Οι λειτουργίες που ορίζονται από τις τρείς πρώτες παραγράφους εκπληρώνονται από το κεντρικό νευρικό σύστημα ζώων , που γενικά δεν τα χαρακτηρίζουμε ανώτερα : λόγου – χάρη τα αρθρόποδα .

Τα πιο θεαματικά παραδείγματα πολυσύνθετων εγγενών προγραμμάτων δράσης που γνωρίζουμε απαντούν στα έντομα .

Είναι ζήτημα αν οι λειτουργίες που ορίζει η παράγραφος 4 παίζουν σημαντικό ρόλο στα ζώα αυτά (αν εξαιρέσουμε , ίσως , τις μέλισσες) . Απεναντίας , συντελούν σημαντικότατα στη συμπεριφορά των ανώτερων ασπόνδυλων , παράδειγμα το χταπόδι , καθώς επίσης , εννοείται , και στη συμπεριφορά όλων των σπονδυλωτών .

Κατά την πρόταση της παραγράφου 3 η διαμόρφωση των αισθητικών εντυπώσεων , από το κεντρικό νευρικό σύστημα , παρέχει μια παράσταση του εξωτερικού κόσμου ατελή και μονόπλευρη .

Ένα είδος περίληψη , όπου το μόνο που προβάλλεται ολοκάθαρα είναι ό,τι ενδιαφέρει ιδιαίτερα το ζώο , σε συνάρτηση με την ειδοποιό συμπεριφορά του . (Είναι , μ’ένα λόγο , μια «κριτική» περίληψη , χρησιμοποιώντας τη λέξη με μιαν εκδοχή συμπληρωματική της καντιανής σημασίας) .

Το πείραμα αφειδώς αποδεικνύει ότι έτσι ακριβώς έχουν τα πράγματα .

Για παράδειγμα , ο διαμορφωτής που βρίσκεται πίσω από το μάτι ενός βατράχου του επιτρέπει να βλέπει μια μύγα (δηλαδή ένα μαύρο σημείο) που κινείται , όχι όμως και μια μύγα ακίνητη .

Έτσι ώστε ο βάτραχος δεν χάφτει παρά μονάχα τη μύγα που πετάει .

Πρέπει να επιμείνουμε στο γεγονός , που έχει αποδειχθεί από την ηλεκτροφυσιολογική ανάλυση , ότι δεν πρόκειται εδώ για απόρροια συμπεριφοράς που θα έκανε το βάτραχο να περιφρονεί ένα μαύρο ακίνητο σημείο , επειδή δεν αντιπροσωπεύει , με βεβαιότητα , τροφή . Το είδωλο του ακίνητου σημείου αποτυπώνεται , χωρίς αμφιβολία , στον αμφιβληστροειδή , αλλά δεν μεταβιβάζεται , επειδή το σύστημα δεν διεγείρεται παρά μονάχα από αντικείμενο που κινείται .

(Συνεχίζεται, σε λίγο)

Φιλικά

Κηφεύς

Ότι τα ζώα είναι ικανά να ταξινομούν αντικείμενα ή σχέσεις μεταξύ αντικειμένων κατά κατηγορίες αφηρημένες , ιδίως γεωμετρικές , ούτε γι’αυτό χωράει αμφιβολία :

Ένα χταπόδι ή ένας ποντικός μπορεί να μαθαίνει την έννοια του τριγώνου , του κύκλου ή του τετραγώνου , και να αναγνωρίζει αλάνθαστα αυτά τα σχήματα από τις γεωμετρικές τους ιδιότητες , ανεξάρτητα από τις διαστάσεις , τον προσανατολισμό ή το χρώμα με το οποίο θα μπορούσαμε να ντύσουμε το πραγματικό αντικείμενο που βάζουμε μπροστά τους .

Η σπουδή κυκλωμάτων που διαμορφώνουν τα εμφανιζόμενα στο οπτικό πεδίο του γατιού σχήματα , αποδεικνύει ότι η λαμπρή αυτή επίδοση στη γεωμετρία οφείλεται στη δομή ακριβώς των κυκλωμάτων που φιλτράρουν και ανασυνθέτουν την εικόνα του αμφιβληστροειδούς . Οι διαμορφωτές αυτοί επιβάλλουν , τελικά , τις δικές τους περικοπές στην εικόνα , από την οποία αποσπούν ορισμένα απλά στοιχεία . Ορισμένα νευρικά κύτταρα , αίφνης , αποκρίνονται μόνο στο σχήμα της ευθείας με κλίση από αριστερά προς τα δεξιά . Άλλα πάλι σε ευθεία που κλίνει κατ’αντίστροφη φορά . Οι «έννοιες» της στοιχειώδους γεωμετρίας δεν παριστάνονται , λοιπόν , τόσο μέσα στο αντικείμενο , όσο μέσω του αισθητικού διαμορφωτή , ο οποίος το συλλαμβάνει και το ανασυνθέτει από τα πιο απλά στοιχεία .

Οι σύγχρονες αυτές ανακαλύψεις δίνουν λοιπόν δίκιο , με μια καινούργια έννοια στον Ντεκάρτ και τον Κάντ , εναντίον του απόλυτου εμπειρισμού , που ωστόσο , δεν έπαψε εδώ και διακόσια πενήντα χρόνια , να κυριαρχεί στην επιστήμη , χαρακτηρίζοντας ύποπτη κάθε υπόθεση που δεχόταν την «εγγένεια» των πλαισίων της γνώσης .

Στις μέρες μας ακόμα , ορισμένοι εθιμολόγοι εμφανίζονται προσκολλημένοι στην ιδέα ότι τα στοιχεία της συμπεριφοράς , στο ζώο , είναι είτε έμφυτα είτε επίκτητα , και ότι ο καθένας απ’αυτούς τους δυο τρόπους αποκλείει απολύτως τον άλλο .

Η αντίληψη αυτή είναι τελείως εσφαλμένη , όπως αδιάσειστα απέδειξε ο Λόρεντς .

Άμα η συμπεριφορά εμπεριέχει στοιχεία αποκτημένα από την πείρα , τα στοιχεία αυτά έχουν αποκτηθεί σύμφωνα με ένα πρόγραμμα που , αυτό , είναι εγγενές ,δηλαδή γενετικά καθορισμένο. Η δομή του προγράμματος καλεί και κατευθύνει την εκμάθηση η οποία θα εγγραφεί σε μια καθορισμένη «φόρμα», οριζόμενη μέσα στις γενετικές καταβολές του είδους .

