβολισμό. Ο Δρ. Cai υποπτεύθηκε ότι ο υποθάλαμος θα μπορούσε επίσης να παίζει σημαντικό ρόλο στη γήρανση μέσω της επίδρασης που ασκεί στο σώμα.

«Καθώς οι άνθρωποι γερνάνε, μπορείς να εντοπίσεις φλεγμονώδεις αλλαγές σε διάφορους ιστούς. Η φλεγμονή εμπλέκεται επίσης σε ασθένειες που σχετίζονται με τη γήρανση, όπως το μεταβολικό σύνδρομο, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, οι νευρολογικές και πολλά είδη καρκίνου». Κατά τη διάρκεια των περασμένων χρόνων ο Δρ. Cai και οι συνάδελφοί του έδειξαν ότι οι φλεγμονώδεις αλλαγές στον υποθάλαμο μπορούν να προκαλέσουν την εμφάνιση διάφορων συστατικών του μεταβολικού συνδρόμου (έναν συνδυασμό προβλημάτων υγείας που μπορούν να οδηγήσουν σε καρδιοπάθεια και διαβήτη).

Για να βρει το πώς ο υποθάλαμος μπορεί να επηρεάζει τη γήρανση, ο Δρ. Cai αποφάσισε να μελετήσει τη φλεγμονή του υποθάλαμου εστιάζοντας σε ένα σύμπλεγμα πρωτεϊνών που καλείται NF-κB. «Η φλεγμονή εμπλέκει εκατοντάδες μόρια και το NF-κB βρίσκεται ακριβώς στο επίκεντρο αυτού του ρυθμιστικού χάρτη», δήλωσε.

Στην τρέχουσα έρευνα, ο Δρ. Cai και η ομάδα του επέδειξαν ότι η ενεργοποίηση της οδού του NF-κB στον υποθάλαμο των ποντικιών επιτάχυνε σημαντικά την ανάπτυξη της γήρανσης, όπως φάνηκε από ποικίλες φυσιολογικές, γνωσιακές και συμπεριφορικές δοκιμασίες. «Τα ποντίκια επέδειξαν μια μείωση στη μυϊκή δύναμη και στο μέγεθος, στο πάχος του δέρματος και στην ικανότητά τους να μαθαίνουν, όλα όσα αποτελούν ενδείξεις γήρανσης. Η ενεργοποίηση της οδού προήγαγε τη γήρανση των συστημάτων που μείωσε τη διάρκεια ζωής», συμπλήρωσε.

Αντίστροφα, ο Δρ. Cai και οι συνεργάτες του βρήκαν ότι το μπλοκάρισμα της οδού NF-κB στον υποθάλαμο των ποντικιών προκάλεσε την καθυστέρηση της γήρανσης και αύξησε τη μέση μακροβιότητα για περίπου 20 τοις εκατό, σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.

Βρήκαν επίσης ότι η ενεργοποίηση της οδού NF-κB στον υποθάλαμο προκάλεσε ελαττώσεις στο επίπεδο απελευθέρωσης της ορμόνης γοναδοτροπίνης, που συντίθεται στον υποθάλαμο. Η απελευθέρωση της γοναδοτροπίνης στο αίμα συνδέεται συνήθως με την αναπαραγωγή. Η υποψία ότι η μειωμένη απελευθέρωση γοναδοτροπίνης από τον εγκέφαλο μπορεί να συμβάλλει στη γήρανση ολόκληρου του σώματος, οδήγησε τους ερευνητές να εκχύσουν την ορμόνη σε μια κοιλία του υποθαλάμου σε ηλικιωμένα ποντίκια, κάτι που ακολουθήθηκε από την εντυπωσιακή παρατήρηση ότι η έκχυση της ορμόνης τα προστάτευσε από τον περιορισμό της νευρογένεσης (δηλαδή, της δημιουργίας νέων νευρώνων στον εγκέφαλο) που συνδέεται με τη γήρανση. Όταν δόθηκε σε ηλικιωμένα ποντίκια καθημερινή έκχυση γοναδοτροπίνης για παρατεταμένη περίοδο, η θεραπεία αυτή είχε οφέλη όπως την επιβράδυνση της νοητικής έκπτωσης που συνδέεται με τη γήρανση, κάτι που πιθανότατα συνδέεται με τη νευρογένεση.

Σύμφωνα με τον Δρ. Cai, η παρεμπόδιση των φλεγμονωδών διαδικασιών στον υποθάλαμο και η αύξηση της νευρογένεσης μέσω χορήγησης γοναδοτροπίνης αποτελούν δύο πιθανές στρατηγικές για την αύξηση της μακροζωίας και την αντιμετώπιση ασθενειών που συνδέονται με τα γηρατειά. Αυτή η τεχνολογία είναι διαθέσιμη για περαιτέρω ανάπτυξη.

Μπορεί η τεχνολογία μας να γίνεται ολοένα και πιο έξυπνη, αλλά μια προκλητική νέα έρευνα υπαινίσσεται ότι η ανθρώπινη νοημοσύνη έχει πάρει αντίθετη πορεία και ελαττώνεται. Σύμφωνα με την έρευνα, οι Δυτικοί έχουν χάσει κατά μέσο όρο 14 μονάδες IQ σε σχέση με τη Βικτωριανή εποχή.

Ποια είναι η εξήγηση για τη μείωση αυτή; Ο ένας εκ των ερευνητών, Δρ. Jan te Nijenhuis, καθηγητής οργανωτικής ψυχολογίας και ψυχολογίας της εργασίας στο Πανεπιστήμιου του Amsterdam, καταδεικνύει το γεγονός ότι οι γυναίκες με μεγαλύτερη νοημοσύνη τείνουν να κάνουν λιγότερα παιδιά σε σχέση με γυναίκες που έχουν χαμηλότερη νοημοσύνη. Αυτή η αρνητική σχέση μεταξύ νοημοσύνης και γονιμότητας έχει υποδειχθεί ξανά σε έρευνες του τελευταίου αιώνα. Στη συγκεκριμένη όμως έρευνα αποκαλύπτονται για πρώτη φορά στοιχεία για μια πιθανή ελάττωση της ανθρώπινης νοημοσύνης.

«Η μείωση στην ανθρώπινη νοημοσύνη (εάν υπάρχει κάποια μείωση) θα είχε ξεκινήσει από την εποχή που η γενετική επιλογή έγινε πιο χαλαρή», είπε ο Δρ. Gerald Crabtree, καθηγητής παθολογίας και αναπτυξιακής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Stanford. «Εκτιμώ ότι αυτό έγινε καθώς οι πρόγονοί μας ξεκίνησαν να ζουν σε πιο υποστηρικτικές και περισσότερο πυκνές κοινωνίες (πόλεις) και είχαν πρόσβαση σε σταθερές πηγές τροφής. Και τα δύο αυτά πιθανόν ήταν αποτέλεσμα της εφεύρεσης της γεωργίας, κάτι που συνέβη περίπου 5.000 με 12.000 χρόνια πριν από τη σημερινή εποχή».

Όσον αφορά στον Δρ. te Nijenhuis και τους συνεργάτες του, ανέλυσαν τα αποτελέσματα από 14 μελέτες νοημοσύνης που είχαν γίνει μεταξύ του 1884 και του 2004, συμπεριλαμβανομένης μιας έρευνας του Sir Francis Galton, ενός Άγγλου ανθρωπολόγου και εξαδέλφου του Κάρολου Δαρβίνου. Κάθε έρευνα εκτιμούσε τους επονομαζόμενους οπτικούς χρόνους αντίδρασης των συμμετεχόντων, δηλαδή το πόση ώρα τους έπαιρνε να πατήσουν ένα κουμπί αντιδρώντας στην παρουσίαση ενός οπτικού ερεθίσματος. Ο χρόνος αντίδρασης αντανακλά την ταχύτητα νοητικής επεξεργασίας του ατόμου και εκλαμβάνεται ως κάποιος δείκτης της γενικότερης νοημοσύνης.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι χρόνοι οπτικής αντίδρασης κυμαίνονταν περίπου στα 194 χιλιοστά του δευτερολέπτου, όπως έδειξε η ανάλυση. Στο 2004 ο χρόνος αυτός μεγάλωσε στα 275 χιλιοστά. Αν και η μηχανή μέτρησης του χρόνου αντίδρασης που είχε χρησιμοποιηθεί στον 19ο αιώνα ήταν πολύ λιγότερο εκλεπτυσμένη από αυτή που έχει χρησιμοποιηθεί τη σύγχρονη εποχή, ο Δρ. te Nijenhuis δήλωσε ότι τα παλιά δεδομένα είναι άμεσα συγκρίσιμα με τα σύγχρονα.

Άλλοι ερευνητές έχουν αντιπροτείνει ότι μετά το 1940 έχει συμβεί μια φανερή άνοδος στα σκορ των δοκιμασιών IQ (Intelligence Quotient), ένα φαινόμενο που έχει ονομαστεί Flynn Effect. Σύμφωνα με το φαινόμενο αυτό, η βαθμολόγηση των δοκιμασιών νοημοσύνης θα πρέπει να αναπροσαρμόζεται έτσι ώστε να αντιστοιχούν οι 100 βαθμοί στον μέσο όρο. Πράγματι, εάν κάνατε ένα τεστ νοημοσύνης από την εποχή της γιαγιάς σας, θα είχατε πιθανότατα μεγαλύτερη βαθμολογία από όση θα πετυχαίνατε σε ένα σύγχρονο τεστ.

Αλλά ο Δρ. te Nijenhuis απάντησε ότι το φαινόμενο Flynn αντανακλά την επίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως η καλύτερη εκπαίδευση, η υγιεινή και διατροφή, κάτι που πιθανόν να κρύβει την πραγματική μείωση στην γενετικά κληρονομούμενη ευφυΐα στον Δυτικό κόσμο.

Η έρευνα αυτή δημοσιεύτηκε στο τεύχος του Απριλίου του περιοδικού Intelligence.

Πάντα υπάρχει χώρος για μερικούς μύθους στις καθημερινές πεποιθήσεις των ανθρώπων. Όταν οι μύθοι αυτοί επεκτείνονται και σε επιστημονικές υποθέσεις, είναι σίγουρα χρήσιμο κάποτε να αποκαλύπτεται η αλήθεια. Έτσι λοιπόν, θα δούμε στη συνέχεια μια σειρά από ευρέως πιστευτούς αλλά σημαντικά αστήρικτους μύθους που φοράνε την επιστημονική προβιά και περνιόνται για επιστημονικές αλήθειες.

10. Οι βελτιώσεις της Εξέλιξης

Εκτιμάται ότι σχεδόν το 90% των ανθρώπων παγκοσμίως ανήκει σε μια θρησκεία. Ακόμα κι αν αποκλείσουμε τα παιδιά των θρησκευόμενων ανθρώπων (σε πολλές χώρες τα παιδιά νομικά ανήκουν στην ίδια θρησκεία με τους γονείς μέχρι να ενηλικιωθούν), είναι ξεκάθαρο ότι ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων έχει θρησκευτικές πεποιθήσεις. Η ερώτηση είναι γιατί; Υπάρχει κάποια διαμορφωμένη προς τον θεό τρύπα στον εγκέφαλό μας; Γιατί οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να πιστεύουν ένθερμα στο πολύ απίθανο; Η σύντομη απάντηση είναι ότι κανείς δεν γνωρίζει με σιγουριά, ωστόσο υπάρχουν μερικές πλευρές της συμπεριφοράς μας που παρέχουν μερικά στοιχεία. Ακολουθούν 8 λόγοι σχετικοί με την θρησκευτική συμπεριφορά.

8. Οι άνθρωποι είναι προληπτικοί

Υπάρχει ένα παράλογο φαινόμενο που συμβαίνει λίγο ως πολύ σε πολλούς λάτρεις δημοφιλών ομαδικών σπορ. Εάν, κατά την παρακολούθηση ενός αγώνα, για κάποιον λόγο σταματήσουν για λίγο να τον βλέπουν και τη στιγμή εκείνη συμβεί μια νίκη, θεωρούν πως η επανάληψη της συμπεριφοράς τους αυτής μπορεί να οδηγήσει και πάλι σε νίκη. Οι λάτρεις του ποδοσφαίρου για παράδειγμα, εάν σταματήσουν για λίγο την παρακολούθηση ενός αγώνα και εκείνη τη στιγμή μπει γκολ, νιώθουν ότι πρέπει να σταματήσουν ξανά την παρακολούθησή του με την πεποίθηση ότι θα μπει κι άλλο γκολ.

Παρότι γνωρίζουμε σύμφωνα με τη λογική μας ότι το να πεταχτούμε στην τουαλέτα δεν επηρεάζει ένα ποδοσφαιρικό παιχνίδι που παίζεται εκατοντάδες ή χιλιάδες μίλια μακριά, το αίσθημα βρίσκεται εκεί και είναι διαδεδομένο. Έχουμε ακούσει πολλές εκφράσεις του τύπου «δεν είμαι προληπτικός αλλά...»

Αυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι ότι οι προλήψεις δεν περιορίζονται στους ανθρώπους. Ο ψυχολόγος B.F. Skinner έδειξε ότι τα περιστέρια διακατέχονται επίσης από προλήψεις. Συγκεκριμένα τοποθέτησε πεινασμένα περιστέρια μέσα σ’ ένα κουτί και τους έδινε φαγητό σε τυχαίες στιγμές. Τα περιστέρια θα επαναλάμβαναν οποιαδήποτε τελευταία τους συμπεριφορά για να «κάνουν» το φαγητό να ξαναρθεί.

Όπως έχει επισημανθεί είναι πολύ δύσκολο να γίνει διάκριση ανάμεσα στην προληπτική συμπεριφορά (π.χ. να πιούμε ένα φλιτζάνι καφέ ώστε να «κάνουμε» μια ποδοσφαιρική ομάδα να σκοράρει) και στην θρησκευτική συμπεριφορά (π.χ. μιλώντας με σιγανή φωνή για να «προκαλέσουμε» βροχή).

7. Oι άνθρωποι δεν μπορούν να ελέγξουν τον ανθρωπομορφισμό

Αλήθεια, ποιοι από εμάς μιλούν στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές τους; Και όχι επειδή διαθέτουν αναγνώριση ομιλίας. Απ’ ότι φαίνεται πολλοί το κάνουμε αυτό. Μιλάμε (ή φωνάζουμε) στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, στα αυτοκίνητα, στα κατσαβίδια, σε σχεδόν οτιδήποτε με το οποίο αλληλεπιδρούμε. Πρόκειται για μια διαδεδομένη πρακτική και αφορά ειδικότερα τα παιδιά τα οποία επιβάλλουν προσωπικότητες σε άψυχα αντικείμενα. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις για τη χρησιμότητα αυτής της συμπεριφοράς, για παράδειγμα αν αναζητάμε κάτι που χάσαμε και φωνάξουμε το όνομα του εν λόγω αντικειμένου, τότε μπορούμε να το βρούμε πιο εύκολα- δηλαδή το να μιλάμε σε κάτι βοηθάει τους ανθρώπους να συγκεντρωθούν στο χαμένο αντικείμενο. Και πάλι, αν οι άνθρωποι πιεστούν θα παραδεχτούν ότι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, το αυτοκίνητο ή το κατσαβίδι δεν μπορεί να τους ακούσει στην πραγματικότητα, ακόμα κι αν φωνάξουν, όμως οι άνθρωποι δεν μπορούν να σταματήσουν να το κάνουν. Αυτή η συμπεριφορά έχει οικοδομηθεί μέσα στον εγκέφαλό μας. Πώς συνδέεται αυτό με την θρησκευτική πίστη; Η θρησκεία έχει περιγραφεί ως «προσπάθεια να μιλήσουμε στον καιρό». Άραγε πόσο διαφορετικό είναι το να μιλάμε με τα αυτοκίνητά μας;

6. Ανάγκη για σκοπό

Φαίνεται πως έχουμε μια φυσική ικανότητα να αποδίδουμε σκοπό στα πράγματα. Για παράδειγμα τα κουνέλια μπορούν να έχουν πολλούς σκοπούς. Τρώνε γρασίδι, φτιάχνουν τρύπες, κάνουν περισσότερα κουνέλια (προφανώς!), ταΐζουν αλεπούδες και ούτω καθεξής. Φαίνεται ότι είναι φυσικό να πιστεύουμε ότι όλα πρέπει να έχουν έναν σκοπό. Αλλά ποια η χρησιμότητα των σφηγκών; Αυτή είναι μια ερώτηση που ακούγεται συχνά λες και οι σφήγκες είναι κάτι που υπάρχει χωρίς καθαρό σκοπό. Μας φαίνεται λάθος να πιστεύουμε ότι μερικά πράγματα δεν έχουν σκοπό και απλά «είναι». Η τάση να νομίζουμε ότι «όλα έχουν έναν σκοπό» οδηγεί στα ερωτήματα «ποιος ο σκοπός της ζωής;», «ποιος ο σκοπός του θανάτου;», «ποιος ο σκοπός του κακού;». Πολλοί φιλόσοφοι θα υποστήριζαν ότι αυτές δεν είναι λογικές ερωτήσεις, εν μέρει επειδή βασίζονται στην υπόθεση ότι αυτά τα πράγματα έχουν έναν σκοπό. Αλλά αν επιμένουμε ότι τα πράγματα έχουν σκοπό, τότε μια υπερφυσική εξήγηση, που μπορεί να εξηγήσει τα πάντα, μπορεί προφανώς να τα εξηγήσει.

5. Πίστη στη δικαιοσύνη

Φαίνεται ότι οι άνθρωποι έχουν μια έμφυτη πίστη στη δικαιοσύνη. Η φράση «δεν είναι δίκαιο!» μας ακούγεται οικεία, ειδικά όταν βρισκόμαστε σε νεαρή ηλικία. Παρότι η συνηθισμένη απάντηση των γονιών είναι «η ζωή απλά δεν είναι δίκαιη», η αίσθηση ότι η ζωή «πρέπει» να είναι δίκαιη είναι βαθιά ριζωμένη, όπως και για την δεισιδαιμονία, υπάρχουν ενδείξεις ότι δεν περιορίζεται στους ανθρώπους. Ο εξελικτικός βιολόγος και καθηγητής Marc Bekoff πιστεύει ότι ένα αίσθημα ηθικής έχει οικοδομηθεί στους εγκεφάλους όλων των θηλαστικών, αλλά οι άνθρωποι απλά απεχθάνονται να βλέπουν παραπτώματα να μένουν ατιμώρητα και είναι κοινός παράγοντας στις θρησκείες ότι υπάρχει «πολύ» τιμωρία εν δράσει. Είναι κάπως δυσάρεστο να πιστέψουμε ότι ένας από τους σπουδαιότερους «πόλους έλξης» της θρησκείας είναι η ελπίδα ότι οι «κακοί» άνθρωποι θα τιμωρηθούν πραγματικά.

