Βασικά η απάντηση του Trainman με καλύπτει, θα προσεγγίσω όμως το θέμα από μια άλλη οπτική. Έχω γνωρίσει χριστιανούς (και μάλιστα νέους) παραγματικούς ...Ταλιμπάν, οπισθοδρομικά άτομα που ακροβατούν μεταξύ λογικής και παράνοιας. Σε καμία περίπτωση όμως δεν θεωρώ ότι αυτά τα άτομα θα ήταν διαφορετικά αν είχαν διαφορετική ιδεολογία ή θρησκεία. Ίσως μάλιστα, αν ακολουθούσαν έναν άλλο δρόμο με λιγότερους ηθικούς φραγμούς, τα αιμοβόρα ενστικτά τους να αναδυόταν πιο εύκολα δείχνοντας ένα πολύ χειρότερο πρόσωπο.

Διάφοροι θεωρούν ότι όπως στο Αφγανιστάν κυβερνούσαν για καμιά 10ετία οι Ταλιμπάν, έτσι και στη Δύση είχαν θρονιαστεί για καμιά 15αριά αιώνες κάποιοι αντίστοιχοι Ταλιμπάν. Ίσως και νάχουν δίκιο.

Από τη δική μου οπτική πάντως δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Τα συγκεκριμένα άτομα που ζούσαν τότε, θα κάναν τα ίδια και χειρότερα για να προωθήσουν οποιαδήποτε θρησκεία ή ιδεολογία.
Money makes the world go round που λένε κι οι Αμερικάνοι. Οι φιλοδοξίες, οι αντιζηλίες και ...το κυνήγι του χρυσού είναι τα στοιχεία που κρύβονται πίσω από κάθε εγκληματική πράξη. Η θρησκεία απλά είναι το περιτύλιγμα που προσαρμόζεται γύρω από την εκάστοτε εξουσία και για να επιβιώσει, αν θέλετε, πολλές φορές.

Αλλά κι η θρησκεία να μην υπήρχε ο κόσμος δεν θα ήταν καλύτερος. Τρανό παράδειγμα η γειτονική Αλβανία (το πρώτο επίσημα άθεο κράτος του κόσμου επί Χότζα), ή οι μαχητές Ερυθροί Χμέρ στην Καμπότζη.

quote:

---

Trainman: Πώς στοιχειοθετείται η «μισαλλοδοξία» ενός έθνους, ή ενός κράτους; Τα στοιχεία που οριοθετούν το φαινόμενο πρέπει να αλλάζουν σε σχέση με την εποχή που εξετάζουμε, ή αποτελούν αξίες που πρέπει να παραμένουν πάνω-κάτω αναλλοίωτες μέσα στο χρόνο;

---

_________________________

Tότενες το μαύρο φίδι
το διπλό του το γλωσσίδι
πίσω από την αστοιβιά
βγάζει και κουνάει με βιά:

Αγαπητέ μου macedon, πιστεύω πως σχεδόν όλες οι πληροφορίες αλλά κι οι απόψεις (έστω και διαφορετικά διατυπωμένες) οι οποίες αναφέρονται στο θέμα που άνοιξες, έχουν συζητηθεί αρκετές φορές μέσα σε αρκετά θέματα της Κατηγορίας του Μύθου & της Θρησκείας και πολλές φορές το αποτέλεσμα δεν ήταν το καλύτερο...

Επιπλέον, έχει υπάρξει ήδη σχετική ανακοίνωση για την προσπάθεια αναδιοργάνωσης των Συζητήσεων μας, συμπεριλαμβανομένης και της προσπάθειας αναδιοργάνωσης της συγκεκριμένης Κατηγορίας.

Το θέμα είναι το εξής:

Ανακοίνωση: ΑΠΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ .-= ΜΥΘΟΣ & ΘΡΗΣΚΕΙΑ =-.

Το θέμα λοιπόν θα παραμείνει ανοιχτό για 2 ακόμη ημέρες προκειμένου να ολοκληρώσουν τις τοποθετήσεις τους οι συμμετέχοντες οι οποίοι επιθυμούν να καταθέσουν την συνέχεια των σκέψεων τους.

In anticipation of my resurrection...

Όταν άνοιξα το topic αυτό, ύστερα από πολύ σκέψη και μελέτη, είχα κατά νου την παρουσίαση και συζήτηση της ιστορικής πορείας του χριστιανισμού, όσον αφορά στις μεθόδους επικράτησής του πάνω στους αλλόθρησκους λαούς και ειδικά τη συμφωνία μεταξύ θεωρίας και πράξης του δόγματος.

Σε όλη τη θεματολογία του forum αυτού δεν υπάρχει παρόμοιο θέμα. Ανοίχτηκε κάποτε ένα με τίτλο "Χριστιανισμός: Μας επιβλήθηκε ή τον πιστέψαμε;" αλλά αφορούσε την επικράτηση του χριστιανισμού πάνω στους Έλληνες μόνο.

Από άποψη λοιπόν διπλού θέματος δεν υπήρχε πρόβλημα.

Πριν όμως γράψω το εισαγωγικό μου μήνυμα διάβασα και το άρθρο περί απενεργοποίησης θεμάτων, για να δω αν συγκρούεται με κάποια από τις αρχές. Εκεί μέσα λέει λοιπόν (η αρίθμηση δικιά μου).

Οι απενεργοποιήσεις αυτές πιο συγκεκριμένα αφορούν:

1. Θέματα αρκετά παλιά, τα οποία έχουν ελάχιστες απαντήσεις και είτε έχουν θιχτεί σε άλλα θέματα με μεγαλύτερη έκταση, είτε δεν είναι πλέον επίκαιρα.

2. Θέματα διπλά. Έχουν εντοπιστεί τα "διπλότυπά" τους και υπάρχει αναφορά σε αυτά, κυρίως σε απενεργοποιήσεις που αφορούν πρόσφατα θέματα ή θέματα μεγάλης έκτασης.

3. Πολλά από τα θέματα του παλαιότερου (απενεργοποιημένου πλέον) μέλους ZOIROS, το κεντρικό αντικείμενο των οποίων ήταν, η με διαφόρους τρόπους αρνητική κριτική που αφορά τον Χριστιανισμό γενικά και την εκκλησία ειδικότερα.

4. Θέματα τα οποία αναλύουν διάφορες πλευρές του χριστιανικού δόγματος και που θα μπορούσαν να περιοριστούν σε λιγότερα, ώστε να μην υπάρχει σκέδαση των απόψεων σε διάφορα υποθέματα.

5. Θέματα που αφορούν με παρόμοιο (με τον παραπάνω) τρόπο, την αρχαιοελληνική θρησκεία, την καταγωγή των Ελλήνων, θεωρίες υπεροχής των Ελλήνων σε σχέση με άλλους λαούς και συσχετισμοί της Ελληνικής θρησκείας με τον Χριστιανισμό. Έχουν παραμείνει ενεργά αρκετά τέτοια θέματα, που κατά τη γνώμη μας επαρκούν και με το παραπάνω για τις ανάγκες των συζητήσεων.

6. Θέματα που κρίνονται ως προκλητικά σε σχέση με το οποιοδήποτε "πιστεύω" ανθρώπων.

Πιστεύω ότι το συγκεκριμένο θέμα δεν εμπίπτει σε καμία από τις παραπάνω κατηγορίες, εκτός αν θεωρείς ότι είναι προκλητικό ως προς τα "πιστεύω" των ανθρώπων δεδομένου ότι οι περισσότεροι πιστεύουν πως οι λαοί "πίστεψαν" ενώ η ιστορική έρευνα αποδεικνύει πως οι λαοί "έπρεπε να πιστέψουν για να επιβιώσουν".

Κι έρχομαι στην επίσημη αιτίαση που προβάλλεις (οι υπογραμμίσεις δικές μου)

"πιστεύω πως σχεδόν όλες οι πληροφορίες αλλά κι οι απόψεις (έστω και διαφορετικά διατυπωμένες) οι οποίες αναφέρονται στο θέμα που άνοιξες, έχουν συζητηθεί αρκετές φορές μέσα σε αρκετά θέματα της Κατηγορίας του Μύθου & της Θρησκείας και πολλές φορές το αποτέλεσμα δεν ήταν το καλύτερο..."

Πιστεύω πως οι πληροφορίες που παρατίθενται δεν έχουν διατυπωθεί σε άλλες συζητήσεις. Εκτός απ'αυτό, να μου επιτρέψεις να σου θέσω μια ερώτηση: Πόσα από τα ανώνυμα σεντόνια του απολογητή και των άλλων παρεμφερών ομάδων έχουν αντιγραφεί και επικολληθεί στα διάφορα θέματα από τους γνωστούς παπαγάλους και διασκεδαστές, τα οποία (σεντόνια) εκτός του ότι στερούνται του γνωστικού στοιχείου, αποτελούν και ύβρη προς τον σκεπτόμενο άνθρωπο και προσβολή προς τους συμμετέχοντες συζητητές; Σε πόσα από τα υπάρχοντα θέματα επαναλαμβάνονται τα "στοιχεία" αυτά; Σε πόσα απ'αυτά τα θέματα έκανες την τοποθέτηση "τα στοιχεία αυτά έχουν συζητηθεί στο παρελθόν";

Κι ερχόμαστε στο τελευταίο σκέλος της παρατήρησής σου, ότι το θέμα αποτελεί εν δυνάμει χώρο γηπεδικής αντιπαλότητας. Θα έχεις παρατηρήσει ίσως πως οι γνωστοί εμπρηστές απουσιάζουν από το συγκεκριμένο topic, ίσως γιατί αγνοούν το θέμα, ίσως γιατί το επίπεδο της συζήτησης διατηρείται σε καλό επίπεδο, ίσως ακόμη γιατί η ιστορική έρευνα αποτελεί γι'αυτούς terra incognita.

Προσωπικά, με όλο το σεβασμό προς το πρόσωπό σου, θεωρώ το κλείδωμα του συγκεκριμένου θέματος απαράδεκτη ενέργεια, αφενός γιατί θα στερήσει τη δυνατότητα απ'όλους μας να γνωρίσουμε και να συζητήσουμε πλευρές της ιστορίας που αγνοούμε και αφετέρου γιατί θα επιβεβαιώσει την (διάχυτη) εντύπωση ότι το esoterica επιθυμεί θέματα του τύπου "Ηρωικός παπάς κάνει λειτουργία στην Αγία Σοφία" (όπου συζητιούνται τα χαρακτηριστικά του βιντεοπαιχνιδιού "Total War") ή θέματα τα οποία ουδόλως θίγουν την επίσημα επιβεβλημένη θρησκεία και δίνουν την ευκαιρία στους διάφορους μαϊντανούς να ανθίζουν.

Επιπλέον (και το λέω με λύπη μου) θεωρώ υποκριτική την τοποθέτησή σου να μείνει ανοιχτό το topic για δύο μέρες ακόμη, ώστε "να τοποθετηθούν οι συμμετέχοντες". Το topic είτε συγκρούεται με τους κανόνες, την αισθητική ή τις απόψεις του forum και πρέπει να κλείσει αμέσως, είτε δε συγκρούεται με τίποτε απ'αυτά και παραμένει ανοιχτό. Την περίπτωση το topic να συγκρούεται με τις προσωπικές σου απόψεις (όπως έχουν διατυπωθεί αλλαχού) περί ατομικής (και όχι συλλογικής) ευθύνης των ιστορικών γεγονότων που περιγράφονται εδώ, προτιμώ να τη θεωρήσω ως μη ούσα.

Μετά τιμής
Κωνσταντίνος Θεοδωρίδης

Ψηλέ

Ο Velial είναι προς το παρόν υπό την υψηλή μου βαρυμεταλλική ιπποτική προστασία! Κατά τα άλλα, ό,τι έχω γράψει το εννοώ...

Αγαπητέ Θνήσκοντα Ίνκουβε

Θα ζητήσω κι εγώ, μερικές μέρες...παράταση! Όχι διότι δεν μπορώ να γράψω τα όσα θέλω εντός δύο ημερών, αλλά διότι, όλο και θα βρεθεί κανείς μισοπάλαβος να μου προσάψει ότι "κάνω κηρύγματα"!

Δες το κι αλλιώς: Μέχρι στιγμής, χτύπα ξύλο, εδώ και μιάμισυ σελίδα καλά τα πάμε Είμαστε λίγοι, στο Λίβανο σφάζονται κι εμείς εδώ λειτουργούμε υπό καθεστώς ανακωχής, κάνει και ζέστη. Τι έχεις να χάσεις Αυγουστιάτικα;

Από ότι φαίνεται μάλιστα διάφορα μέλη, έχουν ιδέες και θέλουν να δώσουν στοιχεία που μπορούν να βοηθήσουν τη δημιουργική μας σκέψη.

ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

Αγαπητέ Macedon
Όσοι φίλοι

Συνεχίζοντας από εκεί που είχα μείνει εχθές και σε μία προσπάθεια να φαιδρύνω την ατμόσφαιρα από την άκομψη παρέμβαση του Dying Incibus, παραμένοντας ωστόσο στο θέμα, θα υπενθυμίσω στην ομήγυρη μία αφίσα που είχαν κυκλοφορήσει πριν από περίπου δύο δεκαετίες, κάποιοι χριστιανικοί παραεκκλησιαστικοί κύκλοι.

Η αφίσα ήταν εναντίον των Μαρτύρων του Ιεχωβά και έδειχνε, με φόντο ένα χάρτη των ΗΠΑ και της Ελλάδας, έναν τύπο ντυμένο καουμπόυ με μία βαλίτσα στο χέρι (προφανώς γεμάτη από «Σκοπιές» και «Ξύπνα»!) να εισβάλλει από τις ΗΠΑ προκειμένου να πατήσει το πόδι του στη χώρα μας. Απέναντί του όμως, στεκόταν ένας…τσολιάς, κρατώντας ένα γιαταγάνι και φωνάζοντας: «Πίσω! Εδώ ορθόδοξος χριστιανική Ελλάς!».

Πέραν της πλάκας και τη φαιδρότητα της έμπνευσης του... «χαράκτη», η αφίσα εκφράζει κατά τη γνώμη μου μία πανάρχαια αντίληψη: Εκείνη της ΚΑΘΕΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΗΣΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ, ΕΘΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΟΡΙΩΝ. Το γεγονός ότι μια τέτοια αντίληψη μπορεί και επιβιώνει και σήμερα, δείχνει ότι, η ευθύγραμμη εξελικτική αντίληψη της ιστορίας, δεν είναι ο μόνος τρόπος ανάγνωσής της. Ότι δηλαδή, την ίδια ιστορική περίοδο, μπορεί να έχουμε πολλαπλά, παράλληλα επίπεδα εξέλιξης σκέψης.

Η αλήθεια όμως είναι, ότι υπάρχει και γραμμική εξέλιξη – εκείνη που είναι πάντα ΜΕΤΡΗΣΙΜΗ δίνοντας τη δυνατότητα στην επιστήμη να εργαστεί, καθώς χωρίς μέτρηση δεν υπάρχει επιστήμη. Πού βρίσκεται λοιπόν η εξέλιξη; Στην τεχνολογία.

Οι αρχαίοι λαοί, δεν οφείλουν να απολογηθούν πουθενά και σε κανέναν, για ήθη που δεν χρειάστηκε να δοκιμάσουν. Δεν δοκιμάζεται η συγκρότηση και η υφή μιας κοινωνίας όταν στο λιμάνι του Πειραιά καταφθάνει ένα καράβι το μήνα – δοκιμάζεται όμως, όταν καταφθάνουν εκατό καράβια την ημέρα. Και πάντα βεβαίως, δοκιμάζεται όταν μέσα στο καράβι, βρίσκονται άνθρωποι με ανώτερο εξοπλισμό.

Ο εξοπλισμός, μπορεί να είναι πολεμικός, ή ειρηνικός, αλλά – όπως το λέει και η λέξη – παραμένει πάντα εξοπλισμός. Ο γηγενής, ο ντόπιος, δεν νοιώθει μόνον την ανάσα του ορατού χάλυβα στην άκρη του δόρατος, αλλά και την ανάσα του μη ορατού όπλου πίσω από την ειρηνική τεχνολογία του καραβιού, όταν βλέπει ότι η τεχνολογία αυτή ξεπερνά τη δική του. Η απειλή, είναι πρωτίστως ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ.

Την απειλή λοιπόν που νοιώθει μια κοινότητα από την παρουσία κάποιου άλλου, (στο πλαίσιο πάντα της αντιστοίχησης γεωγραφικών-εθνικών-θρησκευτικών ορίων) την νοιώθουνε μοιραία ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΟΙ. Δεν την νοιώθουνε τόσο βεβαίως, όταν οι Θεοί της Αθήνας αντιμετωπίζουν τους Θεούς της Σπάρτης, ούτε όταν ο σημερινός Θεός της Ελλάδας αντιμετωπίζει το σημερινό Θεό της Βουλγαρίας. Την νοιώθουν όμως (και την…παρανοιώθουν), όταν ο Θεός προ των πυλών είναι ΞΕΝΟΣ.

Εδώ ερχόμαστε λοιπόν σε ένα εξαιρετικά σημαντικό σημείο: Ας μην ξεχνάμε ότι η θρησκεία, τουλάχιστον στο κατώτερο επίπεδό της, προσπαθεί να καλύψει τις πρωτόλειες ανάγκες του ίδιου του ανθρώπου, αξιώνοντας το ίδιο από το Θεό-προστάτη του. Ο Θεός λοιπόν, σε περίπτωση πολέμου, ΟΦΕΙΛΕΙ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΙ τον πιστό του, ΑΛΛΙΩΣ ΕΙΝΑΙ ΘΕΟΣ ΑΧΡΗΣΤΟΣ.

Η δοκιμασία του πολέμου έτσι, ιδιαίτερα απέναντι σε ένα ξένο έθνος, είναι μία δριμύτατη δοκιμασία για τους Θεούς, τα ιερατεία τους και τους πιστούς τους. Μπορούμε υπό αυτή την οπτική, να δούμε ότι το Μαντείο των Δελφών δεν «μήδισε» (όπως κατηγορήθηκε) ένεκα χρημάτων κατά τους περσικούς πολέμους, αλλά ένεκα στρατηγικής. Μπορούμε να δούμε πώς τόσες και τόσες θεότητες εξαφανίστηκαν στην πορεία του χρόνου, πώς άλλες διαλύθηκαν μέσα σε άλλες μεταγενέστερες θεότητες (σε ένα πλαίσιο όσμωσης) και πώς άλλες επεβίωσαν αυτούσιες, ή σχεδόν αυτούσιες: Οι μάχες των Θεών, των ιερατείων και των πιστών τους, ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΑΥΤΕΣ ΚΑΘΕΤΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΜΕΝΕΣ.

Αυτή η κάθετη αντιστοίχηση, (κάθετη=στατική), απειλείται λοιπόν από μία ενάντια, χρονικής φύσης παράμετρο, που είναι η αντικειμενική ΕΞΕΛΙΞΗ.

Η εξέλιξη στην τεχνολογία, τόσο στα όπλα, όσο και στην ναυσιπλοΐα, την μηχανική, την ενέργεια, θα δίνει τα εφόδια εκείνα ώστε κάποιο έθνος, είτε συμπαγές, είτε υπό μία πιο χαλαρή εσωτερική δομή, (όπως εκείνο των αρχαίων ελληνικών φύλων), να αποτολμήσει να υπερβεί τα όριά του και να προχωρήσει σε ξένες κατακτήσεις. Η εξέλιξη είναι αυτή που θα οδηγήσει στη δημιουργία των αυτοκρατοριών και πάνω απ’ όλα εκείνη που θα δώσει στις αυτοκρατορίες τη δυνατότητα της διατήρησης της εσωτερικής τους δομής.

ΟΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΕΣ

Οι αυτοκρατορίες, είναι εν πολλοίς, ιδιόμορφοι σχηματισμοί, καθώς αναγκάζονται να κινούνται πάντα σε αντίρροπες δυνάμεις. Μια αυτοκρατορία οφείλει να έχει πολύ ισχυρή κεντρική διοίκηση, ώστε να αντιπαρατίθεται στις κεντρόφυγες δυνάμεις που ποτέ δεν παύουν να ασκούνται. Από την άλλη ωστόσο, η αυτοκρατορία οφείλει να έχει και πολύ ισχυρές αποκεντρωτικές δομές, ώστε η ισχυρή κεντρική διοίκηση, αφ’ ενός μεν να μην κατακλύζεται από έναν ωκεανό υποθέσεων προς διεκπεραίωση, αφ’ ετέρου δε, να αποφεύγεται η δημιουργία μιας ισχυρής κεντρικής γραφειοκρατίας, που μοιραία απομονώνεται από την Περιφέρεια και οδηγείται σε λανθασμένες αποφάσεις.

Όποιος αντιμετωπίζει το φαινόμενο της σύμπτυξης πολυεθνικών αυτοκρατοριών, οφείλει να εξετάζει ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΥΟ ΑΝΤΙΡΡΟΠΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΥΣ – κάτι που στην πράξη, πολύ συχνά ξεχνάμε.

Η αυτοκρατορία, όντας ένα ενιαίο κράτος, επιβάλει νέες, δικές της εσωτερικές δομές, που μοιραία ανατρέπουν τις τοπικές τάξεις πραγμάτων των προηγούμενων κρατών. Εκεί που η νομοθεσία π.χ. της Αρχαίας Αθήνας μπορούσε να απαγορεύει την εισαγωγή «καινών δαιμονίων», η νομοθεσία της αυτοκρατορίας, όχι μόνον την επιτρέπει, αλλά και ενδεχομένως την επιβάλλει, διότι η ισχύς του κάθε κράτους είναι η εσωτερική του συνοχή, η οποία, στις πολυεθνικές αυτοκρατορίες, δεν συμβιβάζεται με εθνικά θρησκευτικά και ιδεολογικά στεγανά. Η αυτοκρατορία λοιπόν, μοιραία προσπαθεί να επιτύχει τη ΜΕΓΙΣΤΗ ΔΥΝΑΤΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ.