Μ’αυτόν τον τρόπο , οπωσδήποτε , πρέπει να ερμηνεύσουμε την πρωτοταγή διεργασία εκμάθησης της γλώσσας στο μικρό παιδί .

Δεν υπάρχει κανένας λόγος να υποθέσουμε πως δεν συμβαίνει το ίδιο με τις βασικές κατηγορίες της γνώσης του Ανθρώπου και ίσως , ακόμα , με πολλά άλλα στοιχεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς , λιγότερο βασικά μεν , αλλά μεγάλης σημασίας για το άτομο και την κοινωνία .

Τέτοια προβλήματα είναι κατ’αρχήν προσιτά στο πείραμα .

Οι εθιμολόγοι διεξάγουν τέτοια πειράματα καθημερινώς .

Ανελέητα πειράματα , που είναι αδιανόητο να εκτελέσουμε επάνω στον άνθρωπο και μάλιστα στο παιδί . Έτσι ώστε , από αυτοσεβασμό , ο άνθρωπος δεν μπορεί παρά να απαγορεύσει στον εαυτό του , την εξερεύνηση ορισμένων δομών συστατικών του δικού του όντος .

Φιλικά

Κηφεύς

Ακόμα δεν έχω προλάβει να τελειώσω ούτε το μισό βιβλίο για να γράψω εδώ μέσα κάποια από τα πολύ ενδιαφέροντα θέματα που αναλύει και με κάνεις να σταματήσω για να ψάξω αυτά που γράφεις…

Ανεξάρτητα την πλάκα που σου κάνω.. αυτά που γράφεις είναι πολύ ενδιαφέρων, συνέχισε…

Αλλά για να σου βάλω και εγώ φιτιλιές με το συγκεκριμένο βιβλίο, δες εδώ….

"ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ
Πώς η ύλη γίνεται φαντασία

Edelman M. Gerald (Βραβείο NOBEL 1972), Tononi Giulio"

ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ: Edelman M. Gerald

Το δεύτερο που ήθελα να σου πω , είναι ότι μόλις τώρα πήρα στα χέρια μου το βιβλίο των Edelman και Tononi που έστειλα το πρωί και μου το αγόρασαν . Επειδή , όμως , φοβάμαι μην σταματήσω το γράψιμο και αρχίσω το διάβασμα , σκέπτομαι να στείλλω πρώτα μερικά μηνύματα , ολοκληρώνοντας μερικές σκέψεις μου , και μετά ν’ασχοληθώ με το βιβλίο …

Φιλικά

Κηφεύς

Όσο για το βιβλίο του Edelman και Tononi πιστεύω ότι όταν αρχίζεις και το διαβάζεις θα έχουμε αρκετά να σχολιάσουμε…

Θεμελιώδης διάκριση , απαραίτητη στους γενετιστές που την είχαν εισαγάγει για τον ορισμό ακριβώς των κληρονομικών καταβολών , αλλά λίαν ύποπτη στα μάτια πολλών βιολόγων μη γενετιστών και οι οποίοι δεν έβλεπαν σ’αυτή τίποτ’άλλο από ένα τέχνασμα προοριζόμενο να διασώσει το αίτημα της αμετατροπίας του γονιδίου .

Ξαναβρίσκουμε εδώ , την αντίθεση μεταξύ εκείνων που δεν δέχονται να γνωρίζουν παρά μόνο το τωρινό , το συγκεκριμένο αντικείμενο , στην ακέραια παρουσία του , και εκείνων οι οποίοι γυρεύουν να διακρίνουν μέσα του τη συγκεκαλυμμένη αναπαράσταση κάποιας ιδεατής μορφής .

Υπάρχουν δύο μονάχα είδη επιστημόνων :

Εκείνοι που αγαπούν τις ιδέες και εκείνοι που αποστρέφονται τις ιδέες .

Αυτές οι δύο πνευματικές τάσεις εξακολουθούν να αντιπαρατάσσονται μέσα στην επιστήμη : και η μία και η άλλη , με την αντιπαραβολή τους , είναι αναγκαίες για την πρόοδό της . Δεν μπορούμε παρά να εκφράσουμε τη συμπάθειά μας στους περιφρονητές των ιδεών , για το ότι , αυτή η πρόοδος , στην οποία και οι ίδιοι συμβάλλουν , τους δίνει μονίμως άδικο .

Υπό μίαν έννοια ωστόσο , πολύ σημαντική , οι μεγάλοι εμπειριστές του 18ου αιώνα δεν είχαν άδικο .

Είναι απολύτως σωστό ότι τα πάντα , στα έμβια όντα , προέρχονται από την εμπειρία , ακόμα και η γενετική εγγένεια , είτε πρόκειται για στερεότυπη συμπεριφορά των μελισσών είτε για τα εγγενή πλαίσια της ανθρώπινης γνώσης .

Όχι όμως από τη σημερινή εμπειρία , που ανανεώνεται από κάθε άτομο , σε κάθε γενιά : από εκείνη που έχει επισωρευθεί κατά την πορεία της εξέλιξης απ’όλη την ανιούσα του είδους .

Μόνο αυτή η εμπειρία που έχει αντληθεί στην τύχη , μόνο αυτές οι αναρίθμητες δοκιμές που έχουν υποστεί τα βασάνισμα της επιλογής , μπορούσαν , όπως και για κάθε άλλο όργανο , να κάνουν το κεντρικό νευρικό σύστημα ένα σύστημα προσαρμοσμένο στην ιδιαίτερη λειτουργία του .

Είχα αναφέρει σε παλαιότερο μήνυμά μου ότι η ανάπτυξη και η έντονη χρήση της αναπλαστικής λειτουργίας είναι τα στοιχεία που φαίνεται πως χαρακτηρίζουν τις μοναδικές ιδιότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου .

Και τούτο , στο μυχιότερο επίπεδο των γνωστικών λειτουργιών , εκείνο πάνω στο οποίο βασίζεται η γλώσσα και το οποίο πάλι , χωρίς άλλο , μόνο μερικώς εκφράζεται από αυτήν .

Αυτή η λειτουργία , ωστόσο , δεν είναι αποκλειστικά ανθρώπινη .