4. Ελπίδα για ζωή μετά θάνατον

Η άλλη πλευρά της πίστης στη δικαιοσύνη. Όταν κάποιος πεθαίνει, ένα από τα στάδια της θλίψης είναι ο θυμός. Μας φαίνεται απλά τόσο λάθος, τόσο άδικο το ότι κάποιος που αγαπάμε έφυγε από κοντά μας. Ποιος δεν θα ήθελε να είναι αλήθεια η συνάντησή μαζί του ξανά; Όπως με πολλά απ’ αυτά τα πράγματα, το λογικό μας μπορεί να δεχτεί ότι το να ζούμε απλώς και το να έχουμε συνείδηση της ζωής μας είναι αρκετό, όμως η λογική μας δεν είναι το μόνο πράγμα που καθοδηγεί τις πεποιθήσεις μας.

3. Μας λείπουν οι γορίλες μας

Ο κοντινότερος ζωντανός συγγενής του σύγχρονου ανθρώπου είναι οι γορίλες. Ανάλογα με το πώς μετράμε το DNA, είμαστε κατά 99% γορίλες ή οι γορίλες είναι κατά 99% άνθρωποι. Όπως ο φυσιοδίφης και παρουσιαστής David Attenborough έχει επισημάνει, η όραση, η ακοή και η αίσθηση της όσφρησης των γοριλών είναι τόσο όμοιες με τις δικές μας σε σημείο που να βιώνουν τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο που τον βιώνουμε κι εμείς.

Η συμπεριφορά των γοριλών, ωστόσο, είναι διαφορετική από των ανθρώπων. Κοινωνίες γοριλών ζουν σε μικρές ομάδες με ένα κυρίαρχο αρσενικό (λέγονται ασημοτρίχηδες επειδή το τρίχωμα του αρσενικού γίνεται γκρι όσο μεγαλώνει ηλικιακά). Ο ασημοτρίχης υπερασπίζεται την ομάδα από επιθέσεις και όπως είναι ευνόητο, ένας ώριμος, αρσενικός γορίλας είναι πολύ δυνατός, γι’ αυτό και είναι πιθανότερο να κερδίζει. Ο ασημοτρίχης επίσης «διευθύνει» την ομάδα παίρνοντας όλες τις αποφάσεις, σχεδιάζοντας τις μάχες, αποφασίζοντας πού θα μετακινηθεί η ομάδα και ούτω καθεξής.

Οι άνθρωποι δεν ζουν μ’ αυτό τον τρόπο. Ζουν σε σχετικά μεγάλες ομάδες, συγκριτικά με τους πιθήκους ειδικότερα, και δεν έχουν έναν εξαιρετικά ισχυρό αρσενικό αρχηγό. Ωστόσο υπάρχει η θεωρία ότι μέχρι πρόσφατα (με όρους εξελικτικής βιολογίας) ζούσαμε κι εμείς όπως οι γορίλες και ένα μέρος του εγκεφάλου μας συνεχίζει να επιζητά αυτό τον τρόπο ζωής. Ένα σημαντικό μέρος της θρησκευτικής συμπεριφοράς είναι πανομοιότυπη με την υποτακτική συμπεριφορά σ’ ένα κυρίαρχο αρσενικό (τα μάτια είναι χαμηλωμένα, υπάρχει ησυχία και σεβασμός κατά την παρουσία τους). Η διαφορά είναι ότι το κυρίαρχο αρσενικό μας δεν είναι τόσο χειροπιαστό σήμερα.

2. Καταναλώνοντας «ειδικά» φυτά

Ιθαγενείς της Νότιας Αμερικής κατανάλωναν για αιώνες το παραισθησιογόνο φυτό Αγιαχουάσκα (οι Ευρωπαίοι ιεραπόστολοι το περιέγραψαν τον 16ο αιώνα, αλλά ήταν ήδη για πολύ καιρό καθιερωμένο τότε). Η Αγιαχουάσκα είναι εύκολη στην παρασκευή της αρκεί να έχεις πρόσβαση σε τροπικό δάσος και δυνατότητα να βράσεις νερό. Τα ποικίλα φύλα της συνθλίβονται, βράζονται και καταναλώνονται. Απ’ ό, τι φαίνεται είναι δύσκολο να ελέγξουμε την αποτελεσματικότητα του μείγματος, αλλά οι χρήστες του λέγεται ότι βιώνουν πνευματικές εμπειρίες που αλλάζουν τη ζωή τους κάτω από την επίδραση των χημικών των φύλων του φυτού. Άλλες επιδράσεις του φυτού που έχουν περιγραφεί είναι η αίσθηση ζώου-θηράματος σ’ έναν πνευματικό κόσμο. Οι άνθρωποι δεν είναι ξένοι προς τα παραισθησιογόνα ναρκωτικά. Στοιχεία για χρήση μαγικών μανιταριών χρονολογούνται από την προϊστορική εποχή και πιστεύεται ότι οι πρώιμες θρησκείες ήταν μια προσπάθεια να εξηγηθούν οι παραισθησιογόνες εμπειρίες των ναρκωτικών.

1. Μας φέρνει κοντά.

Παρότι είναι δύσκολο να γνωρίζουμε με βεβαιότητα πώς εξελίσσεται η συμπεριφορά, υπάρχουν συνήθως ένας ή δύο λόγοι για την επιβίωσή της. Είτε προσφέρει κάποιο πλεονέκτημα είτε αποτελεί παρενέργεια από κάτι άλλο που προσφέρει ένα πλεονέκτημα. Σε πρώτη ματιά, η θρησκεία είναι εξελικτικά ακριβή. Η θυσία ζώων και ανθρώπων είναι ιστορικά κοινός τόπος, οι θρησκευτικοί πόλεμοι μέχρι σήμερα κοστίζουν χιλιάδες ζωές, επομένως πώς θα μπορούσε η θρησκευτική πίστη να επιβιώσει στην εξελικτική διαδικασία;

Μία θεωρία υποστηρίζει ότι η θρησκεία φέρνει τους ανθρώπους κοντά ή ακριβέστερα επιτρέπει σε πολλούς ανθρώπους να συμβιώνουν χωρίς να σκοτώνουν ο ένας τον άλλο. Οι κοντινότεροι εξελικτικοί μας συγγενείς οι γορίλες και οι χιμπατζήδες- ζουν σε μικρές ομάδες (150 άτομα είναι πιθανότατα η μεγαλύτερη ομάδα χιμπατζήδων). Οι χιμπατζήδες και οι άνθρωποι μοιράζονται έναν κοινό πρόγονο πριν από περίπου 8 εκατομμύρια χρόνια, συνεπώς φαίνεται πιθανό ότι οι πρώιμοι άνθρωπου διαβιούσαν σε μικρές ομάδες, αλλά άρχισαν να ζουν σε όλο και μεγαλύτερες ομάδες με την ανακάλυψη της γεωργίας που τους ανάγκασε να ζουν μαζί. Κάτι θα έπρεπε να αλλάξει στον εγκέφαλο του πρώιμου ανθρώπου ώστε να μας επιτρέψει να ζούμε σε μεγάλες ομάδες χωρίς συνεχόμενες προστριβές. Μια κοινή θρησκευτική πίστη θα μπορούσε να είναι αυτή η αλλαγή. Ένα ενδιαφέρον σημείο της θεωρίας αυτής είναι ότι δεν ενδιαφέρεται για το ποιες είναι οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, αλλά είναι σημαντικό κάθε μέλος της κοινότητας να πιστεύει το ίδιο πράγμα. Αυτό πιθανώς εξηγεί ορισμένες αλλόκοτες πεποιθήσεις στις θρησκείες.

Το ανθρώπινο σώμα περιέχει από 55% έως 78% νερό, ανάλογα με το σωματικό μέγεθος. Για να λειτουργήσει σωστά, το σώμα χρειάζεται από ένα έως επτά λίτρα νερού ημερησίως προκειμένου να αποφύγει την αφυδάτωση. Σίγουρα το νερό είναι βασικό μέρος της ανθρώπινης ζωής. Όμως κάτω από τις κατάλληλες περιστάσεις το νερό μπορεί να τερματίσει τη ζωή σας με μια ποικιλία αξιοσημείωτων τρόπων.

10. Υποθερμία
Η Υποθερμία είναι μια κατάσταση στην οποία η κεντρική θερμοκρασία του σώματός σας πέφτει κάτω από την θερμοκρασία που απαιτείται για τον φυσιολογικό μεταβολισμό και τις σωματικές λειτουργίες. Για τους ανθρώπους το κατώφλι αυτό ορίζεται στους 35.0 °C (95.0 °F). Εάν εκτεθείτε στο κρύο και οι εσωτερικοί μηχανισμοί του σώματός σας δεν μπορούν να αναπληρώσουν την θερμότητα που έχει χαθεί, συμβαίνει μια πτώση στην κεντρική θερμοκρασία. Ενώ η θερμοκρασία του σώματος μειώνεται, χαρακτηριστικά συμπτώματα όπως ρίγος και νοητική διαταραχή αρχίζουν να εκδηλώνονται. Η θερμότητα χάνεται πιο γρήγορα στο νερό απ’ ό, τι στην ξηρά. Οι θερμοκρασίες του νερού που θα ήταν αρκετά δικαιολογημένες ως εξωτερικές θερμοκρασίες αέρα, μπορούν να οδηγήσουν στην υποθερμία. Για παράδειγμα, μια θερμοκρασία νερού των 10 °C (50 °F) μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο μέσα στο σύντομο διάστημα της μίας ώρας και οι θερμοκρασίες που πλησιάζουν το σημείο πήξης μπορούν να κάνουν το ίδιο μέσα σε μόλις 15 λεπτά. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα αυτής της κατάστασης συνέβη στο ναυάγιο του Τιτανικού, κατά το οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι που βρέθηκαν σε θερμοκρασία νερού των -2 °C (28 °F), πέθαναν μέσα σε 15 έως 30 λεπτά.

9. Ζεμάτισμα
Το ζεμάτισμα είναι μια μορφή καψίματος που μπορεί να προκληθεί όταν θερμά υγρά έρχονται σε επαφή με το δέρμα σας. Τα περισσότερα εγκαύματα θεωρούνται πρώτου ή δευτέρου βαθμού, αλλά μπορούν να συμβούν και τρίτου ή τετάρτου βαθμού εγκαύματα, ειδικά με παρατεταμένη επαφή. Ο θάνατος από βράσιμο εκμεταλλεύεται αυτή την αρχή. Είναι μια μέθοδος εκτέλεσης στην οποία ένας άνθρωπος εκτελείται με βύθιση σε βραστό νερό. Παρότι δεν είναι τόσο κοινή όσο άλλες μέθοδοι εκτέλεσης, το βράσιμο μέχρι θανάτου έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλά μέρη της Ευρώπης και της Ασίας. Εκτελέσεις αυτού του τύπου πραγματοποιούνταν συχνά με χρήση ενός μεγάλου δοχείου όπως ένα καζάνι ή μια σφραγισμένη χύτρα. Ανάλογα με την επιδιωκόμενη σκληρότητα το θύμα βυθιζόταν πριν θερμανθεί το νερό ή το βουτούσαν πρώτα με το κεφάλι μέσα στο ήδη βρασμένο νερό.

Ο θάνατος σ’ αυτές τις περιπτώσεις προερχόταν από ισχυρό ζεμάτισμα που προκαλούνταν από τα θερμά υγρά. Τα εγκαύματα της βύθισης θα σχηματίζονταν στα μπράτσα, στο θώρακα και στα πόδια. Το παρατεταμένο ζεμάτισμα θα κατέληγε σε οτιδήποτε μέχρι και τέταρτου βαθμού έγκαυμα στο δέρμα. Η επιδερμίδα και το δέρμα καταστρέφονται, οδηγώντας στην ολοκληρωτική βλάβη του υποδόριου λίπους. Στο τέλος η θερμότητα θα εκθέσει τους μυς, οδηγώντας σε ρήξεις βασικών αρτηριών και φλεβών. Θάνατοι από ζεμάτισμα λαμβάνουν χώρα επίσης στις περιπτώσεις όπου οι άνθρωποι υποτιμούν την θερμοκρασία μια φυσικής θερμής πηγής και αποφασίζουν να κολυμπήσουν.

8. Χιονοστιβάδα
Ο πάγος είναι απλώς παγωμένο νερό σε μια συμπαγή κατάσταση. Εμφανίζεται φυσικά σε πολλές μορφές, όπως π.χ. οι νιφάδες του χιονιού. Οι νιφάδες αυτές μπορεί να είναι αβλαβείς ατομικά, αλλά η δύναμή τους μεγαλώνει όταν βρίσκονται σε μεγάλο αριθμό. Μια χιονοστιβάδα είναι μια μεγάλη και δυνητικά θανάσιμη μάζα χιονιού που κατηφορίζει ταχέως σε μια πλαγιά. Οι χιονοστιβάδες προκαλούνται συνήθως από μια μηχανική δυσλειτουργία στις δέσμες χιονιού όπου οι δυνάμεις που ασκούνται στο χιόνι υπερβαίνουν την ισχύ του. Μετά το ξεκίνημά τους, οι χιονοστιβάδες συνήθως επιταχύνουν γρήγορα και μεγαλώνουν σε μάζα και όγκο καθώς εισέρχονται σε περισσότερο χιόνι.

Το 85.7% των θανάτων από χιονοστιβάδες οφείλεται στην ασφυξία. Εάν βρεθείτε μέσα σε μια χιονοστιβάδα και καταφέρετε να σκάψετε ένα μικρό άνοιγμα αέρα γύρω από το πρόσωπό σας καθώς η ολίσθηση σταματήσει σε κάποιο σημείο, η αναπνοή σας σύντομα θα παγώσει αυτή τη μικρή σωτήρια κοιλότητα πάγου. Αυτή η αδιαπέραστη «μάσκα πάγου» μπορεί να σας προκαλέσει ασφυξία μέσα σε μισή ώρα. Λιγότεροι από τους μισούς από αυτούς που θάβονται ζωντανοί ολοκληρωτικά επιβιώνουν και κανένας απ’ όσους θάφτηκαν σε βάθος άνω των 7 ποδιών δεν έζησε για να μας το διηγηθεί. Στη διάρκεια του Ά Παγκοσμίου Πολέμου, περίπου 40.000 με 80.000 στρατιώτες σκοτώθηκαν από χιονοστιβάδες κατά την ορεινή εκστρατεία στις Άλπεις στο Ιταλο-Αυστριακό μέτωπο.

7. Υδρογενής ασθένεια
Οι υδρογενείς ασθένειες προκαλούνται από παθογόνους μικροοργανισμούς που μεταδίδονται στο μολυσμένο πόσιμο νερό. Παντού στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου η πιο συχνή μόλυνση των ακατέργαστων πηγών νερού προέρχεται από τα ανθρώπινα απόβλητα. Η μετάδοση της ασθένειας επέρχεται συχνά κατά τη διάρκεια του μπάνιου, του πλυσίματος των πιάτων, της κατανάλωσης νερού ή κατά την προετοιμασία του φαγητού. Τα σημαντικότερα παραδείγματα υδρογενών νόσων περιλαμβάνουν κάποια μορφή διάρροιας. Αυτές οι αρρώστιες επηρεάζουν κυρίως παιδιά των αναπτυσσόμενων χωρών και αναλογούν σε περίπου 1,8 εκατομμύρια θανάτους ετησίως. Οι παράμετροι για την ποιότητα του νερού που πίνουμε εμπίπτουν σε δύο κύριες κατηγορίες: μικροβιολογικές και χημικές. Οι μικροβιολογικές παράμετροι περιλαμβάνουν κολοβακτηρίδια, E. coli, και συγκεκριμένα παθογόνα είδη βακτηρίων, ιών και πρωτοζωικών παρασίτων. Οι χημικές παράμετροι τείνουν να θέτουν περισσότερο έναν χρόνιο κίνδυνο στην υγεία μέσω της συσσώρευσης σκληρών μετάλλων. Για παράδειγμα, 60 εκατομμύρια άνθρωποι εκτιμάται ότι έχουν δηλητηριαστεί από νερό πηγαδιού, μολυσμένο από υπερβολικό φθόριο.

6. Συγκρατώντας την ούρηση... τρόπον τινά
Το νερό είναι βασικό μέρος της ανθρώπινης επιβίωσης και η πόση του οδηγεί αναπόφευκτα στην ούρηση. Ας ελπίσουμε ότι αυτή η καταχώρηση θα διαλύσει έναν ενδιαφέρων ιατρικό μύθο: ότι μπορεί να πεθάνετε αν «κρατήσετε» τα ούρα σας και αναγκάσετε τον εαυτό σας να μην ουρήσει. Μπορεί να πεθάνετε με έμμεσο τρόπο, προκαλώντας μια μόλυνση της ουρητικής οδού (που θα μπορούσε τότε να οδηγήσει στο θάνατο), αλλά δεν μπορείτε να πεθάνετε από μια σπασμένη ουροδόχο κύστη επειδή δεν πήγατε στην τουαλέτα. Οι σφιγκτήρες της ουρήθρας σας, καθιστούν φυσικά αδύνατη την συγκέντρωση ούρων στην ουροδόχο κύστη σε τέτοιο σημείο ώστε να σπάσει. Τα νεφρά και οι ουρητήρες δεν μπορούν να δημιουργήσουν αρκετή πίεση ώστε να σκάσει η ουροδόχος κύστη. Όποτε υπάρχει κάποια παρακώλυση, πρώτα παθαίνουν βλάβη τα νεφρά. Στην περίπτωση που προσπαθείτε να κρατήσετε τα ούρα σας, το σώμα θα προστατεύσει τα νεφρά αντιδρώντας βίαια, αναγκάζοντας τους ουρητικούς σφιγκτήρες να δυσλειτουργήσουν, ωθώντας το άτομο να τα κάνει πάνω του.

Αντίθετα με την κοινή αντίληψη, ο Tycho Brahe ποτέ δεν πέθανε επειδή «κρατούσε τα ούρα του κατά τη διάρκεια ενός βασιλικού δείπνου για λόγους ευγένειας». Η πραγματική αιτία θανάτου πιστεύεται ότι ήταν μια πέτρα στο νεφρό που τον έκανε να μη μπορεί να ουρήσει. Η έμφραξη οδήγησε πρώτα σε βλάβη του νεφρού και τελικά στο θάνατό του.