Από την άλλη όμως, η πολυεθνική αυτοκρατορία, είναι αναγκασμένη να προσπαθεί να επιτύχει τη μέγιστη δυνατή αυτή εσωτερική συνοχή, ΜΕ ΤΟ ΕΛΑΧΙΣΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΚΟΣΤΟΣ, ώστε να αποφεύγει τη δημιουργία συνεχών εσωτερικών τριβών και επαναστάσεων που θα την εξασθένιζαν.

Τι μπορεί να σημαίνουν οι δύο αυτοί άξονες αναφορικά με τα θρησκευτικά πιστεύω των λαών; Στο πλαίσιο της εσωτερικής συνοχής, οι ακμές τους μοιραία λειαίνονται. Κάποιες λατρείες συνεργάζονται μεταξύ τους μέχρι συγχώνευσης. Κάποιες άλλες εξαφανίζονται. Κάποιες τρίτες, κυριαρχούν. Ποιες είναι αυτές; Είναι οι λατρείες της ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ.

Με βάση τα παραπάνω, μπορεί κανείς λοιπόν, να ρίξει μια ματιά και σε συγκεκριμένες πολιτικές. Στα σχολεία μας, μάθαμε για την αρχοντιά και το σεβασμό που επέδειξε ο Μέγας Αλέξανδρος απέναντι στα κατακτημένα έθνη, ενώ η θεοποίησή του από τους λαούς της Ασίας, θεωρείται ότι έτυχε απλώς της ανοχής του μακεδόνα στρατηλάτη, στο πλαίσιο της σύμπλευσής του με τις νοοτροπίες τους. Θεωρώ ότι η εικόνα αυτή, είναι μάλλον ειδυλλιακή.

Ο Αλέξανδρος ο Μακεδών, είχε χίλια δύο αναμφισβήτητα χαρίσματα, αλλά στο συγκεκριμένο ζήτημα πιστεύω ότι απλώς, διαχειρίστηκε, (όντως με τον πλέον κατάλληλο τρόπο) ζητήματα που εκ των πραγμάτων προκύπτουν για κάθε αυτοκρατορία. Αν ήθελε, μπορούσε να αποποιηθεί τη λατρεία του και να διακηρύξει την ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΑΤΗ θέση, ότι κανένας άνθρωπος δεν πρέπει να τιμάται σαν Θεός όσο ζει. Αν ήθελε, θα είχε αποτρέψει τη δημιουργία δεκάδων πόλεων στο όνομά του. Δεν το θέλησε, γιατί δεν είχε κανένα λόγο να το κάνει. Είχε αντιθέτως χιλιάδες λόγους για να το επιτρέψει, έστω και συγκρουόμενος με τους καλύτερους από τους φίλους του.

Πολυθεϊστική βεβαίως υπήρξε η πραγματικότητα που έπρεπε να διαχειριστεί ο Αλέξανδρος, πολυθεϊστική υπήρξε και η ελληνική θρησκεία. Δεν θα επέβαλε τη μία πολυθεΐα έναντι των άλλων – μπορούσαν όλες οι λατρείες να συνυπάρχουν, αρκεί να μην δημιουργούσαν πρόβλημα στην αυτοκρατορία του. Η δική του κατ’ αρχάς λατρεία, αλλά βεβαίως και ο ελληνικός πολιτισμός υπό την προστασία όμως του ξίφους του, θα εξασφάλιζαν τη δημιουργία μιας κυρίαρχης πολιτισμικής κατάστασης σε όλα τα υπό κατάκτηση μέρη, με αναφορά στο κέντρο.

Αυτοκρατορία, τουλάχιστον μετά το Μ. Αλέξανδρο, σημαίνει πρώτιστα τη δημιουργία ελίτ σε κάθε χώρα, με αναφορά στην κεντρική πολιτική, οικονομική και πολιτισμική κατάσταση. Το ίδιο συνέβαινε και τότε, το ίδιο συμβαίνει και σήμερα.

Με αυτά που γράφω, ελπίζω να είναι κατανοητό, πως δεν επιθυμώ να υποτιμήσω τον Μ. Αλέξανδρο, ή να προσβάλλω τον οιονδήποτε. Επιθυμώ απλά να αναδείξω, το πώς διάφορες αυτοκρατορίες κινούνται διαφορετικά η μία από την άλλη, περισσότερο ή λιγότερο επιτυχημένα, στην ίδια ωστόσο φόρμουλα, της "μέγιστης εσωτερικής συνοχής με ελάχιστο δυνατό κόστος".

Αν όμως αυτά συμβαίνουν σε επίπεδο κορυφής, τι συμβαίνει στη βάση των κοινωνιών; Πώς αντιδρούν οι Θεοί στην ήττα τους; Αυτά και άλλα πολλά, σκοπεύω να επιχειρήσω να περιγράψω αύριο, του Dying Incubus (ζωή να’ χει!) επιτρέποντος.

Περιμένω να ολοκληρώσεις τη σκέψη σου ώστε να τοποθετηθώ πάνω στα λεγόμενά σου συνολικά.

Φίλε Macedon

Θα ολοκληρώσω τη σκέψη μου, εφ' όσον προλάβω και δεν επέμβει ο Dying Incubus, ο οποίος παραμένει εξωφρενικά σιωπηλός στο αίτημα όλων μας να αφήσει τη συζήτηση να εξελιχθεί. Βλέπεις, έτοιμα, προκάτ κείμενα, δεν έχω για να ανεβάσω.

quote:

---

Trainman
Βλέπεις, έτοιμα, προκάτ κείμενα, δεν έχω για να ανεβάσω.

---

Το γνωρίζω γι'αυτό και τα διαβάζω προσεκτικά.

macedon

ΣΚΛΑΒΟΙ ΘΕΟΙ – Ή ΟΙ ΘΕΟΙ ΤΩΝ ΣΚΛΑΒΩΝ

Φίλοι

Αν η υποδούλωση ενός λαού, αποτελεί τη μέγιστη ίσως, ιστορική του δοκιμασία, το ίδιο μπορεί να αναμένει κανείς και για τους εθνικούς του, «πατρώους» Θεούς. Γιατί, αν ο κατακτητής δεν έχει την ίδια ακριβώς θρησκεία με τον κατακτημένο, (κάτι που, στην περίπτωση των εθνικών θρησκειών θα σήμαινε ότι οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές είναι ΣΥΓΓΕΝΙΚΑ ΦΥΛΑ) τότε ο Θεός του ηττημένου, μοιραία θα δεχθεί και την εντονότατη αμφισβήτηση του απογοητευμένου λαού του.

Μπορούμε όλοι να συμφωνήσουμε, ότι στην κατώτατη βαθμίδα της κάθε οργανωμένης θρησκείας, βρίσκεται η επιθυμία των πιστών για την εξασφάλιση της αρωγής του Θεού στις βασικές τους ανάγκες. Αν ένας Θεός αρνείται στην πράξη την αρωγή του, αποδεικνύεται στα μάτια του πιστού, είτε απόμακρος, είτε ανίσχυρος - και άρα, ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟΣ.

Την ώρα όμως, που ο ηττημένος πιστός, αρνείται τον εθνικό Θεό του, την ίδια ώρα αποστρέφεται ένα τμήμα της δικής του εθνικής κληρονομιάς, αποδυναμώνοντάς την ακόμα περισσότερο. Αυτό δε, το στοιχείο, είναι στοιχείο δύναμης για τις αυτοκρατορίες, καθώς οι εξασθενημένες ντόπιες εθνικές ταυτότητες καθίστανται έτι περαιτέρω ΑΚΙΝΔΥΝΕΣ.

Όσο πιο προσωπικός και ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΣ είναι ο Θεός, όσο δηλαδή αντιστοιχεί στις ανάγκες της κατώτερης βαθμίδας της θρησκευτικής συνείδησης, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος της, εκ των πραγμάτων, αμφισβήτησής του. Κανείς δεν θα περίμενε αρωγή στον πόλεμο, από το Ταό των Κινέζων, ή το Βράχμαν των Ινδών – θα αναζητούσε ωστόσο με περισσό ενδιαφέρον την απόκριση του «μεγαλοδύναμου» Γιαχβέ, ή των (και) πολεμικών Θεών της αρχαίας Ελλάδας, του Άρη, της Αθηνάς, του Απόλλωνα ή του Δία.

Δεν υπάρχουν ίσως, πιο χαρακτηριστικά κείμενα για να περιγράψουν την κατάσταση που ακολουθεί την απογοήτευση, από εκείνα του προφήτη Ιερεμία στην Παλαιά Διαθήκη, όπου καταγράφεται ανάγλυφα, τόσο η ψυχολογία του κύματος της αμφισβήτησης, όσο και οι προσπάθειες του προφήτη για την αναχαίτισή του.

Μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και τη βαβυλωνιακή αιχμαλωσία, μια μερίδα Ιουδαίων αποφασίζουν να βρουν την υγειά τους στην Αίγυπτο, εγκαταλείποντας την πατρώα θρησκεία. Ο Γιαχβέ σπεύδει να απειλήσει δια του προφήτη του (Ιερεμίας κεφ.36), τους αποστάτες:

«Ιδού εγώ θέλω στήσει το πρόσωπόν μου εναντίον υμών εις κακόν και δια να εξολοθρεύσω πάντα τον Ιούδαν. Και θέλω λάβει τους υπολοίπους του Ιούδα οίτινες έστησαν το πρόσωπον αυτών εις το να υπάγωσιν εις την γην της Αιγύπτου. Θέλουσι πέσει εν μαχαίρα, θέλουσι καταναλωθή εν πείνη, από μικρού έως μεγάλου, εν μαχαίρα και εν πείνη θέλουσιν αποθάνει. Και θέλουσιν είσθαι εις βδέλυγμα, εις θάμβος και εις κατάραν και εις όνειδος…»

Ποια είναι η απάντηση των αποστατών;

«Περί του λόγου τον οποίον ελάλησας προς ημάς εν ονόματι Κυρίου, δεν θέλομεν σου ακούσει. Αλλά θέλομεν εξάπαντος κάμνει παν πράγμα εξερχόμενον εκ του στόματος ημών, δια να θυμιάζωμεν εις την βασίλισσαν του ουρανού και να κάμνωμεν σπονδάς εις αυτήν, καθώς εκάμνομεν ημείς και οι πατέρες ημών, οι βασιλείς ημών και οι άρχοντες ημών, εν ταις πόλεσι του Ιούδα και εν ταις πλατείαις της Ιερουσαλήμ και εχορταίνομεν άρτον και διεκείμεθα καλώς και κακόν δεν εβλέπομεν. Αλλ’ αφότου επαύσαμε θυμιάζοντες εις την βασίλισσαν του ουρανού, και κάμνοντες σποδνάς εις αυτήν, εστερήθημεν πάντων και κατηναλώθημεν εν μαχαίρα και εν πείνη».

Η λογική, είναι ακλόνητη: Τι προκοπή είδαμε Ιερεμία με σένα και το Θεό σου; Από τότε που θυσιάσαμε στην Ίσιδα «χορταίνουμε το ψωμί και περνάμε καλά και κακό δεν βλέπουμε, ενώ με τον Γιαχβέ στερηθήκαμε τα πάντα και μας αφάνισε το μαχαίρι και η πείνα». Τι θα είχε όμως συμβεί, εάν το παράδειγμα των αποστατών, είχε ακολουθήσει το σύνολο των Ιουδαίων; Λίγα χρόνια αργότερα, ο λαός αυτός θα είχε απορροφηθεί από το μεγάλο έθνος των Αιγυπτίων.

Είναι αλήθεια, ότι προφήτης αντίστοιχος του Ιερεμία, απουσιάζει στην αρχαία Ελλάδα (με εξαίρεση ενδεχομένως, την τρώα Κασσάνδρα). Είναι αλήθεια, ότι η θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων δεν ήταν χαρακτηριστικό τους γνώρισμα, στο βαθμό που ήταν η λατρεία του Γιαχβέ για τους Ιουδαίους. Μπορεί επίσης να σκεφτεί κανείς, ότι λογικά, η ομοιότητα της θρησκείας των Ρωμαίων με την αρχαία ελληνική, απάλυνε τις εντυπώσεις από την ήττα των ελλήνων Θεών. Ας σκεφτούμε όμως:

- Τι νόημα μπορούσαν να έχουν η λατρεία και οι θυσίες στον Άρη, από εκείνους που είδαν τους στρατούς τους να συντρίβονται;
- Τι νόημα μπορούσε να έχει η λατρεία της Αθηνάς όταν η Πόλις έχει κυριευθεί, όταν η Εκκλησία του Δήμου δεν λειτουργεί, όταν ο Άρειος Πάγος που η Θεά ίδρυσε, αποφασίζει επί τη βάσει δικαίου αλλότριου;
- Τι νόημα μπορούσε να έχει η λατρεία του Δία, του Πατέρα των Θεών, όταν οι πατέρες των ανθρώπων έσκυβαν το κεφάλι στα σκλαβοπάζαρα της Ρώμης;

Ο μύστης ποιητής μας, ο Άγγελος Σικελιανός, στην συγκλονιστική τραγωδία του «Σίβυλλα», σχηματοποιεί (20 αιώνες αργότερα, είναι αλήθεια) τη σύγκρουση αυτή του κατακτητή με τις πατρώες λατρείες, στο πρόσωπο του Νέρωνα που αξιώνει για τον Τρίποδα του Μαντείου των Δελφών «να βγει στο φως, τη νέα να διακηρύξει Τάξη του κόσμου». Όταν η Σίβυλλα το αρνείται, ο Νέρωνας απαντά με τους δικούς του «χρησμούς»:

«Του Απόλλωνά Σας τώρα είναι τα βέλη
Μες στη δική μου τη φαρέτρα».

Ποιες φανταζόμαστε ότι μπορούσαν να είναι οι αντιδράσεις των ανθρώπων στο «λυκόφως των Θεών»; Καταγράφω μερικές:

1) Στροφή προς στην αθεΐα και τον σκεπτικισμό.

2) Σεξουαλική αποχαλίνωση (για τους πρώην εγκρατείς), τάση προς την ανομία. «Αφού δεν υπάρχει Θεός, τα πάντα επιτρέπονται».

3) Στροφή προς άλλες, πιο αφηρημένες, μυστικιστικές λατρείες - όπως για παράδειγμα, ο γνωστικισμός, ο ορφισμός, η λατρεία του Άττη και του Μίθρα, η διονυσιακή λατρεία

4) Διέξοδος προς τα υψηλότερα δώματα της υφιστάμενης θρησκευτικής συνείδησης: Μια τέτοια επιλογή, υπήρξε ο νεοπλατωνισμός, ο οποίος, χωρίς να απαρνιέται το σχήμα της πατρώας θρησκείας, ουσιαστικά το αποδυνάμωνε προς όφελος ενός μονοθεϊστικού φιλοσοφικού συγκρητισμού.

5) Σταδιακή υιοθέτηση της θρησκείας του νικητή, η οποία καλείται πλέον να αντέξει το βάρος της εισδοχής αυτής. Εναλλακτικά, προσηλυτισμός σε «εισαγωγικά» σχήματα της ξένης θρησκείας. Δεν είναι τυχαίο, ότι τα τάγματα των Γενιτσάρων στην τουρκοκρατία, ελέγχονταν από το δερβισικό τάγμα των Μπεκτασί, το οποίο τιμά και ευλαβείται την Παναγία, τον Αη-Γιώργη και άλλους χριστιανούς αγίους.

6) Ενστικτώδης πεισματική οχύρωση πίσω από την τυπολατρεία της ηττημένης, ή κλονιζόμενης θρησκείας. Ένα τέτοιο φαινόμενο, υπήρξε ο φαρισαϊσμός στο Ισραήλ της εποχής του Ιησού. Εντονότατα τέτοια δείγματα ενέχει σήμερα κατά τη γνώμη μου, ο λόγος του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου.

7) Δικαιολόγηση των δεινών, υπό το πρίσμα της «θείας τιμωρίας» για την αδιαφορία του λαού σχετικά με τα θρησκευτικά του καθήκοντα. «Ήτανε θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει».

8) Επαναστατική δραστηριότητα για την εκδίωξη του κατακτητή, ενίοτε σε συνδυασμό με το 5 και το 6. Χαρακτηριστική περίπτωση, το κίνημα των «Ζηλωτών», στο Ισραήλ της εποχής του Ιησού.

Για μένα, αγαπητοί φίλοι (και δεν είναι σόφισμα αυτό), οι δοκιμασίες των αρχαίων ελλήνων θεών και των πιστών τους, δεν ξεκινούν με τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, αλλά τέσσερις αιώνες πριν απ’ αυτόν, με την ρωμαϊκή κατάκτηση που τυπικώς προσδιορίζουμε στα 146 π.α.χ.χ.. Εκατό περίπου χρόνια μετά την υποταγή της Ελλάδας στη Ρώμη, τόσο οι «δώδεκα», όσο και οι εκατοντάδες άλλες θεότητες που επεβίωναν στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΡΩΜΑΪΚΩΝ, έμελλε να γνωρίσουν τη νικηφόρα θρησκεία που θα τους εξευτέλιζε – και ήταν αυστηρώς μονοθεϊστική: Ήταν η λατρεία του Αυτοκράτορα…

Γι' αυτήν και για τις εξελίξεις που δρομολογούνται στην Αυτοκρατορία μέχρι τον Μ. Κωνσταντίνο, θα επιχειρήσω να γράψω αύριο.

Σας ευχαριστώ για την υπομονή σας
Trainman

Ως θεματοθέτης λοιπόν, αγαπητέ macedon, σε περίπτωση κάποιου προβλήματος στο συγκεκριμένο θέμα ή κάποιας προσπάθειας για εκτροπή από την αρχική πορεία του, θα μπορούσες να στείλεις κάποιο e-mail τόσο σε μένα όσο και σε κάποιον άλλον από την Ομάδα των Υπευθύνων αυτού του χώρου για την επίλυση του και την επαναφορά του.

In anticipation of my resurrection...

Ο ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

«Και προσεκύνησαν τον δράκοντα, όστις έδωκεν εξουσίαν εις το θηρίον και προσεκύνησαν το θηρίον, λέγοντες, τις όμοιος με το θηρίον; Τις δύναται να πολεμήσει με αυτό;» (Αποκάλυψις Ιωάννου ΙΓ : 4)

Φίλοι

Δεν είμαι ιστορικός, αλλά υποθέτω ότι στους χιλιάδες τίτλους βιβλίων που αφορούν τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, το μεγαλείο και την παρακμή της, θα υπάρχει τουλάχιστον ένας που θα ασχολείται με την απορωμαϊκοποίησή της.

Τυπικά ομιλώντας, η ρωμαϊκή αυτοκρατορία διαδέχεται τη ρωμαϊκή δημοκρατία την εποχή του Ιουλίου Καίσαρα, αλλά βεβαίως, για τους κατακτημένους λαούς, η αρχή της ξεκινά πολύ πιο πίσω, τουλάχιστον πριν από την αρχή της δικής τους υποδούλωσης. Κανείς δεν προσετέθη οικιοθελώς στη δύναμη των Ρωμαίων – και κάποιοι που το διεκδίκησαν σε βάση ισοτιμίας με αυτούς (τα υπόλοιπα φύλα της Ιταλίας) το πλήρωσαν με το αίμα τους από το σπαθί του Σύλλα.

Τα πρώτα χρόνια της ρωμαϊκής εξουσίας, η Πόλις αυτή είχε το δικό της δημοκρατικό πολίτευμα, τα δικά της ήθη και έθιμα, τον δικό της παραδοσιακό πολιτισμό, τη δική της ΣΥΝΟΧΗ. Τα πρώτα χρόνια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, έχουν ήδη συντελεστεί κορυφαίας ποιότητος αλλαγές: Η Δημοκρατία έχει καταλυθεί. Ο στρατός είναι μισθοφορικός, ήδη από την εποχή της μεταρρύθμισης του Μάριου. Η διάκριση ανάμεσα σε πληβείους και πατρικίους έχει διευρυνθεί και η κοινωνική συνοχή έχει διαρραγεί μετά την αποτυχία του τελευταίου πειράματος κοινωνικής μεταρρύθμισης από τους Γράκχους. Και μια νέα λατρεία, τυπική μεν, αλλά εξόχως σημαντική ιστορικά, εμφανίζεται στο προσκήνιο: Πρόκειται για τη λατρεία του Αυτοκράτορα. (http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/roman_religion_gallery_06.shtml)

Για κάποιους, η λατρεία αυτή που εμφανίζεται την εποχή του Ιουλίου Καίσαρα και των διαδόχων του, αποτελεί μια εξέλιξη του παραδοσιακού θεσμού του “pater familias” – τη θεσμοθετημένη απόλυτη εξουσία του πατέρα στην οικογένεια για όσο εκείνος ζει. Πράγματι, ο pater familias είχε εξαιρετικά δικαιώματα επί της συζύγου του, των παιδιών του και των σκλάβων του, εφ’ όρου ζωής. Στην περίπτωση όμως της λατρείας του Αυτοκράτορα, οι οφειλόμενες στον πρώτο πολίτη (Princeps) τιμές, αποκτούν μια νέα, ποιοτικώς πρωτοφανή διάσταση.