Το σκυλάκι που εκδηλώνει τη χαρά του βλέποντας το αφεντικό του να ετοιμάζεται για βόλτα , φαντάζεται προφανώς , δηλαδή αναπλάθει προκαταβολικά, τις ανακαλύψεις που πρόκειται να κάνει , τις περιπέτειες που το περιμένουν , τα γλυκά αλαφιάσματα που θα δοκιμάσει , χωρίς κανένα κίνδυνο αφού θάχει πλάϊ του εκείνον που το προστατεύει . Αργότερα θα αναπλάσει όλα ετούτα και πάλι , ανάκατα , μέσα στο όνειρό του.

Φιλικά

Κηφεύς

Ου τα πάντα τοις πάσι ρητά.

Στο ζώο , όπως και στο μικρό παιδί , η υποκειμενική ανάπλαση δεν φαίνεται νάναι παρά μονάχα εν μέρει ξεχωρισμένη από τη νευροκινητική δραστηριότητα .

Στον άνθρωπο όμως , η υποκειμενική ανάπλαση γίνεται η κατεξοχήν ανώτερη λειτουργία , η δημιουργική λειτουργία .

Αυτή είναι που αντανακλάται από τη συμβολική της γλώσσας , η οποία την εκφράζει ρητά , μεταθέτοντας και συνοψίζοντας τις ενέργειές της . εξ ου και το γεγονός που υπογραμμίζει ο Τσόμσκι , ότι η γλώσσα , ακόμα και στις πιο ασήμαντες χρήσεις της σχεδόν πάντοτε καινοτομεί : Είναι γιατί μεταφράζει μιαν υποκειμενική εμπειρία , μιαν ιδιαίτερη ανάπλαση , πάντοτε καινούργια .

Και σ’αυτό επίσης είναι που διαφέρει ριζικά η ανθρώπινη ομιλία από την επικοινωνία των ζώων .

Η επικοινωνία αυτή περιορίζεται σε επικλήσεις και προειδοποιήσεις που αντιστοιχούν σε ορισμένο αριθμό στερεότυπων συγκεκριμένων καταστάσεων .

Ακόμα και το νοημονέστερο ζώο , ικανό , οπωσδήποτε , για αρκετά ακριβείς υποκειμενικές αναπλάσεις , δεν διαθέτει κανένα μέσο για να «απελευθερώνει τη συνείδησή του» , εκτός μονάχα δείχνοντας αδρά προς ποια κατεύθυνση παίζει η φαντασία του .

Ο Άνθρωπος , όμως , ξέρει και εκφράζει με την ομιλία του τις υποκειμενικές του εμπειρίες : η καινούργια εμπειρία , το δημιουργικό συναπάντημα δεν χάνεται πλέον μαζί μ’εκείνον όπου θα τύχει να αναπλαστεί για πρώτη φορά .

Όπως και νάχει το πράγμα , στην τρέχουσα χρήση , η αληθινή όψη της αναπλαστικής διεργασίας καλύπτεται από την ομιλία που την ακολουθεί σχεδόν αυτοστιγμεί και που μοιάζει να ταυτίζεται με την ίδια τη σκέψη .

Ξέρουμε , πάντως , ότι πολλές αντικειμενικές παρατηρήσεις αποδεικνύουν ότι , στον άνθρωπο , οι γνωστικές λειτουργίες , ακόμα και οι σύνθετες , δεν συνδέονται άμεσα με την ομιλία (ή με όποιο άλλο μέσο συμβολικής έκφρασης) .

Φιλικά

Κηφεύς

Άρα , λοιπόν , επειδή είχε τη δυνατότητα να αναπαριστάνει άρτια και να προβλέπει σωστά , δυνατότητα πιστοποιημένη από τη συγκεκριμένη πείρα , γι’αυτό το λόγο η αναπλαστική ικανότητα του κεντρικού νευρικού συστήματος στους προγόνους μας προωθήθηκε ίσαμε το σημείο όπου έφτασε [ στον Homo sapiens ].

Αυτός είναι ο λόγος που το εγγενές λογικό όργανο , το κληρονομημένο από τους προγόνους μας , δεν μας ξεγελάει και μας επιτρέπει να «καταλαβαίνουμε» τα γεγονότα του σύμπαντος , δηλαδή να τα περιγράφουμε σε συμβολική γλώσσα και να τα προβλέπουμε , αρκεί τα απαραίτητα στοιχεία πληροφορίας να έχουν προσαχθεί στο αναπλαστικό κέντρο .

Όργανο προκαταληπτικό , διαρκώς εμπλουτιζόμενο από τα πορίσματα των δικών του εμπειριών , το αναπλαστικό κέντρο αποτελεί το όργανο της ανακάλυψης και της δημιουργίας .

Η ανάλυση ακριβώς της λογικής της υποκειμενικής του λειτουργίας , είναι εκείνη που επέτρεψε να διατυπώσουμε τους νόμους της αντικειμενικής λογικής και να δημιουργήσουμε νέα όργανα συμβολικά , όπως τα μαθηματικά.

Φιλικά

Κηφεύς

Ο ειδικός της λογικής , θα μπορούσε να προειδοποιήσει το βιολόγο ότι οι προσπάθειές του «να καταλάβει στο ακέραιο τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκέφαλου» είναι καταδικασμένες σε αποτυχία , αφού κανένα λογικό σύστημα δε θα μπορούσε , επί του παρόντος , να περιγράψει , ολοκληρωτικά , την ίδια του τη δομή .

Η προειδοποίηση αυτή δεν έχει θέση , απέχουμε πολύ ακόμα από το απόλυτο αυτό σύνορο της γνώσης .

Εν πάση περιπτώσει η λογική αυτή ένσταση δεν εφαρμόζεται στην ανάλυση , από τον άνθρωπο , του κεντρικού νευρικού συστήματος ενός ζώου .

Σύστημα που μπορούμε να το υποθέσουμε λιγότερο σύνθετο και λιγότερο σύνθετο και λιγότερο ισχυρό από το δικό μας .

Ωστόσο και σ’αυτήν ακόμα την περίπτωση εξακολουθεί να υπάρχει μια μεγάλη δυσκολία :η συνειδησιακή εμπειρία ενός ζώου είναι για μας αδιερεύνητη και χωρίς αμφιβολία αδιερεύνητη θα παραμείνει , για πάντα .