5. Επικίνδυνες συνθήκες οδήγησης
Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός λόγων για τους οποίους είναι επικίνδυνο να οδηγούμε στη βροχή. Η βροχή δημιουργεί γλιστερούς δρόμους, ειδικά όταν έχει να βρέξει πολύ καιρό. Αυτό οφείλεται στο ότι οι γλιστερές ουσίες όπως τα γράσα και τα λάδια πέφτουν από τα αυτοκίνητα ενώ οι άνθρωποι οδηγούν, και αυτές οι ουσίες συσσωρεύονται στην επιφάνεια του δρόμου μέχρι να ξεπλυθούν. Η πρώτη βροχή μπορεί να αποσυνδέσει αυτά τα γλιστερά υλικά από την άσφαλτο, δημιουργώντας μια λαδωμένη κηλίδα στην επιφάνεια του δρόμου που μπορεί να κάνει την οδήγηση πολύ επικίνδυνη. Μια παρατεταμένη, σφοδρή βροχόπτωση μπορεί επίσης να δημιουργήσει βαθιές νερολακούβες στην επιφάνεια του δρόμου το οποίο μπορεί να κάνει το αυτοκίνητό σας να συμπεριφερθεί σαν υδροπλάνο αναπηδώντας στο νερό. Οι δρόμοι με ελλιπή αποχέτευση μπορούν να καλυφθούν από τεράστιες επιφάνειες νερού οι οποίες ίσως να μην φαίνονται βαθιές ή σοβαρές μέχρι να οδηγήσετε μέσα σ’ αυτές και το όχημά σας να βγει εκτός ελέγχου. Επίσης, η κακή ορατότητα λόγω της ισχυρής βροχόπτωσης είναι μια μεγάλη απειλή καθώς δυσχεραίνει την γνώση μας για τα διερχόμενα αυτοκίνητα, τους πεζούς και τους κινδύνους του δρόμου. Εκτιμάται ότι μόνο στις ΗΠΑ, πάνω από 3000 άνθρωποι σκοτώνονται κάθε χρόνο από αυτοκινητικά ατυχήματα σχετικά με τη βροχή..

4. Ηλεκτροπληξία
Παρότι το εντελώς καθαρό νερό δεν άγει τον ηλεκτρισμό από μόνο του (σίγουρα δεν το γνωρίζατε αυτό!), η ύπαρξη ουσιών μέσα σ’ αυτό, όπως τα άλατα του νερού, το καθιστούν έναν εξαιρετικά αποτελεσματικό αγωγό. Όταν τα άλατα διαλύονται στο νερό, χωρίζονται σε κατιόντα Νατρίου και ανιόντα Χλωρίου. Αυτά τα αντίθετα φορτία, όπως οι αντίθετοι πόλοι μιας μπαταρίας, δημιουργούν τις συνθήκες για να υπάρξει ηλεκτρική αγωγιμότητα. Οι αγώγιμες ιδιότητες του νερού το κάνουν πολύ επικίνδυνο καθώς επιτρέπουν στο ηλεκτρικό ρεύμα να διεισδύσει σ’ αυτό ταχύτατα και να χτυπήσει οποιοδήποτε ανυποψίαστο άτομο που θα έρθει σε επαφή με το νερό.

Το ηλεκτροσόκ συμβαίνει με την επαφή ενός μέρους του ανθρώπινου σώματος με οποιαδήποτε πηγή ηλεκτρισμού που προκαλεί ισχυρό ρεύμα στο δέρμα, στους μύες ή στα μαλλιά. Όταν μεγάλα ρεύματα διαπερνούν το ανθρώπινο σώμα, είναι αδύνατο για το χτυπημένο θύμα να απομακρυνθεί από ένα φορτισμένο αντικείμενο. Ακόμα μεγαλύτερα ρεύματα μπορούν να προκαλέσουν μαρμαρυγή στην καρδιά, φθορά στους ιστούς και θάνατο. Για παράδειγμα, το 2012 δύο αγόρια έπαθαν ηλεκτροπληξία ενώ κολυμπούσαν σε μια λίμνη στην πόλη Knoxville του Tennessee. Όπως αποδείχτηκε, ένα λεμβοστάσιο στο κοντινό λιμάνι είχε φθαρμένη καλωδίωση η οποία εκτέθηκε και ήρθε σε επαφή με το νερό της λίμνης. Οι πέντε ενήλικες που πήδηξαν στο νερό για βοήθεια έπαθαν επίσης ηλεκτροσόκ.

3. Κινέζικο βασανιστήριο του νερού
Το κινέζικο βασανιστήριο του νερού είναι μια διαδικασία κατά την οποία το νερό πέφτει αργά πάνω στο μέτωπο ενός ατόμου φέρνοντάς το σε κατάσταση παραφροσύνης. Η εφεύρεση αυτής της μορφής βασανισμού με νερό, χρεώνεται στον Hippolytus de Marsiliis, γεννημένου στην Ιταλία το 1451. Έχοντας παρατηρήσει την κοιλότητα που ανοίγουν σταδιακά οι σταγόνες νερού όταν πέφτουν μία προς μία πάνω στην πέτρα, εφάρμοσε αυτή τη μέθοδο στο ανθρώπινο σώμα. Ο όρος «κινέζικο βασανιστήριο του νερού» επινοήθηκε απλά για να προσδώσει στη μέθοδο μια αίσθηση φρικτού μυστηρίου. Μια καταγεγραμμένη αναφορά τέτοιου βασανισμού στη διάρκεια της Ισπανικής Ιεράς Εξέτασης περιγράφει τα ακόλουθα: «Τα θύματα δέθηκαν με λουριά στο έδαφος ανήμπορα να κουνηθούν και κρύο ή ζεστό νερό ριχνόταν αργά σε μια μικρή επιφάνεια του σώματος, συνήθως στο μέτωπο. Το μέτωπο αποδείχτηκε ότι ήταν το πιο κατάλληλο σημείο για αυτού του τύπου το βασανιστήριο εξαιτίας της ευαισθησίας του. Δηλαδή οι φυλακισμένοι μπορούσαν να δουν την κάθε σταγόνα να πέφτει, και μετά από μεγάλη διάρκεια του βασανιστηρίου έχαναν το μυαλό τους καθώς αντιλαμβάνονταν την αίσθηση μιας κοιλότητας που σχηματιζόταν στο κέντρο του μετώπου τους».

2. Τσουνάμι
Το τσουνάμι είναι μια σειρά κυμάτων νερού που δημιουργούνται από τη μετακίνηση ενός μεγάλου όγκου υδάτινης επιφάνειας, συνήθως ενός ωκεανού ή μιας μεγάλης λίμνης. Σεισμοί, ηφαιστειακές εκρήξεις, κατολισθήσεις, αποκολλήσεις παγετώνων, πτώσεις μετεωριτών στην επιφάνεια της γης και άλλες διαταραχές πάνω ή κάτω από το νερό, έχουν όλες τη δυναμική να προκαλέσουν τσουνάμι. Ενώ τα συνηθισμένα κύματα που δημιουργούνται από τον άνεμο έχουν μήκος (από κορυφή σε κορυφή κύματος) περίπου 100 μέτρα (330 πόδια) και ύψος περίπου 2 μέτρα (6,6 πόδια), ένα τσουνάμι στον βαθύ ωκεανό έχει μήκος κύματος γύρω στα 200 χιλιόμετρα (120 μίλια)! Πράγματι διαβάσατε σωστά. Ένα τέτοιο κύμα ταξιδεύει με πάνω από 800 χιλιόμετρα την ώρα (500 μίλια ανά ώρα).

Τα τσουνάμι προκαλούν καταστροφές με δύο τρόπους: με την συντριπτική δύναμη ενός τείχους νερού που ταξιδεύει με μεγάλη ταχύτητα και με την καταστροφική δύναμη ενός μεγάλου όγκου νερού που παρασέρνει τα πάντα στην ξηρά, μεταφέροντας μια μεγάλη ποσότητα συντριμμιών μαζί του, ακόμα και όταν τα κύματα δεν φαίνονται μεγάλα. Παρότι η πρόσκρουση των τσουνάμι περιορίζεται σε παράκτιες περιοχές, η καταστροφική δύναμή τους μπορεί να είναι τεράστια, επηρεάζοντας ολόκληρες λεκάνες ωκεανών. Τα τσουνάμι του Ινδικού Ωκεανού το 2004 ήταν μεταξύ των πιο θανατηφόρων φυσικών καταστροφών στην ανθρώπινη ιστορία με πάνω από 230.000 νεκρούς σε 14 χώρες που βρέχονται από τον Ινδικό Ωκεανό.

1. Δηλητηρίαση από νερό
Η δηλητηρίαση από νερό, γνωστή επίσης και ως, υπονατριαιμία λόγω αραίωσης, είναι μια δυνητικά θανατηφόρος διαταραχή των εγκεφαλικών λειτουργιών που εκδηλώνεται όταν η φυσιολογική ισορροπία των ηλεκτρολυτών στο σώμα διαταράσσεται πέρα από τα ασφαλή όρια λόγω υπερφόρτωσης με υγρά. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, η τυχαία υπερκατανάλωση νερού είναι εξαιρετικά σπάνια. Σχεδόν όλοι οι θάνατοι που σχετίζονται με την δηλητηρίαση φυσιολογικών ανθρώπων από νερό έχουν συμβεί είτε σε διαγωνισμούς κατάποσης νερού στους οποίους τα άτομα επιχειρούν να πιουν μεγάλες ποσότητες νερού, είτε σε εκτεταμένους χρονικά αγώνες έντονης σωματικής άσκησης κατά την οποία οι ηλεκτρολύτες δεν έχουν αναπληρωθεί καταλλήλως και παρόλα αυτά τεράστιες ποσότητες υγρού συνεχίζουν να καταναλώνονται. Επιπλέον, η θεραπεία νερού, μια μέθοδος βασανισμού στην οποία το θύμα εξαναγκαζόταν να πιει υπερβολικές ποσότητες νερού, μπορεί να προκαλέσει την εν λόγω δηλητηρίαση.

Το νερό, όπως κάθε άλλη ουσία, μπορεί να θεωρηθεί δηλητήριο όταν καταναλωθεί σε υπέρμετρη ποσότητα για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Για παράδειγμα, το 2003 ο Walter Dean Jennings, ένας νέος φοιτητής ιστορίας στο SUNY Plattsburgh, πέθανε κατά τη διάρκεια της ορκωμοσίας του σε μια πανεπιστημιακή αδελφότητα. Την τελευταία νύχτα των καψονιών, ο δεκαοκτάχρονος αναγκάστηκε να πιει ολόκληρα γαλόνια νερού από χωνί, με αποτέλεσμα να πάθει οίδημα ο εγκέφαλός του από την δηλητηρίαση με νερό και τελικά να πεθάνει.

Ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Yale, Dan Kahan ολοκλήρωσε τη συγγραφή επιστημονικής μελέτης (“Motivated Numeracy and Enlightened Self-Government”) στην οποία διερεύνησε την επίδραση της ενασχόλησης με τα πολιτικά στην ικανότητα συλλογισμού. Ούτε λίγο ούτε πολύ, στη συγκεκριμένη εργασία διαφαίνεται ότι η ενασχόληση με την πολιτική μπορεί να βάλει τρικλοποδιά στην μαθηματική λογική που έχει κάποιος.

Ο Kahan έκανε κάποια εφευρετικά πειράματα που αφορούσαν στην επίδραση του πολιτικού πάθους στην ικανότητα των ανθρώπων να σκεφτούν καθαρά. Τα αποτελέσματα της μελέτης συνηγορούν στο ότι ο κομματισμός μπορεί να εξασθενίσει τις πολύ βασικές ικανότητες συλλογισμού. Άνθρωποι που κατά τα άλλα είναι πολύ καλοί στα μαθηματικά μπορεί να αποτύχουν εντελώς σε ένα πρόβλημα το οποίο σε διαφορετικές συνθήκες θα έλυναν, απλά επειδή το να δώσουν τη σωστή απάντηση έρχεται σε αντίθεση με τις πολιτικές τους πεποιθήσεις.

Με άλλα λόγια, ας αποχαιρετήσουμε το όνειρο ότι η εκπαίδευση, η ενημέρωση, τα επιστημονικά στοιχεία και η λογική μπορούν να παρέχουν τα εργαλεία και τις πληροφορίες που χρειάζονται οι άνθρωποι ώστε να παίρνουν καλές αποφάσεις. Προκύπτει ότι όσον αφορά το κοινό, η έλλειψη πληροφόρησης δεν είναι το πραγματικό πρόβλημα. Το εμπόδιο είναι το πώς λειτουργεί ο νους μας, όσο έξυπνοι κι αν νομίζουμε ότι είμαστε. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε ορθολογικοί, αλλά η λογική μας απλά επιστρατεύεται για να δικαιολογήσουμε αυτό που ήδη μας έχουν προστάξει τα συναισθήματά μας.

Τα αποτελέσματα αυτά συμπλέουν με παλαιότερες έρευνες του καθηγητή πολιτικής επιστήμης στο Dartmouth, Brendan Nyhan, σχετικά με την επίδραση των νευρώνων μας στη δημοκρατία. Ο Nyhan και οι συνεργάτες του είχαν κάνει πειράματα προσπαθώντας να απαντήσουν σε μια τρομακτική ερώτηση αναφορικά με τους Αμερικάνους ψηφοφόρους: Μετράνε τα γεγονότα στην απόφαση ψήφου;

Η απάντηση βασικά είναι όχι. Όταν οι άνθρωποι παραπληροφορούνται, το να τους αναφερθούν γεγονότα ώστε να διορθωθεί η λάθος πληροφόρηση είναι κάτι που τους κάνει να προσκολλούνται ακόμα περισσότερο στις πεποιθήσεις τους. Κάποια από τα ευρήματα του Nyhan είναι τα παρακάτω:

• Άνθρωποι που πίστευαν ότι βρέθηκαν όπλα μαζικής καταστροφής στο Ιράκ πίστεψαν σ’ αυτό ακόμα πιο δυνατά όταν είδαν στις ειδήσεις την ανασκευή της συγκεκριμένης πληροφορίας.


• Οι άνθρωποι που νόμιζαν ότι ο George W. Bush απαγόρευσε κάθε έρευνα σχετικά με τα βλαστοκύτταρα, συνέχιζαν να το πιστεύουν σ’ αυτό ακόμα και όταν τους έδειξαν ένα άρθρο που έλεγε πως μόνο κάποιο μέρος της έρευνας με ομοσπονδιακή χρηματοδότηση ήταν αυτό που διακόπηκε.


• Άνθρωποι που δήλωναν πως η οικονομία ήταν το σημαντικότερο ζήτημα γι’ αυτούς και που αποδοκίμαζαν τα οικονομικά στοιχεία του Ομπάμα, είδαν ένα γράφημα εργασιακής απασχόλησης του προηγούμενου έτους που απεικόνιζε μέσω μιας γραμμής με θετική κλίση την αύξηση εργασιών κατά ένα εκατομμύριο. Όταν ρωτήθηκαν εάν ο αριθμός των ανθρώπων με εργασία αυξήθηκε, μειώθηκε ή παρέμεινε ο ίδιος, πολλοί από αυτούς κοίταξαν το γράφημα και απάντησαν ότι μειώθηκε.


• Αν όμως, πριν τους παρουσιάσουν το γράφημα, τους βάζανε να γράψουν μερικές προτάσεις σχετικά με ένα θετικό γι’ αυτούς γεγονός, ένας σημαντικός αριθμός άλλαζαν τη γνώμη τους σχετικά με την οικονομία. Το ότι είχαν ξοδέψει λίγα λεπτά επιβεβαιώνοντας την καλή τους οικονομική κατάσταση ήταν μια παράμετρος που τους έκανε να θεωρήσουν ότι ο αριθμός των εργασιών αυξήθηκε.

Βραβείο Νόμπελ Φυσικής 2013: «στους Francois Englert και Peter W. Higgs για την θεωρητική ανακάλυψη του μηχανισμού που συμβάλλει στην κατανόησή μας για την προέλευση της μάζας στα υποατομικά σωματίδια και που προσφάτως επιβεβαιώθηκε μέσω της ανακάλυψης του προβλεπόμενου θεμελιώδους σωματιδίου, από τα πειράματα ΑTLAS και CMS στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων του CERN».

Πάνω από έναν χρόνο πριν από τη σημερινή ημέρα, επιστήμονες βρήκαν το μποζόνιο του Higgs. Ένα χρόνο μετά, στις 8 Οκτωβρίου, δύο φυσικοί που πριν από πενήντα χρόνια είχαν προβλέψει θεωρητικά την ύπαρξη του σωματιδίου το οποίο είναι υπεύθυνο για την απόδοση μάζας σε όλα τα υπόλοιπα γνωστά σωματίδια του σύμπαντος, πήραν το βραβείο Νόμπελ Φυσικής, το υψηλότερο επιστημονικό βραβείο.

Μεγάλη έξαψη έχει ήδη δημιουργήσει η βράβευση για την εύρεση του Higgs, κάτι που θεωρείται ως μια από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις για πολλές γενιές, εντούτοις έχει αφήσει τους φυσικούς σε μια ασαφή πορεία για την έρευνα της επόμενης ημέρας. Παρά το γεγονός της ύπαρξης δημοφιλών άρθρων που συχνά περιγράφουν το πώς το Higgs θα μπορούσε να βοηθήσει τους θεωρητικούς να εξερευνήσουν τους παράξενους κόσμους της θεωρίας των χορδών, των πολλαπλών συμπάντων ή της υπερσυμμετρίας, η αλήθεια είναι πως τα στοιχεία για τις ιδέες αυτές είναι από ελάχιστα ως ανύπαρκτα.

Κανείς δεν είναι σίγουρος για το ποιο από τα μοντέλα αυτά, ή οποιοδήποτε άλλο, θα μπορούσε τελικά να περιγράψει την πραγματικότητα. Η τρέχουσα εικόνα του σύμπαντος, το Καθιερωμένο Μοντέλο (Standard Model), υποτίθεται ότι εξηγεί όλα τα γνωστά σωματίδια και τις αλληλεπιδράσεις τους. Αλλά οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι είναι ελλιπές. Τα προβλήματα που υπάρχουν σ’ αυτό χρειάζονται διόρθωση και οι ερευνητές αναζητούν έναν τρόπο να φέρουν εις πέρας το δύσκολο τούτο έργο. Κάποιοι μελετούν τα δεδομένα και προτείνουν να απομακρύνουμε περίεργες ιδέες όπως η υπερσυμμετρία και το πολλαπλό σύμπαν, μοντέλα τα οποία χαρακτηρίζονται από μαθηματική κομψότητα αλλά που στερούνται πειραματικής προοπτικής. Κάποιοι άλλοι, επιθεωρώντας ακριβώς τα ίδια δεδομένα, καταλήγουν στην ακριβώς αντίθετη άποψη.