Με τη θεοποίηση του Αυτοκράτορα, η Ρώμη προσπαθεί να ξαναβρεί μια κεντρική σταθερά που έχασε ένεκα της υπερβολικής διεύρυνσής της και της απώλειας της παραδοσιακής της συνοχής. Για 400 χρόνια, η Αυτοκρατορία θα προσπαθεί εις μάτην να ενισχύει και να επανακαθορίζει το σημείο αυτό. Και αν η μεταρρύθμιση του Καρακάλα (http://www.roman-emperors.org/caracala.htm) δίνει τον τίτλο του ρωμαίου πολίτη σε όλους τους ελεύθερους κατοίκους της Αυτοκρατορίας, έρχεται στη συνέχεια ο Διοκλητιανός, να καθιερώσει την προσφώνησή του ως “Dominus Noster” («ο Κύριός μας»), υποβιβάζοντας (έστω και σε τυπικό επίπεδο) όλους τους πολίτες της Αυτοκρατορίας σε δούλους του. (http://www.roman-emperors.org/dioclet.htm)

Η λατρεία του ρωμαίου Αυτοκράτορα, δεν θα πρέπει να ειδωθεί ως μία ακόμη θρησκευτική λατρεία. Με εξαίρεση ενδεχομένως, ορισμένους ημιπαράφρονες Καίσαρες, είναι σίγουρο ότι ουδείς πίστευε στη θειότητά του. Τέτοιου είδους παράδοση, δεν υπήρχε άλλωστε, ούτε στην Ελλάδα, ούτε στη Ρώμη. Η θρησκευτική σκιά της λατρείας αυτής ωστόσο, δεν ήταν δυνατόν να υποτιμηθεί, διότι το ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ της φύσης της, (όπου και όποτε τουλάχιστον εφαρμόστηκε) ήταν μία διαρκής υπενθύμιση της ΥΠΟΤΕΛΕΙΑΣ των κατοίκων της Αυτοκρατορίας και της ΤΑΠΕΙΝΩΣΗΣ των Θεών τους.

Η αρχαία Ρώμη, μπορούσε να είναι (και υπήρξε όντως) το ΠΛΕΟΝ ΑΝΕΞΙΘΡΗΣΚΟ ίσως κράτος στην Ιστορία (μετά την μακεδονική Αυτοκρατορία) ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΠΕΙΔΗ είχε καθιερώσει τη λατρεία του Αυτοκράτορά της, υποχρεωτική σε πρώτη ζήτηση. Σε κάθε άλλη περίπτωση, μετά την ήττα του κινήματος του Σπάρτακου και την παντελή ανυπαρξία δημοκρατικών θεσμών που θα μπορούσαν να απορροφήσουν τους πάσης φύσεως κοινωνικούς κραδασμούς, η πληθώρα των θρησκειών θα προκαλούσε τις ΔΙΑΡΚΕΙΣ ΥΠΟΨΙΕΣ και φοβίες των κρατικών λειτουργών, μήπως η μία ή η άλλη λατρεία, αποτελούσε ΚΙΝΔΥΝΟ για το κράτος - και η ανεξιθρησκεία δεν θα ήταν πλήρης.

Οι εμπνευστές της ρύθμισης αυτής, γνώριζαν ή διαισθάνονταν, ότι η πληθώρα των θρησκειών θα έπρεπε να εξισορροπηθεί με μια κεντρική λατρεία που θα διασφάλιζε την μέγιστη κοινωνική συνοχή με το ελάχιστο δυνατό κόστος. Οι πατρώοι Θεοί, αλλά και οι νεοπαγείς αιρέσεις, όφειλαν να ΥΠΟΚΛΙΝΟΝΤΑΙ στον πραγματικό επί της γης Κυρίαρχο, αναιρώντας έτσι την οιαδήποτε παρεμβατικότητα θα μπορούσαν να έχουν στα γήινα πράγματα και αυτοεξοριζόμενοι, είτε σε ουρανούς νεφελώδεις, είτε στο χώρο της γραφικότητας και του φολκλόρ.

Οι εμπνευστές της ρύθμισης αυτής, γνώριζαν ή διαισθάνονταν, ότι όποιοι θρησκευόμενοι θα αποτολμούσαν να διεκδικήσουν για τους Θεούς τους, ρόλο ανταγωνιστικό στον Κυρίαρχο, αναγκαστικά ΘΑ ΑΡΝΟΥΝΤΑΝ να θυσιάσουν στον Αυτοκράτορα, προδίδοντας έτσι τους εαυτούς τους - είτε θα το αποδέχονταν αργά η γρήγορα, αποδυναμώνοντας την πίστη και την οργάνωση τους.

Επί 400 χρόνια, η ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, προσπαθεί να βρει λύσεις σε κάθε είδους προβλήματα. Το οικονομικό πρόβλημα είναι βεβαίως το πρώτο, όπως πάντα, καθώς το κράτος είναι υποχρεωμένο να πληρώνει μισθοφόρους, αδιάφορους κατά τα άλλα για τη μοίρα της Ρώμης. Ο φατριασμός, τα διαρκή κινήματα των λεγεώνων προς όφελος των αρχηγών τους, η αδιάκοπη μάχη για την εξουσία, είναι το δεύτερο. Και η απώλεια ταυτότητας, η εξαχρείωση των ηθών και οι διωγμοί φιλοσόφων από το Νέρωνα (Σενέκας, Θράσος Παέτος κλπ), απέτρεψαν τη δημιουργία ηθικών πυρήνων στο κέντρο της Αυτοκρατορίας, που θα ήταν δυνατόν συν τω χρόνω, να οδηγήσουν σε μια πνευματική και υλική αναστύλωσή της.

Κοιτώντας κανείς το χρονολόγιο των ρωμαίων Αυτοκρατόρων, αναζητάει πραγματικά να βρει έναν δεύτερο Μάρκο Αυρήλιο στο τιμόνι της Αυτοκρατορίας, ανάμεσα στην σωρεία των ασήμαντων ηγεμόνων που διαδέχονται ο ένας τον άλλον μέσα σε εκατόμβες νεκρών, για να ηγεμονεύσουν το πολύ για μία διετία (http://www.roman-emperors.org/impindex.htm). Την κρίση της Αυτοκρατορίας και σε επίπεδο ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ, μαρτυράει και η αποτυχημένη προσπάθεια εισαγωγής της ηλιακής συριακής λατρείας από τον ημι-παράφρονα Ηλιογάβαλο (218-222 μ.α.χ.χ.) (http://www.roman-emperors.org/elagabal.htm), αλλά και οι ενδείξεις για μια πρώτη προσέγγιση του χριστιανισμού εκ μέρους του Φιλίππου του Άραβα (http://www.roman-emperors.org/philarab.htm), ήδη από τα μέσα του τρίτου αιώνα (244-249 μ.α.χ.χ.)

Στο τόσο ασφυκτικό αυτό πλαίσιο, τι θα μπορούσε να ανατρέψει την κατάσταση; Τι θα μπορούσε να σώσει την Αυτοκρατορία από την παρακμιακή τροχιά που είχε εισέλθει, τι θα μπορούσε να δώσει ανακούφιση στη ζωή των κατοίκων της, τι θα μπορούσε να δώσει νόημα στις μάχες των στρατιωτών της; Η επιστροφή στις ηττημένες πατρώες λατρείες;

Θα μπορούσε να το εξετάσει κανείς ως υπόθεση εργασίας. Θα προέκυπτε όμως εκ νέου το ερώτημα, «προς ποια λατρεία απ’ όλες» και «για ποιόν λόγο». Τι λόγο είχαν αρθρώσει οι φιλόσοφοι και οι ιερείς αντιμετωπίζοντας τις εξελίξεις στην Αυτοκρατορία;

Θα ήταν βεβαίως μεγάλο λάθος, να κρίνει κανείς τη στάση του εθνικού κόσμου, με τα σημερινά κριτήρια επικοινωνίας. Σήμερα, ένα διάγγελμα του Πάπα, μπορεί να το ακούν ή να το διαβάσουν 6 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη. Την εποχή που εξετάζουμε, ένα μεγάλο μέρος των πολιτών της Αυτοκρατορίας, εξακολουθεί να ασκεί το επάγγελμα του αγρότη στο χωριό του, γνωρίζοντας τα καθέκαστα με διαφορά μηνών, ή και χρόνων. Η βαρύτητα των δηλώσεων ενός ή δύο υποκειμένων, ήταν κυριολεκτικά μηδενική. Και πάλι ωστόσο, πόσοι φιλόσοφοι ή ιερείς βρέθηκαν να σχολιάσουν τις ενέργειες της ρωμαϊκής διοίκησης;

Στο τόσο ασφυκτικό πλαίσιο, οι αλλαγές στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, μπορούσαν να έλθουν μόνον απ’ έξω: Είτε με τα όπλα, είτε μέσω μιας ιδεολογίας.

Η ιδεολογία, θα έπρεπε να έχει ζηλωτές οπαδούς. Θα έπρεπε να μπορεί να αγγίξει τα κοινωνικά εκείνα στρώματα που είχαν περισσότερο ανάγκη την αλλαγή, θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει ένα λόγο, έναν τρόπο που δεν είχε μέχρι τότε δοκιμαστεί. Θα έπρεπε από την άλλη όμως, να αγγίξει τη διανόηση της εποχής (ή ένα τμήμα της έστω), η οποία όπως πάντα στη μεγάλη της πλειοψηφία ανήκε στις ανώτερες τάξεις. Θα έπρεπε να απευθύνεται εξίσου στον γηγενή και τον μέτοικο, στον ελεύθερο και το σκλάβο. Θα έπρεπε να είναι ρωμαλέα στο να κρατήσει στο χρόνο, αλλά και εύπλαστη στο να αγκαλιάσει σφαιρικά τον παλιό κόσμο, να μην μείνει στο ιστορικό περιθώριο ως ένα ακόμη κίνημα φανατικών.

Το ρόλο του αναμορφωτή, έπαιξε αθέλητα ο Χριστιανισμός, καθώς στην πορεία του έγινε κατάλληλος να ανταποκριθεί σε απαιτούμενα σαν τα παραπάνω. Θα εμφανισθεί στο προσκήνιο ως μία ακόμη αίρεση της ανατολής, θα απλωθεί ως πολιτικο-κοινωνικό κίνημα με θρησκευτική χροιά και θα ανδρωθεί ως θρησκεία. Θα δεχθεί τα πυρά των φιλοσόφων και την μήνιν των θιγόμενων παλαιών λατρειών και θα βγει νικητής από τη μία, μοναδική και μεγάλη σύγκρουσή του με τον κύριο αντίπαλό του, τη λατρεία του Αυτοκράτορα, την οποία και θα αντικαταστήσει.(http://www.oxfordscholarship.com/oso/public/content/religion/0195131533/toc.html)

Για την ολοκλήρωση της απάντησής μου, υπολογίζω να χρειαστώ άλλες τρεις αναρτήσεις. Ελπίζω να κατανοείτε ότι δεν θα μπορούσα να είμαι πιο συνοπτικός. Ευχαριστώ και πάλι για την προσοχή και την υπομονή σας και τον Dying Incubus για την απόκρισή του.

Η επιβολή του χριστιανισμού υπό το πρίσμα της "ιστορικής αναγκαιότητας", ως μέσο συνοχής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αλλά και ως γενικό πλαίσιο "ηθικής" και "κινήτρου" των κατοίκων της, ακόμη και η αντικατάσταση της εθνικής (υπό την πολιτική ερμηνεία) ταυτότητας των υπηκόων με μια θρησκευτική, φαίνεται να σκοντάφτει τόσο στα ιστορικά δεδομένα και την πραγματικότητα όσο και σ'αυτήν την ηθική.

Η ΣΥΝΟΧΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

Αν και έχει αναφερθεί η ανάγκη της συνοχής της πολυεθνικής αυτοκρατορίας της Ρώμης χωρίς ουσιαστική διαφωνία, εντούτοις δεν έχει καταδειχτεί η ύπαρξη των αντίρροπων τάσεων στο εσωτερικό της που θα μετέτρεπαν αυτήν την ικανή και αναγκαία συνθήκη επιβίωσης της αυτοκρατορίας σε επιτακτική ανάγκη επιβολής ενός θρησκεύματος διά του βίαιου προσηλυτισμού ως μέσο εξασφάλισης της συνοχής αυτής. Ακόμη περισσότερο, όταν το μέσο αυτό (ο χριστιανισμός) μεταλλάχτηκε σε σκοπό για να εκτρωματοποιηθεί αργότερα σε αυτοσκοπό μέσα στην ιστορική πορεία της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ήταν πολυεθνική πριν το χριστιανισμό. Η Αυτοκρατορία του Αλέξανδρου ήταν πολυεθνική 360 χρόνια πριν την εμφάνιση του χριστιανισμού. Και οι δύο, σεβάστηκαν, αφομοίωσαν και ανέχτηκαν τις διάφορες θρησκείες στο εσωτερικό τους και ουδέποτε επιχείρησαν να καταστήσουν αυτές τις θρησκείες υπεύθυνες για οποιαδήποτε πολιτικά προβλήματα ή προβλήματα "συνοχής". Το δε επιχείρημα πως δεν θα μπορούσε μια πολυθεϊστική θρησκεία να αντικατασταθεί με μια άλλη πολυθεϊστική δεν αποτελεί αξίωμα, αποτελεί θεώρημα και ως εκ τούτου χρήζει απόδειξης.

Η προσπάθεια αιτιολόγησης του βίαιου προσηλυτισμού ως "πολιτική αναγκαιότητα" θα μπορούσε ίσως να γίνει δεκτή από την ύπαρξη μιας -έστω υποβόσκουσας- διαμάχης στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας που θα έδραζε αιτίες ή αφορμές σε θρησκευτικές διαφορές. Τέτοια αιτίαση όμως δεν υπήρχε. Θρησκευτικές διαφορές -με την έννοια της δημιουργίας προβλημάτων- δεν υπήρχαν στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Και αίφνης, πολιτικά προβλήματα ενδεδυμένα με το μανδύα της θρησκευτικής καταπίεσης εμφανίζονται τον 1ο αιώνα στη Ρώμη, με την εμφάνιση των πρώτων χριστιανών. Τόσο σύγχρονοι όσο και κλασικοί ιστορικοί συμφωνούν στην παραπάνω επισήμανση, ανεξάρτητα από την εκάστοτε ερμηνεία του ίδιου του γεγονότος.

Και το ιστορικό οξύμωρο είναι πως η θρησκεία που ήταν υπεύθυνη για τη δημιουργία πολιτικών προβλημάτων και την καθιέρωση της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, επιλέγεται ως μέσο για την επίτευξη της εσωτερικής ειρήνης στην ίδια την αυτοκρατορία που δημιουργούσε προβλήματα!

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ "ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑΣ"

Η επίκληση της "ιστορικής αναγκαιότητας" για την επιβολή καθεστώτων ή τη διάπραξη εγλημάτων με απώτερο σκοπό τη διαφύλαξη της ειρήνης ή της συνοχής μιας πολιτείας ή ακόμη και αυτής της ίδιας της ύπαρξής της, αποτέλεσε την κολυμβήθρα του Σιλωάμ για τα εκάστοτε ατομικά, συλλογικά ή μαζικά εγκλήματα από καταβολής του ανθρώπου.

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως η δικαιολογία (ανεξάρτητα της σχέσης της με την πραγματικότητα) δεν αναιρεί το ίδιο το γεγονός ούτε μεταθέτει τις ευθύνες. Το γεγονός συμβαίνει, καταγράφεται και οι επιπτώσεις του παραμένουν ανεξάρτητα με τις δικαιολογίες που θα εμφανιστούν εκ των υστέρων από τους ίδιους τους θύτες (ή τους μελλοντικούς υπερασπιστές) προς την κατεύθυνση της εκτροπής της προσοχής.

Κάνοντας μια παρένθεση εδώ, θα έλεγα ότι δεν είναι ίσως τυχαίο πως η έννοια αυτής της "αναγκαιότητας" (η οποία ενίοτε μετονομάζεται σε "αδυναμία") αποτελεί το θεμέλιο λίθο της φιλοσοφίας του χριστιανισμού. Η γραμμική σχέση "αμαρτάνω" - "εξομολογούμαι" - "συγχωρούμαι" - "έχω περιθώριο να αμαρτήσω εκ νέου", που λειτουργεί στη βάση της χρήσης των πιστωτικών καρτών, παίρνει την προσοχή μας από την πράξη και τη μεταθέτει στην "αναγκαιότητα", στις περιστάσεις. Το ίδιο το γεγονός εξαφανίζεται!

Έχουμε άραγε σκεφτεί πώς θα μπορούσε η επίκληση κάποιας νεφελώδους "ιστορικής αναγκαιότητας" να λειτουργεί σα μέσο κάθαρσης για όλα τα εγκλήματα όλων των ειδών; Σε τι άραγε μπορεί να διαφέρει, στη βάση της αναγκαιότητας, η δικαιολογία του περιθωριακού εγκληματία "χρειαζόμουν χρήματα και τον σκότωσα" με αυτήν του αυτοκράτορα "χρειαζόμουν ομόνοια και τους σκότωσα"; Ειδικά αν στη δεύτερη περίπτωση ο αυτοκράτορας υστερεί έναντι του εγκληματία στο ότι ήδη έχει αυτό που υποτίθεται ότι επιθυμεί.

Μήπως η διαφορά τους είναι πως για τον αυτοκράτορα ισχύει το -εμφανισθέν μαζί με τους χριστιανούς- αξίωμα "Quod principi placuit legis habet vigorem" (ότι αρέσει στον αυτοκράτορα έχει ισχύ νόμου) και ως εκ τούτου νομιμοποιείται έναντι της ιστορίας και της ηθικής;

Το 1945 βομβαρδίστηκε η Ιαπωνία. Η "ιστορική αναγκαιότητα" που επικαλέστηκαν οι θύτες ήταν αυτή του τέλους του πολέμου. Μία δικαιολογία που έγινε προσπάθεια να ενδεδυθεί ένα μανδύα κεντημένο με ψήγματα πολιτικής ηθικής ("σκοτώνουμε λίγους για να σώσουμε πολλούς"). Επρόκειτο για το μεγαλύτερο επιβεβαιωμένο έγκλημα του πολέμου εναντίον της ανθρωπότητας, τόσο σύμφωνα με τους ορισμούς του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου του Πολέμου όσο και μ'αυτήν την ίδια την ανθρώπινη ηθική.

Κανενός είδους δικαιολογία ή "αναγκαιότητα" -είτε ιστορική είτε πολιτική- δεν μπορεί να πάρει την προσοχή μας από το γεγονός πως διακόσιες δέκα χιλιάδες (210.000) άνθρωποι εξαερώθηκαν στιγμιαία και πως οι Αμερικανοί ήταν οι θύτες.

Με τον ίδιο τρόπο, ανεξάρτητα από τις -πραγματικές ή πλασματικές- ανάγκες που επικαλούμαστε προς επίρρωση των αιτιών ή καλλωπισμό των γεγονότων η προσοχή μας δεν μπορεί να εκτραπεί από τα ίδια τα γεγονότα: πως χιλιάδες ανθρώπων σκοτώθηκαν για λόγους βίαιου προσηλυτισμού και επιβολής της χριστιανικής θρησκείας και πως οι χριστιανοί ήταν αυτοί που τους εκτέλεσαν. Για να χρησιμοποιήσω τα λόγια toy Kevin Bacon: αυτά είναι τα γεγονότα και είναι αδιαμφισβήτητα.

macedon

quote:

---

Η δικονομική εξέταση ενός εγκλήματος, είτε αυτό είναι εναντίον της ανθρωπότητας είτε εναντίον του γείτονα, ουδόλως μειώνει την τέλεση του ίδιου του εγκλήματος και τις ευθύνες του θύτη

---

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ

Επιχειρώντας κανείς να ανιχνεύσει τον πρώιμο Χριστιανισμό μέσω των πρώτων γραπτών του κειμένων, ακόμα κι αν δεχθεί την αυθεντικότητά τους, θα σκοντάψει στο πρόβλημα της κοινωνίας με το ακριβές τους πνεύμα. Αν ένας μουσικός της Φινλανδίας έχει την παρτιτούρα ενός σόλο του Τσιτσάνη και την εκτελέσει, θα ηχογραφήσει απλώς μια πιστή εκτέλεση της παρτιτούρας του και όχι της αυθεντικής της σύνθεσης. Οι ίδιοι περιορισμοί ισχύουν και για την αίσθηση του τρόπου που ανάσαινε, συζητούσε, ανησυχούσε, χαιρόταν, βάδιζε, προσευχόταν μια θρησκευτική κοινότητα κατά το παρελθόν.

Από την άλλη, οι γραπτές μαρτυρίες είναι το μόνο στοιχείο στο οποίο μπορεί να βασιστεί κανείς, όχι κατ’ ανάγκην για την ακριβή ιστορική αποτύπωση της φυσιογνωμίας ενός θρησκευτικού ηγέτη και του κινήματος που δρομολόγησε, αλλά τουλάχιστον για την ανάγνωση της ιστορικής ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ της κοινότητας που βασίστηκε στις εν λόγω μαρτυρίες. Τουτέστιν, εξετάζοντας την γένεση και την εξέλιξη του Ισλαμισμού, δεν χρειάζεται να ψάξουμε για αυτόπτες μάρτυρες που θα βεβαίωναν ότι όντως ο αρχάγγελος Γαβριήλ υπαγόρευσε στον Μωάμεθ το Κοράνιο στην έρημο, αλλά για μαρτυρίες που μας βεβαιώνουν ότι το Κοράνιο είναι όντως το κείμενο που δίδαξε ο Προφήτης Μωάμεθ σε πιστούς που το απεδέχθησαν.

Στους συλλογισμούς μας για την επικράτηση του Χριστιανισμού, δεν χρειάζεται αντίστοιχα να ψάξει κανείς για την επιβεβαίωση της αλήθειας των λόγων του Ιησού, ή και την ίδια του την υπόσταση, αλλά μπορεί να βασιστεί στις μαρτυρίες περί της πρώιμης χριστιανικής κοινότητας, όπως αυτές καταγράφονται στις Πράξεις των Αποστόλων και στις Επιστολές τους, με ενδεχόμενη αμφισβήτηση των μαρτυριών για την συντέλεση των θαυμάτων.

Ανατρέχοντας κανείς λοιπόν, στα εν λόγω κείμενα, μπορεί να δει τα πρώτα σκιρτήματα της χριστιανικής κοινότητας και τις πρώτες αντιδράσεις των υπολοίπων θρησκευμάτων απέναντί της. Ας σκύψουμε στις μαρτυρίες αυτές, με ενδιαφέρον, νοημοσύνη και κατανόηση.