Μπορεί άραγε να ισχυριστεί κανείς ότι θάταν δυνατή , κατ’αρχήν , η διεξοδική περιγραφή της λειτουργίας του εγκεφάλου , ας πούμε , ενός βατράχου , όταν το δεδομένο αυτό θα παρέμενε απρόσιτο ; Μας επιτρέπεται να αμφιβάλλουμε .

Έτσι λοιπόν , η εξερεύνηση του ανθρώπινου εγκέφαλου , παρά τους φραγμούς που αντιτάσσονται στον πειραματισμό , θα παραμείνει για πάντα αναντικατάστατη , λόγω της δυνατότητας που παρέχει να παραβάλλουμε τα αντικειμενικά και υποκειμενικά δεδομένα , τα σχετικά μ’ένα πείραμα .

Όπως και νάχει το πράγμα , η δομή και η λειτουργία του εγκεφάλου μπορεί και πρέπει να εξερευνηθούν συγχρόνως σε όλα τα προσιτά επίπεδα με την ελπίδα ότι οι έρευνες αυτές , εντελώς διαφορετικές , και κατά τη μέθοδο και κατά το άμεσο αντικείμενό τους , θα συγκλίνουν μια μέρα .

Προς το παρόν , δεν συγκλίνουν παρά μόνο στη δυσκολία των προβλημάτων που όλες ανακινούν .

Φιλικά

Κηφεύς

Στον άνθρωπο , το σύστημα αυτό περιέχει 1 τρισεκατομμύριο ως 10 τρισεκατομμύρια νευρώνες αλληλοσυνδεόμενους σε μια από 100 τρισεκατομμύρια ως 1 τετράκις εκατομμύριο συνάψεις , που μερικές απ’αυτές ενώνουν νευρικά κύτταρα απομακρυσμένα μεταξύ τους .

Θα ήταν αδύνατο να εννοήσει κανείς τη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος , αν δεν γνωρίζει προηγουμένως τη λειτουργία του πρωτοταγούς λογικού στοιχείου που αποτελεί η σύναψη .

Απ’όλες τις στάθμες ανάλυσης είναι η πιο προσιτή στο πείραμα και με διάφορες εκλεπτυσμένες τεχνικές μεθόδους έχουμε προσποριστεί έναν επιβλητικό όγκο στοιχείων .

Πάντως απέχουμε πολύ , ακόμα , από μιαν ερμηνεία της συνοπτικής μεταβίβασης στη γλώσσα των μοριακών αλληλεπιδράσεων .

Βασικό εντούτοις πρόβλημα , αφού εδώ , χωρίς αμφιβολία , έγκειται το απώτατο μυστικό της μνήμης.

Από πολύ καιρό τώρα υποστηρίζεται ότι η μνήμη καταγράφεται υπό μορφή αλλοίωσης , λίγο πολύ μη αντιστρεπτών μοριακών αλληλεπιδράσεων που είναι υπόλογες για τη μεταβίβαση της νευρικής διέγερσης , στο επίπεδο ενός συνόλου συνάψεων .

Η θεωρία αυτή διαθέτει υπέρ της κάθε ευλογοφάνεια , αλλά καμιά απευθείας εξέλιξη (πρόσφατα βρήκε απήχηση σε ορισμένους φυσιολόγους μια θεωρία κατά την οποία η μνήμη κωδικογράφεται στην αλληλουχία των ριζών ορισμένων μακρομορίων (ριβοζονουκλεϊνικών οξέων) .

Οι φυσιολόγοι αυτοί πίστευαν προφανώς ότι συναντούν έτσι και αξιοποιούν τις αντιλήψεις που αντλούμε από τη μελέτη του γενετικού κώδικα . Η θεωρία , όμως , αυτή είναι αστήρικτη , υπό το πρίσμα ακριβώς , των σημερινών μας γνώσεων για τον κώδικα και τους μηχανισμούς αποκωδικοποίησης) .

Φιλικά

Κηφεύς

Παρ’όλη τη βαθειά άγνοια σχετικά με τους πρωταρχικούς μηχανισμούς του κεντρικού νευρικού συστήματος , η νεότερη ηλεκτροφυσιολογία έχει πετύχει , επάνω στην ανάλυση και την ολοκλήρωση των νευρικών σημάτων , ιδίως σε ορισμένες αισθητικές («αισθητικές» : με την έννοια : "ο αναφερόμενος στις αισθήσεις") διαδρομές , βαρυσήμαντα αποτελέσματα .

Πρώτα – πρώτα , σχετικά με τις ιδιότητες του νευρώνα , ως ολοκληρωτού των σημάτων που μπορεί να δέχεται (μέσω των συνάψεων) από πολλά άλλα κύτταρα .

Η ανάλυση έχει αποδείξει ότι ο νευρώνας με τα επιτελέσματά του μπορεί αμεσότατα να παραλληλιστεί με τα ολοκληρωμένα εξαρτήματα ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή . Είναι ικανός όπως και εκείνα , να εκτελεί , αίφνης , όλες τις λογικές πράξεις της προτασιακής άλγεβρας .

Αλλά επιπλέον μπορεί να προσθέτει είτε να αφαιρεί διάφορα σήματα , παίρνοντας υπόψη του τη σύμπτωσή τους στο χρόνο , καθώς και να τροποποιεί τη συχνότητα των σημάτων που εκπέμπει σε συνάρτηση με το πλάτος εκείνων που δέχεται .

Στην πραγματικότητα , από τα μοναδικά εξαρτήματα που χρησιμοποιούν οι σύγχρονοι υπολογιστές , κανένα δεν φαίνεται να είναι ικανό για επιτελέσματα τόσο ποικίλα και τόσο άρτιας διαμόρφωσης .

Ωστόσο , η αναλογία μεταξύ των κυβερνητικών μηχανών και του κεντρικού νευρικού συστήματος εξακολουθεί να είναι εντυπωσιακή και ο παραλληλισμός τους γόνιμος .

Πρέπει όμως παρά ταύτα να δούμε ότι ο παραλληλισμός τους περιορίζεται σε κατώτερες στάθμες ολοκλήρωσης : στις πρώτες , ας πούμε , βαθμίδες ανάλυσης των αισθήσεων .