Για τον κοσμολόγο Neil Turok, η φυσική βρίσκεται σε ένα σημαντικό σταυροδρόμι και κατά μία έννοια έχουμε εισέλθει σε μια περίοδο βαθιάς κρίσης. Η λέξη «κρίση» είναι ιδιαίτερα φορτισμένη στην κοινότητα των φυσικών, φέρνοντας στη μνήμη εποχές όπως οι αρχές του 20ου αιώνα όταν νέες ανακαλύψεις ανέτρεψαν μακρόχρονες πεποιθήσεις σχετικά με τη λειτουργία του σύμπαντος. Τελικά, μια ομάδα νέων ερευνητών έδειξε ότι η κβαντομηχανική ήταν ο καλύτερος τρόπος για να περιγραφεί η πραγματικότητα. Τώρα, όπως και τότε, πολλές παρατηρήσεις δημιουργούν προβληματισμό στους επιστήμονες με κορυφαία μεταξύ τους αυτήν που αναφέρεται ως «Πρόβλημα Ιεραρχίας» (Hierarchy Problem), η οποία με απλούς όρους θέτει το ερώτημα, γιατί η βαρύτητα είναι περίπου 10 τετράκις εκατομμύρια φορές ασθενέστερη από τις άλλες τρεις θεμελιώδεις δυνάμεις του σύμπαντος. Ένα άλλο ζήτημα είναι η ύπαρξη της σκοτεινής ύλης, της αόρατης, μυστηριώδους μάζας που θεωρείτο πως είναι υπεύθυνη για τις περίεργες παρατηρήσεις στην περιστροφή των γαλαξιών.

Η λύση των προαναφερθέντων προβλημάτων ίσως προέλθει από την ανακάλυψη και νέων σωματιδίων, πέρα από το Higgs. Μια θεωρία, η υπερσυμμετρία, πηγαίνει πέρα από το Καθιερωμένο Μοντέλο για να πει ότι κάθε υποατομικό σωματίδιο, τα κουάρκ, τα ηλεκτρόνια, τα νετρίνα, κ.λπ., έχουν ένα βαρύτερο δίδυμο. Κάποια από τα νέα αυτά σωματίδια μπορεί να έχουν τα σωστά χαρακτηριστικά για να εξηγήσουν την επίδραση της σκοτεινής ύλης. Οι μηχανικοί έφτιαξαν τον Μεγάλο Επιταχυντή Ανδρονίων (LHC) για να δουν εάν υπάρχουν τέτοια νέα σωματίδια και ίσως να καταφέρουν να τα δουν το 2014 όταν ο επιταχυντής φτάσει σε υψηλότερα επίπεδα ενέργειας, αλλά για την ώρα δεν έχει προκύψει τίποτε νεώτερο παρά μόνο το Higgs.

Στην πραγματικότητα, το ίδιο το Higgs φαίνεται ότι είναι τμήμα του προβλήματος. Το σωματίδιο αυτό ήταν το τελευταίο κομμάτι στο πάζλ του Καθιερωμένου Μοντέλου. Όταν οι επιστήμονες το ανακάλυψαν στον LHC είχε τη μάζα των 125 GeV, που είναι περίπου 125 φορές βαρύτερο από ένα πρωτόνιο, ακριβώς αυτό που προβλεπόταν από την καθιερωμένη φυσική. Αυτό έπεσε σαν βόμβα. Αν και ευτυχείς με το γεγονός ότι το σωματίδιο ήταν τελικά εκεί, πολλοί επιστήμονες είχαν ωστόσο ελπίσει ότι θα προέκυπτε να είναι παράξενο και ότι θα αψηφούσε τις προβλέψεις τους με κάποιον τρόπο, ώστε να δώσει μια νύξη για το ποια μοντέλα εκτός του Καθιερωμένου είναι σωστά. Ωστόσο είναι συνηθισμένο, σε βαρετό βαθμό.

Όλο αυτό σημαίνει ότι η σιγουριά για την υπόθεση της υπερσυμμετρίας καταρρέει, όπως υποστηρίζει ο Tommaso Dorigo που είναι Φυσικός σωματιδίων στον LHC. Σε μια δημοσίευση σε blog εξηγεί με χιουμοριστικά πορνογραφικό τρόπο το πώς τα ευρήματα του LHC απέκλεισαν τμήμα των αποδείξεων που υπάρχουν για την υπερσυμμετρία. Αργότερα, έγραψε ότι πολλοί φυσικοί στο παρελθόν θα στοιχημάτιζαν ακόμα και τα αναπαραγωγικά τους όργανα στην ιδέα ότι θα εμφανιζόταν υπερυμμετρικά σωματίδια στον LHC. Το ότι τα πειράματα στον επιταχυντή απέτυχαν να βρουν κάτι μέχρι στιγμής έχει προσγειώσει πολλούς ερευνητές, όπως αναφέρει.

Πράγματι, όταν οι διοργανωτές ενός εργαστηρίου για το Higgs στη Μαδρίτη τον περασμένο μήνα ρώτησαν φυσικούς εάν θεωρούν ότι το LHC θα μπορούσε τελικά να βρει άλλα σωματίδια πέραν του μποζονίου του Higgs, το 41 τοις εκατό απάντησε όχι. Στην ερώτηση για το πώς θα επιλυθούν τα γνωστά προβλήματα του Καθιερωμένου Μοντέλου οι απαντήσεις κάλυπταν όλο το φάσμα. Χειρότερα τα πήγε η θεωρία χορδών με τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων να απαντάει πως δε νομίζουν ότι θα έδινε την έσχατη απάντηση για την ενοποιημένη φυσική.

Μια πιθανότητα ήρθε στο προσκήνιο, τέτοια που ακόμα και οι φυσικοί δεν αρέσκονται να τη σκέφτονται. Ίσως το σύμπαν να είναι ακόμα πιο περίεργο από ότι νομίζουμε. Τόσο περίεργο, που ακόμα και τα μεταγενέστερα μοντέλα από το Καθιερωμένο δεν θα μπορούσαν να το εξηγήσουν. Κάποιοι φυσικοί έχουν ξεκινήσει να αναρωτιούνται εάν το σύμπαν μας είναι φυσικό. Αυτό βρίσκεται στην καρδιά του ερωτήματος, γιατί η πραγματικότητά μας έχει τις ιδιότητες που έχει, δηλαδή ότι είναι γεμάτη από κουάρκ και ηλεκτρισμό και μια συγκεκριμένη ταχύτητα φωτός.

Το πρόβλημα αυτό, η φυσικότητα ή μη του σύμπαντός μας, μπορεί να παρομοιαστεί με ένα αλλόκοτο νοητικό πείραμα. Υποθέστε ότι μπαίνετε σε ένα δωμάτιο και βρίσκετε ένα μολύβι που ισορροπεί εντελώς κάθετα στηριζόμενο στη μύτη του. Αυτό θα ήταν μια αρκετά αφύσικη κατάσταση για το μολύβι διότι οποιαδήποτε έστω και μικρή εκτροπή θα το έκανε να πέσει. Αυτή η εικόνα αντιπροσωπεύει το πώς οι φυσικοί έχουν βρει να είναι το σύμπαν: μια χούφτα σχετικώς καλορυθμισμένων θεμελιωδών σταθερών που παράγουν την πραγματικότητα που βλέπουμε.

Μια φυσική εξήγηση θα έδειχνε το γιατί το μολύβι στέκεται στη μύτη του. Ίσως υπάρχει ένα πολύ λεπτό νήμα που το κρατάει από το ταβάνι και που δεν μπορείτε να το δείτε εκτός εάν πλησιάσετε πολύ κοντά. Η υπερσυμμετρία θα μπορούσε να είναι μια τέτοιου είδους φυσική εξήγηση, καθώς εξηγεί τη δομή του σύμπαντος μέσω αοράτων, για την ώρα, σωματιδίων.

Αλλά υποθέστε τώρα ότι υπάρχουν άπειρα δωμάτια με άπειρους αριθμούς από μολύβια. Ενώ πολλά από τα δωμάτια θα είχαν μολύβια που θα είχανε πέσει, είναι σχεδόν σίγουρο πως τουλάχιστον σε ένα δωμάτιο το μολύβι θα ισορροπούσε τέλεια. Αυτή είναι η ιδέα πίσω από τα πολλαπλά σύμπαντα. Το σύμπαν μας δεν είναι παρά το ένα από πολλά και τυγχάνει να είναι αυτό που οι νόμοι της φυσικής τυγχάνει να είναι στην κατάλληλη κατάσταση ώστε τα άστρα να καίνε υδρογόνο, οι πλανήτες να δημιουργούν σφαίρες και στις επιφάνειές τους να εξελίσσονται πλάσματα σαν κι εμάς.

Η ιδέα των πολλαπλών συμπάντων έχει ωστόσο δύο προβλήματα. Πρώτον, οι φυσικοί αναφέρονται σ’ αυτήν σαν μια μη φυσική εξήγηση επειδή είναι κάτι που έχει συμβεί κατά τύχη. Και δεύτερον, δεν υπάρχει κανένα πραγματικό αποδεικτικό στοιχείο για την ισχύ της και δεν έχουμε μέχρι στιγμής κανένα πείραμα που θα μπορούσε να ελέγξει την υπόθεση αυτή.
Έτσι για την ώρα οι φυσικοί βρίσκονται ακόμα στο σκοτάδι. Μπορούμε να δούμε ασαφή περιγράμματα μπροστά μας αλλά κανείς δεν ξέρει τη μορφή που θα πάρουν όταν τα φτάσουμε. Η εύρεση του Higgs παρείχε το μικροσκοπικότερο ίχνος φωτός. Αλλά μέχρι να βρεθούν κι άλλα δεδομένα, απλά δεν αρκεί.

Είναι πολλοί αυτοί που έχουν αδυναμία στις ανατριχιαστικές ιστορίες και η παρούσα συλλογή έχει κάνει μια καλή επιλογή από τέτοιες ιστορίες. Εάν δεν σας αρέσει να τρομάζετε είναι καιρός να σταματήσετε να διαβάζετε το άρθρο αυτό, εάν όμως το διασκεδάζετε τότε βρίσκεστε στο στοιχείο σας. Αφήστε μας λοιπόν να σας τρομάξουμε.

Η διαβολική Καρδιά

Στις 16 Μαρτίου του 1995, ο Terry Cottle αυτοπυροβολήθηκε και σκοτώθηκε στο μπάνιο του σπιτιού του που μοιραζόταν με τη γυναίκα του, Cheryl. Είχε υπάρξει ένας καυγάς, πάντα υπήρχαν καυγάδες και ο Terry είχε απειλήσει ότι θα χρησιμοποιήσει όπλο, πριν από μερικούς μήνες. Η Cheryl άκουσε τον κρότο από την άλλη μεριά της πόρτας αφότου είδε τον σύζυγό της να μπαίνει στο μπάνιο με το περίστροφο. Τον άκουσε να φωνάζει, «βοήθησέ με, πεθαίνω» και μετά πέθανε. Είχε ρίξει μια σφαίρα στον εγκέφαλό του.

Το μόνο θετικό στην ιστορία ήταν το γεγονός ότι ο Terry, ετών 33, ήταν σε πολύ καλή φυσική κατάσταση και ήταν δωρητής οργάνων. Η καρδιά του έσωσε τη ζωή του 57χρονου Sonny Graham, που είχε μολυνθεί με έναν ανίατο ιό της καρδιάς πριν από έναν χρόνο.

Το 1996, ο Sonny έγραψε ένα ευχαριστήριο γράμμα στη χήρα του Terry και παρόλο που το γραφείο που συντόνιζε την δωρεά οργάνων είχε συστήσει να μην υπάρξει επαφή, αποφάσισαν να συναντηθούν. Όταν το έκαναν, ο Sonny ένιωσε αστραπιαία έλξη για τη χήρα του άνδρα, η καρδιά του οποίου βρισκόταν τώρα πλέον στο δικό του στήθος. «Ένιωσα σα να την ξέρω για χρόνια, δεν μπορούσα να τραβήξω τα μάτια μου από πάνω της», είχε δηλώσει ο Sonny σε μια τοπική εφημερίδα μετά από χρόνια, το 2006. Την εποχή εκείνη ήταν και οι δύο παντρεμένοι αλλά μετά από καιρό χώρισαν και αποφάσισαν να συγκατοικήσουν το 2001. Ήταν μια περιπετειώδης σχέση, όπως ήταν και ο γάμος της Cheryl και του Terry, αλλά τελικά παντρεύτηκαν το 2004.

Τέσσερα χρόνια μετά, χωρίς καμία ένδειξη ότι κάτι σοβαρό συνέβαινε, ο Sonny έβαλε τέρμα στη ζωή του με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που το είχε κάνει ο Terry. Αυτοκτόνησε με έναν πυροβολισμό. Η καρδιά που χτυπούσε μέσα του για 12 δανεισμένα χρόνια, έπαψε πλέον να χτυπάει.

Το Ανείπωτο Γεύμα

Να σας προειδοποιήσουμε στο σημείο αυτό, πως κάποιες από τις παρατιθέμενες ιστορίες είναι ακατάλληλες τόσο για τον φοβητσιάρη, όσο και για τον σιχασιάρη και η συγκεκριμένη ιστορία απευθύνεται στον δεύτερο τύπο.

Ο χαρακτηρισμός ‘ασεξουαλικός’ αποτελεί μια ισχύουσα σεξουαλική κατεύθυνση, ή καλύτερα την έλλειψη κάποιας. Κάποιοι άνθρωποι απλά δεν έχουν καμία σεξουαλική προτίμηση και δεν βλέπουν τη σεξουαλικότητα ως στοιχείο της ύπαρξής τους. Αν και αυτό είναι φυσιολογικό μέσα στη σπανιότητά του, ο Ιάπωνας καλλιτέχνης Mao Sugiyama προχώρησε την ασεξουαλικότητά του στο απώτερο άκρο που θα μπορούσε κανείς από εμάς να σκεφτεί. Αφαίρεσε χειρουργικά τα γεννητικά του όργανα. Αλλά αυτό δεν είναι όλο, δυστυχώς όχι.

Οργάνωσε ένα εορταστικό γεύμα κατά τη διάρκεια του οποίου έξι καλεσμένοι πλήρωσαν το αντίτιμο των 250 δολαρίων το πιάτο για να έχουν την τιμή να φάνε τα μαγειρεμένα γεννητικά όργανα του Mao Sugiyama. Και ναι, γνώριζαν ακριβώς τι έτρωγαν, πλήρωσαν με τη θέλησή τους για να τα φάνε και μάλιστα δημοσίευσαν τις απόψεις τους για την εμπειρία τους αυτή. Και παρόλο που μόνο έξι έφαγαν, πάνω από 70 άτομα παρευρέθηκαν και παρακολούθησαν το δρώμενο, που ενάντια στους κανόνες της υγιεινής και στους κώδικες γαστρονομίας ήταν το αποτέλεσμα της μαγειρικής των γεννητικών οργάνων του Sugiyama με μανιτάρια και μαϊντανό.

Το φάντασμα του Θύματος

Όταν ο νοσοκομειακός τραυματιοφορέας Allen Showery κλήθηκε για ανάκριση από την αστυνομία του Σικάγο το 1977, ήξερε περί τίνος επρόκειτο. Ή μάλλον, σε ποιον αφορούσε. Στην Teresita Basa, που επίσης εργαζόταν στο Edgewater Hospital και που στις αρχές του 1976 ο Showery είχε πάει στο διαμέρισμά της και την μαχαίρωσε θανάσιμα πριν βάλει φωτιά στο σπίτι της. Ήλπιζε πως η αστυνομία δεν θα ήξερε τίποτε. Αλλά ήξεραν τα πάντα. Η Teresita, η γυναίκα που είχε δολοφονήσει, τους τα είχε πει.

Νωρίτερα το 1977, η τεχνικός αναπνοής Remy Chua, που εργαζόταν με την Teresita αλλά δεν την ήξερε πολύ καλά, είδε τη νεκρή γυναίκα να χαζεύει στο σαλόνι του νοσοκομείου. Λίγο αργότερα συνέβη μια αλλαγή στη Remy. Άρχισε να επιδεικνύει περίεργες μανιέρες και να ακολουθεί συνήθειες που δεν ήταν δικές της. Έγινε απόμακρη, κάποιες φορές έμοιαζε σα να ήταν σε καταληψία. Τραγουδούσε τραγούδια που δεν τα γνώριζε, μετά αρνούνταν ότι τα είχε τραγουδήσει ή ότι είχε πει οτιδήποτε. Τα περίεργα φαινόμενα χειροτέρεψαν μέχρι που κάποια μέρα η Remy έπεσε στο κρεβάτι της και άρχισε να μιλάει στην οικογένειά της με τη φωνή της Teresita.

Ο άντρας της Remy, ο Joe, ήταν γιατρός και η Teresita απευθύνθηκε κυρίως σε εκείνος παρακαλώντας τον να πάει στην αστυνομία. Και είχε πολλές πληροφορίες, κατονόμασε τον Showery και έβαλε τον Joe να καταγράψει διάφορα πράγματα που της είχε κλέψει από το διαμέρισμά της, καθώς και τα ονόματα και τα τηλέφωνα των συγγενών που θα επιβεβαίωναν ότι τα αντικείμενα ήταν δικά της. Αν και η αστυνομία ήταν δικαιολογημένα σκεπτική, κάλεσαν τον Showery και παρακολούθησαν το άλλοθι του να καταρρέει καθώς οι συγγενείς της Teresita έδειξαν τα αντικείμενά της που η αστυνομία όντως βρήκε στο σπίτι του Showery. Ομολόγησε και συνελήφθη για τον φόνο.

Η Remy δεν είχε έκτοτε άλλη παρόμοια εμπειρία. Παρά την ακρίβεια των πληροφοριών που είχε δώσει, κανείς ποτέ δεν μπόρεσε να εξηγήσει πώς και γιατί συνέβη αυτό στη γυναίκα.