Είναι ο Χριστιανισμός μία «μισαλλόδοξη» θρησκεία; Απαντά ο Παύλος, ο ουσιαστικός οργανωτής της νέας θρησκείας: «Ο δε δούλος του Κυρίου, δεν πρέπει να μάχηται, αλλά να ήναι πράος προς πάντας, διδακτικός, ανεξίκακος, διδάσκων μετά πραότητος τους αντιφρονούντας, μήποτε δώση εις αυτούς ο Θεός μετάνοιαν, ώστε να γνωρίσωσι την αλήθειαν, και να ανανήψωσιν από της παγίδος του διαβόλου, υπό του οποίου είναι πεπαγιδευμένοι εις το θέλημα εκείνου» (Προς Τιμόθεον Β’ Επιστολή κεφ.β/24-26). Το απόσπασμα αφορά κατ’ αρχάς τους πρώιμους αιρετικούς, αλλά μπορεί κανείς να το δει να επεκτείνεται και στο σύνολο των αντιφρονούντων, καθώς οι εμφύλιες διαμάχες είναι πάντοτε οι πλέον αιμοβόρες.

Στο ίδιο πλαίσιο, στην Προς Τίτον επιστολή του αποστόλου Παύλου, (κεφ. γ/10-11) αναφέρεται: «Αιρετικόν άνθρωπον μετά μίαν και δευτέραν νουθεσίαν παραιτού».

Ο «δούλος του Κυρίου» μπορεί να μην μάχεται, αλλά η κάθε νέα ιδεολογία, διδασκαλία, θρησκεία, αναζητά ζωτικό χώρο και έρχεται μοιραία σε σύγκρουση με τις παλαιότερες αντίστοιχες. Τι γίνεται σ’ αυτήν την περίπτωση;

Ο πρώτος «διωγμός» των Χριστιανών αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων, όταν ο Παύλος και ο Βαρνάβας επισκέπτονται το Ικόνιο για να κηρύξουν τη νέα θρησκεία. Οι αντιδράσεις ήρθαν τόσο από τους παραδοσιακούς Εβραίους, όσο και από τους εθνικούς – το σύνολο δηλαδή των παραδοσιακών θρησκειών, ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΕΝΩΝ: «Εσχίσθη δε το πλήθος της πόλεως. Και οι μεν ήσαν μετά των Ιουδαίων, οι δε μετά των αποστόλων. Και ότε ώρμησαν οι εθνικοί και οι Ιουδαίοι μετά των αρχόντων αυτών, εις το να υβρίσωσι και να λιθοβολήσωσιν αυτούς, εννοήσαντες κατέφυγον εις τας πόλεις της Λυκαονίας, Λύστραν και Δέρβην και τα περίχωρα, και εκεί εκήρυττον το ευαγγέλιον» (Πράξεις κεφ. ιδ/4-7).

Τρία κεφάλαια μετά (ιζ/5-6), πάλι στις Πράξεις των Αποστόλων, περιγράφονται οι αντιδράσεις των Ιουδαίων της Θεσσαλονίκης απέναντι στον Παύλο, ο οποίος εισήλθε στη συναγωγή τους, προσπαθώντας να τους πείσει για την αλήθεια της νέας θρησκείας:«Φθονήσαντες δε, οι μη πειθόμενοι Ιουδαίοι, και λαβόντες μεθ’ εαυτών κακούς τινάς ανθρώπους εκ των αγοραίων και οχλαγωγήσαντες, εθορύβουν την πόλιν». Ας σημειωθεί εδώ, η αναφορά σε «κακούς ανθρώπους εκ των αγοραίων» - κάτι που στα νεοελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί με τη φράση «λαχαναγορίτες». Τέτοιας ποιότητος άνθρωποι πρωταγωνιστούν πάντα σε τέτοιου είδους επεισόδια και τέτοιους μπορούμε να φανταστούμε να πρωταγωνιστούν 300 χρόνια αργότερα εναντίον των εθνικών.

Στο 19ο κεφάλαιο των Πράξεων (εδάφια 23-41), βλέπουμε μία ακόμη αντίδραση, αμιγώς εθνικο-ειδωλολατρική, απέναντι στον απόστολο Παύλο, στην Έφεσο, όπου και υπήρχε το άγαλμα της Θεάς Αρτέμιδος «που έπεσε από τον ουρανό» (κάτι δηλαδή, σαν την «αχειροποίητο εικόνα» της Παναγίας στην Τήνο): «Αργυροκόπος τις, ονόματι Δημήτριος, κατασκευάζων ναούς αργυρούς της Αρτέμιδος, επροξένει εις τους τεχνίτας ουκ ολίγον κέρδος, τους οποίους συναθροίσας και τους εργαζόμενους τα τοιαύτα, είπεν: «Άνδρες, εξεύρετε ότι εκ ταύτης της εργασίας προέρχεται η ευπορία ημών. Και θεωρείτε και ακούετε, ότι πολύν λαόν, ου μόνον της Εφέσου, αλλά σχεδόν πάσης της Ασίας ο Παύλος ούτος έπεισε και μετέβαλε, λέγων ότι δεν είναι θεοί οι δια χειρών κατασκευαζόμενοι. Και ου μόνον η τέχνη ημών αύτη κινδυνεύει να εξουδενωθή, αλλά και το ιερόν της μεγάλης θεάς Αρτέμιδος να λογισθή εις ουδέν και μέλλει μάλιστα να καταστραφή η μεγαλειότητς αυτής, την οποίαν όλη η Ασία και η οικουμένη σέβεται». Ακούσαντες δε και εμπλησθέντες θυμού, έκραζον λέγοντες, «Μεγάλη η Άρτεμις των Εφεσίων». Και η πόλις όλη επλήσθη ταραχής».

Μπορεί τα εθνικά θρησκεύματα να μην ήσαν «μισαλλόδοξα», αλλά σε καμία περίπτωση δεν ήταν διατεθειμένα να δεχθούν την αμφισβήτηση των πρακτικών της λατρείας τους εκ μέρους των Χριστιανών. Μπορεί κανείς να φανταστεί μια παρόμοια αντίδραση των ιερέων αλλά και των κατοίκων της Τήνου που θησαυρίζουν από τον θρησκευτικό τουρισμό, αν κάποια νέα αίρεση, τολμούσε να επισκεφτεί το νησί (πόσο μάλλον το 15Αύγουστο) για να διακηρύξει ότι η εικόνα της Παναγίας είναι ένα ακόμη είδωλο φτιαγμένο από ανθρώπινο χέρι.

Με τι βλέμμα αντιμετωπίζει άραγε ο σημερινός ορθολογιστής, ο σκεπτικιστής και ο άθεος τις αντιδράσεις των τότε εθνικών; Ποιον δικαιολογεί και ποιόν κατακρίνει; Στο θέμα θα επιστρέψουμε ξανά αύριο. Το ζήτημα είναι απλό: Ακόμα και αν ο Χριστιανισμός ήταν η πλέον «πασιφιστική» διδασκαλία (που σίγουρα δεν ήταν) ακόμα και αν «ο δούλος του Κυρίου δεν μάχεται», οι αντιδράσεις ήταν εκεί – έτοιμες και αναμενόμενες.

Ξέρω ότι θα φανεί ως ανέκδοτο αυτό που θα ισχυριστώ, αλλά θα επικαλεστώ την υπομονή σας για μία ακόμα φορά: Ο Χριστιανισμός, εμφανίζεται στο προσκήνιο, ως δύναμη ορθολογισμού.

Ας μην ξαφνιαστούμε με το επιχείρημα αυτό, κρίνοντας με τα σημερινά κριτήρια, αλλά ας αντιμετωπίσουμε κάποια δεδομένα στο πλαίσιο της εποχής τους: Γιατί, μπορεί το δικαίωμα που δίνει ο Μωάμεθ στους μουσουλμάνους να νυμφεύονται μέχρι τέσσερις γυναίκες, να μοιάζει σήμερα, ως μία εξαιρετικά υποτιμητική για τη γυναίκα ρύθμιση, αν σκεφτεί όμως κανείς, ότι μέχρι τότε οι πλούσιοι Άραβες μπορούσαν να διαθέτουν και περισσότερες συζύγους, ενδεχομένως να συμφωνήσει ότι ο Προφήτης καινοτόμησε.

Εκτός από την καταδίκη της λατρείας των ειδώλων «που έπεσαν από τον ουρανό», τι ακόμα μαρτυρά για τον «ορθολογισμό» της νέας θρησκείας;

Στην Α’ Προς Τιμόθεον Επιστολή του, ο Παύλος, παραγγέλνει στον νεαρό Κρητικό: «Τους δε, βέβηλους και γραώδεις μύθους παραιτού και γύμναζε σεαυτόν εις την ευσέβειαν» (κεφ δ/7-8). Ποιοι είναι άραγε οι «βέβηλοι μύθοι που αρμόζουν σε γριές»; Δεν διευκρινίζει ο απόστολος.

Στη δεύτερη επιστολή του προς τον Τιμόθεο (κεφ. δ/3), ο Παύλος προβλέπει: «Διότι θέλει ελθεί καιρός, ότε δεν θέλουσιον υποφέρει την υγιαίνουσαν διδασκαλίαν, αλλά θέλουσιν επισωρεύσει εις εαυτούς διδασκάλους κατά τας ιδίας αυτών επιθυμίας, γαργαλιζόμενοι την ακοήν. Και από μεν της αληθείας θέλουσιν αποστρέψει την ακοήν αυτών, εις δε τους μύθους θέλουσιν εκτραπή». Εδώ ο απόστολος, ήδη στο ξεκίνημα του έργου του, παρουσιάζει την στροφή των πιστών στη μυθοπλασία, ως περίπου νομοτελειακό φαινόμενο – και δεν πέφτει έξω.

Στο ζήτημα των μύθων, επανέρχεται ο Παύλος στην επιστολή του προς τον δεύτερο αντιπρόσωπό του στην Κρήτη, το νεαρό Τίτο (κεφ. α/14) : «…έλεγχε αυτούς (σ.σ. τους Κρητικούς) αποτόμως δια να υγιαίνωσιν εν τη πίστει και να μην προσέχωσιν εις Ιουδαϊκούς μύθους και εντολάς ανθρώπων αποστρεφομένων την αλήθειαν».. Ποιοι είναι οι «ιουδαϊκοί μύθοι» τους οποίους πρέπει να περιφρονούν οι Χριστιανοί της Κρήτης; Δυστυχώς, ούτε αυτό διευκρινίζεται στην επιστολή.

Για όσους επιθυμούν να εντοπίσουν και άλλα «σκοτεινά σημεία» στην Καινή Διαθήκη, ο απόστολος Παύλος τους προσφέρει ακόμη ένα ενδιαφέρον εδάφιο στην πρώτη επιστολή του προς τον Τιμόθεο (κεφ. α/3-4): «Καθώς σε παρεκάλεσα απερχόμενος εις Μακεδονίαν, να προσμείνης εν Εφέσω για να παραγγείλης εις τινας να μη ετεροδιδασκαλώσι, μηδέ να προσέχωσιν εις μύθους και γενεαλογίας απεράντους, αίτινες προξενούσι φιλονεικίας μάλλον, παρά την εις την πίστιν οικοδομήν του Θεού…». Να είναι άραγε μία αναφορά στις ευαγγελικές αναφορές περί της δαυιδικής διαδοχής του Ιησού; Πολύ πιθανόν.

Άλλο στοιχείο προόδου, που συχνά παραγνωρίζεται, είναι η κατάργηση των θυσιών. Ο Χριστιανισμός πρέπει ενδεχομένως να είναι η πρώτη θρησκεία που καταργεί τις αιματηρές θυσίες, εκείνης του Ιησού θεωρουμένης ως υπέρτατης και τελειωτικής, αντικαθιστώντας τες με το μοίρασμα των αγαθών: «Της δε ευποιίας και κοινωνίας μη επιλανθάνεσθε. Τοιαύταις γαρ θυσίαις ευαρεστείται ο Θεός» (Προς Εβραίους κεφ. ιγ/16).

Οι χριστιανοί πρέπει να μην διάγουν «βίον αργόν», αλλά να εργάζονται: «Επειδή σεις εξεύρετε πώς πρέπει να μιμήσθε ημάς. Διότι δεν εφέρθημεν ατάκτως μεταξύ σας, ουδέ εφάγομεν δωρεάν άρτον παρά τινός, αλλά μετά κόπου και μόχθου νύκτα και ημέραν εργαζόμενοι δια να μην επιβαρύνωμεν μηδένα υμών. Ουχί διότι δεν έχομεν εξουσίαν, αλλά δια να σας δώσωμεν εαυτούς τύπον εις το να μιμήσθε ημάς. Διότι και ότε ήμεθα παρ’ υμίν, τούτο σας παρηγγέλλομεν, ότι εάν τις δεν θέλη να εργάζηται, μηδέ ας τρώγη» (Προς Θεσσαλονικείς Β’ επιστολή κεφ. γ/7-10)

Ο «βασιλέας» δεν έχει τίποτε να φοβηθεί από τους χριστιανούς: «Υποτάχθητε λοιπόν εις πάσαν ανθρωπίνην διάταξιν δια τον Κύριον, είτε εις βασιλέα ως υπερέχοντα, είτε εις ηγεμόνας ως δι’ αυτού πεμπομένους εις εκδίκησιν μεν κακοποιών, έπαινον δε αγαθοποιών (…) Πάντας τιμήσατε. Την αδελφότητα αγαπάτε, τον Θεό φοβείσθε, τον βασιλέα τιμάτε» (Α’ Πέτρου γ/17). Οι τιμές προς τον «βασιλέα», θα μετατραπούν αργότερα ωστόσο σε οιμωγές και κατάρες, όταν η ρωμαϊκή Διοίκηση θα ξεκινήσει τους διωγμούς κατά των χριστιανών.

Οι δούλοι, καλούνται από τον Πέτρο, «υποτάσσεσθε εν παντί φόβω εις τους κυρίους σας, ου μόνον εις τους αγαθούς και επιεικείς, αλλά και εις τους διεστραμμένους, διότι τούτο είναι χάρις, το να υποφέρη τις λύπας δια την εις τον Θεόν συνείδησιν, πάσχων αδίκως» (Α’ Πέτρου γ/18-20). Από την άλλη ωστόσο, ο Παύλος υποδεικνύει ότι και «οι κύριοι το δίκαιον και την ισότητα τοις δούλοις παρέχεσθε, ειδότες ότι και υμείς έχετε Κύριον εν ουρανοίς» (Προς Κολοσσαείς κεφ. δ/1)

Έναν ενδιαφέροντα ορισμό της «πραγματικής θρησκείας», επιφυλάσσει ο Ιάκωβος στη δική του επιστολή (κεφ. α/27), προσδίδοντας στον όρο ένα βαθύ κοινωνικό περιεχόμενο: «Θρησκεία καθαρά και αμίαντος ενώπιον του Θεού και Πατρός, είναι αύτη: Να επισκέπτηται τους ορφανούς και τας χήρας εν τη θλίψει αυτών και να φυλάττη εαυτόν αμόλυντον από του κόσμου». Ο Ιάκωβος, απευθύνει μάλιστα δριμύτατες προειδοποιήσεις προς τους πλουσίους: «Έλθετε τώρα οι πλούσιοι, κλαύσατε ολολύζοντες δια τας επερχομένας ταλαιπωρίας σας. Ο πλούτος σας εσάπη και τα ιμάτιά σας έγειναν σκωληκόβρωτα. Ο χρυσός σας και ο άργυρος εσκωρίασε και η σκωρία αυτών θέλει είσθαι εις μαρτυρίαν εναντίον σας και θέλει φάγει τας σάρκας σας ως πυρ…» (Ιακώβου κεφ. ε/1-5). Η επιστολή του Ιακώβου, αντανακλά την επιβίωση του πνεύματος του ζηλωτισμού στη χριστιανική κοινωνία της Ιερουσαλήμ, πριν την καταστροφή της πόλης από τον Τίτο. Μήπως το άδοξο τέλος της επανάστασης των Ιουδαίων είναι και η αιτία της υποχώρησης του πνεύματος της κοινωνικής απελευθέρωσης από τις υπόλοιπες επιστολές της Καινής Διαθήκης;

Τέλος, ας μας επιτραπεί η παράθεση ακόμη ενός αποσπάσματος από τις Πράξεις των Αποστόλων (κεφ. ιθ/18-20), το οποίο, είμαι βέβαιος ότι θα σας προξενήσει το ενδιαφέρον: Αφορά και πάλι τη διακονία του Παύλου στην Έφεσο: «Και πολλοί των πιστευσάντων ήρχοντο εξομολογούμενοι και φανερόνοντες τας πράξεις αυτών. Πολλοί δε αι εξ εκείνων οίτινες έκαμνον τας μαγείας, φέροντες τα βιβλία αυτών, κατέκαιον ενώπιον πάντων. Και αριθμήσαντες τας τιμάς αυτών, εύρον πεντήκοντα χιλιάδας αργυρίου. Ούτω κραταιώς ηύξανε και ίσχυεν ο λόγος του Κυρίου»

Στο παραπάνω απόσπασμα, βλέπει κανείς ενδεχομένως, τον σπόρο των μελλοντικών εγκλημάτων του χριστιανικού όχλου κατά των έργων του πολιτισμού. Πενήντα χιλιάδες αργυρά νομίσματα κόστιζαν τα βιβλία της μαγείας, που κάηκαν ενώπιον του Παύλου στην Έφεσο. Αναρωτιέται κανείς: Διατίθεντο στο εμπόριο τα βιβλία αυτά; Ήταν τόσο διαδεδομένη η μαγεία στην περιοχή; Πώς προσδιορίζεται ο όρος «μαγεία»; Αφορούσε την γνωστή μας «μαγική επιστήμη», ή μήπως περιελάμβανε τόμους φαρμακολογίας που συμπεριελάμβαναν απλώς στα περιεχόμενά τους και την τέχνη της παρασκευής δηλητηρίων («φαρμακεία»); Υπήρχαν άραγε στα βιβλία αυτά γνώσεις επιστημονικές, φιλοσοφικές διατριβές, ή εκθέσεις παλαιότερων φιλοσοφικών και θρησκευτικών δογμάτων;

Όποια κι αν είναι η απάντηση (η οποία δυστυχώς, μόνον υποθετική μπορεί να είναι), το δεδομένο σύμφωνα με την έκθεση του συντάκτη των Πράξεων των Αποστόλων, είναι πως η ΠΡΟΘΕΣΗ των νεοπροσύλητων αφορούσε την πυρπόληση των έργων της μαγείας, που η νεαρά θρησκεία θεωρούσε ως έργο των δαιμόνων. Το τι μπορεί να καταγράφεται σε ένα τέτοιο index, αποτελεί πάντοτε συνάρτηση της εποχής και των γνώσεων εκείνων που προβαίνουν σε τέτοιου είδους ενέργειες.

Η νέα θρησκεία διεκδίκησε εξ αρχής το ζωτικό χώρο που ένοιωθε ότι της ανήκε. Δεν ήταν μία εθνική θρησκεία, συνδεδεμένη με μία ξεχωριστή φυλή και συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια, δεν προετοίμαζε τους οπαδούς της για την βίαιη καταστροφή όλων των υπολοίπων θρησκειών – αλλά από την άλλη, δεν εσκόπευε και να περιοριστεί, προκειμένου να μην θίξει την κοινωνική γαλήνη. Ήταν μία μονοθεϊστική θρησκεία με κοινωνικό λόγο, διακήρυττε την εναντίωσή της στη λατρεία των ειδώλων, διεκδικούσε να ερμηνεύει την εβραϊκή θρησκευτική παράδοση με έναν εσωτερικό τρόπο, απλωνόταν σε όλες τις χώρες και προσηλύτιζε κόσμο. Το μόνο ανορθολογικό στοιχείο στο οποίο εστιαζόταν, ήταν η θειότητα του Ιησού και η ανάστασή του, μαζί και η ανάσταση των νεκρών – σίγουρα πολύ περιορισμένο σε έναν ωκεανό από εθνικούς μύθους.

Όπου υπάρχει προσηλυτισμός, υπάρχουν αντιδράσεις – ακόμα και σήμερα. Οικογένειες χωρίζουν, κοινωνίες εξεγείρονται, συμφέροντα διακυβεύονται, ιερείς ταράζονται, ηγεμόνες ανησυχούν. Έξω από την όποια κρατική νομοθεσία, μπορεί κανείς να φανταστεί τις αντιδράσεις σε τοπικό, ανθρώπινο επίπεδο, στην εξάπλωση του χριστιανισμού, αλλά και να προδικάσει την όποια ικανοποίηση εκ μέρους της κυρίαρχης μερίδας του πληθυσμού, στους πρώτους διωγμούς της νέας θρησκείας.

Νομίζω πως υπάρχει μία παρεξήγηση όσον αφορά τα σχόλιά μου σε σχέση με τα δικά σου. Κατ'αρχήν δεν σε θεωρώ απολογητή. Πολλά από τις θέσεις που κατάθεσες, είναι απολύτως αληθινές και (δυστυχώς) διαχρονικές. Οι επισημάνσεις μου αναφέρονται στην πάγια τακτική "ο σκοπός αγιάζει τα μέσα" που ακολουθείται από καταβολής ανθρώπου και δεν περιείχαν ουδεμία προσωπική αιχμή.

quote:

---

Trainman
Δεν υπάρχει δικαιολογία. Υπάρχει προσπάθεια εξήγησης. Ο καθένας επιλέγει να εστιάσει την προσοχή του εκεί που επιθυμεί.

---

Όντως, ήταν λάθος έκφραση από μέρους μου. Η λέξη που ταίριαζε ήταν "ερμηνεία".

quote:

---

Trainman
Το λες αυτό, διότι επιμένεις προφανώς ότι τη Ρώμη την έκαψαν οι χριστιανοί. Αν όχι, το "ουδέποτε" μπορείς να το αντικαταστήσεις με κάτι σαν "τις περισσότερες φορές".