Οι ανώτερες λειτουργίες του εγκεφαλικού φλοιού , που έκφρασή τους αποτελεί η γλώσσα , φαίνεται πως , ακόμα , ξεφεύγουν ολοκληρωτικά απ’αυτή τη σύγκριση . Μπορούμε να διερωτηθούμε μήπως εδώ υπάρχει θέμα της «ποσοτικής» (βαθμού πλοκής) ή «ποιοτικής» διαφοράς .

Το ερώτημα , κατά τη γνώμη μου , δεν έχει νόημα .

Τίποτε δεν μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι οι στοιχειώδεις αλληλοεπιδράσεις είναι διαφορετικής υφής , στις διάφορες στάθμες ολοκλήρωσης .

Αν υπάρχει μια περίπτωση όπου εφαρμόζεται ο πρώτος νόμος της διαλεκτικής είναι ασφαλώς αυτή εδώ.

Φιλικά

Κηφεύς

quote:

---

Ας συνοψίσουμε, αγαπητοί φίλοι, τα μέχρι τώρα συμπεράσματα.

Ο ειδικός της λογικής , θα μπορούσε να προειδοποιήσει το βιολόγο ότι οι προσπάθειές του «να καταλάβει στο ακέραιο τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκέφαλου» είναι καταδικασμένες σε αποτυχία , αφού κανένα λογικό σύστημα δε θα μπορούσε , επί του παρόντος , να περιγράψει , ολοκληρωτικά , την ίδια του τη δομή .

Ου τα πάντα τοις πάσι ρητά.

---

soul

Ένα από τα μεγαλύτερα θέματα που έχει απασχολήσει εδώ και αιώνες την φιλοσοφία αλλά και την επιστήμη είναι το πώς μια μάζα νευρικών κυττάρων μπορεί να αποκτήσει αυτογνωσία (συνείδηση) .

Η ικανότητα του εγκέφαλου μας για στοχασμό (σκέψη), αυτεπίγνωση, και για κάθε άλλο έντονο προσωπικό «φαινόμενο» που με δυο λέξεις περιγράφουμε ως ενσυνείδητες εμπειρίες (βιώματα).

Χρησιμοποιώντας τον εγκέφαλο ο άνθρωπος προσπαθεί να μελετήσει και να καταλάβει τον φυσικό κόσμο, η αντίληψη και η ακριβής αντανάκλαση του εξωτερικού περιβάλλοντος, η αποθήκευση πληροφοριών, η φαντασία, η ενότητα και η αφαίρεση, αποτελούν μερικές από τις λειτουργιές του εγκέφαλου που είναι απαραίτητες για αυτό που λέμε συνείδηση .
Βέβαια το πρόβλημα που υπάρχει καθώς προσπαθούμε να περιγράψουμε αλλά και να ερευνήσουμε αυτό που λέμε συνείδηση είναι το πώς η συνείδηση έχει να κάνει καθαρά με τις ενσυνείδητες εμπειρίες, διεργασίες που συμβαίνουν στον κάθε εγκέφαλο (ανθρώπινο) χωριστά (υποκειμενικότητα) .

Οπότε όπως καταλαβαίνετε (πιστεύω) αυτός είναι ένας σοβαρός λόγος που η μελέτη και η έρευνα πάνω σε ένα τέτοιο θέμα είναι αρκετά δύσκολη και με πολλές απόψεις και από την επιστήμη, αλλά και την φιλοσοφία.

Για αυτό θα προσπαθήσω να τοποθετηθώ όσο μπορώ καλύτερα πάνω σε αυτό το θέμα, βάση αυτά που γνωρίζω (βιβλιογραφία) , τον χρόνο τον διαθέσιμο που έχω (πρόβλημα σημαντικό) και βέβαια περιμένοντας την βοήθεια από όσους ενδιαφέρει αυτό το θέμα, γράφοντας αυτά που γνωρίζουν .

Ο πρώτος ιδεαλιστής φιλόσοφος ήταν ο Πλάτωνας (427-347 π.Χ.), μέσα από τον μύθο του σπηλαίου υποστηρίζει ότι μόνο η συνείδησή έχει πραγματική υπόσταση και ότι ο υλικός κόσμος είναι μόνο προϊόν των αισθήσεων, θεωρεί τον υλικό κόσμο σαν ψευδή φαινόμενα, σαν σκιές, που μπορεί ο άνθρωπος λανθασμένα να θεωρήσει σαν πραγματικά αντικείμενα, ενώ ο πραγματικός κόσμος είναι ο υπεραισθητός κόσμος των ιδεών ο υλικός κόσμος είναι για αυτόν κόσμος σκιών, μια χλωμή αντανάκλαση των ιδεών.

Μέσα από την θεωρία του «ιδεαλισμού» δημιουργούνται δυο ρεύματα, ο υποκειμενικός ιδεαλισμός και ο αντικειμενικός ιδεαλισμός .

Ο υποκειμενικός ιδεαλισμός είναι ένας από τους βασικούς κλάδους του ιδεαλισμού. Παίρνει ως βάση το συναίσθημα, τη συνείδηση του ατόμου, του υποκειμένου για κάθε τι που υπάρχει, αρνείται ότι υπάρχουν πέρα από τα αισθήματα και τη συνείδηση του ανθρώπου πραγματικά αντικείμενα, που να επενεργούν πάνω στα όργανα των αισθήσεών του και να προκαλούν τα αντίστοιχα αισθήματα.

Ο κύριος εκφραστής του υποκειμενικού ιδεαλισμού είναι ο George Berkeley (Τζορτζ Μπέρκλεϊ ,1685- 1753) μιλούσε για μια νοητική ουσία, την οποία έθετε ως υπόβαθρο της πραγματικότητας.

Αυτή η νοητική ουσία είναι για τον Berkley είναι ο χώρος απ' όπου κατάγονται όλες μας οι παραστάσεις. Εφόσον, τώρα, σε κάθε αντικείμενο που εξετάζει η ανθρώπινη συνείδηση δεν είναι δυνατόν να διαχωρίσουμε το υλικό από το νοητικό κομμάτι και μόνο κατ' αυτόν τον τρόπο είναι δυνατόν να εξετάσουμε, να προσεγγίσουμε τον φυσικό Κόσμο και το Σύμπαν, είναι δυνατόν να θέσουμε ως αρχική προϋπόθεση του φυσικού Κόσμου «ένα κράμα», μία σύνθεση πρωταρχική νόησης και ύλης, η οποία και να αποτελεί και τον αρχικό πυρήνα, το αρχικό κύτταρο, την αρχική προϋπόθεση του φυσικού Κόσμου.