Ο Τρόμος του Enfield

Τη νύχτα της 25ης Απριλίου του 1973, ένα αγόρι που λεγόταν Greg Garrett έπαιζε στην πίσω αυλή του στο Enfield του Illinois όταν δέχτηκε επίθεση. Όχι από κάποιο πρόσωπο ή κάποιο ζώο που είχε ποτέ δει, μέχρι στιγμής κανείς δε γνωρίζει τι ήταν. Έσκισε τα παπούτσια του σε κομματάκια και τον άφησε να κλαίει. Μετά από λίγα λεπτά ο ντόπιος ένοικος Henry McDaniel άνοιξε την μπροστινή του πόρτα όταν άκουσε ένα ελαφρύ ξύσιμο και βρέθηκε πρόσωπο με πρόσωπο σε αυτό που θα ονομαζόταν ‘Τρόμος του Enfield’.

Οι περιγραφές του Greg και του Henry ήταν ακριβώς ίδιες. Το τρομακτικό ον ήταν κοντό, όχι πάνω από ενάμιση μέτρο και είχε τρία πόδια. Ναι, τρία. Είχε επίσης κοντόχοντρα μπράτσα που κατέληγαν σε κάτι σαν δαγκάνες ή νύχια και φαινόταν σα να βρισκόταν στο κέντρο του σώματός του και όχι στις δύο πλευρές. Ήταν μαλλιαρό αλλά και γλιστερό, είχε κόκκινα μάτια σε μέγεθος φακών. Λίγα λεπτά νωρίτερα, τα παιδιά του Henry επέμεναν ότι ένα τέρας προσπάθησε να μπει στο σπίτι την ώρα που αυτός και η γυναίκα του είχαν βγει έξω για δείπνο. Στην αρχή είχε γελάσει, αλλά όταν είδε το ον στο κατώφλι του έκλεισε αμέσως την πόρτα και κατευθύνθηκε προς το όπλο του.

Άνοιξε με δύναμη την πόρτα και έριξε τέσσερεις τουφεκιές. Ήταν σίγουρος ότι το χτύπησε με την πρώτη και είπε ότι το πλάσμα τσίριξε σαν αγριόγατα πριν τραπεί σε φυγή, καλύπτοντας 25 μέτρα με λίγους δυνατούς πήδους. Κάλεσε αμέσως την αστυνομία και τις επόμενες ημέρες αναφέρθηκαν κι άλλες θεάσεις από ερευνητές, απεσταλμένους του σερίφη, ακόμα και από έναν διευθυντή ειδήσεων ενός ραδιοφωνικού σταθμού και από τους συνεργάτες του. Ο Henry το είδε ακόμα μια φορά έξω από το παράθυρό του καθώς περπατούσε κοντά σε κάτι σιδηροδρομικές γραμμές.

Και μετά, εξαφανίστηκε. Ότι και να ήταν, δεν το είδε κανείς ξανά ποτέ. Ας ελπίσουμε ότι θα παραμείνει έτσι.

Τα Παιδιά

Ο Brian Bethel είναι αξιοσέβαστος βετεράνος δημοσιογράφος και αρθρογράφος στο Abilene Reporter News. Στη δεκαετία του ‘90, ο Brian έγραψε μια αναφορά που περιέγραφε λεπτομερώς μιαν εμπειρία που σύντομα θα μοιραζόταν με πολλούς περισσότερους. Η ιστορία του είναι μοναδική λόγω του ότι ήταν η πρώτη και ειπώθηκε από κάποιον με δημοσιογραφικό μάτι που δεν είχε απολύτως τίποτε να κερδίσει (ή μια καριέρα να χάσει) δημοσιεύοντας μια τόσο απίστευτη διήγηση.

Ένα απόγευμα καθώς ο Brian καθόταν παρκαρισμένος στον τοπικό κινηματογράφο πλησίασαν τη μεριά που καθόταν δύο παιδιά με ηλικία όχι μεγαλύτερη των 10 ή 12 χρόνων. Ο Brian κατέβασε το παράθυρό του περιμένοντας να του ζητήσουν χρήματα. Μόνο ένα από τα αγόρια μίλησε, αλλά πριν ακόμα βγουν λέξεις από το στόμα του ο Brian ζώστηκε με φόβο. Έναν παράλογο φόβο που πάγωνε την καρδιά του και δεν μπορούσε να εξηγήσει.

Το αγόρι είπε μια ιστορία. Ήθελαν λέει, να δουν την ταινία, άφησαν τα χρήματά τους στο σπίτι και ρώτησαν τον Brian αν μπορούσε να τα μεταφέρει. Ο Brian προσπάθησε να αποφύγει να τα κοιτάξει για να μην δείξει τον φόβο του και πρόσεξε πως η τελευταία παράσταση της ταινίας είχε ήδη ξεκινήσει. Το μικρότερο αγόρι εκλιπαρούσε. Ήταν μόνο δύο μικρά παιδιά, δεν είχαν όπλα. Καθώς ο Brian τελικά αντίκρισε στα μάτια το παιδί, το μυαλό του αγρίεψε από τον τρόμο. Και των δύο παιδιών τα μάτια ήταν κατάμαυρα σαν κάρβουνα. Τραυλίζοντας να τον συγχωρέσουν ξεκίνησε να σηκώνει το τζάμι και να βάζει μπροστά τη μηχανή καθώς το μικρό αγόρι φώναξε άγρια, «δεν μπορούμε να μπούμε μέσα εκτός εάν εσύ μας αφήσεις! Άφησέ μας να μπούμε!»

Ο Brian έφτασε αστραπιαία πίσω στο σπίτι του και έγραψε την εμπειρία του αυτή αργότερα τη νύχτα. Προφανώς δεν είναι ο μόνος που γράφει μια ιστορία για ανθρώπους με μαύρα μάτια. Στο διαδίκτυο κυκλοφορούν πολλές τέτοιες ιστορίες που συνήθως αφορούν παιδιά αλλά και κάποιες φορές ενήλικους, με παρόμοια αιτήματα, που προκαλούν ανεξήγητο πανικό σε όλους όσους συναντούν. Ίσως να είναι απλά αυτά τα μάτια, ή η περίεργη, σχεδόν μη ανθρώπινη φύση της ομιλίας τους, ή η μοχθηρή αρπακτική φύση τους που όσοι τους έχουν συναντήσει βλέπουν να αντανακλάται πίσω από την επιφάνεια. Κανείς δεν συναναστράφηκε μαζί τους για αρκετό χρόνο για να ανακαλύψει ποιοι ή τι είναι. Ίσως να είσαστε εσείς που θα τους συναντήσετε ένα σκοτεινό βράδυ, σε κάποια άκρη του δρόμου καθώς περπατάτε μονάχος.

Η Οντότητα

Πολλοί άνθρωποι εύχονται μια μέρα η ιστορία της ζωής τους να γινόταν ταινία στο Χόλυγουντ. Εκτός εάν πρόκειται για την ιστορία που ενέπνευσε την ταινία του 1982 The Entity, μια ταινία που ξεκινάει με μια γυναίκα που βιάζεται στο κρεβάτι της από ένα αόρατο ον και που βασίζεται στα γεγονότα που συνέβησαν στην Doris Bither στο Culver City της Καλιφόρνια στις αρχές του ’70.

Σύμφωνα με τους ερευνητές του παραφυσικού που εξέτασαν την περίπτωσή της (η Doris αναζήτησε τη βοήθειά τους καθώς είχε κρυφακούσει μια συζήτησή τους σε ένα βιβλιοπωλείο), ήταν σε εντελώς χάλια κατάσταση. Αλκοολική, διαρκώς μεθυσμένη, είχε υποστεί κακοποίηση από τους γονείς της και φερόταν υβριστικά στους γιους της. Περιοδικά δεχόταν φυσική επίθεση από τρεις οντότητες που κανείς δεν μπορούσε να δει και παρά τις αμφιβολίες τους είδαν τις οντότητες με τα ίδια τους τα μάτια.

Καθώς η Doris ξεκίνησε να βλαστημά και να προκαλεί με διάφορους τρόπους τις οντότητες, φώτα εμφανίστηκαν στο δωμάτιο που συνοδεύονταν από μια στροβιλώδη πράσινη ομίχλη στη γωνία όπου εμφανίστηκε η μορφή του επάνω μέρους του σώματος ενός άνδρα. Μόνο το σχήμα, όχι χαρακτηριστικά προσώπου, μόνο ένας ασώματος κορμός μέσα στη στροβιλώδη πράσινη ομίχλη και τότε ήταν που ο ένας από τους ερευνητές λιποθύμησε.

Οι φωτογραφίες που τραβήχτηκαν κατά τη διάρκεια του περιστατικού δεν έδειξαν ακριβώς αυτό που περιέγραψαν οι ερευνητές. Πάντως η Doris και η προβληματική οικογένειά της εξαφανίστηκαν από το προσκήνιο μετά το 1980. Κάποιοι ερευνητές πιστεύουν ότι οι τρεις οντότητες ήταν ψυχικές προβολές της επιθετικότητας που ένιωθε η Doris απέναντι στους τρεις γιους της.

Το Πριόνι

Ετοιμαστείτε να αηδιάσετε ξανά. Δεν ζητάμε συγνώμη, άλλωστε με τη δική σας θέληση εξακολουθείτε να διαβάζετε. Τον Ιούνιο του 2011 λοιπόν, οι υπηρεσίες επειγόντων περιστατικών έστειλαν ένα ασθενοφόρο στο σπίτι του 65χρονου Barrie Hepburn. Ο Barrie ήταν συνταξιούχος θιασώτης των αγωνιστικών αυτοκινήτων και παραπληγικός. Κατέληξε στο αναπηρικό καροτσάκι το 2000 όταν πυροβολήθηκε από έναν γείτονα σε έναν καυγά που είχε μ’ αυτόν. Ο Barrie είχε πει στον υπάλληλο του κέντρου βοήθειας ότι αιμορραγούσε βαριά και φοβήθηκαν το χειρότερο καθώς ξαφνικά σώπασε κατά τη διάρκεια του τηλεφώνου. Σίγουρα δεν περίμεναν αυτό που βρήκαν, που ήταν το σοκ της ζωής τους και διάφοροι αποκρουστικοί αστικοί μύθοι δημιουργήθηκαν έκτοτε από το περιστατικό αυτό.

Ο Barrie, που είχε χάσει την αισθητικότητα και στα δύο πόδια του, έκανε μια ενθουσιώδη προσπάθεια να αφαιρέσει το ένα από αυτά με τη βοήθεια ενός σιδεροπρίονου. Πρόσφατα είχε απελπιστεί διότι είχε μεγάλο πρόβλημα να μπει και να βγει από τα αγαπημένα του αγωνιστικά αυτοκίνητα και οι ικεσίες του στους γιατρούς του για ακρωτηριασμό λάμβαναν αρνητική απάντηση. Ο Barrie αποφάσισε πως εάν ξεκινούσε από μόνος του την επέμβαση οι γιατροί δεν θα είχαν άλλη επιλογή από το να τη συνεχίσουν. Όταν το βοηθητικό ιατρικό προσωπικό έφτασε στον τόπο, το δεξί του πόδι ήταν σχεδόν πλήρως αποσπασμένο, ο πλαστικός σάκος που είχε χρησιμοποιήσει για αιμοστατικό επίδεσμο ήταν καλυμμένος με μεγάλες ποσότητες αίματος και τα πράγματά του βρισκόταν πίσω από αυτόν ήδη έτοιμα για το νοσοκομείο.

Το Τέρας κάτω από το Κρεβάτι

Λίγο πριν το τέλος, έχουμε την ιστορία του Guy Whitall, ενός πρώην παίχτη του Κρίκετ, που όχι και πολύ παλιά απόλαυσε έναν ήρεμο υπνάκο στο καταφύγιο Humani της Ζιμπάμπουε. Καθώς ετοιμαζόταν για την ημέρα του, καθισμένος στην άκρη του κρεβατιού του, ο 40χρονος δεν είχε ιδέα για το ότι είχε μόλις ζήσει και εξακολουθούσε να ζει στην πραγματικότητα, αυτό που αποτελεί τον μεγαλύτερο παιδικό εφιάλτη.

Αγνοώντας το γεγονός καθώς ξεκίνησε να ετοιμάζει το πρωινό του στη σουίτα του, ξαφνιάστηκε από τις τρομαχτικές κραυγές του σπιτονοικοκύρη που έρχονταν από το σημείο όπου είχε κοιμηθεί. Ο Whitall γύρισε πίσω τρέχοντας στη σουίτα για να πάθει το σοκ της ζωής του.

Γιατί κάτω από το κρεβάτι του ήταν ένας ζωντανός κροκόδειλος δυόμιση μέτρων και 150 κιλών. Οι κραυγές του σπιτονοικοκύρη τον ξεσήκωσαν, αλλά πριν από αυτό κείτονταν ακίνητος για ώρες, όταν ο Whitall ετοιμαζόταν για ύπνο, κατά τη διάρκεια όλης της νύχτας, ακόμα και όταν στάθηκε με τα πόδια του λίγα εκατοστά δίπλα του.

Η Υπνοβατική Αυτοκτονία

Η 18χρονη Carissa Glenn λίγο μετά τη μετακόμισή της στο νέο της διαμέρισμα στο Cornwall, άρχισε να νιώθει μια παρουσία. Είχε την αίσθηση ότι κάποιος ή κάτι ήταν εκεί όταν βρισκόταν μόνη της τη νύχτα και συχνά το ανέφερε στην οικογένειά της και σε φίλους το διάστημα του ενός μηνός και κάτι που ζούσε στο διαμέρισμα. Πριν μετακομίσει στο διαμέρισμα είχε ακούσει μια φήμη ότι ο προηγούμενος ενοικιαστής είχε κρεμαστεί.

Σύμφωνα με τους φίλους της, είχε ιδιαίτερα ζωντανούς εφιάλτες σχετικά με το κρέμασμα και ένιωθε ότι το διαμέρισμα ήταν στοιχειωμένο. Οι φίλοι της ανησύχησαν καθώς η Carissa είχε ιστορικό υπνοβασίας και πραγματοποιούσε πράγματα που ονειρευόταν. Και παρόλο που η φήμη για τον προηγούμενο ενοικιαστή αποδείχθηκε τελικά λανθασμένη, η Carissa μπορεί τελικά να ήταν θύμα στοιχειώματος.

Στις 14 Απριλίου του 2008, η χαρούμενη νεαρά κοπέλα που είχε βγει έξω για ποτό με τους φίλους της το προηγούμενο βράδυ, κρεμάστηκε με μια εσάρπα. Οι φίλοι της έλεγαν ότι ήταν χαρούμενος άνθρωπος και το μόνο άγχος της ήταν πως δεν ήθελε να γυρίσει πίσω στο διαμέρισμά της εξαιτίας των εφιαλτών που έβλεπε.

Και με την ιστορία αυτή, σας ευχόμαστε όνειρα γλυκά!

Έχουν εμφανιστεί πολλοί άνθρωποι με απίστευτες ιστορίες που ακολούθησαν σχεδόν θανατηφόρα ατυχήματα ή απειλητικές για τη ζωή καρδιακές προσβολές, εγκεφαλικά και σοβαρές ασθένειες. Καθώς οι γιατροί και τα μηχανήματα προσπαθούν να αποκαταστήσουν το σώμα και το νου, οι άνθρωποι αυτοί αναφέρουν αξιοσημείωτες επιθανάτιες εμπειρίες.

Το μυαλό φαίνεται πως δεν είναι η πηγή, η αρχή και το τέλος της ύπαρξης. Υπάρχει ένα μεγαλύτερο σύμπαν. Ένας άλλος κόσμος ανοίγεται σε όσους έχουν μια επιθανάτια εμπειρία. Υπάρχει αχανές διάστημα. Αφηγούνται ιστορίες στις οποίες αφήνουν την καθημερινότητά τους και πηγαίνουν προς ένα μεγάλο φως. Όταν βρεθούν εκεί, όλη η ζωή τους παρουσιάζεται μπροστά τους για ανασκόπηση. Ταυτόχρονα τους αγκαλιάζει μια εμπειρία κοσμικής ειρήνης, βαθιάς αγάπης και άνευ όρων ανείπωτης αποδοχής. Οι επιθανάτιες εμπειρίες βρίθουν αναφορών λαμπρού φωτός, αγγέλων, του Χριστού, θείων όντων πέρα από κάθε δυνατότητα περιγραφής με γήινους όρους. Οι άνθρωποι αναφέρουν ότι νιώθουν σα να έχουν σώμα ενώ μόνο η συνείδησή τους είναι αυτή που περιπλανάται. Βιώνουν μια βαθιά κατανόηση που δεν μπορεί να μοιραστεί με λόγια. Όλα είναι πλήρη και ολοκληρωμένα. Υπάρχει ένα σύμπαν ενότητας και αρμονίας τουλάχιστον για όσο διαρκεί η εμπειρία αυτή.

Οι επιθανάτιες εμπειρίες φαίνεται ότι συμβαίνουν σε μια άχρονη σφαίρα και δεν υπάρχει όριο μέχρις ότου το ίδιο το άτομο κατανοεί ότι πρέπει να γυρίσει. Ξαφνικά ανοίγουν τα μάτια τους και βρίσκονται και πάλι στη συνήθη πραγματικότητα. Οι εμπειρίες όμως αυτές αλλάζουν τη ζωής τους, τις προτεραιότητές τους, τις σχέσεις τους, σχεδόν ότι θεωρούσαν πριν ότι ήταν αλήθεια. Σχεδόν όλο όσοι έχουν βιώσει επιθανάτιες εμπειρίες επιλέγουν μετά να ξεκινήσουν μια ζωή γεμάτη χαρά. Δεν υπάρχουν πλέον δικαιολογίες ή υποκατάστατα της χαράς για μια καλή ζωή.

Τα προαναφερθέντα στοιχεία μοιάζουν πολύ με χαρακτηριστικά της εμπειρίας του διαλογισμού. Όταν κάποιος διαλογίζεται βιώνει τη συνέχιση της συνείδησής του καθώς οι σκέψεις και τα αισθήματα αποσύρονται. Καθώς το μυαλό σταματά υπάρχουν πολλά περισσότερα. Καθώς βυθίζεται η συνείδηση βιώνει μια μεγάλη παρουσία, καθώς το μικρό εγώ συναντάται με ένα μεγαλύτερο ‘εγώ είμαι’ που διαχέεται στον αχανή χώρο. Είμαστε πολλά περισσότερα από τις σκέψεις και τα αισθήματά μας. Η συνειδητότητα εμφανίζεται να είναι χωρίς όρια, χωρίς σύνορα. Ο διαλογισμός φέρνει το άτομο πέρα από τον καθημερινό του κόσμο σε μια μη υλική σφαίρα που είναι δύσκολο να περιγραφεί ή να εξηγηθεί σε όποιον πιστεύει ισχυρά μόνο στον φυσικό κόσμο.