---

Δεν είμαι σίγουρος αν υπήρχαν οργανωμένοι χριστιανοί εκείνη την εποχή στη Ρώμη ή με τον όρο "χριστιανούς" ονομάζουμε όλους τους Εβραίους ζηλωτές που ζούσαν τότε εκεί. Προσωπικά κλίνω προς την άποψη πως αν δεν ήταν οι ηθικοί, ήταν σίγουρα οι φυσικοί αυτουργοί. Σε κάθε περίπτωση, οποιεσδήποτε διώξεις των "χριστιανών" (οι οποίες τεκμηριώνονται σε πολύ μικρότερο βαθμό απ'όσο έχουμε διδαχτεί στα σχολεία μας) είχαν αιτία και αποτελούσαν την αντίδραση στη μπηχεβιοριστική αρχή "ερέθισμα-αντίδραση". Καμία απ'αυτές δεν βασίζονταν στη μισαλλοδοξία, όπως αυτήν την όρισες σε προηγούμενο σχόλιό σου (με την κυριολεκτική της δηλαδή σημασία).

quote:

---

macedon
Έχουμε άραγε σκεφτεί πώς θα μπορούσε η επίκληση κάποιας νεφελώδους "ιστορικής αναγκαιότητας" να λειτουργεί σα μέσο κάθαρσης για όλα τα εγκλήματα όλων των ειδών;

Trainman
Νομίζω όμως ότι με αδικείς. Τίποτα το "νεφελώδες" δεν υπάρχει στο κείμενό μου.

---

Νομίζω ότι εσύ με αδικείς. Ο όρος "νεφελώδες" δεν αναφερόταν στο κείμενό σου. Αναφερόταν στις αόριστες και μη ευκρινείς αιτιάσεις που προβάλλονται γενικά από τους υπαίτιους για τη νομιμοποίηση των πράξεών τους.

Η αλήθεια είναι πως αποδίδοντας τον όρο "νεφελώδες" σε μια σειρά δικαιολογιών, είχα στο μυαλό μου την κατάσταση που επικρατεί εδώ και 3-4 χρόνια στις Η.Π.Α., όπου η επίσημη δικαιολογία είναι πως "πρόκειται για θέμα εθνικής ασφαλείας" και στο όνομα αυτού επιτρέπονται τα πάντα από την πλευρά της διοίκησης.

quote:

---

Trainman
Έχεις σκεφτεί, ότι ίσως ο χριστιανισμός δεν θα είχε καθόλου επιβληθεί ή και διαδοθεί ακόμη (στην έκταση που διαδόθηκε), εάν όλοι οι υπόλοιποι έκαναν το καθήκον τους;

---

Μα... ο χριστιανισμός δεν θα μπορούσε να διαδοθεί αν δεν γινόταν κύριος της αυτοκρατορίας σε επίπεδο κεντρικής διοίκησης. Εάν οι αυτοκράτορες δεν ταύτιζαν (ουσιαστικά) τη συγκεκριμένη θρησκεία με την ύπαρξη της αυτοκρατορίας, δεν θα συζητούσαμε αυτή τη στιγμή.

Επιπλέον, ο χριστιανισμός διαδόθηκε σε διάφορα μέρη της γης πάνω σε τελείως διαφορετικούς λαούς και σε διαφορετική χρονική στιγμή. Το μόνο που έμενε ίδιο ήταν η μέθοδος. Άρα τελικά μήπως μιλάμε για δόγμα βίαιου προσηλυτισμού και όχι μια συγκυριακή κατάσταση;

Άλλωστε, όπως θα γνωρίζεις και συ, η προσπάθεια βίαιης επιβολής της θρησκείας συνέχισε πολύ μετά τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και κατά έναν τρόπο συνεχίζεται ακόμη και στις μέρες μας.

quote:

---

Trainman
Και αν δεν μπορούσαν (λόγω έλλειψης οργάνωσης, ή ένοιωθαν ότι δεν θα κατάφερναν τίποτα, ή φοβόντουσαν τελικώς), γιατί όταν κάποιος εξηγεί το πώς οι χριστιανοί, λόγω θρησκευτικού φανατισμού, ή ισχυρής και ακλόνητης πίστης κλπ, επέμειναν στην άρνησή τους, εσύ το μόνο που βλέπεις είναι τα εγκλήματα στα οποία προέβησαν αργότερα;

---

Θα ήθελα μια επεξήγηση πάνω σ'αυτό που αναφέρεις γιατί ομολογώ ότι δεν το κατανόησα πλήρως και δεν θέλω να βγάλω λάθος συμπεράσματα.

macedon

Φίλε Macedon

Χαίρομαι ειλικρινά για την απάντησή σου, γιατί βάζει όντως σε τάξη κάποια πράγματα και διορθώνει παρεξηγήσεις. Δεν θα αργήσω να ολοκληρώσω μάλιστα τις σκέψεις μου.

Όσο για εκείνο για το οποίο μου ζητάς διευκρινίσεις, θέλω απλά να πω το εξής: Το χριστιανικό κίνημα, σε όλες του τις πτυχές και τις ιστορικές διακυμάνσεις (όπως άλλωστε γνωρίζεις κι εγώ πιστεύω ότι κάποιοι χριστιανοί συμμετείχαν στην πυρπόληση της Ρώμης, αν ήταν τελικώς πυρπόληση) επέδειξε συμπτώματα "υγείας", είτε λόγω ισχυρής πίστης είτε λόγω φανατισμού. Τα συμπτώματα αυτά, δυστυχώς δεν τα επέδειξαν οι υπόλοιπες πνευματικές κοινότητες για διαφόρους λόγους (τιμητικά εδώ, εξαιρώ τους φιλοσόφους που αναγκάστηκαν σε αυτοκτονία από τον Νέρωνα). Ήταν αυτός λοιπόν ο λόγος κατά τη γνώμη μου, που ο Κωνσταντίνος επέλεξε να πριμοδοτήσει την χριστιανική θρησκεία έναντι των άλλων, για να ακολουθήσουν όσα ακολούθησαν.

Τουτέστιν η Αυτοκρατορία, αναζητώντας έναν νέο θεμέλιο λίθο που θα της έδινε το φιλί της ζωής, αφού απέτυχε με άλλου είδους προσπάθειες, κατέφυγε στη θρησκεία αυτή για πολιτικούς καθαρά λόγους. Υπάρχει μία συνέχεια δηλαδή, η οποία θα πρέπει να γίνεται κατανοητή, τόσο καθεαυτή, όσο και σε σχέση με την στάση των υπολοίπων.

Εκεί που όπως φαίνεται, διαφωνώ μαζί σου, είναι σε δύο πράγματα:

- Πρώτον σχετικά με την μη μισαλλοδοξία των παραδοσιακών θρησκειών και της Αυτοκρατορίας και
- Δεύτερον, ότι δεν θα υπήρχε εξάπλωση της νέας θρησκείας χωρίς την επιβολή της από τους Αυτοκράτορες.

Θα ξεκινήσω από το δεύτερο: Δεν υπάρχουν βεβαίως στατιστικές όπως σήμερα που να μας δίνουν απόλυτα νούμερα - αλλά και να υπήρχαν, με δεδομένο το ότι η χριστιανική θρησκεία ήταν κατά περιόδους παράνομη, τα νούμερα μάλλον δεν θα αντικατόπτριζαν και την απόλυτη αλήθεια. Εφ' όσον όμως, οι παραδοσιακές λατρείες περνούσαν μία σαφή κρίση λόγω της ήττας των εθνών που τις πρέσβευαν, θεωρώ (όπως άλλωστε προσπάθησα να δείξω και σε προηγούμενα κείμενά μου) ότι ΧΩΡΟΣ για μια νέα λατρεία σαφώς και ΥΠΗΡΧΕ. Πάντοτε υπάρχει άλλωστε. Και σήμερα, στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, σε χώρες που χαρακτηρίζονται από μονοθρησκευτική σχεδόν, συμπεριφορά, όπως η Ελλάδα και η Γαλλία, έχουμε τις διάφορες νέες αιρέσεις, την επιρροή των ανατολικών θρησκειών κλπ.

Τώρα, σε ποιό βαθμό η διείσδυση κάποιας νέας λατρείας παρουσιάζει στοιχεία εξαιρετικής διόγκωσης, αυτό έχει να κάνει κατά την γνώμη μου, με την πολιτική και ηθική κατάσταση μιας χώρας. Τη σκέψη μου αυτή, θα την αναπτύξω και στο τελευταίο μου κείμενο, αλλά δεν μπορώ να αποφύγω να επικαλεστώ, από σήμερα κιόλας, την μαρτυρία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, σε μια συνέντευξή του στην ιταλίδα δημοσιογράφο Οριάνα Φαλάτσι (αν δεν κάνω λάθος, περιλαμβάνεται στο βιβλίο της Interview with History), ότι κατά τη διάρκεια της εξορίας του στις Σεϋχέλλες, εβάπτισε χιλιάδες ντόπιους, οι οποίοι τον συμπάθησαν ένεκα του αγώνα του κατά των Άγγλων - ενώ στο νησί υπήρχαν επί δεκαετίες δύο καθολικοί καλόγεροι που δεν είχαν καταφέρει να προσηλυτίσουν κανέναν.

ΚΑΤΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ

Αγαπητέ Macedon
Φίλοι

Στο τελευταίο κείμενό μου για τον Χριστιανισμό, προσπάθησα να δείξω ότι σαν θρησκεία εισήγαγε στοιχεία ορθολογισμού και ηθικής αυστηρότητας, αναζήτησε ζωτικό χώρο και ήρθε σε σύγκρουση με τα σεβαστά από την αρχαιότητα ειδωλολατρικά έθιμα, προκαλώντας τις τοπικές κοινωνίες.

Θέλησα να δείξω πως τίποτε στο περιεχόμενό του χριστιανισμού καθεαυτό, δεν θα ήταν δυνατόν να αναστατώσει έναν ηγεμόνα, ώστε να προβεί σε διωγμούς εναντίον του, με εξαίρεση το γεγονός ότι η θρησκεία αυτή κινείτο σε αντίρροπη κατεύθυνση από εκείνην της υπαγωγής της σε ένα κεντρικό σύστημα θρησκευτικού ελέγχου που δρομολόγησε η Ρώμη, με άξονα τους θεοποιημένους αυτοκράτορες.

Όπως έχω ξαναγράψει, οι εθνικές θρησκείες δεν ήσαν μισαλλόδοξες, καθώς ήσαν κάθετα αντιστοιχισμένες σε εθνογεωγραφικά όρια και δεν απειλούσε η μία την άλλην – απαντά μάλιστα κανείς στους εθνικούς απολογητές και τη λογική ότι η θεία πρόνοια, έχει δώσει και σε κάθε τόπο τους αντίστοιχους δαίμονες για να τον διοικούν. Από την άλλη όμως, η κάθε Πόλις, το κάθε Κράτος, είχε τους νόμους του ενάντια στην «εισαγωγή των καινών δαιμονίων», όποτε κάτι τέτοιο επιχειρείτο. Και αν η Ρώμη επέβαλε την ανεξιθρησκεία στο εσωτερικό της Αυτοκρατορίας της, δεν σήμαινε αυτό ότι θα ανεχόταν την αμφισβήτηση και αλλοίωση των ΔΙΚΩΝ ΤΗΣ παραδόσεων.

Ο διωγμός των χριστιανών, δεν ήταν ο πρώτος διωγμός που έλαβε χώρα στη Ρώμη. Ο ρωμαίος συγγραφέας Βαλέριος Μάξιμος, μας ενημερώνει στο έργο του «Εννέα Βιβλία Αξιομνημόνευτων Έργων και Ρητών», (Liber I, 3:2) ότι κατά το έτος 139 π.α.χ.χ. διατάχθηκαν από τον ρωμαίο πραίτωρα Κορνήλιο Ισπανό, να εγκαταλείψουν την Ιταλία οι χαλδαίοι αστρολόγοι εντός 10 ημερών, ένεκα του ότι με τις προβλέψεις τους, «προκαλούσαν σύγχυση σε άστατους και ανόητους ανθρώπους» - καθώς επίσης και οι Εβραίοι, «οι οποίοι επεχείρησαν να μολύνουν τα ρωμαϊκά ήθη με τη λατρεία του Δία Σαβάζιου». (http://en.wikipedia.org/wiki/Sabazios) Σε ένα διαφορετικό αντίγραφο του ίδιου έργου, διαβάζει κανείς ότι οι Εβραίοι διώχθηκαν από τη Ρώμη, «επειδή προσπαθούσαν να μεταφέρουν στην πόλη τις ιερές τους τελετές και να στήσουν τα δικά τους ιερά σε δημόσιους χώρους».

Μοιάζει εντελώς παράδοξο το να προσπάθησαν οι Εβραίοι να στήσουν δικά τους ιερά μέσα στη Ρώμη – όσο παράδοξο το να επεχείρησαν να διαδώσουν τη λατρεία του «Δία Σαβάζιου». Άλλωστε, οι Εβραίοι, παρέμειναν στη Ρώμη. Τι μπορεί να υποθέσει κανείς; Σύμφωνα με τον καθηγητή του Χάρβαρντ, Erich S. Gruen και το έργο του Diaspora: Jews amidst Greeks and Romans,(http://www.hup.harvard.edu/pdf/GRUDIA_excerpt.pdf) πρόκειται για μια παρανόηση, οφειλόμενη στην ηχητική ομοιότητα του ονόματος του Σαβάζιου με το εβραϊκό Σαβαώθ.

Αν πιστέψουμε λοιπόν τον ρωμαίο συγγραφέα, η Πόλις της Ρώμης, έλαβε μέτρα, τόσο κατά των Χαλδαίων, όσο και κατά των οπαδών του Σαβάζιου, (ή και Εβραίων) οι οποίοι ασκούσαν προσηλυτισμό.

Ο Gruen, μας ενημερώνει και για ένα άλλο μέτρο επίσης, που ελήφθη το 161 π.α.χ.χ. από τον πραίτωρα Μ. Πομπόνιο και επικυρώθηκε από την Γερουσία, με το οποίο ο ίδιος εξουσιοδοτείτο «να εκδιώκει από την Ρώμη, φιλόσοφους και ρήτορες». Λίγα χρόνια μετά, το 154 π.α.χ.χ., δύο επικούρειοι φιλόσοφοι απελάθηκαν με την κατηγορία της «προαγωγής της νεολαίας σε αφύσικες ηδονές». Ο δεύτερος αιώνας, χαρακτηρίζεται επίσης από την λήψη περιοριστικών μέτρων εναντίον της «πολυτέλειας» και άλλων τινών (lex Didia, lex Licinia, lex Aemilia). Απ’ ό,τι φαίνεται, ο «άρτος και τα θεάματα», η ομοφυλοφυλία και τα «ρωμαϊκά όργια», δεν χαρακτήριζαν ανέκαθεν την πόλη του Ρώμου και του Ρωμύλου.

Σχολιάζει ο συγγραφέας: «Ο δεύτερος αιώνας, σηματοδότησε μιαν εποχή, που η Ρώμη ήλθε σε συχνές και κανονικές επαφές με την Ελλάδα και την Εγγύς Ανατολή – επαφές που εμπλούτισαν αλλά και έφεραν σε αμηχανία την αυτοκρατορική δύναμη. Περιοδικές εκφράσεις υπεροχής και ελέγχου, έμοιαζαν απαραίτητες προκειμένου να διατηρηθεί η πρέπουσα εντύπωση (image). Έτσι, νομοθεσία για περιορισμό των δαπανών, κήρυσσε την αντίσταση στην εξασθενητική πολυτέλεια, την σχετιζόμενη με τις ανατολικές συνήθειες. Και η περιστασιακή απομάκρυνση (ή τουλάχιστον, η αναγγελόμενη απομάκρυνση) αλλοδαπών ομάδων με ξένες πρακτικές, μπορούσε να εκκαθαρίσει τη συνείδηση, χωρίς τον κίνδυνο σημαντικών αναστατώσεων».

Το σύστημα φαίνεται πως λειτούργησε καλά ως ένα βαθμό. Οι έλληνες διδάσκαλοι παρέμειναν στη Ρώμη και την ενίσχυσαν. Οι εβραϊκές κοινότητες, παρά τα όποια προβλήματα υπήρξαν, άνθισαν κι αυτές με τη σειρά τους. Όποιος δεν κινούσε τις υποψίες για τη ρωμαϊκή Διοίκηση, δεν αντιμετώπιζε και προβλήματα. Συνιστά όμως αυτό, «έλλειψη μισαλλοδοξίας», ή απλά μια κοινωνία ανοχής υπό περιορισμό;

Γράφει σχετικά ο φιλόσοφος Κέλσος στο κατά των χριστιανών έργο του «Αληθής Λόγος»: «Πρέπει λοιπόν όλοι οι άνθρωποι να ζουν σύμφωνα με τα πατροπαράδοτα, χωρίς να μπορεί κανένας να τους κατηγορεί γι’ αυτό. Αντίθετα, τους Χριστιανούς θα μπορούσαμε να τους κατηγορήσουμε που εγκατέλειψαν τα πάτρια για να υπερασπιστούν τη διδασκαλία του Ιησού, χωρίς να αποτελούν ένα έθνος όπως οι Ιουδαίοι. Τους Ιουδαίους δεν μπορεί να τους επικρίνει κανείς που προστατεύουν τα έθιμά τους. Μπορεί όμως να επικρίνει εκείνους που εγκατέλειψαν τα δικά τους για να ιδιοποιηθούν των Ιουδαίων».

Η λογική του Κέλσου, απηχεί σε μια ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΘΕΑΣΗ της τάξης των πραγμάτων της εποχής του – μια τάξη που ήδη είχε αρχίσει να αλλάζει και μάλιστα προ πολλού. Βρισκόμαστε στα 178 μ.α.χ.χ. και ο κόσμος βρίσκεται ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ μπροστά σε φαινόμενα διάδοσης λατρειών που λειτουργούν σε υπερεθνική βάση και μάλιστα εξαπλώνονται ταχύτατα. Η μήνις του Κέλσου, δεν περιορίζεται σχετικά, στους χριστιανούς, αλλά αφορά και μια σειρά από άλλες «άλογες πίστεις» - μυστηριακές λατρείες που, διόλου συμπτωματικά, όπως είπαμε, διαδίδονται σε εξίσου υπερεθνική βάση:

«Γιατί, όποιος πιστεύει χωρίς πρώτα να ελέγξει λογικά ένα δόγμα, είναι βέβαιο πως θα απατηθεί. Έχουμε πολλά σημερινά παραδείγματα άλογης πίστης: Τους ζητιάνους ιερείς της Κυβέλης, τους μάγους που δίνουν προφητείες παρατηρώντας ουράνια φαινόμενα, τους λάτρεις του Μίθρα και του Σαβαδία και όσους βλέπουν φαντάσματα της Εκάτης, ή κάποιας άλλης θεότητας, θηλυκιάς, ή αρσενικής. Ακριβώς όπως οι τσαρλατάνοι αυτών των λατρειών εκμεταλλεύονται την αφέλεια των εύπιστων και τους τραβούν από τη μύτη, έτσι γίνεται και με τους Χριστιανούς δασκάλους».

Είναι κατά τη γνώμη μου ξεκάθαρη η λογική των «δύο μέτρων και δύο σταθμών» που ακολουθεί ο χριστομάχος φιλόσοφος: Αφού παρουσιάζει στο βιβλίο του, σωρεία άλογων πεποιθήσεων και πρακτικών, δικαιολογεί και υπερασπίζεται όσες έχουν μια πατροπαράδοτη, (και άρα εθνική-εθνολογική) βάση και απορρίπτει τις υπερεθνικές λατρείες, ακριβώς ένεκα του «άλογου» περιεχομένου τους. Δεν του προσδίδω δολιότητα, αλλά σύγχυση. Και η σύγχυση, δεν είναι δική του. Είναι η σύγχυση μιας ολόκληρης εποχής, που σε πολλά σημεία, δεν διαφέρει ουσιωδώς από τη δική μας.

(Σήμερα στην Ελλάδα, ο ελληνοορθόδοξος χριστιανισμός λειτουργεί ως εθνική ουσιαστικά θρησκεία και συνδιαλέγεται χωρίς πρόβλημα με τα υπόλοιπα «αναγνωρισμένα θρησκεύματα», τα οποία, είτε έχουν κι αυτά εθνική βάση (άραβες, εβραίοι κλπ), είτε φροντίζουν να μην διαταράξουν τις ισορροπίες με ενέργειες προσηλυτισμού. Πώς άραγε θα αντιδρούσαν τα «αναγνωρισμένα θρησκεύματα» απέναντι σε μία νέα θρησκεία, που θα διαδιδόταν το ίδιο ηχηρά και σθεναρά, όπως ο χριστιανισμός στην εποχή του;)

Ακόμα και αν ο Νέρωνας δεν ήταν ο γνωστός ψυχοπαθής Αυτοκράτορας, ακόμα και αν η πυρκαγιά της Ρώμης οφειλόταν σε ατύχημα ή σε κεραυνό, και μόνη η διάδοση της φήμης ότι ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ εξαπλωνόταν σιγά-σιγά μια νέα υπερεθνική και μη ελεγχόμενη αίρεση, αγνώστου ιδρυτή και αγνώστων λοιπών στοιχείων, θα αρκούσε να προκαλέσει πανικό στη ρωμαϊκή Διοίκηση. Και, αν κι εγώ εικάζω ότι πιθανότατα η πυρπόληση της Πόλεως ήταν μια προβοκάτσια με τη συμμετοχή και κρατικών οργάνων, αρκούσε μία και μόνη ομολογία ενός λούμπεν χριστιανού ακτιβιστή ότι συνέβαλε στην πυρπόληση, για να υπάρξουν τα πρώτα πογκρόμ κατά των χριστιανών. Ακόμα κι εκεί, θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για παρεξήγηση.

Το ερώτημα είναι - γιατί συνεχίστηκαν οι διωγμοί; Είναι σίγουρο ότι δεν ήσαν συνεχείς, (κάπου 126 χρόνια συνολικά αθροίζονται), αλλά είναι επίσης σίγουρο, ότι ακόμα και όταν τα διωκτικά μέτρα ήροντο, οι κατά τόπους χριστιανοί ήσαν και πάλι υπό την εποπτεία Διοικητών και Τοπαρχών, ικανών για το καλύτερο και για το χειρότερο.