Ο κόσμος για τον Berkley προέρχεται από τις παραστάσεις του θεού και η τάξη των φυσικών νόμων ανταποκρίνεται στην τάξη των παραστάσεων του θεού, ενώ τα πράγματα που φαίνονται σε μας, οι ιδιότητές τους και αυτά τα ίδια είναι μια δέσμη από αισθήματα, άυλες παραστάσεις των ανθρώπων που δεν έχουν υπόσταση έξω από τη συνείδηση. Σύμφωνα με τον Μπέρκλεϊ, αυτές τις παράγει ο θεός ως υπερφυσική, πνευματική δύναμη και τις βάζει στη συνείδηση των ανθρώπων όταν παρατηρούν τον κόσμο και τα μεμονωμένα αντικείμενα.

O αντικειμενικός ιδεαλισμός υποστηρίζει πως υπάρχει μια ιδέα μυστική, ανεξάρτητη από τον άνθρωπο και τη συνείδηση του, που στην εξέλιξή της δημιουργεί τον υλικό κόσμο, δέχεται τον ρεαλισμό της κοινής λογικής (ότι δηλαδή τα υλικά αντικείμενα υπάρχουνε ανεξάρτητα από την ανθρώπινη αντίληψη)), σε αντίθεση με τον υποκειμενικό ιδεαλισμό ο οποίος αρνείται ότι τα υλικά αντικείμενα υπάρχουν ανεξάρτητα από την ανθρώπινη αντίληψη

Για τον Καρτέσιο η συνείδηση ήταν συνώνυμη της σκέψης, το «cogito ergo sum» ('Σκέφτομαι, άρα υπάρχω') που χρησιμοποίησε ο Καρτέσιος ως θεμέλιο της φιλοσοφίας του στο έργο “Στοχασμοί περί της Πρώτης Φιλοσοφίας” (Meditationes de prima philosophia) το 1641 αποτελούσε άμεση αναγνώριση του κεντρικού ρολού της συνείδησης .

Κατά τον Καρτέσιο, σώμα και ψυχή (νους) βρίσκονται σε αλληλεπίδραση μεταξύ τους, η ψυχή όμως μπορεί να υπάρξει και ανεξάρτητα από το σώμα, περιγράφοντας την ψυχή σαν ένα άυλο, σκεπτόμενο πράγμα, που αποτελεί την ουσία του ανθρώπου και εμπεριέχει όλες τις σκέψεις .
Ο άνθρωπος είναι ένα «ον» με δυο φύσεις, την «μηχανιστική» φύση (σώμα) και την φύση της «ελευθερίας» (ψυχή/Νους) .

Υποστήριζε ότι υπάρχει απόλυτη διάκριση ανάμεσα στην νοητική και την υλική ουσία, δυο ξεχωριστές «οντότητες» με διαφορετικά γνωρίσματα η κάθε μια, η υλη κατά την γνώμη του έχει έκταση, καταλαμβάνει χώρο και επομένως μπορεί να ερμηνευτεί με φυσικούς ορους, ενώ ο Νους, νοεί, έχει συνείδηση, άρα τα όσα αντιλαμβανόμαστε γύρω μας, τα όσα γνωρίζουμε, οφείλονται πλήρως στην ψυχή (νου).

Βέβαια μέσα από αυτόν τον δυϊσμό (ψυχή-σώμαα) που πέρναγε η άποψη του Καρτέσιου δημιουργήθηκε το εξής ερώτημα, το πως είναι δυνατόν νοητικά στοιχεία να επιδρούν επάνω στα σωματικά και το αντίθετο;

Η λύση που έδωσε ο Καρτέσιος είναι πως η ψυχή (νους) εδρεύει μέσα στον εγκέφαλο, σε μια συγκεκριμένη περιοχή, την υπόφυση, η οποία δημιουργεί την αλληλεπίδραση μεταξύ των σκέψεων και του σώματος.

"Σχεδιάγραμμα του Καρτέσιου όπου φαίνονται οι ιδέες του σχετικά με το πώς ο εγκέφαλος σχηματίζει νοητικές εικόνες ενός αντικειμένου.
Η αλληλεπίδραση νοητικής ουσίας και σωματικής ουσίας υποτίθεται ότι γινεται στην επίφυση" .

Υπάρχουν και σήμερα θεωρίες που υποστηρίζουν ότι ο αδένας αυτός παίζει σημαντικό ρόλο στη συνείδηση μας, κάτι που ωστόσο, δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά .

quote:

---

elo: Ας ξεκινήσουμε μια καινούργια ενότητα πάνω στα μυστήρια του εγκέφαλου…

Ένα από τα μεγαλύτερα θέματα που έχει απασχολήσει εδώ και αιώνες την φιλοσοφία αλλά και την επιστήμη είναι το πώς μια μάζα νευρικών κυττάρων μπορεί να αποκτήσει αυτογνωσία (συνείδηση) .

Η ικανότητα του εγκέφαλου μας για στοχασμό (σκέψη), αυτεπίγνωση, και για κάθε άλλο έντονο προσωπικό «φαινόμενο» που με δυο λέξεις περιγράφουμε ως ενσυνείδητες εμπειρίες (βιώματα).

Χρησιμοποιώντας τον εγκέφαλο ο άνθρωπος προσπαθεί να μελετήσει και να καταλάβει τον φυσικό κόσμο, η αντίληψη και η ακριβής αντανάκλαση του εξωτερικού περιβάλλοντος, η αποθήκευση πληροφοριών, η φαντασία, η ενότητα και η αφαίρεση, αποτελούν μερικές από τις λειτουργιές του εγκέφαλου που είναι απαραίτητες για αυτό που λέμε συνείδηση .
Βέβαια το πρόβλημα που υπάρχει καθώς προσπαθούμε να περιγράψουμε αλλά και να ερευνήσουμε αυτό που λέμε συνείδηση είναι το πώς η συνείδηση έχει να κάνει καθαρά με τις ενσυνείδητες εμπειρίες, διεργασίες που συμβαίνουν στον κάθε εγκέφαλο (ανθρώπινο) χωριστά (υποκειμενικότητα) .