Καθώς η συνειδητότητα απελευθερώνεται από τη σκέψη και τις αισθήσεις, ο διαλογισμός συνεχίζει να εξερευνά τον χώρο που φαίνεται σα να μεγαλώνει πέρα από το σώμα, πέρα από το δωμάτιο που βρίσκεται ο διαλογιζόμενος, να γίνεται άπειρος, αυξανόμενος μέσα από την καρδιά. Σαν ένα τούνελ που κατευθύνεται από το σκοτάδι στο φως, καθώς διαλογιζόμαστε νιώθουμε τον στενό χώρο της σκέψης και της αίσθησης να διαστέλλονται. Υπάρχει ένας χώρος αυξανόμενης ειρήνης. Η ειρήνη αυτή βαθαίνει καθώς εισερχόμαστε στη ροή της συνειδητότητας και η ύπαρξή μας λάμπει όλο και περισσότερο. Ο νους δεν είναι πλέον η πηγή της ατομικότητάς μας και μοιάζει σαν το μυαλό να είναι ένα φίλτρο που περιορίζει την εμπειρία για κάτι μεγαλύτερο.

Η ηρεμία και η επιβράδυνση των σκέψεων και αισθημάτων που συμβαίνει κατά τον διαλογισμό βοηθάει στην ανασκόπησή τους. Φαίνεται έτσι πιο καθαρά το τι κυριαρχεί στη ζωή του διαλογιζόμενου. Τώρα, στον μεγάλο ουρανό της συνειδητότητας, οι σκέψεις και τα αισθήματα δεν είναι παρά απλά σύννεφα που δεν έχουν σημασία. Υπάρχει ένας ολόκληρος ουρανός, ένα σύμπαν προς εξερεύνηση. Ο διαλογιζόμενος νιώθει μια έλξη προς μια σφαίρα επεκτατικότητας, ευγένειας, σιωπής, όπου ο μόνος ήχος είναι αυτός της ιερότητας της ύπαρξης.

Δύο ερωτήσεις προκύπτουν. Τι συμβαίνει με τους ανθρώπους που έχουν μια επιθανάτια εμπειρία και δεν βρίσκουν τη μεγάλη αγάπη αλλά πολύ πιο σκοτεινές σφαίρες; Πολλοί άνθρωποι που ασκούν τον διαλογισμό επίσης δεν βρίσκουν απεραντοσύνη αγάπης αλλά αντίθετα βυθίζονται σε νοητικά βασίλεια άγχους, κατάπτωσης και εσωτερικής πάλης. Και για τις δύο αυτές περιπτώσεις οι εμπειρίες αυτές είναι μικρά βήματα προς την αγάπη, το φως, τη συγχώρεση που στο τέλος θα τους ελευθερώσει. Ο διαλογισμός που δέχεται ποιότητες προερχόμενες από την καρδιά μαλακώνει τις συγκρούσεις της προσωπικότητας. Κάτι μεγαλύτερο αναδύεται στην απλή πράξη του να κάθεται κανείς ήρεμος και να νιώθει την παρουσία της καρδιάς του.

Και γιατί οι επιθανάτιες εμπειρίες μοιάζουν να είναι τόσο πολύ πιο ζωντανές και αληθινές από όσα βιώνει κανείς στον διαλογισμό; Όταν οι άνθρωποι σχεδόν πεθαίνουν το μυαλό τους σχεδόν ή εντελώς σταματάει. Το φίλτρο που περιορίζει τη συνειδητότητα σταματάει να λειτουργεί. Καθώς διαλογιζόμαστε το φίλτρο του εγώ περιορίζεται και εμφανίζεται η εσωτερική σιωπή της καρδιάς. Ο διαλογισμός είναι μια σταδιακή διαδικασία διάλυσης της σκέψης και του αισθήματος από την ένταση της κενότητας και της ηρεμίας.

Όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις που κάποιος έχει επιθανάτιες εμπειρίες, οι επιστήμονες θα πουν ότι οι εμπειρίες που περιγράφονται στον διαλογισμό είναι μόνο φαντασία και ονειροπόληση. Αλλά οι διαλογιζόμενοι νιώθουν τη διαφορά. Δεν βιώνουν τις εμπειρίες αυτές όπως τη φαντασία. Οι εμπειρίες είναι σαν συνειδητό ονείρεμα αλλά δεν είναι ονείρα. Στο διαλογισμό εγκαταλείπονται κάποια γνωστά κομμάτια της συνειδητότητας και παρουσιάζονται κάποια άλλα.

Ο καθένας από εμάς μπορεί να ξεφύγει από τον βαρύ και σκοτεινό κόσμο της καθημερινότητας και να λάβει μια γερή δόση φωτός εάν αποσυνδεθεί για λίγο, κάνει ένα διάλειμμα και βυθιστεί στην ηρεμία και την εσωτερική γαλήνη. Και όπως συμβαίνει με όσους έχουν επιθανάτιες εμπειρίες, κάποια στιγμή είναι σα να χτυπάει ένα κουδούνι και μας επαναφέρει και πάλι στην καθημερινότητά μας. Έχουμε μια ζωή να οδηγήσουμε. Ο διαλογισμός όμως μπορεί να μας αλλάξει, να νιώσουμε πιο συνδεδεμένοι με την ουσία της ζωής. Να βρούμε περισσότερη απλότητα, ταπεινότητα, συμπόνια και χαρά. Η ζωή είναι πολύτιμη. Υπάρχει η σοκολάτα που είναι υπέροχη και υπάρχει κι ένα μέρος τέλειας αγάπης. Δεν είναι μονάχα μια ιδέα, μια πεποίθηση, αλλά μια πραγματική εμπειρία.

Κάποιοι λένε ότι ένιωσαν να πλέουν πάνω από το ίδιο τους το σώμα, άλλοι υποστηρίζουν ότι προχώρησαν σε ένα τούνελ κατευθυνόμενοι προς ένα φως και άλλοι πλημμύρισαν με μια αίσθηση γαλήνης. Αλλά αντί να είναι μια γεύση της μεταθανάτιας ζωής, οι επιθανάτιες εμπειρίες μπορεί απλά να προκαλούνται από μια ηλεκτρική καταιγίδα μέσα σε έναν ετοιμοθάνατο εγκέφαλο, όπως υποστηρίζουν κάποιοι επιστήμονες.

Μια έρευνα σε εγκεφάλους που έπασχαν από θανατηφόρες ασθένειες αποκάλυψε μια σύντομη έκρηξη δραστηριότητας λίγες στιγμές πριν τον θάνατο. Ο ερευνητής και ιατρός της μονάδας εντατικής θεραπείας Lakhmir Chawla δήλωσε: «πιστεύουμε πως οι επιθανάτιες εμπειρίες θα μπορούσαν να προκαλούνται από μια έκρηξη ηλεκτρικής ενέργειας καθώς ο εγκέφαλος αποστερείται το οξυγόνο».

Καθώς μειώνεται η ροή του αίματος και πέφτουν τα επίπεδα οξυγόνου, τα εγκεφαλικά κύτταρα πυροδοτούνται για μια τελευταία φορά. «Ξεκινάει σε μια περιοχή του εγκεφάλου και διαδίδεται διαδοχικά, κάτι που μπορεί να δώσει στους ανθρώπους ζωντανές νοητικές εντυπώσεις».

Ο Δρ. Chawla, του ιατρικού κέντρου του Πανεπιστημίου George Washington στον Ουάσινγκτον, παρακολούθησε την εγκεφαλική δραστηριότητα σε επτά ετοιμοθάνατους ασθενείς ώστε να ελέγξει εάν τα παυσίπονα που δέχονταν λειτουργούσαν επαρκώς. Σε κάθε περιστατικό, η σταδιακή παύση της εγκεφαλικής λειτουργίας σε μια ώρα περίπου πριν τον θάνατο διακοπτόταν από μια σύντομη αναπήδηση δραστηριότητας που διαρκούσε από 30 δευτερόλεπτα μέχρι τρία λεπτά. Τα επίπεδα της δραστηριοποίησης ήταν όμοια με αυτά που υπάρχουν σε πλήρως συνειδητούς ανθρώπους, παρόλο που η πίεση του αίματος ήταν τόσο χαμηλή, σχεδόν ανύπαρκτη. Η δραστηριοποίηση θα μπορούσε να προκαλέσει ζωηρές εικόνες και αισθήματα.

Ο ερευνητής σχολιάζει ότι οι επιστήμονες υποψιάζονται πως οι ασθενείς στους οποίους γίνεται επιτυχής αναβίωση, πιθανότατα ανακαλούν τις εικόνες και τις αναμνήσεις που δημιουργήθηκαν από αυτήν την διαδοχική πυροδότηση. Συνεχίζει λέγοντας, «προσφέρουμε αυτήν την πιθανή εξήγηση για την διαύγεια με την οποία πολλοί από τους ασθενείς έχουν ‘εξωσωματικές’ εμπειρίες όταν αναβιώνουν επιτυχώς από ένα επιθανάτιο περιστατικό».

Πρόσφατες έρευνες κατέταξαν τις επιθανάτιες εμπειρίες ως εγκεφαλικές καταστάσεις με υψηλά επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα, κάτι που αλλάζει τη χημική ισορροπία του εγκεφάλου και τον κάνει να ‘βλέπει’ πράγματα. Προηγούμενη έρευνα βρήκε πως σχεδόν ένας στους πέντε ασθενείς με καρδιακή προσβολή που διασώθηκαν ανέφεραν επιθανάτιες εμπειρίες. Αυτές περιλάμβαναν εξωσωματικές εμπειρίες, αισθήματα ευχαρίστησης, τη θέαση τούνελ, φως, αποθανόντες συγγενείς ή σκηνές από την προηγούμενη ζωή τους.

Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Southampton προσπαθούν να βρουν εάν οι εμπειρίες έχουν ιατρική εξήγηση ρωτώντας 1500 ασθενείς με καρδιακή προσβολή να ανακαλέσουν μνήμες που είχαν αφότου συνήλθαν. Σε κάποια άλλη έρευνα στην οποία συμμετέχουν 25 Βρετανικά και Αμερικάνικα νοσοκομεία, έχουν τοποθετηθεί σε δωμάτια αναζωογόνησης σε ψηλά ράφια εικόνες που μπορούν να θεαθούν μονάχα από το ταβάνι. Εάν κάποιος ασθενής μπορεί να ανακαλέσει τις εικόνες αυτό θα είναι ένδειξη γνήσιας εξωσωματικής εμπειρίας.

Ο επικεφαλής ερευνητής Δρ Sam Parnia είπε: «βλέπουμε τον θάνατο ως μια στιγμή αλλά στην πραγματικότητα είναι μια διαδικασία την οποία συχνά μπορεί να αντιστρέψει η σύγχρονη ιατρική. Ο θάνατος ξεκινάει όταν η καρδιά σταματάει να χτυπάει, αλλά μπορούμε να παρέμβουμε και να επαναφέρουμε κάποιους ανθρώπους στη ζωή, μερικές φορές ακόμα και τρεις με τέσσερις ώρες εάν έχουν κρατηθεί πολύ κρύοι. Θα μπορούσε να ισχύει και ότι πολύ μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων έχουν βιώσει επιθανάτιες εμπειρίες αλλά δεν τις θυμούνται.» Συμπλήρωσε πως οι έρευνες του Δρ Chawla δεν απέδειξαν ότι συνδέονται με επιθανάτιες εμπειρίες, εφόσον όλοι οι ασθενείς πέθαναν κι έτσι δεν μπορούμε να ξέρουμε εάν βίωσαν κάτι και τι ήταν αυτό που βίωσαν.

Νέα έρευνα προτείνει ότι το Γιέτι των Ιμαλάϊων δεν είναι μόνο αληθινό, αλλά και μέσω απόδειξης που βασίζεται σε γενετικό υλικό, πρόκειται για απόγονο της καφέ αρκούδας.

Ο καθηγητής Γενετικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Brian Sykes εξέτασε δείγματα DNA που όπως λέει ταιριάζουν με αυτά μιας αρχαίας πολικής αρκούδας. Η πιο πιθανή εξήγηση αυτής της ανακάλυψης, όπως είπε, είναι ότι το Γιέτι αποτελεί ένα είδος υβριδίου μεταξύ της καφέ αρκούδας και της πολικής.

«Πιστεύω ότι αυτή η αρκούδα, που κανείς δεν έχει δει ζωντανή, ίσως να υπάρχει εκεί και να βρίσκεται μέσα της μια γερή δόση πολικής αρκούδας», δήλωσε. «Μπορεί να είναι κάποιο είδος υβριδίου και εάν η συμπεριφορά της είναι διαφορετική από αυτή των κανονικών αρκούδων, που είναι αυτό το οποίο αναφέρουν οι αυτόπτες μάρτυρες, τότε νομίζω πως αυτό μάλλον θα είναι η πηγή του μυστηρίου και η πηγή του θρύλου.»

Το DNA προήλθε από δύο δείγματα τριχών από ένα μη αναγνωρισμένο θηρίο. Ένα από τα δείγματα είχε βρεθεί στο Ladakh της Βόρειας Ινδίας, δυτικά των Ιμαλάιων. Το άλλο βρέθηκε 800 μίλια πιο ανατολικά, στο Bhutan.

Όταν το δείγμα συγκρίθηκε με μια βάση δεδομένων που περιλάμβανε όλες τις ακολουθίες DNA που έχουν δημοσιευθεί, τα δείγματα που ερεύνησε ο Syke εμφάνισαν 100 τοις εκατό αντιστοιχία με μια αρχαία πολική αρκούδα. Το ταίριασμα αυτό του DNA αφορούσε ένα οστό γνάθου που είχε βρεθεί στο Svalbard της Νορβηγίας και που χρονολογείται στα 40.000 με 120.000 πίσω. Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου, οι καφέ αρκούδες και οι πολικές ήταν στενά συνδεδεμένες και μόλις τότε άρχισαν να ξεχωρίζουν σαν διαφορετικά είδη.

Tο δείγμα του Ladakh προήλθε από τα μουμιοποιημένα απομεινάρια ενός κτήνους που σκοτώθηκε από έναν κυνηγό πριν από περίπου 40 χρόνια και το άλλο είχε βρεθεί πριν από 10 χρόνια από κινηματογραφιστές σε ένα δάσος από μπαμπού.

«Όλοι οι συνάδελφοί μου πιστεύουν ότι παίρνω ρίσκο με αυτό που κάνω, αλλά είμαι περίεργος και είμαι στη θέση να κάνω πραγματικά κάτι που θα μπορούσε να απαντήσει στις ερωτήσεις», δήλωσε ο Sykes στα Νέα του BBC. «Κανένας στα Ιμαλάια δεν έχει αμφιβολία για την ύπαρξη του Γιέτι».

Είπε πως απέκτησε τα δείγματα των τριχών όταν έκανε μια δημόσια αίτηση να προσκομίσουν ότι θεωρούσαν πως αποτελούσε εύρημα για την ύπαρξη του Γιέτι, του Sasquatch ή του Μεγαλοπόδαρου. Ο Sykes αντιλαμβάνεται ότι η δουλειά του θα αντιμετωπιστεί με σκεπτικισμό, όπως οι θεάσεις αυτών των μυστικών θηρίων έχει γίνει πλέον κάτι αρκετά σπάνιο.

«Είναι πολύ σπάνιες», είπε. «Οι αποστάσεις στις οποίες περιπλανούνται είναι τεράστιες και συχνά καλύπτονται από πυκνό δάσος κι έτσι δεν μπορεί να τις δει κανείς μέσω δορυφόρου. Και σίγουρα στον Βορειοδυτικό Ειρηνικό, στην περίπτωση του Saswuatch, θεωρείται ότι είναι απομονωμένοι».

Σχεδιάζει κάποια μέρα να δημοσιεύσει την έρευνά του σε ένα επιστημονικό περιοδικό ώστε να υπεραμυνθεί αυτό που πιστεύει πως αποτελεί αληθινή απόδειξη για ένα πραγματικό πλάσμα.

«Ένας από τους λόγους που ένιωσα αρκετά σίγουρος ώστε να αναμειχθώ σ’ αυτό το τρελό ερευνητικό πεδίο είναι πως δεν χρειάζεται να σχηματίσω κάποια γνώμη. Έχω τις τρίχες και τις εξέτασα. Δεν μπορώ να επιβεβαιώσω την αυθεντικότητά τους, αλλά υπήρξαν μάρτυρες και το DNA δεν μπορεί να έχει κατασκευαστεί. Τα αποτελέσματα αυτά είναι ακλόνητα.»

Οι σύγχρονοι άνθρωποι έθαβαν τους νεκρούς τους εδώ και περίπου 100.000 χρόνια, κάτι που ξεκίνησε όταν συζούσαν παρέα με άλλα είδη που ήταν στενά συνδεδεμένοι. Είχε υποτεθεί εδώ και καιρό πως κάτι τέτοιο ίσχυε και για τους Νεάντερνταλ, αλλά τα υπάρχοντα στοιχεία άφηναν το ενδεχόμενο για πολλές ερμηνείες μέχρι και σήμερα.

Μια περιοχή με απολιθώματα στην Νοτιοδυτική Γαλλία είχε αποκαλυφθεί πριν από έναν αιώνα, το 1908. Σχεδόν αμέσως, κάποιοι ισχυρίστηκαν πως ανακάλυψαν μια ταφική περιοχή και πως ευθυνόταν γι’ αυτή ένα πρώιμο ανθρωπόμορφο είδος. Αλλά δεν είχαν πειστεί όλοι ότι η τοποθέτηση των απομειναριών είχε κάποιου είδους νόημα επειδή δεν υπήρχαν ενδείξεις για σκάψιμο δίπλα στα απομεινάρια κι έτσι η διαφωνία μεταξύ των παλαιοανθρωπολόγων ξεκίνησε και διατηρήθηκε μέχρι και σήμερα.

Για να δώσουν μια λύση στο θέμα, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αρχαιολόγοι από μια ποικιλία χωρών συνεργάστηκαν και ξεκίνησαν να ερευνούν επτά άλλες κοντινές περιοχές. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1999 και τελείωσαν το 2012. Μια από τις τελικές ανακαλύψεις περιλάμβανε οστά από δύο παιδιά και έναν ενήλικα που βρίσκονταν δίπλα σε απολιθωμένα απομεινάρια αρπακτικών ζώων όπως ο βίσωνας.