Οι χριστιανοί, δια των απολογητών τους, προσπάθησαν είναι βέβαιο να άρουν τις όποιες παρεξηγήσεις, χωρίς ωστόσο να κολακέψουν και τους αντιπάλους τους. Χαρακτηριστικά θα επικαλεστώ την πρώτη Απολογία του Ιουστίνου «φιλόσοφου και μάρτυρα» από την Παλαιστίνη http://users.drew.edu/ddoughty/Christianorigins/persecutions/justin.html - δι’ επιστολής του προς τον Αυτοκράτορα Αντωνίνο Πίο, γιο του ανεκτικού προς τους χριστιανούς, αυτοκράτορα Αδριανού:

Ο Ιουστίνος υποστηρίζει ότι οι χριστιανοί είναι «αδίκως μισούμενοι και ακόλαστα κακομεταχειριζόμενοι». «Απαιτεί» από τον Αυτοκράτορα να εξεταστούν οι κατηγορίες εναντίον του κάθε χριστιανού και, αν βρεθεί ένοχος να καταδικαστεί ως κακοποιός και όχι ως χριστιανός – αλλά, εάν βρεθεί καθαρός να αθωωθεί, καθώς «από το γεγονός και μόνον ότι είναι Χριστιανός δεν κάνει κακό». Οι χριστιανοί, επισημαίνει, δεν επιδιώκουν κάποιο γήινο βασίλειο, καθώς, «αν επιδιώκαμε κάτι τέτοιο, θα έπρεπε επίσης να αρνηθούμε τον Χριστό μας, ώστε να μην σφαγούμε – και θα έπρεπε να πασχίζουμε να ξεφύγουμε από τον εντοπισμό μας, ώστε να αποκτήσουμε εκείνο που προσδοκούμε» κλπ. κλπ.

Από την Απολογία του Ιουστίνου, θα επιλέξω τρία σημεία:

1) Το πρώτο αφορά τη σύγκριση του χριστιανικού δόγματος για την ανάσταση του Χριστού, με κάποια ειδωλολατρικά αντίστοιχα. Αναφέρει λοιπόν μεταξύ άλλων ο Ιουστίνος: «Και τι να πούμε για τους αυτοκράτορες που πεθαίνουν ανάμεσά σας, τους οποίους κρίνετε άξιους θεοποίησης και για λογαριασμό των οποίων εσείς παρουσιάζετε κάποιον που ορκίζεται ότι έχει δει τον φλεγόμενο Καίσαρα να ανυψώνεται στον ουρανό από την νεκρική πυρά;» Είναι προφανής η πρόκληση του μετέπειτα μάρτυρα στον Αυτοκράτορα: Αν δέχεστε ότι είναι δυνατόν να είναι Θεός ο Αυτοκράτορας, τότε είστε υποχρεωμένοι να δεχθείτε και την δυνατότητα να ήταν Θεός ο Ιησούς.
2) Στην παράγραφο «Ψεύτικοι Θεοί εγκαταλελειμένοι από τους Χριστιανούς», ο Ιουστίνος αναφέρει ως τέτοιους τον Απόλλωνα, τον Βάκχο, την Αφροδίτη, ακόμα και τον Ασκληπιό. Παραθέτοντας και μερικές ακόμη αναφορές σε αρχαίους μύθους, καταλήγει: «Αυτούς που πιστεύουν αυτά τα πράγματα, τους λυπόμαστε, και αυτούς που τα επινόησαν ξέρουμε ότι ήσαν διάβολοι». Σίγουρα τέτοιου είδους διατυπώσεις για τους πατρώους Θεούς της Αυτοκρατορίας και τους εμπνευστές τους, δεν ήσαν ενέργειες συμβιβασμού, αλλά ΠΟΛΕΜΟΥ. Πολέμου όμως ποίων, εναντίον ποίων; Απηχεί άραγε ο τόνος έναν θρησκευτικό φανατισμό και σκοταδισμό, ή μήπως ένα συσσωρευμένο μίσος εναντίον της Αυτοκρατορίας με θρησκευτική φόρμα;
3) Στην κατάληξη της «Απολογίας» του, ο Ιουστίνος αναφέρει:«Και αν αυτά τα πράγματα σας φαίνονται έλλογα και αληθή, τιμήστε τα – αλλά, αν σας φαίνονται ανόητα, περιφρονήστε τα ως ανοησίες και μην εκδίδετε θανατικές καταδίκες εναντίον όσων δεν σας έχουν βλάψει, σαν να κάνατε απέναντι σε εχθρούς. Γιατί σας προειδοποιούμε ότι δεν πρόκειται να ξεφύγετε από την επικείμενη κρίση του Θεού εάν συνεχίσετε την αδικία σας». Ποιος Αυτοκράτορας θα δεχόταν να του απευθύνονται σε τέτοιο τόνο και μάλιστα να τον «προειδοποιούν» κιόλας;

Ο αναγνώστης μπορεί να σταθεί στον απόλυτο και φανατικό τόνο της επιστολής – σίγουρα όχι ίδιον ενός «πολιτισμένου διαλόγου της σήμερον. Μπορεί όμως να σταθεί και στο γεγονός ότι ο απολογητής νοιώθει, όχι μόνον ότι κατηγορείται αδίκως (μέχρι και για σεξουαλική έκθεση των παιδιών), αλλά και πως αντιμετωπίζει καθημερινά τη θανατική καταδίκη, εξαιτίας της διαφορετικότητάς του. Ποιος άλλος θα τολμούσε στο μεγάλο ΠΑΘΗΤΙΚΟ χωνευτήρι της Αυτοκρατορίας να κρατήσει μια τέτοια στάση και ορμώμενος από πού και από ποια δύναμη; Είναι άραγε τυχαίο το ότι εκατό χρόνια περίπου αργότερα, ο Αυτοκράτορας Φίλιππος ο Άραβας θα πραγματοποιήσει την πρώτη επίσημη επαφή με χριστιανούς αρχιερείς;

Επιτρέψτε μου να επανέλθω όμως στον Κέλσο. Ο «Αληθής Λόγος» του, γραμμένος την εποχή της Ηγεμονίας του Μάρκου Αυρηλίου και τρία χρόνια μετά την έναρξη του αντίστοιχου διωγμού, είναι ένα σοβαρό κείμενο, απολαυστικό σε αρκετά σημεία - με κάποιες μάλιστα επισημάνσεις του, μονάχα ένας φανατικός θα μπορούσε να διαφωνήσει. Στο τέλος του έργου ωστόσο, ο φιλόσοφος θα αφήσει το κεντρί του:

«Επειδή όμως οι άνθρωποι γεννήθηκαν δεμένοι με ένα κορμί, είτε διότι έτσι υπαγόρευε η οικονομία του κόσμου, είτε τιμωρούμενοι για τα σφάλματά τους, είτε επειδή η ψυχή βάρυνε από κάποια πάθη και βρίσκεται εδώ μέχρι να εξαγνιστεί με τους καθορισμένους κύκλους (…) και με τον χρόνο να αποκτά κάθε είδους μορφή που μπορούν να πάρουν οι θνητοί - αξίζει λοιπόν να πειστούν ότι οι άνθρωποι έχουν παραδοθεί σε κάποιους που διευθύνουν το δεσμωτήριο αυτό και όχι να κακολογούν αυτές τις θεότητες που βρίσκονται στη γη. Και εντελώς μάταια, να προσφέρουν το κορμί τους στα βασανιστήρια και στους ξυλοδαρμούς, δείχνοντας πόσο δεν αγαπούν τη ζωή, θαρρείς και είναι κακοποιοί που, ακριβώς επειδή είναι ένοχοι ληστείας, δέχονται τα πάθη τους αδιαμαρτύρητα».

Ο Κέλσος βεβαίως, μπορεί να είναι φιλόσοφος, αλλά επιλέγει να πει και μια κουβέντα παραπάνω. Θα ευχόταν κανείς να το είχε αποφύγει.

Ο συγγραφέας του «Αληθούς Λόγου» δικαιούται να υποστηρίζει ότι οι χριστιανοί «πείθουν μόνον τους τιποτένιους, τους ηλίθιους, τις γυναικούλες, τους δούλους και τα παιδάκια», αλλά δεν δείχνει να έχει μετρήσει τους κολασμένους της Αυτοκρατορίας που υπερασπίζεται. Μιλά για τους θεούς στους οποίους «έχει ανατεθεί η εξουσία μέχρι και για το πιο μικρό πράγμα που υπάρχει στη γη», αλλά αποφεύγει να τους αναφέρει – κάτι τέτοιο θα ήταν ίσως αρκετά προβληματικό όταν θα ερχόταν η ώρα του γεωγραφικού τους προσδιορισμού.

Ο Κέλσος χρησιμοποιεί την πλατωνική φιλοσοφία για να στηρίξει τους «διευθυντές του δεσμωτηρίου» ενάντια σε κείνους που «προσφέρουν το κορμί τους στα βασανιστήρια και στους ξυλοδαρμούς», κρίνοντας μάλιστα ότι η στάση των τελευταίων δείχνει πως «δεν αγαπούν τη ζωή» - η παλιά, γνωστή κατηγορία της Διοίκησης του Νέρωνα κατά των συλληφθέντων χριστιανών.

Το χειρότερο είναι, ότι το έργο του Κέλσου, έφθασε μέχρι την Ανατολή, για να τύχει της απάντησης του Ωριγένη. Οι χριστιανοί λόγιοι της Ανατολής, μάθαιναν πως δεν είχαν τίποτε να περιμένουν από τους εθνικούς φιλοσόφους – κι ας είχαν καθίσει στα ίδια θρανία.

Ο Κέλσος, στον οίστρο του, θα μας αποκαλύψει και μια άλλη, γενικότερα διαδεδομένη νοοτροπία, για την οποία έχουμε ήδη γράψει στα προηγούμενα κείμενά μας. Εκείνην που θέλει την ήττα ενός στρατού, να συνιστά ήττα και του θεού του:

«Δεν φαντάζομαι να ισχυριστείς ότι θα μπορούσαν οι Ρωμαίοι, πιστεύοντας σ’ αυτά που λες εσύ και αδιαφορώντας για τα όσα έχουν θεσπίσει για θεούς και ανθρώπους, να καλέσουν τον δικό σου τον Ύψιστο – ή όπως αλλιώς θέλεις να τον λες – κι ύστερα απ’ αυτό, να κατεβεί ο θεός σου να πολεμήσει στο πλευρό τους και να μην χρειαστούν καμιάν άλλη δύναμη. Γιατί και παλιότερα, ο ίδιος θεός, υποσχέθηκε στους πιστούς του (Ιουδαίους), αυτά και πολύ περισσότερα, όπως λέτε κι εσείς. Και είδατε πόσο τους ωφέλησε και εκείνους και εσάς: Εκείνοι, αντί να κυριαρχούν σ’ όλη τη γη, δεν έχουν πια, ούτε πατρίδα, ούτε ένα σβωλαράκι χώμα. Κι από εσάς, αν ακόμα υπάρχει κανείς που ξεφεύγει από την προσοχή και περιπλανιέται, καταζητείται για να καταδικαστεί σε θάνατο».

Δεν είναι ο μόνος που κινείται στη λογική αυτή. Πριν από αυτόν, ο Κικέρωνας, σε έναν από τους θρυλικούς για τη ρητορεία του δικανικούς, στρέφεται κατά των Ιουδαίων, αποδίδοντας στην εβραϊκή θρησκεία την ηθική αυτουργία για την εξέγερση των Ιουδαίων ενάντια στη Ρώμη:

«Ενώ η Ιερουσαλήμ ανθούσε και ενώ οι Ιουδαίοι ευρίσκονταν σε κατάσταση ειρήνης, παρά ταύτα, οι θρησκευτικές τελετές και ιεροί κανόνες του λαού αυτού, ήσαν σε μεγάλο βαθμό σε ασυμφωνία με το μεγαλείο της αυτοκρατορίας αυτής και την αξιοπρέπεια του ονόματός μας και τους θεσμούς των προπατόρων μας. Και είναι πιο απεχθείς για μας τώρα, γιατί αυτό το έθνος έχει δείξει με τα όπλα ποια ήταν τα αισθήματά του απέναντι στην υπεροχή μας. Το πόσο προσφιλές ήταν για τους αθάνατους θεούς, έχει αποδειχθεί από την ήττα του, από τες προσόδους του που εξαντλούνται από τους εργολάβους μας, από την συρρίκνωσή του στην κατάσταση της υποταγής». (http://www.uah.edu/student_life/organizations/SAL/texts/latin/classical/cicero/proflacco1e.html#ctwoeight)

Τα λόγια του Κικέρωνα είναι εξαιρετικά διαφανή, όχι μόνον για τον τρόπο με τον οποίον η Ρώμη αντιμετώπιζε τα εθνικά θρησκεύματα, αλλά και για την πεποίθηση του ακροατηρίου του, ότι οι νίκες του ρωμαϊκού στρατού, αντανακλούν και την υπεροχή των Θεών της Πόλεως.

Αγαπητέ Macedon
Φίλοι

Σε μια προηγούμενη απάντησή μου, είχα σχολιάσει ότι, εάν κανείς δεν διακρίνει αίτια και αιτιατά πίσω από τις ιστορικές κορυφώσεις, είναι υποχρεωμένος να υπερτονίζει προσωπικές επιλογές και συμπτώσεις της τύχης προκειμένου να ερμηνεύσει τις κορυφώσεις αυτές.

Ένα τέτοιο δείγμα γραφής, ανάμεσα στα πολλά, μας δίνει στον τρίτο τόμο του έργου του «Υπέρ της των Ελλήνων Νόσου», ο πατριάρχης των ελλήνων νέο-εθνικών Βλάσης Ρασσιάς. Ας τον ακούσουμε:

«…ο γράφων θα ήθελε να τονίσει ένα ακόμα «άρρητο» ιστορικό δεδομένο που «ομολογούμενο» ανατρέπει σε σημαντικό βαθμό την απάτη περί μιας τάχα «εκ των ένδον» κατάρρευσης του Αρχαίου Κόσμου λόγω οικονομικοκοινωνικών και ηθικών αδιεξόδων, μια απάτη στην οποία νεροκουβάλησαν επίσης, εκτός από τους παραδοσιακούς πνευματικούς επικυρίαρχους και οι μαρξιστές και μαρξίζοντες των δύο τελευταίων εκατονταετιών. Πρόκειται για την εξάμηνη τρομακτική επιδημία του 166 μ.α.χ.χ. (…) και τον άγριο λιμό που την ακολούθησε και από κοινού, σάρωσαν κυριολεκτικά από άκρου σε άκρο τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από τη Μεσοποταμία μέχρι τα Βρετανικά νησιά, θανατώνοντας εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, στην πλειοψηφία τους κατοίκους πόλεων και ανάμεσά τους την αφρόκρεμα της διανόησης της «ελληνορωμαϊκής» λεγόμενης εποχής (…) Μέσα σε εκείνο τον αποκεφαλισμένο διανοητικά και όχι κοινωνικά, οικονομικά, ή ηθικά χρεωκοπημένο τάχα κόσμο, είναι λοιπόν, που στα επόμενα χρόνια συνέβη η μεθοδική κατάποση όλων των δυναμικών σημείων εξουσίας κα κατεστημένου της Αυτοκρατορίας από τον πολιτικό βραχίονα της θρησκείας του Σαύλου-Σαούλ. Και εκεί έγινε η τραγική «μεταστροφή» που σύντομα θα σηματοδοτούσε την καθολική επίθεση ενάντια στο μόνο κομμάτι του Αρχαίου Κόσμου που δεν ήταν ακίνητο ή νεκρό: Ενάντια στον Ελληνισμό».

Πέρα από τις προφανείς αντιφάσεις του συγγραφέα, (μόνον ο Ελληνισμός δεν ήταν ακίνητος ή νεκρός, αλλά κατά τα άλλα, εμείς είμαστε οι…νεροκουβαλητές!) θα μπορούσε πράγματι κανείς να φανταστεί έναν χριστιανό απολογητή της εποχής εκείνης να λέει: «Ορίστε εθνικοί η εκπλήρωση των προφητειών μας! Η Ιερουσαλήμ καταστράφηκε! Λιμοί, σεισμοί και καταποντισμοί ακολουθούν! Ο κόσμος της αμαρτίας βρίσκεται στο τέλος του! Πού είναι οι θεοί σας; Πού ο Ασκληπιός; Για ποιους οι θυσίες σας;» κλπ. κλπ.

Δεν είμαι και ο πλέον ειδικός στην χριστιανική απολογητική, αλλά φαντάζομαι ότι όλο και κάπου θα υπάρχει κάποιο ανάλογο κήρυγμα. Δεν θα είχε άραγε επίπτωση στο χτυπημένο από το λιμό ακροατήριό του;

Αυτό που είναι σίγουρο, είναι ότι τη μείωση του πληθυσμού, αναφέρει ο Πλούταρχος, πολύ πριν από το λιμό του 166, ως μία ενδεχόμενη αιτία για το ότι τα μαντεία της εποχής του είχαν σιγήσει. Στο διάλογό του «Περί των Εκλελοιπότων Χρηστηρίων», («Για τα μαντεία που εξέλειπαν»), ο ήρωας του Πλουτάρχου καλεί τον συνομιλητή του:

«Διηγήσου μας καλύτερα για το μαντείο Κλεόμβροτε, διότι μεγάλη ήταν παλιά η φήμη της εκεί θεότητας, ενώ τώρα έχει αρχίσει απ’ ό,τι φαίνεται να εξασθενεί (…) Δεν χρειάζεται να ζητάει κανείς πληροφορίες και να αναρωτιέται για τα εκεί μαντεία, βλέποντας τα εδώ να έχουν χάσει τη λάμψη τους, ή καλύτερα, εκτός από ένα ή δύο να έχουν εκλείψει εντελώς, αλλά να ερευνά για το λόγο που έχασαν τόσο τη δύναμή τους. Τι χρειάζεται να μιλήσω για τα άλλα, τη στιγμή που η Βοιωτία η οποία τα παλιότερα χρόνια μιλούσε πολλές γλώσσες εξαιτίας των μαντείων, τώρα έχει στραγγίσει εντελώς, όπως οι πηγές και μεγάλη στέγνια μαντικής έχει πέσει στον τόπο; Πουθενά, ει μη μόνο στην περιοχή της Λιβαδιάς, δεν προσφέρει η Βοιωτία σήμερα σε όσους θέλουν πηγή μαντικής για να αντλήσουν, όσο για τα υπόλοιπα μέρη, σε άλλα έχει πέσει σιγή και άλλα έχουν ερημωθεί τελείως…»

Ένας κυνικός φιλόσοφος, σπεύδει να δώσει μιαν απάντηση: «Είναι πράγματι αξιοπερίεργο που, με τόσα ελαττώματα που κυκλοφορούν, όχι μόνον η Αιδώς και η Νέμεσις όπως έχει προαναγγείλει ο Ησίοδος έχουν εγκαταλείψει την κοινωνία των ανθρώπων, αλλά και η θεία πρόνοια έχει μαζέψει από παντού τα μαντεία και αναχωρεί;» Η ομήγυρις δεν συμφωνεί με το σχόλιο και ο φιλόσοφος αποπέμπεται: «Σταμάτα να προκαλείς το θεό. Στ’ αλήθεια είναι μαλακός στην οργή του και πράος».

Κατατίθενται λοιπόν άλλες εκδοχές: «Θα μπορούσε να πει κανείς – λέει ο ένας - ότι η γενική έλλειψη ανθρώπων που είχαν προκαλέσει παλιότερα οι επαναστάσεις και οι πόλεμοι σε όλη την οικουμένη, έπληξε ιδιαίτερα την Ελλάδα, έτσι που ολόκληρη η χώρα, μόλις και μετά βίας θα μπορούσε να προσφέρει σήμερα 3000 οπλίτες, όσους έστειλε μόνη της η πόλη των Μεγάρων στις Πλαταιές. Αν άφηνε λοιπόν πολλά μαντεία ο θεός, θα ήταν σαν να αποκάλυπτε την ερήμωση της Ελλάδας».

Άλλη άποψη; «Όταν οι δαίμονες που είναι ταγμένοι στα μαντεία και τα χρηστήρια, εξοριστούν ή μεταναστεύσουν, εκείνα χάνουν τη δύναμή τους. Αν εξαφανιστούν, εξαφανίζονται μαζί τους». Ο πέμπτος συνομιλητής, δίνει μια πιο «ορθολογική» απάντηση, παραπέμποντας στις αναθυμιάσεις που έφερναν την Πυθία σε έκσταση: «Η γη κάνει να αναβλύζουν από μέσα της για τους ανθρώπους, πηγές που διαθέτουν πολλές και διάφορες δυνάμεις (…) Είναι φυσικό, αλλού να εκλείπουν και αλλού να γεννώνται».

Δεν θα ήταν βεβαίως σωστό να πιαστούμε από ένα και μόνο κείμενο για να χαρακτηρίσουμε μία ολόκληρη εποχή – αρκεί ωστόσο απλά η μαρτυρία του πρωθιερέα των Δελφών για να καταγραφεί ένας προβληματισμός για μια ΥΠΑΡΚΤΗ κατάσταση: Ότι αιώνες πριν τον ψευδοχρησμό του Μαντείου ότι «απέσβετο το λάλον ύδωρ», το ύδωρ είχε όντως αρχίσει να αποσβένεται, αν και ενδεχομένως για ποικίλλους διαφορετικούς λόγους.

Για μένα, η κρίση του αρχαίου κόσμου, μαρτυρείται, τόσο από τις αναφορές για τους διωγμούς, όσο και από τα κείμενα των ίδιων των εθνικών φιλοσόφων. Η κρίση μπορεί να έχει πολλές πτυχές. Κρίση μπορεί να σημαίνει να μην αγκαλιάζει το κράτος, ή η κυριαρχούσα κουλτούρα το σύνολο της κοινωνίας. Η κρίση μπορεί να αφορά τη δυσαρμονία των ίδιων των κρατικών δομών, τις σχέσεις του κράτους με την κυριαρχούσα θρησκεία, το πνευματικό, ηθικό και οικονομικό επίπεδο της κοινωνίας.