Οπότε όπως καταλαβαίνετε (πιστεύω) αυτός είναι ένας σοβαρός λόγος που η μελέτη και η έρευνα πάνω σε ένα τέτοιο θέμα είναι αρκετά δύσκολη και με πολλές απόψεις και από την επιστήμη, αλλά και την φιλοσοφία.

Για αυτό θα προσπαθήσω να τοποθετηθώ όσο μπορώ καλύτερα πάνω σε αυτό το θέμα, βάση αυτά που γνωρίζω (βιβλιογραφία) , τον χρόνο τον διαθέσιμο που έχω (πρόβλημα σημαντικό) και βέβαια περιμένοντας την βοήθεια από όσους ενδιαφέρει αυτό το θέμα, γράφοντας αυτά που γνωρίζουν .

---

Τζων Λοκ (John Locke 1632 - 1704) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους του δέκατου έβδομου αιώνα. Το κυριότερο φιλοσοφικό του έργο, «το Δοκίμιο για την Ανθρώπινη Νόηση» (1690).

Η θεωρία του Λοκ ξεκινά με την απόρριψη ότι στην ψυχή (νους) περιέχονται έμφυτες ιδέες, αλλά ότι η ψυχή του ανθρώπου από την στιγμή που γεννιέται είναι ένας άγραφος χάρτης (TABULA RASA) πάνω στον οποίον κατά τη διάρκεια της ζωής του, όλες οι ιδέες του νου, όλα τα υλικά της γνώσης, προέρχονται από τις εμπειρίες, η ψυχή /νους γεμίζει με ιδέες που δεν ταυτίζονται όμως με τη γνώση, αλλά αποτελούν τα υλικά με τα οποία διαμορφώνεται η γνώση.

Για τον Λοκ οι εμπειρίες και οι αισθήσεις κατέχουν σημαντική θέση, αφού από αυτές παράγονται οι ιδέες, αφού οι ιδέες προέρχονται από τις αισθήσεις μας και την προσωπική μας εμπειρία, έτσι και όλα τα πράγματα υπάρχουν σε σχέση με αυτές τις αισθήσεις και δεν υπάρχει πραγματικότητα ανεξάρτητη από αυτές.
Με την υιοθέτηση της άποψης ότι δηλαδή οι ιδέες διαμορφώνονται μόνο μέσα από την εμπειρία και δεν είναι έμφυτες, ο φιλόσοφος ακολουθεί τις βασικές αρχές του εμπειρισμού.

- «Εμπειρισμός» στη φιλοσοφία ονομάζεται το δόγμα κατά το οποίο κάθε γνώση αποδίδεται στην εμπειρία και κατά το οποίο επίσης δεν υπάρχει αυτόματη ή προϋπάρχουσα (a priori) σκέψη. Το ερώτημα του Εμπειρισμού είναι με ποιο τρόπο ο νους αποκτά αναπαραστάσεις; Η απάντηση που δίνουν είναι μέσω των 5 αισθήσεων. Διακρίνουν την εξωτερική αίσθηση μέσω της οποίας λαμβάνουμε τα εξωτερικά ερεθίσματα και την εσωτερική αίσθηση, μέσω της οποίας τα επεξεργαζόμαστε και δημιουργούμε τις έννοιες και στη συνέχεια τις γνώσεις . πηγή: wikipedia

Ο εμπειρισμός του Λοκ στηρίζεται στο ότι η φιλοσοφία πρέπει να κινείται μόνο μέσα σε συγκεκριμένα προβλήματα του ανθρώπου και να βρίσκει λύσεις με βάση τις δυνατότητες που υπάρχουν. Πιστεύει ότι αντικείμενο της γνώσης είναι οι «ιδέες». Σκέφτομαι και έχω ιδέες είναι το ίδιο πράγμα. Δεν δέχεται ότι υπάρχουν ιδέες που είναι ασυνείδητες, αλλά ότι οι ιδέες προέρχονται από την εμπειρία και δεν δημιουργούνται αυτόματα στην ανθρώπινη νόηση. Διακρίνει δύο κατηγορίες ιδεών: τις «απλές», που είναι οι πληροφορίες που παίρνουμε για τα πράγματα μέσω των αισθήσεων και του λογισμού μας, και οι οποίες δεν μπορούν να αναλυθούν περαιτέρω, και τις «σύνθετες», ως αποτέλεσμα του συνδυασμού ενός συνόλου επιμέρους ιδιοτήτων, δηλαδή που προέρχονται από το συνδυασμό περισσότερων απλών ιδεών.

Η εγκυρότητα των ιδεών απλών και σύνθετων εξαρτάται από το βαθμό σύνδεσης με τις ποιότητες των πραγμάτων, που βρίσκονται έξω από εμάς και αποτελούν τα χαρακτηριστικά του υλικού κόσμου. Επομένως είναι τα συστατικά γνωρίσματα του υλικού κόσμου, τα οποία στο μυαλό μας καθρεφτίζονται μόνο με τις ιδέες. Βέβαια το πρόβλημα το οποίο γεννάται εδώ είναι το εξής: Αν όλη η γνώση που έχουμε για τον εξωτερικό κόσμο προκύπτει από τις σχέσεις των ιδεών που σχηματίζουμε γι' αυτόν, πως μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι ο κόσμος που γνωρίζουμε είναι ο πραγματικός;

quote:

---

Κηφεύς καλώς ήρθες στα παλιά λημέρια…
Σ΄ευχαριστώ για την βοήθεια με αυτά που γράφεις.

Αν όλη η γνώση που έχουμε για τον εξωτερικό κόσμο προκύπτει από τις σχέσεις των ιδεών που σχηματίζουμε γι' αυτόν, πως μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι ο κόσμος που γνωρίζουμε είναι ο πραγματικός;

---

soul

quote:

---

elo : - "Εμπειρισμός" στη φιλοσοφία ονομάζεται το δόγμα κατά το οποίο κάθε γνώση αποδίδεται στην εμπειρία και κατά το οποίο επίσης δεν υπάρχει αυτόματη ή προϋπάρχουσα (a priori) σκέψη. Το ερώτημα του Εμπειρισμού είναι με ποιο τρόπο ο νους αποκτά αναπαραστάσεις; Η απάντηση που δίνουν είναι μέσω των 5 αισθήσεων. Διακρίνουν την εξωτερική αίσθηση μέσω της οποίας λαμβάνουμε τα εξωτερικά ερεθίσματα και την εσωτερική αίσθηση, μέσω της οποίας τα επεξεργαζόμαστε και δημιουργούμε τις έννοιες και στη συνέχεια τις γνώσεις . πηγή: wikipedia

---

quote:

---

Κηφεύς: Καιρός , όμως , είναι να συνενώσουμε όλα αυτά τα νήματα , για να υφάνομε από τις «ημιαλήθειες» αυτές την αρμονία .