Η σύγχρονη ανάλυση της περιοχής που είχε ανακαλυφθεί το 1908 έδειξε ότι, παρόλο που δεν υπήρχαν απευθείας ενδείξεις για σκάψιμο, τα απομεινάρια δεν θα μπορούσαν να έχουν βρεθεί εκεί με φυσικό τρόπο. Επιπρόσθετα, τα ηλικίας 50.000 χρόνων οστά των Νεάντερνταλ ήταν σε απίστευτη κατάσταση και είχαν διατηρηθεί πολύ καλύτερα από τα κοντινά οστά ζώων, κάτι που οδήγησε την ομάδα στην πεποίθηση πως είχαν ταφεί και είχαν έτσι προστατευτεί από τα στοιχεία της φύσης.

Ένα σημαντικό σημείο της διαφωνίας σχετικά με το εάν οι Νεάντερνταλ έθαβαν τους νεκρούς τους είναι πως κάποιοι θεωρούν ότι οι Νεάντερνταλ δεν είχαν τη νοητική ικανότητα για κάτι τέτοιο. Αλλά η συγκεκριμένη έρευνα υποδηλώνει το αντίθετο. Ωστόσο, οι περιστάσεις της ταφής δεν είναι κατανοητές. Είναι πιθανό πως απλά έθαβαν νεκρά σώματα για αισθητικούς λόγους, όπως τον έλεγχο της άσχημης οσμής. Αν και δεν υπάρχουν σχετικές ενδείξεις, πιθανόν να είχε υπάρξει τελετή κηδείας που συνόδευσε την ταφή.

Ανεξάρτητα από τον λόγο της ταφής των νεκρών, το καθεαυτό γεγονός ότι το έκαναν σημαίνει πως ήταν σε υψηλότερο νοητικό επίπεδο από αυτό που τους έχει αποδοθεί μέχρι στιγμής και ίσως να ήταν περισσότερο όμοιοι με τους Homo Sapiens απ’ όσο πιστεύαμε μέχρι τώρα.

Αιφνιδιαστικά δεδομένα από το ερευνητικό πρόγραμμα Gaia-ESO παρέχουν ενδείξεις που υποστηρίζουν θεωρητικές προβλέψεις σχετικά με την χημική σύσταση των αστέρων που σχηματίζουν τον δίσκο του Γαλαξία. Ακολουθώντας αντίστροφα την πορεία σύνθεσης των στοιχείων και συγκεκριμένα του μαγνησίου, οι αστρονόμοι μπορούν να προσδιορίσουν την ταχύτητα με την οποία σχηματίστηκαν διαφορετικά τμήματα του Γαλαξία μας. Η σχετική έρευνα υποδηλώνει ότι οι αστέρες στα εσωτερικά τμήματα του Γαλαξία ήταν οι πρώτοι που σχηματίστηκαν, κάτι που υποστηρίζει την ιδέα ότι ο Γαλαξίας είχε σχηματιστεί από μέσα προς τα έξω.

Με τη χρήση δεδομένων που προέρχονται από το 8-m VLT στη Χιλή, ένα από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια του κόσμου, μια διεθνής ομάδα αστρονόμων πήρε λεπτομερείς παρατηρήσεις αστέρων με μια ευρείας γκάμα ηλικιών και περιοχών στον Γαλαξιακό δίσκο ώστε να προσδιορίσει με ακρίβεια την ‘μεταλλικότητά’ τους. Την ποσότητα δηλαδή, των χημικών στοιχείων σε ένα άστρο πέρα από το υδρογόνο και το ήλιο, τα δύο στοιχεία που δομούν τα περισσότερα αστέρια.

Αμέσως μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, το Σύμπαν αποτελούνταν σχεδόν ολοκληρωτικά από υδρογόνο και ήλιο, ενώ τα επίπεδα των γειτονικών μετάλλων ανέβαιναν με τον χρόνο. Έτσι, τα παλαιότερα αστέρια έχουν λιγότερα στοιχεία στη σύστασή τους, δηλαδή χαμηλότερη μεταλλικότητα (metallicity).

Τα διαφορετικά χημικά στοιχεία με τα οποία συστάθηκαν τα αστέρια κι εμείς έχουν δημιουργηθεί με διαφορετικές κατανομές, άλλα σε τεράστιους αστέρες που ζουν γρήγορα και πεθαίνουν νέοι και άλλοι σε αστέρες όπως ο ήλιος μας με πολλά δισεκατομμύρια χρόνια γαλήνιας ζωής. Οι μεγάλοι αστέρες που έχουν σύντομες ζωές και πεθαίνουν καθώς ο πυρήνας τους καταρρέει σε υπερκαινοφανείς αστέρες, παράγουν τεράστιες ποσότητες μαγνησίου κατά τη διάρκεια των εκρηκτικών επιθανάτιων σπασμών τους. Αυτό το καταστροφικό κατά τα άλλα γεγονός, μπορεί να δημιουργήσει έναν αστέρα νετρονίων, μια μαύρη τρύπα ή να αποτελέσει έναυσμα για τη δημιουργία νέων αστεριών.

Η επιστημονική ομάδα έδειξε ότι γηραιότερα και φτωχά σε μέταλλα αστέρια που βρίσκονται στο εσωτερικό του Ηλιακού Κύκλου, δηλαδή της τροχιάς του Ηλίου μας γύρω από το κέντρο του Γαλαξία (που χρειάζεται περίπου 250 εκατομμύρια χρόνια για να ολοκληρωθεί) είναι πολύ πιο πιθανό να περιέχουν υψηλά επίπεδα μαγνησίου. Το υψηλότερο επίπεδο του στοιχείου αυτού μέσα στον Ηλιακό Κύκλο υποδηλώνει ότι η περιοχή αυτή περιλάμβανε πολλά περισσότερα αστέρια που «έζησαν γρήγορα και πέθαναν νέα» στο παρελθόν.

Τα αστέρια που απλώνονται στις εξωτερικές περιοχές του Γαλαξιακού δίσκου, έξω από τον Ηλιακό Κύκλο, είναι κατά κύριο λόγο νεώτερα, φτωχά και πλούσια σε μέταλλα, αλλά με εκπληκτικά χαμηλότερα επίπεδα μαγνησίου σε σύγκριση με τη συνολική τους μεταλλικότητα.

Η ανακάλυψη αυτή εκφράζει σημαντικές διαφορές στην εξέλιξη των αστεριών στον Γαλαξία, με ιδιαίτερα αποτελεσματικές και σύντομες χρονικές κλίμακες σχηματισμού να ισχύουν στο εσωτερικό του Ηλιακού Κύκλου, ενώ αντίθετα στο εξωτερικό της Ηλιακής τροχιάς ο σχηματισμός είναι πολύ πιο αργός.

«Κατορθώσαμε να ρίξουμε νέο φως στην χρονική κλίμακα του χημικού εμπλουτισμού στον Γαλαξιακό δίσκο, δείχνοντας πως οι εξωτερικές περιοχές του δίσκου χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο για να σχηματιστούν» δήλωσε η Maria Bergemann από το Ινστιτούτο Αστρονομίας του Cambridge, που ήταν επικεφαλής της έρευνας. «Αυτό υποστηρίζει θεωρητικά μοντέλα για τον σχηματισμό δισκοειδών γαλαξιών στα πλαίσια της κοσμολογίας της Ψυχρής Σκοτεινής Ύλης, που προβλέπει ότι οι γαλαξιακοί δίσκοι μεγαλώνουν από μέσα προς τα έξω».

Τα ευρήματα της επιστημονικής ομάδας προσφέρουν νέες ενοράσεις στη συναρμολόγηση της ιστορίας του Γαλαξία μας και αποτελούν τμήμα ενός πρώτου κύματος νέων παρατηρήσεων από το πρόγραμμα του Gaia-ESO που αποτελεί επίγεια επέκταση της διαστημικής αποστολής Gaia, κάτι που είχε ξεκινήσει από την ESA (European Space Agency) στο τέλος του προηγούμενου έτους. Αποτελεί επίσης την πρώτη μεγάλης κλίμακας έρευνα που γίνεται σε ένα από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια του κόσμου, στο 8-m VLT στο Paranal της Χιλής. Η έρευνα δημοσιεύεται σήμερα στην αστρονομική βάση δεδομένων Astro-ph και έχει επίσης κατατεθεί στο επιστημονικό περιοδικό Astronomy and Astrophysics.

Βαδίζω στην ύπαιθρο χωρίς παπούτσια και κάλτσες απολαμβάνοντας το δροσερό χάδι του γρασιδιού. Μυρίζω τον φρέσκο αέρα και νιώθω ευεξία. Ένα τσίμπημα με προειδοποιεί με οξύ τρόπο ότι κινούμαι δίπλα σε μια συστάδα αγκαθωτών θάμνων. Καθώς περπατώ δίπλα στο ποταμάκι βλέπω από μακριά ένα εξοχικό σπίτι και το πλησιάζω με ανυπομονησία. Από το παράθυρο ακούγεται το ραδιόφωνο να παίζει μελωδικά τραγούδια. Και ξαφνικά, τίποτα. Όλα μαυρίζουν. Δε νιώθω τίποτε, δε σκέφτομαι τίποτε, δεν έχω καν συνείδηση για την απουσία των παραπάνω. Κάπου πιο πέρα, σε ένα εργαστήριο, δύο επιστήμονες αποσυνδέουν από τη μηχανή παραγωγής ονείρων τον εγκέφαλό μου που ήταν σε μια γυάλα και με τον οποίο έπαιζαν τόση ώρα δημιουργώντας του (ή μου) ψεύτικες εντυπώσεις. Δεν υπήρχαν ούτε δέντρα, ούτε γρασίδι, ούτε σπίτι δίπλα στο ποτάμι. Όλα ήταν δημιουργημένα από έναν δεξιοτεχνικό ερεθισμό των κατάλληλων νευρώνων. Μα τα ένιωθα τόσο αληθινά!

Η παραπάνω ιστορία δεν έχει γεννηθεί στη νοσηρή φαντασία ενός ακραίου αρνητή της πραγματικότητας. Αποτελεί την γλαφυρή αν και κάπως εφιαλτική αναδιατύπωση ενός κλασικού ερωτήματος, αυτού που αναφέρεται στον τίτλο. Εάν όλα όσα ξέρουμε για τον κόσμο, ακόμα κι αυτή η ίδια η ύπαρξή του, προέρχονται από τις αισθήσεις μας, πώς είμαστε σίγουροι ότι αυτές δεν μας απατούν; Ότι ο κόσμος είναι έτσι όπως τον αντιλαμβανόμαστε, ή ακόμα ότι υπάρχει και δεν βλέπουμε ένα όνειρο που το θεωρούμε ως πραγματικότητα;

Αυτή ακριβώς ήταν και η απορία του μεγάλου φιλοσόφου Rene Descartes (Καρτέσιος) που το 1641 διατύπωσε στους περίφημους Στοχασμούς του περί της Πρώτης Φιλοσοφίας (Meditations on First Philosophy). Στο έργο του αυτό, στην αρχή του πρώτου στοχασμού αναρωτιέται κάτι που σίγουρα θα έχει περάσει από το μυαλό των περισσότερων ανθρώπων:

«Ότι δέχτηκα μέχρι πρότινος ως αληθέστατο, το παρέλαβα από τις αισθήσεις ή δια των αισθήσεων. Όμως τούτες τις συνέλαβα ενίοτε να σφάλλουν και είναι συνετό να μην εμπιστευόμαστε ποτέ εντελώς όσους μας απάτησαν έστω και μια φορά.»

Οι αισθήσεις μας λοιπόν μας απατούν πολύ συχνά, αν όχι πάντοτε. Το ερώτημα είναι, εάν οι αισθήσεις μας απατούν ακόμα και για βασικά πράγματα όπως η ύπαρξη του σώματός μας ή για το ότι είμαστε αυτοί που είμαστε και όχι κάποιοι άλλοι και κάπως αλλιώς. Γιατί, όπως συνεχίζει να συλλογίζεται ο Καρτέσιος, μόνο ένας παράφρονας θα αμφισβητούσε τα παραπάνω και θα σκεφτόταν για παράδειγμα ότι έχει πήλινο κεφάλι ή είναι κολοκύθα, όχι όμως και ένας φυσιολογικά σκεπτόμενος άνθρωπος. Αλλά αυτού ακριβώς του είδους τα πράγματα δεν είναι που βλέπουμε στα όνειρά μας; Κολυμπάμε στη σφαίρα του απίθανου και του παραλόγου με μια εντυπωσιακή φυσικότητα και μόνο όταν ξυπνήσουμε και συγκρίνουμε τις δύο πραγματικότητες, την ονειρική με αυτή που θεωρούμε ως πραγματική, αντιλαμβανόμαστε πόσο είχαμε πλανευτεί. Υπάρχει όμως ένας αντικειμενικός τρόπος για να διακρίνουμε τις δύο αυτές πραγματικότητες; Την εγρήγορση από τον ύπνο; Πώς ξέρουμε ποιο από τα δύο ήταν το όνειρο; Στο ερώτημα αυτό ο Καρτέσιος φαίνεται ότι προτείνει μια πρώτη λύση:

«… πρέπει ασφαλώς να ομολογήσουμε ότι όσα βλέπουμε κοιμισμένοι είναι κάτι σαν ζωγραφισμένες εικόνες που δεν θα μπορούσαν να πλαστούν παρά καθ’ ομοίωσιν αληθινών πραγμάτων. […] Με ανάλογο τρόπο, παρότι γενικά πράγματα όπως μάτια, κεφάλι, χέρια, κ.ο.κ. μπορούν να είναι φανταστικά, ωστόσο πρέπει να ομολογήσουμε αναγκαία ότι ορισμένα άλλα έστω, ακόμα πιο απλά και καθολικά, είναι αληθινά και ότι από αυτά, σαν από αληθινά χρώματα, πλάθονται όλες εκείνες οι εικόνες των πραγμάτων που είναι στη σκέψη μας, είτε είναι αληθινές είτε ψεύτικες.»

Δεν υπάρχει συνεπώς παρθενογένεση. Τίποτε δεν μπορεί να γεννηθεί, ακόμα και ως όνειρο, εάν τίποτε δεν υπάρχει. Κι αυτό που υπάρχει για τον Καρτέσιο είναι κάτι σαν πρώτη ύλη. Η σωματική φύση και γενικά η έκτασή της, το σχήμα των εκτατών πραγμάτων, το μέγεθος, ο αριθμός τους, ο χώρος και ο χρόνος στον οποίο υπάρχουν. Η αμφιβολία του φιλοσόφου περιορίζεται λοιπόν στα σύνθετα, όχι όμως και στα απλά πράγματα και στις επιστήμες αυτών όπως είναι η Γεωμετρία και η Αριθμητική, διότι είτε είναι ξύπνιος κανείς είτε κοιμάται, ένα τετράγωνο θα έχει πάντα τέσσερις γωνίες και 2 + 2 θα κάνει πάντοτε 4.

Μια δεύτερη γραμμή επιχειρημάτων που χρησιμοποιεί ο Καρτέσιος στους στοχασμούς του έχει να κάνει με την έννοια και τον ρόλο του θεού. Ως γνωστόν, η έννοια του θεού ήταν (και είναι) εξ’ ορισμού συνυφασμένη με την έννοια της παντοδυναμίας και της παναγαθοσύνης. Ως παντοδύναμος λοιπόν ο θεός θα μπορούσε να έχει φτιάξει τον κόσμο με τρόπο που τίποτε να μην είναι αληθινό. Ωστόσο, αυτό θα ερχόταν σε σύγκρουση με τη δεύτερη ιδιότητά του, δηλαδή το ότι είναι πανάγαθος. Διότι ως πανάγαθος κι όχι πανούργος, δεν θα ήθελε να εξαπατά τον άνθρωπο τόσο πολύ ώστε όλα να είναι ‘ονειρικοί εμπαιγμοί’.

Ο Καρτέσιος θα συνεχίσει την πραγμάτευση του για τον ρόλο του θεού και στους επόμενους στοχασμούς. Στον τέταρτο επανέρχεται με το ερώτημα της ύπαρξης του κόσμου. Ξεκινάει με δύο παραδοχές που έχουν προκύψει από τους προηγούμενους συλλογισμούς του, ότι υπάρχει θεός πανάγαθος και ότι υπάρχει σκεπτόμενο πνεύμα. Ποιος ο ρόλος της πλάνης όμως; Μπορεί να προέρχεται από τον θεό τη στιγμή που αυτός είναι ένα τέλειο και αγαθό ον; Όχι, μονάχα ως ελάττωμα μπορεί να νοηθεί. Δεν είναι καθαρή άρνηση, αλλά στέρηση ή ένδεια κάποιας γνώσης, όπως διατυπώνει, και ο λόγος ύπαρξης των πλανών είναι ότι ο θεός εκτός από τη διάνοια μας έχει προικίσει και με ελεύθερη βούληση.

Θα επανέλθει στο πρόβλημα της ύπαρξης υλικών πραγμάτων στον έκτο στοχασμό, όπου κάνει μια σημαντική διάκριση μεταξύ αισθητών (αντιλαμβανόμενων) και νοητών πραγμάτων.

«Θεωρώντας δε τις ιδέες όλων εκείνων των ποιοτήτων που προσφέρονταν στη σκέψη μου, τις οποίες μόνο αισθανόμουν κυριολεκτικά και άμεσα, δε νόμιζα χωρίς λόγο ότι αισθανόμουν ορισμένα πράγματα εντελώς διαφορετικά από τη σκέψη μου, δηλαδή σώματα από τα οποία πήγαζαν οι ιδέες εκείνες. Διότι τις ένιωθα να επεισάγονται σε μένα δίχως τη συγκατάθεσή μου, έτσι ώστε, όσο και να το ήθελα, δεν μπορούσα ούτε να αισθάνομαι ένα αντικείμενο όταν αυτό δεν ήταν παρόν σ’ ένα αισθητήριο όργανό μου, ούτε να μην το αισθάνομαι όταν ήταν. Και καθώς οι ιδέες τις οποίες αντιλαμβανόμουν μέσω της αίσθησης ήταν πολύ πιο ζωηρές, πιο ευκρινείς και με τον τρόπο τους πιο διακριτές από εκείνες που έπλαθα μετά από σκόπιμο και συνειδητό στοχασμό, ή έβρισκα αποτυπωμένες στη μνήμη μου, δεν φαινόταν δυνατό να πηγάζουν από τον εαυτό μου, απέμενε άρα ότι επεισάγονταν από ορισμένα άλλα πράγματα.»