Στα κείμενα των χριστομάχων φιλοσόφων, του Κέλσου και του Πορφυρίου, συναντά κανείς εκατοντάδες επιχειρήματα εναντίον της νέας θρησκείας, υποδείξεις για τον παραλογισμό της, τις αντιφάσεις της, τις φρούδες ελπίδες που καλλιεργούσε. Ένα δεν απαντά κανείς: Τις κατηγορίες για εκβιασμό, για βίαιο προσηλυτισμό. Αντιθέτως, αν πιστέψουμε το «Κατά Χριστιανών» σύγγραμμα του Πορφύριου, γραμμένο στα μέσα του 3ου μ.α.χ.χ. αιώνα, (με την επιφύλαξη ότι το έργο του αυτό βεβαίως έχει καταστραφεί στο μεγαλύτερο μέρος του), φαίνεται ότι το κοινωνικό μήνυμα του πρώιμου χριστιανισμού, εξακολουθούσε να επιβιώνει:

Για την φράση του Ιησού ότι «είναι πιο εύκολο να περάσει κάμηλος από την τρύπα μιας βελόνας, παρά πλούσιος να κερδίσει τη Βασιλεία των Ουρανών», ο Πορφύριος εκτιμά ότι «δεν ήταν λόγια του Χριστού αυτά, αλλά κάποιων φτωχών που ήθελαν με τέτοιες αερολογίες, να φάνε από τις περιουσίες των πλουσίων»:

«Μόλις χθες γι’ άλλη μια φορά, αυτά ακριβώς απάγγειλαν σε κάποιες ευκατάστατες γυναίκες: «Πούλησε τα υπάρχοντά σου και δώσε στους πτωχούς και θα κερδίσεις το θησαυρό του ουρανού» και τις έπεισαν να μοιράσουν όλη τους την περιουσία στους φτωχούς. Κι οι γυναίκες έπεσαν σε τέτοια φτώχια που το ‘ριξαν στη ζητιανιά κι από ελεύθερες που ήταν, κατάντησαν να ζητάνε πίσω τα χαμένα με τρόπο αισχρό και όψη ελεεινή (…) Η έσχατη ατίμωση και το χειρότερο πάθημα: στο όνομα της ευσέβειας να ξεπέσεις και να χάσεις το βιός σου και μετά, επειδή σε σφίγγει η ανάγκη, να λαχταράς τα ξένα αγαθά».

Αναρωτιέμαι στ’ αλήθεια, διαβάζοντας τα σχόλια του εκλεκτού φιλοσόφου: Τι μήνυμα είχε εκείνος να δώσει στην πλούσια γυναίκα, στη φτωχή γυναίκα; Τι μήνυμα στο ανάπηρο λεγεωνάριο που όφειλε να επιβεβαιώνει ότι είδε τον νεκρό Αυτοκράτορα να αναλαμβάνεται στους ουρανούς, τι μήνυμα στον σκλάβο, τον ανθρακωρύχο, το μονομάχο, τον άστεγο πληβείο, τον ηθικό πολίτη που έβλεπε την πόλη του να γίνεται σταδιακά αγνώριστη; Κι αν είχε όντως κάτι να του πει (το δέχομαι), τι εμβέλεια και τι θέρμη θα είχε ο λόγος του;

Στην εισαγωγή της ελληνικής έκδοσης του έργου του Πορφυρίου, ο καθηγητής της Οξφόρδης Τζόζεφ Χόφμαν, σημειώνει:

«Οι διωγμοί του Διοκλητιανού αποκάλυψαν πως ο χριστιανισμός είχε τρυπώσει στην κρεβατοκάμαρα του αυτοκράτορα: Η σύζυγός του, η κόρη του, οι υπηρέτες τους, ο θησαυροφύλακάς του, ο ευνούχος Δωρόθεος, ακόμη και ο διευθυντής του εργοστασίου βαφής (πορφύρας) στην Τύρο, ήσαν χριστιανοί, ή συμπαθούντες των χριστιανών. Η εξύβριση των νεοφώτιστων, δεν ανέκοψε την πορεία των προσηλυτισμών. Γι’ αυτό και η πολιτική λύση που υιοθετήθηκε τον τρίτο αιώνα, ήταν μία προσπάθεια να τρομάξει ο κόσμος: Το τίμημα της μεταστροφής στο χριστιανισμό, έπρεπε να είναι πολύ ακριβό. Ο διωγμός ήταν η εναλλακτική λύση ισχύος, στις αποτυχημένες πολεμικές προσπάθειες του Κέλσου, του Πορφυρίου και του Ιεροκλή».

Ίσως να έχετε ήδη το σύγγραμμα αυτό του Πορφυρίου στη βιβλιοθήκη. Για όσους δεν το έχουν, θα παραθέσω μερικές ακόμα θλιβερές, θλιβερότατες για όσους αγάπησαν τον αρχαίο κόσμο (εμού συμπεριλαμβανομένου) αναφορές:

«Ο ιστορικός της εκκλησίας Λακτάνιος, γράφει πως ο Διοκλητανός έπεσε θύμα των συμβούλων του και ειδικότερα του Γαλέριου, καίσαρα της ανατολής, «ο οποίος έκαιγε ζωντανό όποιον αρνιόταν να προσφέρει θυσία». Στην πραγματικότητα ο Διοκλητιανός αμφιταλαντευόταν (…) Η αρχική θέση του Διοκλητιανού, ήταν ρεαλιστική και σαφής: Υπάρχουν πάρα πολλοί χριστιανοί στην αυτοκρατορία, θα χυθεί αίμα, θα ακολουθήσουν εξεγέρσεις. Άλλωστε, οι περισσότεροι θα δεχτούν με χαρά το θάνατό τους – γιατί να μην κηρυχθεί παράνομη η άσκηση αυτής της ολέθριας δεισιδαιμονίας μόνο για τους αξιωματούχους της αυλής και τους στρατιώτες;»

«Νιώθοντας πως θα υπάρξουν αντιδράσεις σε τούτη τη λογική προσέγγιση, κάλεσε συμβούλους: Δικαστές, στρατιωτικούς διοικητές και τελικά, απεγνωσμένος, ένα μάντη ο οποίος είχε σταλεί να ρωτήσει το μαντείο του Απόλλωνα στη Μίλητο, ποια ήταν η θέληση των θεών μπρος σ’ ετούτη τη δυσάρεστη κατάσταση. Η απάντηση ήταν προβλεπόμενη: ο Απόλλων συμφωνούσε απολύτως με το Γαλέριο…»

Ο συγγραφέας, επικαλείται το έργο του εκκλησιαστικού ιστορικού Ευσέβιου «Περί των εν Παλαιστίνη μαρτύρων», όπου δίνονται λεπτομέρειες για τα έργα και τις ημέρες του εκεί τοπάρχη, Μαξιμίνου:

«…χρηματοδότησε μια «φιλολογική» επίθεση, κυκλοφορώντας παραποιημένα ευαγγέλια και απομνημονεύματα που περιείχαν γνωστές και τετριμμένες συκοφαντίες εναντίον του Ιησού. Τα τοιχοκολλούσαν σε τόπους δημοσίων συγκεντρώσεων και επέβαλλαν στους δασκάλους να διαβάζουν στα παιδιά αποσπάσματα ως μάθημα (Ευσέβιος 9.4.2.-5.2). Για να στηρίξει τις κατηγορίες περί ανηθικότητας των χριστιανών, ο Μαξιμίνος προσέλαβε πράκτορες (duces) να συλλάβουν μαζικά πόρνες από την αγορά της Δαμασκού. Αφού τις βασάνισαν μέχρι να ομολογήσουν πως είναι χριστιανές, στη συνέχεια τις έβαλαν να υπογράψουν δηλώσεις πως οι εκκλησίες ασκούσαν τελετουργικά την πορνεία και ζητούσαν από τα μέλη τους να μετέχουν σε διεστραμμένες σεξουαλικά πράξεις. Αυτές οι δηλώσεις μοιράστηκαν στις πόλεις για δημόσια επίδειξη. Απεγνωσμένες εποχές, απεγνωσμένοι άνθρωποι, απεγνωσμένα μέτρα».

Δεν είναι, μόνον οι διωγμοί εναντίον μιας αίρεσης που δίνουν το κλίμα μιας εποχής. Είναι και ο τρόπος που διενεργούνται. Θα μπορούσε να συλλάβει κανείς μια προβοκάτσια για παράδειγμα, με «χριστιανούς» που θα κατέστρεφαν έναν εθνικό ναό για να υποδαυλιστεί το μίσος εναντίον των πιστών της θρησκείας αυτής. Όταν μια Διοίκηση ωστόσο, προσπαθεί να πείσει την τοπική κοινωνία ότι οι άνθρωποι αυτοί επιδίδονται σε τελετουργική πορνεία, αντιλαμβάνεται κανείς ότι και η κοινή, στοιχειώδης λογική έχει χαθεί προ πολλού.

Ας μου επιτραπεί ωστόσο, μία κομβική κατά τη γνώμη μου ερώτηση: Τι συμβολισμό δίνει ο χρησμός ενός μαντείου του Απόλλωνα, ότι ο Χριστιανισμός πρέπει να τερματιστεί; Να είναι άραγε κι ο χρησμός συκοφαντία των χριστιανών;

Δεν είμαι εγώ ο ιστορικός, αλλά θα διάβαζα με εξαιρετικό ενδιαφέρον μία μελέτη που θα εξηγούσε τη στάση των εθνικών ιερέων και μαντείων απέναντι στη χριστιανική καταιγίδα. Γιατί, αν το μαντείο της Μιλήτου στο 303 μ.α.χ.χ. χρησμοδοτεί τη θέληση των Θεών να καταργηθεί η χριστιανική θρησκεία και αν αυτό υπήρξε μια αφορμή για ένα νέο λουτρό αίματος, τότε δεν είναι να απορεί κανείς για το πώς εννέα και πλέον χρόνια μετά, όταν ο Μ. Κωνσταντίνος πριμοδοτεί τη χριστιανική θρησκεία, το ιερό αυτό μπορεί να καταστράφηκε.

Το συμπέρασμα στο οποίο έχω οδηγηθεί, είναι ότι η εθνική θρησκεία, καλύφθηκε πίσω από τα προνόμια που της παρείχε το ρωμαϊκό κράτος και την πεποίθησή της ότι η Παράδοσή της δεν ήταν δυνατόν να ανατραπεί. Το ίδιο συμβαίνει άλλωστε και σήμερα, με την Εκκλησία να αρνείται πεισματικά το χωρισμό της από το Κράτος. Όσο δε, το ελληνικό Κράτος δεν λογοδοτούσε πουθενά, μπορούσε και επέβαλλε ανεπίτρεπτα απαγορευτικά μέτρα εις βάρος των αλλοδόξων.

Θα ήθελα να συμπληρώσω τις σκέψεις μου αυτές, αναφερόμενος και στο έργο του αυτοκράτορα Ιουλιανού. Φαντάζομαι πως δεν θα πρωτοτυπήσω επικαλούμενος τις επιστολές του προς τους εθνικούς ιερείς και τον Αντιοχικό του λόγο.

Αν πραγματικά ο χριστιανισμός «επιβλήθηκε δια πυρός και σιδήρου» και δεν είχε ήδη γείρει η πλάστιγγα εις βάρος της εθνικής λατρείας, ένεκα των ανεπαρκειών της κοινωνίας που εκπροσωπούσε, τότε το έργο του Ιουλιανού θα ήταν πολύ πιο εύκολο και δεν θα είχε εκλείψει τόσο άδοξα.

Τα παρακάτω αποσπάσματα από την επιστολή του Αυτοκράτορα στον αρχιερέα της Γαλατίας, μιλούν από μόνα τους:

- «Δεν βλέπουμε ότι εκείνα που αύξησαν περισσότερο την αθεΐα (σ.σ. μιλά για τον Χριστιανισμό), είναι η φιλανθρωπία προς τους ξένους, η φροντίδα για την ταφή των νεκρών και η προσποιητή αυστηρότητα της ζωής; Να με τι πιστεύω πως πρέπει να ασχοληθούμε χωρίς καμία προσποίηση»

- «Φιλοτίμησέ τους (σ.σ. τους ιερείς), ή πείσε τους να σοβαρευτούν, ή τέλος, καθαίρεσέ τους από το ιερατικό αξίωμα, αν αντί να πηγαίνουν να προσεύχονται στους θεούς με τις γυναίκες, τα παιδιά και τους υπηρέτες τους, ισχυρίζονται ότι οι δούλοι ή τα παιδιά τους, ή οι Γαλιλαίες σύζυγοί τους περιφρονούν τους θεούς και προτιμούν την αθεΐα από την ευσέβεια».

- «Επιπλέον συμβούλευσε τους ιερείς να μην πηγαίνουν στο θέατρο, να μην πίνουν στα καπηλειά, ούτε να ασκούν επαγγέλματα και εργασίες αισχρές και κακόφημες»

- «Σε κάθε πόλη ίδρυσε πολυάριθμους ξενώνες, ώστε να ευχαριστηθούν οι ξένοι από την φιλανθρωπία μας, όχι μόνον οι δικοί μας, αλλά και οι άλλοι, αν έχουν ανάγκη (…) Είναι ντροπή, τη στιγμή που κανένας από τους Ιουδαίους δεν επαιτεί, τη στιγμή που οι ασεβείς Γαλιλαίοι τρέφουν κοντά στους δικούς τους και τους δικούς μας, να στερούνται οι δικοί μας τη βοήθειά μας»

- «Μπορεί να είναι δυνατόν, εκείνος που λατρεύει τον Εταίριο Δία, να νομίζει πως τον υπηρετεί καλά, τη στιγμή που, ενώ βλέπει ότι οι γύρω του χρειάζονται χρήματα, δεν τους δίνει ούτε δραχμή; Όταν τα σκέπτομαι αυτά, μένω κατάπληκτος. Οι επωνυμίες των θεών μας δίνουν την εντύπωση ζωγραφισμένων εικόνων, που, απ’ όσα μας διδάσκουν, δεν εκτελούμε τίποτα. Λέμε τους θεούς Ομογνίους, λέμε τον Δία Ομόγνιο, και φερόμαστε στους συγγενείς μας σαν σε ξένους» (απόσπασμα από άλλη επιστολή)

Αν αυτά συνέβαιναν στη Δύση, αποκαλυπτικός είναι και ο Αντιοχικός λόγος του Ιουλιανού για τα συμβαίνοντα στην Ανατολή: Ο Αυτοκράτορας επισκέπτεται την Αντιόχεια γεμάτος όνειρα γι’ αυτά που θα δει στη γιορτή του Κάσιου Δία – σφάγια, σπονδές, χορωδίες προς τιμήν του Θεού, θυμιάματα, εφήβους με λευκές εσθήκτες – και δεν βρίσκει τίποτα:

- «Όταν ρώτησα τι επρόκειτο να θυσιάσει η πόλη στην ετήσια γιορτή προς τιμή του θεού, ο ιερέας απάντησε: «Έφερα από το σπίτι μου μια χήνα για τη θυσία, η πόλη δεν έχει κάνει καμιά προετοιμασία».

- «Όταν κάποιος γιορτάζει γενέθλια, προσφέρει απλόχερα δείπνο και πρόγευμα και μαζεύει τους φίλους του γύρω από πλουσιοπάροχο τραπέζι. Στην ετήσια εορτή όμως, δεν φέρατε ούτε λάδι για το λυχνάρι του θεού, ούτε σπονδή, ούτε σφάγιο, ούτε θυμίαμα».

- «… καθένας από σας ευχαριστιέται να ξοδεύει χρήματα σε ιδιωτικά δείπνα και γιορτές και γνωρίζω πολύ καλά ότι πολλοί από σας σκορπάτε μεγάλα ποσά χρημάτων στις γιορτές του Μάη. Για εσάς τους ίδιους όμως και για τη σωτηρία της πόλης, ούτε ένας από τους πολίτες δεν θυσιάζει, ούτε ο καθένας ιδιωτικά ούτε όλη μαζί η πόλη συλλογικά, εκτός από τον ιερέα, που θα ήταν πιο δίκαιο πιστεύω, να γύριζε σπίτι του κουβαλώντας μερίδες από τα πολλά σφάγια που θα θυσιάζονταν στον θεό».

Τριακόσια περίπου χρόνια μετά την εμφάνιση της αίρεσης των «Γαλιλαίων», των «Αθέων», των «Χριστιανών», στο ιστορικό παιχνίδι έχουν μείνει τρεις βασικοί παίκτες:

- Από τη μία μια προβληματική από πολλές απόψεις Αυτοκρατορία που προσπαθεί να βρει το ρυθμό και τη συνοχή της, με στρατούς μισθοφόρων, απανωτά πραξικοπήματα και αλλαγές αυτοκρατόρων, με έλλειψη κοινωνικής συνοχής και οράματος, με προσφυγή σε κρατικά επιβαλλόμενες θρησκείες, (τη λατρεία του Αυτοκράτορα, του Ελ Γκαμπάλ, του Sol Invictas), μια Αυτοκρατορία που για πρώτη φορά αντιμετωπίζει την συγκρότηση υπερεθνικών κινημάτων - εσωτερικών εχθρών, είτε στρατιωτικών όπως του Σπάρτακου, είτε θρησκευτικών όπως του Μίθρα, του Άττη, του Ιησού

- Από την άλλη μία εθνική φιλοσοφική και θρησκευτική παράδοση εδραζόμενη σε έθνη διάσπαρτα και συγχυσμένα, ένα μείγμα λατρειών και ειδώλων που στέκουν για πρώτη φορά στην ιστορία τους χωρίς δική τους γη, μία δυσκίνητη, άνευρη παράδοση που αδυνατεί να ακολουθήσει τις κοινωνικές εξελίξεις και περιορίζεται στην αναπαραγωγή της, προστατευόμενη μόνον από τα συντηρητικά αντανακλαστικά του κράτους και των πολιτών

- Και τέλος, μία νέα θρησκεία που συνδυάζει την επαγγελία ενός διαφορετικού κόσμου και το μίσος προς τον υφιστάμενο κόσμο και τα σύμβολά του, μία θρησκεία με έντονα χαρακτηριστικά κοινωνικού κινήματος δοκιμασμένου σε αντίξοες καταστάσεις, διωγμούς και διαπομπεύσεις. Μια θρησκεία που έχει ως αρχέτυπο, όχι έναν πρώην κυρίαρχο και πλέον νικημένο Θεό, αλλά έναν Θεό πάσχοντα και συμπάσχοντα με τον πιστό του.

Το κράτος θα αναγκαστεί εκ των πραγμάτων κάποια στιγμή να κοιτάξει το συμφέρον του – και θα το πράξει.

ΦΩΤΙΑ ΚΑΙ ΤΣΕΚΟΥΡΙ ΚΑΙ Ο ΚΥΡΙΑΡΧΟΣ ΛΟΓΟΣ

Macedon
Φίλοι

Με τη νομιμοποίηση και πριμοδότηση του Χριστιανισμού από το Μ. Κωνσταντίνο και το «Εν Τούτω Νίκα» του, ξεκίνησε πράγματι ένα πογκρόμ κατά των πιστών της εθνικής λατρείας, στο οποίο μπορεί κανείς να συμπεριλάβει, όλες εκείνες τις καταγγελίες που καταγράφει το αρχικό thread.

Ακόμα κι αν εμπεριέχουν στοιχεία υπερβολής, τα στοιχεία που έχουν ανασυρθεί από τη λήθη τα τελευταία χρόνια σχετικά με τους διωγμούς των εθνικών, θα πρέπει να μελετηθούν και οπωσδήποτε κάποτε να διδαχθούν και στα σχολεία. Άλλωστε υπερβολές έχουν ακουστεί κατά κόρον και για τους διωγμούς των χριστιανών: «Δεν έχουμε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπων που έχουν μαρτυρήσει. Εκείνο που έχουμε είναι δεκάδες χιλιάδες να θαυμάζουν τους λίγους που μαρτύρησαν».(http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/religion/why/martyrs.html) Το πρόβλημα πάντοτε όμως, είτε στη μία, είτε στην άλλη περίπτωση, είναι να ενταχθούν τα γεγονότα στο ακριβές τους ιστορικό πλαίσιο.

Κάποιες αιτίες για τους διωγμούς των εθνικών, κατά τη γνώμη μου, είναι προφανείς και κάποιες άλλες λιγότερο.

Προφανής αιτία είναι σαφώς ο ρεβανσισμός: Άνθρωποι που είχαν υποφέρει οι ίδιοι, ή οι συγγενείς τους στους αιματηρούς διωγμούς του Διοκλητιανού, βρήκαν την ευκαιρία «να πάρουν το αίμα τους πίσω», επιτιθέμενοι επί δικαίων και αδίκων. Πόσο όμως μπορεί να κρατήσει η εκδίκηση;

Προφανής αιτία, είναι σαφώς ο τυχοδιωκτισμός: Αρκεί να θυμηθεί κανείς τα σκηνικά που μεσολάβησαν μεταξύ της λήξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την αρχή του Εμφυλίου στη χώρα μας, ή τους χιλιάδες «αντιστασιακούς» που εμφανίστηκαν την επομένη της πτώσης της Δικτατορίας, για να καταλάβει τι συνέβη και τότε. Το πιθανότερο; Άτομα που με φανατισμό εδίωκαν τους χριστιανούς, άλλαξαν στρατόπεδο εν μία νυκτί και «ξεπλύθηκαν» βασανίζοντας και τρομοκρατώντας τους πρώην ομοθρήσκους τους. Ληστές κυνηγημένοι από την έννομη τάξη, θα επικαλέστηκαν τη «θρησκευτική καταπίεση» του προηγούμενου καθεστώτος - «κε δικαστά, για την πίστη μου διώκομαι». Παραμελημένοι μανδαρίνοι, γραμματείς και αξιωματικοί βήτα κατηγορίας, θα βρήκαν την ευκαιρία να κάνουν τη δική τους ρελάνς, «τώρα με τη νέα κατάσταση». Κι αυτό όμως, δεν θα μπορούσε να κρατήσει πάνω από έναν αιώνα.