Εκείνος ο οποίος έχει παρακολουθήσει την πορεία και τις περιπέτειες της σύγχρονης φυσικής , δεν μπορεί να είναι βέβαιος ότι η δυναμική ύλη της επιστήμης των ημερών μας δεν είναι εξίσου ζώσα και μυστηριώδης όσο και αυτό τούτο το πνεύμα . Αλλά το ζήτημα δεν είναι εάν και κατά πόσον το ένα εξ αυτών προήλθε από το άλλο .

Το πρόβλημα είναι σε απλούστερη διατύπωση :

Είναι δυνατόν οι κατώτερες μορφές της πραγματικότητας ύλη – πνεύμα να εξελίχθηκαν στις ανώτερες μορφές ;

Διότι το πνεύμα δεν είναι ύλη και η ύλη δεν είναι πνεύμα .

Υπάρχει μόνον ύλη – πνεύμα .

---

Είναι σαν να λέμε (όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ) πως κάθε τι που παρατηρούμε γύρω μας (αντικειμενική πραγματικότητα) , έχουν ύπαρξη (υπόσταση) εξαιτίας του παρατηρητή …

quote:

---

elo : Όλες οι πληροφορίες για τους εμπειριστές για τον εξωτερικό κόσμο, οφείλονται στις εξωτερικές μας αισθήσεις, όπου λαμβάνουμε έτσι κάθε εξωτερικό ερέθισμα και την εσωτερική μας αίσθηση όπου μέσω τις επεξεργασίας, δημιουργούμε τις ιδέες και την γνώση.
Είναι σαν να λέμε (όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ) πως κάθε τι που παρατηρούμε γύρω μας (αντικειμενική πραγματικότητα) , έχουν ύπαρξη (υπόσταση) εξαιτίας του παρατηρητή ...

---

Ο προβληματισμός μου όμως εμένα καθώς τα διαβάζω (εκτός αν δεν κατάλαβα κάτι καλά) είναι ότι μέσα από αυτά πηγάζει ένας δυισμός, «ζωή (ψυχή, κλπ…)- (υλη) σώμα».

Και ο προβληματισμός μου γεννιέται γιατί προσπαθώ να τοποθετήσω (ερμηνεύσω) κάπου τον ακριβής όρο της λέξεως ζωή …

Αλλά μια και μιλάμε αποκλειστικά μόνο για την συνείδηση, θα αναφερθώ μόνο πάνω σε αυτό το θέμα όσο μπορώ πιο περιληπτικά ,αν και είναι δύσκολο μέσα από αυτό το τεράστιο έργο .

Για τον Καντ η συνείδηση προσαρμόζεται στα πράγματα αλλά και τα πράγματα προσαρμόζονται στην ανθρώπινη συνείδηση, δηλαδή μας λέει ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε πως είναι ο κόσμος αυτός καθ'εαυτός αλλά μπορούμε να ξέρουμε πως είναι ο κόσμος «για μένα», επισημαίνοντας μάλιστα ότι η συνείδηση δομεί τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα.

Η γνώση για τον Καντ είναι πριν απ΄όλα εμπειρική, καθώς δεν είναι πάρα ένα απόθεμα άτακτων αντιλήψεων, κάποιες από αυτές ανάγονται στο εσωτερικό του υποκειμένου, και άλλες που ονομάζονται αισθήσεις, είναι ανεξάρτητες και προέρχονται από τον εξωτερικό κόσμο, γι΄αυτό και καταλήγει ότι στην ανθρώπινη γνώση υπάρχει ένα όριο, η ύπαρξη δυο «κόσμων» ένας κόσμος με «πράγματα» τα οποία μπορούμε να τα γνωρίσουμε και έναν για τα οποία δεν μπορούμε να έχουμε γνώση και ο τρόπος που υπάρχουν είναι ανεξάρτητος από τη συνείδησή μας.

Κάθε τέτοιου είδους αντικείμενο το χαρακτηρίζει ΠΡΑΓΜΑ ΚΑΘΕΑΥΤΟ.

Αναφέρει ότι υπάρχουν δυο παρακλάδια της ανθρώπινης γνώσης, η αισθητικότητα (αισθητηριακή αντίληψη) και η νόηση, οι οποίες ίσως έχουν κοινή, άγνωστη ωστόσο ρίζα σε εμάς .
Ονομάζει το μέρος εκείνο της πραγματείας του στο οποίο ασχολείται με τις αναγκαίες συνθήκες για την ανθρώπινη αισθητικότητα ως «Υπερβατολογική αισθητική», θεωρώντας ότι η αισθητικότητα καθ’ εαυτήν είναι μια παθητική δύναμη λήψης παραστάσεων .
Ωστόσο στην εμπειρία κάνει την διάκριση μεταξύ ύλης και μορφής, η υλη είναι ότι απορρέει απευθείας από την αίσθηση, ενώ η μορφή είναι ότι επιτρέπει στην πολλαπλότητα των φαινομένων να μπει σε τάξη .

Μας λέει πως ενώ ο άνθρωπος δεν γνωρίζει τη φύση του αντικειμένου, εντούτοις γνωρίζει τη βιωματικά εγνωσμένη εμπειρία του αντικειμένου, την οποία «δομεί» βάσει δεδομένων αρχών. Με άλλα λόγια προσφέρει μια θεωρία για το πώς μπορούμε να γνωρίσουμε κάτι που βρίσκεται έξω από μας μέσω μιας αλληλεπίδρασης. Παρόλο που δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τίποτα για αυτό, μέσω της αλληλεπίδρασης οδηγούμαστε σε γνωστικά και βιωματικά αντικείμενα δομημένα σύμφωνα με τη φύση του ανθρώπινου νου.

Φιλικά

ESOTERICA.gr Forums !

© 2010-11 ESOTERICA.gr