Στο πολύ σημαντικό αυτό σημείο ο Καρτέσιος κάνει έναν φαινομενολογικό διαχωρισμό μεταξύ του περιεχομένου των σκέψεων και των αντιλήψεων. Οτιδήποτε είναι στο νου μας ως σκέψη, ως φαντασία ή ως μνήμη, ανήκει στην πρώτη κατηγορία, ενώ αντίστοιχα οτιδήποτε είναι στο νου μας ως κατ’ αίσθηση αντίληψη ανήκει στη δεύτερη. Οι δύο αυτές κατηγορίες νοητικών καταστάσεων χαρακτηρίζονται από σημαντικές διαφορές. Καταρχάς, φαίνεται πως ότι αντιλαμβανόμαστε είναι πολύ πιο πλούσιο σε χρώματα, λεπτομέρειες, ποιότητες σε σχέση με ότι σκεφτόμαστε, φανταζόμαστε ή θυμόμαστε. Και δεύτερον, οι αντιληπτικές μας εμπειρίες περιορίζονται από τον τρόπο που είναι φτιαγμένα τα αντικείμενα τα οποία αντιλαμβανόμαστε. Μπορούμε έτσι να ονειρευτούμε ή να φανταστούμε έναν σκύλο που έχει πέντε πόδια και κεφάλι χελώνας, αλλά η κατ’ αίσθηση αντίληψη δεν μας παρέχει αυτήν την ελευθερία. Και αυτό συμβαίνει με συστηματικό τρόπο: κάθε φορά που βλέπουμε έναν σκύλο έχει πάντα κεφάλι σκύλου και τέσσερα πόδια.

Μέσα από ανάλογους συλλογισμούς ο Καρτέσιος καταλήγει στο ότι δεν είχε καμιά απολύτως (ιδέα) στο νου την οποία να μην είχε προηγουμένως στην αίσθηση. Φαίνεται λοιπόν πως οι αρχικές έντονες αμφιβολίες του Καρτέσιου για την ύπαρξη του κόσμου έχουν θεραπευτεί μέσα από τις συλλογιστικές του διεργασίες, με τη βοήθεια της έννοιας του θεού βεβαίως. Και μπορεί να μην θεωρεί τον αντιληπτικό μας μηχανισμό ως τον πιο πιστό σύμβουλο, αλλά δεν τον θεωρεί ωστόσο και ψεύτη εφόσον είναι δημιούργημα του πανάγαθου θεού.

Οι στοχασμοί του Καρτέσιου δεν έβαλαν τελεία και παύλα στη σχετική συζήτηση. Αντίθετα, την άνοιξαν, τόσο πολύ, ώστε συνεχίζεται έντονη μέχρι σήμερα. Η φύση της πραγματικότητας απασχόλησε όλους τους μεγάλους φιλοσόφους τους αιώνες που πέρασαν με έναν από τους σημαντικότερους τον David Hume. Έναν αιώνα μετά τους Στοχασμούς του Καρτέσιου, ο Χιουμ θα πραγματευτεί το ζήτημα της πλάνης των αισθήσεων στο πρώτο βιβλίο της Πραγματείας του για την Ανθρώπινη Φύση (A Treatise of Human Nature, 1739-1740). Το δεύτερο κεφάλαιο του τελευταίου μέρους είναι αφιερωμένο στον σκεπτικισμό ως προς τις αισθήσεις. Εκεί, ο φιλόσοφος θέτει τους προβληματισμούς του:

«Θα πρέπει να εξετάσουμε ξεχωριστά δύο ερωτήματα τα οποία συνήθως συγχέουμε: α) Γιατί αποδίδουμε ΣΥΝΕΧΗ ύπαρξη στα αντικείμενα, ακόμη και όταν δεν είναι παρόντα στις αισθήσεις; β) Γιατί υποθέτουμε ότι έχουν ύπαρξη ΔΙΑΚΡΙΤΗ από τον νου και από την αντίληψη;»

Το ότι τα πράγματα έχουν συνεχή και διακριτή ύπαρξη είναι μια δόξα για τον Χιουμ, μια δόξα που διατηρούμε λόγω των αισθήσεών μας, του λόγου και της φαντασίας μας. Ωστόσο, είναι αμφίβολο για το εάν οι αισθήσεις μας, που είναι και το ζητούμενο του παρόντος άρθρου, μπορούν να μας πληροφορήσουν με σιγουριά για τη συνεχή και διακριτή ύπαρξη των πραγμάτων. Διότι είναι σίγουρο καταρχάς ότι οι αισθήσεις δεν μπορούν να μας διασφαλίσουν για τη συνεχή ύπαρξη των πραγμάτων, καθώς αυτή η συνέχεια παύει όταν δεν υπάρχουν οι αισθήσεις και δεν υπάρχει τρόπος να διαπιστώσουμε ότι ισχύει κάτι διαφορετικό εάν δεν χρησιμοποιήσουμε και πάλι τις αισθήσεις μας. Άρα, η ύπαρξή τους δεν είναι διακριτή και ανεξάρτητη από την αντίληψή μας.

Μια απάντηση στο ερώτημα για το εάν μας απατούν οι αισθήσεις μας ώστε να μας φανερώνουν τις αντιλήψεις μας ως εξωτερικές και ανεξάρτητες από εμάς θα ήταν σύμφωνα με τον Χιουμ η παρακάτω απλοϊκή:

«[…] εφόσον το σώμα μας προφανώς μας ανήκει και εφόσον διάφορες εντυπώσεις φαίνονται εξωτερικές σε σχέση με το σώμα, εμείς υποθέτουμε ότι είναι εξωτερικές και σε σχέση με εμάς. Το χαρτί πάνω στο οποίο γράφω αυτή τη στιγμή βρίσκεται πέρα από το χέρι μου. Το τραπέζι βρίσκεται πέρα από το χαρτί. Οι τοίχοι του δωματίου πέρα από το τραπέζι.[…] Από όλα αυτά μπορεί κανείς να βιαστεί να οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι δεν χρειάζεται καμιά άλλη ικανότητα πέραν των αισθήσεων για να πειστούμε για την εξωτερική ύπαρξη ενός σώματος.»

Ο ίδιος όμως αντικρούει την απάντηση αυτή λέγοντας ότι η εξέταση του σώματός μας και η αντίληψη των ορίων του από τον έξω κόσμο προέρχεται από δεδομένα των αισθήσεών μας, οπότε δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις αισθήσεις για να αποδείξουμε την αξιοπιστία των αισθήσεων. Θα κάναμε έτσι λήψη του ζητουμένου (δηλαδή, θα προσπαθούσαμε να αποδείξουμε ότι ισχύει κάτι χρησιμοποιώντας ως δεδομένο του συλλογισμού μας αυτό που θέλουμε να αποδείξουμε). Η δεύτερη ένστασή του έχει να κάνει με τη φύση των ποιοτήτων όπως οι ήχοι, οι γεύσεις και οι οσμές που ενώ θεωρούνται από το νου ως συνεχείς και ανεξάρτητες, στην ουσία δημιουργούνται από το αντιληπτικό σύστημα. Πράγματι, εκεί έξω δεν βρίσκεται καμία οσμή λεμονιού αλλά μια χημική ουσία που ερεθίζοντας τον οσφρητικό μας βλεννογόνο κάτω από κατάλληλη επεξεργασία καταλήγει να μεταφραστεί από τον εγκέφαλο ως η συγκεκριμένη μυρωδιά, αν και είναι ένα μεγάλο μυστήριο το πώς γίνεται αυτή η μαγική σχεδόν μετατροπή. Και τρίτον, ακόμα κι αν θεωρούσαμε ότι οι αισθήσεις μπορούν να μας παρέχουν την απαιτούμενη αντικειμενικότητα εξέτασης, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την ύπαρξη πλανών όπως όταν βλέπουμε κάτι από απόσταση και νομίζουμε πως είναι πιο κοντά απ’ ότι πραγματικά είναι. Το γενικότερο συμπέρασμα εδώ είναι πως οι αισθήσεις μας δεν μπορούν να λειτουργήσουν ως ένα ‘αρχιμήδειο σημείο’ γιατί «δεν μπορούν να λειτουργήσουν πέραν του πεδίου εντός του οποίου πραγματικά λειτουργούν».

Την κατακραυγή των αισθήσεων και της σιγουριάς που μπορούν να μας παρέχουν τη συμπληρώνει ο Χιουμ αναφερόμενος σε μια σημαντική διάκριση. Όπως αναφέρει, μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη εντυπώσεων. Το πρώτο είδος αφορά ποιότητες όπως σχήμα, όγκο, κίνηση και στερεότητα των σωμάτων. Το δεύτερο είδος αφορά εντυπώσεις χρώματος, ζέστης κρύου, ήχων, κ.λπ. και στο τρίτο είδος εντυπώσεων ανήκει για παράδειγμα ο πόνος ή η ευχαρίστηση που έχουμε όταν ερχόμαστε σε επαφή με τα αντικείμενα. Παρατηρεί πως τόσο οι φιλόσοφοι όσο και οι αδαείς θεωρούν πως το πρώτο είδος έχει διακριτή και συνεχή ύπαρξη αντίθετα με το τρίτο που αφορά οντότητες διακοπτόμενες και εξαρτώμενες. Για το δεύτερο είδος υφίσταται πρόβλημα διότι οι αδαείς, σύμφωνα με τον Χιουμ, θεωρούν ότι όπως και με το πρώτο είδος έχει διακριτή και συνεχής ύπαρξη. Ωστόσο, οι ποιότητες αυτές δεν υπάρχουν στα αντικείμενα με τρόπο ανεξάρτητο της αντίληψής μας. Δεν μπορούμε συνεπώς να εφαρμόσουμε καμία έννοια αιτίας και αποτελέσματος μεταξύ αντιλήψεών μας και αντικειμένων, δηλαδή δεν μπορούμε να συνάγουμε τα δεύτερα από τα πρώτα και καθώς η σχέση αιτίας αποτελέσματος είναι η μόνη που μπορούμε να στηριχτούμε όταν πρόκειται για γεγονότα της πραγματικότητας δεν μπορούμε να πάρουμε καμιά απάντηση από τα δεδομένα των αισθήσεών μας.

Έτσι, τα ακανθώδη ερωτήματα επιμένουν και μας ταλαιπωρούν. Υπάρχει ο κόσμος; Είναι όπως τον αντιλαμβανόμαστε; Μας απατούν οι αισθήσεις μας; Μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το τι υπάρχει στον κόσμο γύρω μας; Μήπως όλα είναι ένα όνειρο; Τα ερωτήματα αυτά θα τα συναντήσουμε στη σύγχρονη φιλοσοφία μέσα από μεγάλες διαμάχες όπως αυτή μεταξύ του άμεσου και του έμμεσου ρεαλισμού ή μεταξύ του ρεαλισμού από τη μια πλευρά και του σκεπτικισμού, του ιδεαλισμού, της φαινομενοκρατίας και του σολιψισμού από την άλλη. Ο ρεαλισμός γενικώς παραδέχεται ότι η πραγματικότητα υπάρχει ανεξάρτητα από τις αισθήσεις. Ο άμεσος ρεαλισμός θεωρεί ότι η παρουσία της πραγματικότητας στην αντίληψή μας είναι αδιαμεσολάβητη ενώ ο έμμεσος θεωρεί ότι προσλαμβάνουμε τον κόσμο μέσω ειδικών οντοτήτων που καλούνται αισθητηριακά δεδομένα. Ο αντίπαλος πόλος του ρεαλισμού είναι οι υπόλοιπες θέσεις. Ο σκεπτικισμός είναι μια στάση αμφιβολίας για την γνώση του κόσμου μέσω των αισθήσεων, ο ιδεαλισμός πρεσβεύει ότι η πραγματικότητα είναι μη υλική και αποτελεί μια νοητική κατασκευή, η φαινομενοκρατία αποδέχεται μονάχα την ύπαρξη φαινομένων και τέλος ο σολιψισμός φλερτάρει με την ιδέα όλος ο κόσμος, τα πάντα, το άρθρο που αυτή τη στιγμή ολοκληρώνω και οι αναγνώστες του, να υπάρχουν αποκλειστικά και μόνο στο δικό μου μυαλό. Αντίστοιχα, για σένα αναγνώστη, ο σολιψισμός θα πρέσβευε ότι καθετί που αντιλαμβάνεσαι ως πραγματικότητα, ακόμα κι εγώ, είναι προϊόντα του δικού σου μυαλού.

Βιβλιογραφικές αναφορές:
- Descartes 1641, Meditations on First Philosophy
- Hume 1739-1740, Treatise of Human Nature

Η δομή του ανθρώπινου εγκέφαλου είναι πολύπλοκη και θυμίζει ένα διάγραμμα κυκλώματος με αμέτρητες συνδέσεις. Αλλά ποιον ρόλο παίζει αυτή η αρχιτεκτονική στη λειτουργία του εγκεφάλου; Για να απαντήσουν στην ερώτηση αυτή, ερευνητές από το Ινστιτούτο Max Planck για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη στο Βερολίνο, σε συνεργασία με συναδέλφους τους από το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Freiburg, για πρώτη φορά ανέλυσαν ταυτόχρονα 1.6 δισεκατομμύρια συνδέσεις μέσα στον εγκέφαλο. Βρήκαν την υψηλότερη συμφωνία μεταξύ δομής και ροής της πληροφορίας στο ‘Default Mode Network’ που είναι υπεύθυνο για την προς τα έσω εστιασμένη σκέψη, όπως στο ονειροπόλημα.

Στον καθένα από εσάς έχει συμβεί. Να κάθεσαι στο γραφείο σου, κοιτώντας έξω από το παράθυρο με τις σκέψεις σου να περιπλανούνται. Αντί να ασχολείσαι με τις υποχρεώσεις σου, ξεκινάς να σχεδιάζεις στη φαντασία σου τις επόμενες διακοπές σου ή βρίσκεις τον εαυτό σου να έχει χαθεί μέσα σε μια σκέψη ή μια ανάμνηση. Μόνο αργότερα συνειδητοποιείς τι έγινε. Το μυαλό σου απλά είχε αλλάξει κανάλι και είχε μπει στον αυτόματο πιλότο.

Για αρκετό διάστημα εδώ και καιρό, οι ειδικοί έχουν ενδιαφερθεί για τον ανταγωνισμό μεταξύ διαφορετικών δικτύων στον εγκέφαλο, που μπορεί το ένα να καταστείλει τη δραστηριότητα του άλλου. Εάν ένα από αυτά τα περίπου 20 δίκτυα είναι ενεργό, τα υπόλοιπα παραμένουν λιγότερο ή περισσότερο σιωπηλά. Έτσι, εάν σκέφτεστε για τις επερχόμενες διακοπές σας, είναι σχεδόν αδύνατο να παρακολουθήσετε το περιεχόμενο ενός κειμένου την ίδια στιγμή.

Για να βρουν πώς η ανατομική δομή του εγκεφάλου επηρεάζει τα λειτουργικά του δίκτυα, η ομάδα των ερευνητών ανέλυσε τις συνδέσεις μεταξύ 40.000 μικροσκοπικών περιοχών στον εγκέφαλο. Χρησιμοποιώντας την απεικονιστική μέθοδο του λειτουργικού μαγνητικού συντονισμού, εξέτασαν συνολικά 1.6 δισεκατομμύρια πιθανές ανατομικές συνδέσεις μεταξύ αυτών των διαφορετικών περιοχών σε 19 συμμετέχοντες με ηλικία 21 έως 31 ετών. Η ερευνητική ομάδα συνέκρινε αυτές τις συνδέσεις με τα νευρικά σήματα που στην πράξη γεννιούνταν από τους νευρώνες.

Τα αποτελέσματά τους έδειξαν υψηλότατου βαθμού συμφωνία μεταξύ της δομής και της λειτουργίας του εγκεφάλου σε περιοχές που διαμορφώνουν αυτό που είναι γνωστό ως ‘Default Mode Network’ (δίκτυο αυτόματης λειτουργίας) και που συνδέεται με την ονειροπόληση, τη φαντασία και την αυτοαναφορική σκέψη. «Σε σύγκριση με άλλα δίκτυα, το δίκτυο αυτόματης λειτουργίας χρησιμοποιεί τις πιο άμεσες ανατομικές συνδέσεις. Θεωρούμε ότι η νευρωνική δραστηριότητα αυτομάτως οδηγείται σ’ αυτό το δίκτυο όταν δεν υπάρχουν εξωτερικές επιδράσεις στον εγκέφαλο», λέει ο Andreas Horn, επικεφαλής συγγραφέας στο άρθρο της μελέτης και ερευνητής στο Κέντρο Προσαρμοστικού Ορθολογισμού στο Ινστιτούτο Max Planck για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη στο Βερολίνο.

Όπως μαρτυρεί και το όνομά του, το δίκτυο αυτόματης λειτουργίας φαίνεται να ενεργοποιείται όταν δεν υπάρχουν εξωτερικές επιδράσεις. Με άλλα λόγια, η ανατομική δομή του εγκεφάλου φαίνεται ότι έχει ενσωματωμένη μια ρύθμιση αυτόματου πιλότου. Δεν θα έπρεπε ωστόσο να γίνει σύγχυση με μια κατάσταση όπου ο εγκέφαλος είναι αργόσχολος. Αντίθετα, η ονειροπόληση, η φαντασία και η αυτοαναφορική σκέψη είναι πολύπλοκα εγκεφαλικά έργα.

«Τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι η δομική αρχιτεκτονική του εγκεφάλου εξασφαλίζει την αυτόματη είσοδό του σε μια χρήσιμη κατάσταση όταν δεν χρησιμοποιείται για άλλες δραστηριότητες», δηλώνει ο Andreas Horn. «Αλλά ο εγκέφαλος παραμένει στον αυτόματο πιλότο μόνο για όσο χρειαστεί μέχρις ότου ένα εξωτερικό ερέθισμα δημιουργήσει δραστηριότητα σε άλλο δίκτυο, κάτι που βάζει σε τέλος την ονειροπόληση. Μια μύγα που βουίζει, ένας δυνατός κρότος από κάπου μακριά, ή εστιασμένη συγκέντρωση σε ένα κείμενο, για παράδειγμα».

Οι ερευνητές ελπίζουν ότι τα ευρήματά τους θα συνεισφέρουν στην καλύτερη κατανόηση της εγκεφαλικής λειτουργίας σε υγιείς ανθρώπους, αλλά επίσης σε νευροεκφυλιστικές διαταραχές όπως η νόσος του Alzheimer και ψυχιατρικές παθήσεις όπως η σχιζοφρένεια. Σε ακόλουθες μελέτες, η ερευνητική ομάδα θα συγκρίνει τις εγκεφαλικές δομές από ασθενείς με νευρολογικές διαταραχές με αυτές από υγιείς ανθρώπους.