Μια τρίτη αιτία, είναι λιγότερο προφανής και δεν την έχω δει να καταγράφεται: Μπορεί για τον σημερινό άθεο, ο ναός να είναι το πολύ ένα κέντρο πολιτισμού, ή «χώρος αναφοράς», αλλά για τους πιστούς της εποχής που εξετάζουμε, ένθεν και ένθεν, οι ναοί στέγαζαν όντως υπερφυσικά όντα. Για τους εθνικούς, ήσαν κατοικίες των Θεών τους. Για τους χριστιανούς, εστίες δαιμόνων, «διαβόλων». Κανείς πιστός της εθνικής λατρείας, δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι ο Θεός του θα άφηνε την προσβολή του ναού του ατιμώρητη. Και η πρόκληση για τον χριστιανό, θα ήταν να τον πλήξει, ακριβώς στον ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΠΥΡΗΝΑ της θεώρησής του. (Σε μία μονή του Αγίου Όρους, στην εορτή της Παναγίας το 15Αύγουστο, μία κρεμάμενη λαμπάδα αρχίζει «θαυματουργώ τω τρόπω» να αιωρείται πάνω από τα κεφάλια των πιστών. Αν ρωτήσεις τον καλόγερο θα σου πει ότι με τον τρόπο αυτό η Παναγία εκφράζει τη χαρά της για την πανήγυρη και πως, «όταν κάποιος προσπάθησε να σταματήσει την αιώρηση της λαμπάδας, του ξεράθηκε το χέρι». Τι θα είχε περισσότερη επίπτωση στη συνείδηση του ακροατηρίου; ένα ορθολογικό κήρυγμα ότι η Παναγία είναι μύθος, ή το ξεκόλλημα της λαμπάδας χωρίς να πάθει τίποτε ο δράστης της ιεροσυλίας;)

Η τέταρτη (και με ιδιαίτερη βαρύτητα) αιτία των πογκρόμ, είναι κατά τη γνώμη μου η ίδια η επισημοποίηση της χριστιανικής θρησκείας ως επίσημης θρησκείας της Αυτοκρατορίας. Τουλάχιστον μετά τον Ιουλιανό και σίγουρα μετά την ανταρσία των ρωμαίων εθνικών, Φλάβιου Ευγένιου και Νικομάχου Φαβιανού, ο κάθε Αυτοκράτορας θα έβλεπε εχθρικά την παραμικρή προσπάθεια αναβίωσης της ειδωλολατρείας, φοβούμενος ότι θα ήταν δυνατόν να οδηγήσει στη δική του ανατροπή. Παρεμπιπτόντως, η ανταρσία των δυο ρωμαίων ειδωλολατρών, κατεπνίγη από τον Μ. Θεοδόσιο στα 394 μ.α.χ.χ., γεγονός που ανέτρεπε τα επιχειρήματα αιώνων, πως ο ρωμαϊκός στρατός νικούσε έχοντας την εύνοια των Θεών του. (Βλ. Ιουλιανός «Κατά Γαλιλαίων Λόγος Α»: «Γιατί φανήκατε τόσο αχάριστοι στους θεούς μας, ώστε να τους εγκαταλείψετε για τους Ιουδαίους; Μήπως επειδή οι θεοί έδωσαν την υπέρτατη εξουσία στη Ρώμη, επιτρέποντας στους Ιουδαίους να είναι ελεύθεροι για ένα μόνο διάστημα και μετά για πάντα δούλοι και ξένοι;»)

Η σκιά της Αυτοκρατορίας, σκέπασε ωστόσο την ίδια την χριστιανική θρησκεία – και μάλιστα αμέσως: Προεδρεύοντας της Α’ Οικουμενικής Συνόδου αν και ειδωλολάτρης, ο Μ. Κωνσταντίνος (http://www.newadvent.org/cathen/04295c.htm), επεκύρωσε την ήττα του Αρείου και της αιρέσεώς του, που υποστήριζε ότι ο Χριστός δεν ήταν εκπόρευση του Πατρός, αλλά Κτίσμα (http://www.i-m-patron.gr/agiosnektarios/keimeno1.htm). Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς: Αν ο Χριστός είναι Κτίσμα όπως και οι υπόλοιποι άνθρωποι και οι ιερείς είναι εκπρόσωποι του Χριστού επί της Γης, τότε τι νόημα θα είχε να υφίσταται διπλή εξουσία στην Αυτοκρατορία; Από πού θα αντλούσε το κύρος του ο Αυτοκράτορας; Καίτοι ο Κωνσταντίνος θεώρησε τη διαμάχη ως περί όνου σκιάς, η τύχη του Αρειανισμού, ήταν ενδεχομένως εκ των πραγμάτων προδιαγεγραμμένη…

Το πρόβλημα, πέραν όλων των παραπάνω, είναι εάν η χριστιανική Εκκλησία, σε κεντρικό επίπεδο, με σαφείς στόχους, οργανωμένη πολιτική και επιλεγμένες μεθόδους, υλοποίησε ένα σχέδιο επικράτησης («συνεπή πολιτική») το οποίο διατήρησε ανά τους αιώνες και το οποίο, όπως αναφέρεται στο αρχικό thread, χαρακτηρίζεται από τη φιλοσοφία του ιεροεξεταστή «ο καλός χριστιανός δεν κάνει διάλογο με τον άπιστο, αλλά καρφώνει το ξίφος στην κοιλιά όσο πιο βαθιά μπορεί».

Ο εν λόγω ισχυρισμός, είναι κατά τη γνώμη μου υπερβολικός. Πρώτα και κυριότερα, διότι, όπως φάνηκε και από τα στοιχεία που παρέθεσα, η χριστιανική θρησκεία, με τις όποιες συμπεριφορές μπορεί κανείς να της χρεώσει, ανδρώθηκε και επεκτάθηκε τα χρόνια των διωγμών («το αίμα των μαρτύρων είναι λίπασμα» παρατηρεί ο Τερτυλλιανός). Δεύτερον, διότι μία ματιά στην πατερική διδασκαλία των πρώτων αιώνων, καταδεικνύει την σπουδή των επικεφαλής της χριστιανικής θρησκείας, να πείσουν τους μορφωμένους εθνικούς για το δίκαιο του μονοθεϊσμού, το παράλογο των αιματηρών θυσιών, τη δαιμονική φύση των μαντειών και της αστρολογίας, τη συμφωνία του δόγματος της θειότητας του Λόγου με τα ελληνικά δόγματα και βεβαίως, την ενσάρκωση του Θεού – μέγα σκάνδαλο για το πνεύμα της εποχής. Ακόμα δε, και την εποχή των διωγμών των εθνικών, την εποχή που γίνεται φανερό ότι ο χριστιανισμός κερδίζει τη μάχη, οι έλληνες πατέρες της Εκκλησίας, συνεχίζουν και επαυξάνουν την απολογητική αυτή.

Χωρίς να είμαι και ειδήμων, τουλάχιστον μέχρι σήμερα δεν έχω απαντήσει κείμενο των πατέρων της Εκκλησίας που να προτρέπει τους πιστούς σε βανδαλισμούς, σε πυρπολήσεις βιβλιοθηκών, δολοφονίες και τραμπουκισμούς. (Σίγουρα υπήρξε κάποια τέτοια κατεύθυνση από τοπικούς ιεράρχες π.χ. στην Αλεξάνδρεια, αλλά δεν στοιχειοθετείται η κεντρική απόφαση, η στρατηγική). Πάνω δε απ’ όλα, δεν έχω δει οδηγίες για την καταδίκη της επιστημονικής έρευνας ή της ελληνικής παιδείας. Οι χριστομάχοι συγγραφείς, αναφέρουν κάποιο παραλήρημα του πατριάρχη Γενναδίου Σχολάριου, τις ενέργειες του όχλου (εν πολλοίς ανεξέλεγκτου μέχρι τη Στάση του Νίκα) και κατά βάσιν τις εδίκτους των Αυτοκρατόρων – οι ευθύνες ωστόσο, θα πρέπει να αποδίδονται και να κατανέμονται με ακρίβεια. Αν τέτοιου είδους κείμενα παρατεθούν, ευχαρίστως θα αναγνωρίσω το δίκαιο των ισχυρισμών. Πώς όμως επεβίωσε χίλια χρόνια το Βυζάντιο χωρίς ελληνική και επιστημονική παιδεία; Ας δούμε εδώ και την ιστορία των καμένων και μη, βιβλιοθηκών και την άποψη του Χρυσοστόμου "ότι το βιβλίο ήταν ισχυρό όπλο και το κάψιμό του συνιστούσε ύβρη προς το Θεό. Επέκρινε όσους ήθελαν να καλλωπίζονται με ενδύματα και δεν φρόντιζαν για την απόκτηση και ανάγνωση βιβλίων, τα οποία θεωρούσε «φάρμακα της ψυχής». (http://66.249.93.104/search?q=cache:CfR71rAKVn4J:clients.cancom.gr/eugen-events/praktika_semertzaki.doc)

Δεν υπάρχουν λοιπόν ευθύνες της Εκκλησίας; Σαφέστατα και υπάρχουν. Κάθε άνθρωπος που ομνύει σε μια ανώτερη σκέψη και αισθήματα, οφείλει να τα αποδεικνύει, υπερασπιζόμενος τον αδίκως διωκόμενο. «Εάν λοιπόν έλαβες του Θεόν και έγινες τέκνον του Θεού, δείξε με την προαίρεσιν τον Θεόν ο οποίος είναι μέσα σου. Δείξε δια του εαυτού σου τον γεννήτορα» αναφέρει ο Γρηγόριος ο Νύσσης, ο οποίος υπήρξε μάλιστα μαθητής και του Λιβάνιου. Γιατί δεν μίλησε για τον δάσκαλό του και τα δεινά του; Ίσως γιατί και ο ίδιος τα χρόνια εκείνα, ακολουθούσε το δρόμο της εξορίας διωκόμενος από τους κυριαρχούντες τότε, Αρειανιστές.

Ο χριστιανισμός επεβίωσε τρεις αιώνες, χωρίς γραπτή Δογματική, καθώς το αντίξοο περιβάλλον στο οποίο κινείτο, καθιστούσε την απόλυτη ακρίβεια των δογμάτων του δευτερεύον ζήτημα. Από τη στιγμή ωστόσο που κατέστη επίσημη θρησκεία της Αυτοκρατορίας, ήταν μοιραίο να τεθούν τέτοιου είδους ζητήματα. Οι σχετικές διαμάχες, ενδέχεται μάλιστα να αφαίρεσαν τη ζωή από περισσότερους χριστιανούς, παρά οι διωγμοί των πρώτων αιώνων. Η επίλυση του ενός θεολογικού ζητήματος οδηγούσε στη γένεση ενός νέου. Και οι εκκλησιαστικοί άνδρες, έδιναν σίγουρα μεγαλύτερη έμφαση στην αντιμετώπιση των δικών τους αιρέσεων, παρά στην οριοθέτηση των σχέσεων τους και του κράτους τους, με τον αποδυναμωμένο και θνήσκοντα εθνισμό. Άλλωστε, κανείς από τους δοκιμαζόμενους δεν τους είχε σταθεί και στις δικές τους δοκιμασίες.

Εκείνο που είναι σίγουρο, είναι ότι ο Χριστιανισμός, δίνοντας έμφαση στην αναζήτηση της «μίας ορθής πίστης» και διακατεχόμενος και από την φιλοσοφική αυταπάτη ότι μπορεί να υπάρξει ένα σύστημα ιδεών χωρίς εσωτερικές αντιφάσεις, που να περιγράφει έναν κόσμο αντιφατικό όπως αυτόν στον οποίον ζούμε, οδηγήθηκε στην ΑΔΙΑΛΛΑΞΙΑ. Θα περνούσαν αιώνες μέχρι να αμφισβητήσει ο ίδιος την αδιαλλαξία του – και αυτό δεν θα γινόταν από εσωτερική του ανάγκη, αλλά ένεκα εξωτερικών περιστάσεων. Από κει και πέρα ωστόσο, το κατά πόσον η αδιαλλαξία ΙΣΟΔΥΝΑΜΕΙ με το «ο μη μεθ’ εμού, φωτιά και τσεκούρι», είναι κάτι που δεν είναι αυταπόδεικτο. Οι παρακάτω παράγραφοι που αφορούν την διάδοση του Χριστιανισμού, αποσκοπούν στην αναίρεση της υπόθεσης αυτής.

Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΩΣ ΚΥΡΙΑΡΧΟΣ ΛΟΓΟΣ

Ο Χριστιανισμός δίνει το φιλί της ζωής στη ρωμαϊκή Αυτοκρατορία για άλλα 1000 χρόνια. Το κράτος, έχει βρει πλέον τη δική του κραταιά θρησκεία, η οποία έχει ενισχύσει και τον ολοκληρωτικό του χαρακτήρα. Αν για τους Αυτοκράτορες οιαδήποτε εσωτερική διαμάχη αποδυναμώνει την άμυνα του κράτους τους, αυτό σημαίνει ότι οι διαμάχες πρέπει να περιοριστούν μέχρι εξαφάνισης. Με δεδομένη την έλλειψη δημοκρατίας και τον αυταρχισμό του συστήματος, οι πολιτικής φύσεως διαμάχες, μοιραία συνυπάρχουν ή και ακολουθούν τις θρησκευτικές. Εν ολίγοις, ακόμα και αν δεν υπήρχε θεολογικό ζήτημα, θα εφευρίσκετο, προκειμένου να επικρατήσει η μία αυτοκρατορική φατρία έναντι της άλλης.

Οι εξελίξεις που δρομολογούνται έτσι και οι θρησκευτικοί πόλεμοι που ακολουθούν, είναι κατά τη γνώμη μου, σαφώς πολιτικής φύσεως, χωρίς σε καμία περίπτωση να υποβιβάζεται και το στοιχείο της θρησκευτικής αδιαλλαξίας, η οποία, υπό το συγκεκριμένο πλαίσιο ΔΙΟΓΚΩΝΕΤΑΙ.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι η περίπτωση της Εικονομαχίας που ταλανίζει την Αυτοκρατορία για πάνω από 100 χρόνια, προκαλώντας μάλιστα, αν δεν κάνω λάθος και έξι (6) Οικουμενικές Συνόδους, στημένες από τον εκάστοτε Αυτοκράτορα και σε συνεργασία με την φιλική του μερίδα του κλήρου, προκειμένου να επιβληθούν οι επιθυμητές αποφάσεις. Και μιλάμε εδώ, για ένα θέμα μη δογματικής φύσεως, που προσέλαβε τελικά δογματική χροιά και οδήγησε στη δημιουργία ενός νέου θεολογικού τομέα – εκείνου της «θεολογίας της εικόνας».

Το Βυζάντιο, δηλαδή το ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ίσως είναι εν πολλοίς παρεξηγημένο. Εδώ θα περιοριστώ σε ένα απόσπασμα συνέντευξης του διαπρεπούς ιστορικού του Μεσαίωνα, Σερ Στήβεν Ράνσιμαν στην ΕΡΤ-3: Ερωτηθείς σχετικά με την άποψη αρκετών ελλήνων διανοουμένων ότι το Βυζάντιο δεν δημιούργησε τίποτε και ότι είχε σχολιαστές των γραφών και όχι διανοουμένους, ο Ράνσιμαν απαντά:

«Νομίζω ότι αυτοί οι Έλληνες, είναι πολύ άδικοι με τους βυζαντινούς τους προγόνους. Δεν ήταν μια κοινωνία χωρίς διανοουμένους – αρκεί να δεις τη δουλειά και την πρόοδο της βυζαντινής ιατρικής. Μπορεί να μην συμπαθεί κάποιος τη θρησκεία, αλλά μερικοί από τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς όπως οι Καπαδόκες πατέρες και πολλοί ακόμη, ως το Γρηγόριο τον Παλαμά, ήταν άνθρωποι μοναδικής πνευματικότητας. Υπήρχε έντονη διανόηση και πνευματική ζωή στο Βυζάντιο. Κυρίως δε, στο τέλος των βυζαντινών χρόνων, π.χ. στην Παλαιολόγεια περίοδο. Είναι αρκετά περίεργο πως, την ώρα που η αυτοκρατορία συρρικνώνονταν, η διανόηση ήταν πιο ανθηρή από ποτέ». (Περιοδικό Άρδην τεύχος 57-58 Φεβρουάριος 2006, αφιέρωμα «Αρχαία Ελλάδα και Βυζάντιο»).

Τι γίνεται όμως με τη διάδοση του Χριστιανισμού; Όπου ο Χριστιανισμός διαδίδεται σε μακρινές χώρες που δεν συνορεύουν με την Αυτοκρατορία, γίνεται με ειρηνικό (και συχνά μαρτυρικό) τρόπο. Στην Κίνα για παράδειγμα, τον Χριστιανισμό μεταφέρουν τον 7ο αιώνα, νεστοριανοί ιεραπόστολοι (http://www.nestorian.org/the_nestorians_in_china___the_.html. Στην Ινδία, βάσει της Παράδοσης, ο Χριστιανισμός μεταφέρεται από τον Απόστολο Θωμά – ακόμα κι αν δεν το δεχθεί κανείς αυτό, σίγουρο είναι ότι οι καθολικοί πορτογάλοι μισιονάριοι, πηγαίνοντας στην Ινδία συναντούν υφιστάμενες χριστιανικές κοινότητες (http://www.photius.com/religion/india_christianity.html).

Οι λαοί που συνορεύουν με την Αυτοκρατορία, υποχρεώνονται όντως στον εκχριστιανισμό δια της βίας, όχι όμως από την χριστιανική Εκκλησία την ίδια, αλλά από τους βασιλείς τους, οι οποίοι αντιλαμβάνονται πως ο ασπασμός της εν λόγω θρησκείας συνιστά, τόσο εκσυγχρονισμό του βασιλείου τους, όσο και κραταίωση της δικής τους ηγεμονίας. Θα μπορούσε κανείς να κάνει εδώ, έναν παραλληλισμό με το σήμερα: Ποιο κράτος θα προσδοκούσε την συμμαχία των ΗΠΑ, επιλέγοντας για πολίτευμά του τον κομμουνισμό;

Πίσω από τις επιλογές των βασιλέων αυτών, βρίσκεται και η κρυφή τους επιθυμία να δουν τους απογόνους τους ηγέτες της Αυτοκρατορίας. Οι Βούλγαροι για παράδειγμα, κόντεψαν με τον Συμεών να φθάσουν μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Κι αν ο Συμεών δεν χρονοτριβούσε μετά το θρίαμβό του επί του αυτοκρατορικού στρατού του Νικηφόρου Ουρανού, ίσως να κατάφερνε να εισβάλλει στην Κωνσταντινούπολη. Με δεδομένη τη χριστιανική ταυτότητα του κράτους του, θα ήταν ο πρώτος Σλαύος αυτοκράτορας της ανατολικής ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ανάλογος ήταν ο τρόπος που κινήθηκε και ο Μέγας Πέτρος στη Ρωσία (είναι γνωστές οι επιδιώξεις της ρωσικής Εκκλησίας αναφορικά με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως) αλλά και ο Καρλομάγνος στη Δύση, ονειρευόμενος να αναστήσει το δυτικό τμήμα της Αυτοκρατορίας, σε συνεργασία με το Πατριαρχείο της Ρώμης.

Κρίνοντας κανείς εκ των υστέρων τα γεγονότα αυτά, καλείται να τοποθετηθεί βάσει κάποιας προσωπικής ηθικής. Οι λαοί αυτοί εκχριστιανίστηκαν δια της βίας – αυτό είναι αναμφισβήτητο. Η Εκκλησία στην Ανατολή δρούσε ως σύζυγος του Αυτοκράτορα και στη Δύση, ως η μαιτρέσσα των κατά τόπους ηγεμόνων. Από την άλλη ωστόσο, οι εν λόγω κουλτούρες και πολιτισμοί ήσαν σαφώς υποδεέστεροι (τουλάχιστον με τα σημερινά κριτήρια) εκείνων των επικυρίαρχων. Οι Σλαύοι απέκτησαν αλφάβητο για πρώτη φορά με τον Κύριλλο και τον Μεθόδιο, οι οποίοι ίδρυσαν σχολεία-εκκλησιαστικές ακαδημίες, διαμόρφωσαν τοπικές ελίτ, που αργότερα αποτέλεσαν και το πρόπλασμα για τη δημιουργία των σλαυικών εθνών-κρατών. Τι επιλέγει άραγε κανείς στη διαδρομή της ιστορίας να επαινέσει και να καταδικάσει;

Οι θρησκευτικοί πόλεμοι, είχαν επίσης κι αυτοί τη δική τους πολιτική λογική. Χωρίς κρατική προστασία, στη Δύση η Εκκλησία συνάπτει συμμαχίες με τοπικούς ηγεμόνες και οι επιλογές της μίας ή της άλλης πλευράς αλληλοεξαρτώνται. Η προσθήκη του περίφημου filioque στο Σύμβολο της Πίστεως από την Λατινική Εκκλησία, είναι φανερό ότι αντανακλά δυικές-πληθυντικές κοινωνικές πραγματικότητες (Εκκλησία-διαφορετικά κράτη), ενώ στην Ανατολή, κράτος και Εκκλησία λειτουργούν σε καθεστώς συναλληλίας. Η ρήξη των δύο Εκκλησιών, αδιαμφισβήτητα καταδεικνύει τις προθέσεις της Ρώμης να μην συμβαδίζει με ένα αυτοκρατορικό καθεστώς που αδυνατεί να την προστατεύσει με το στρατό του.

Ο προτεσταντισμός σηματοδοτεί πρώτιστα την αφύπνιση των βόρειων γερμανικών φύλων, αλλά και τις εξελίξεις που έρχονται με την πρόοδο του εμπορίου, της τεχνολογίας και της επιστήμης. Το μήνυμά του υιοθετούν όσες χώρες επιθυμούν την απεξάρτησή τους από τη Ρώμη. Στην Αγγλία, ο Ερρίκος ο 8ος δημιουργεί τη δική του Εκκλησία, με αφορμή την άρνηση του Πάπα να του δώσει διαζύγιο από τη γυναίκα του. Ο Αγγλικανισμός συνιστά κατ’ εξοχήν κρατική-καθεστωτική λατρεία, σε αντίθεση με τις διάφορες αποσχιστικές ομάδες που αναπτύχθηκαν αργότερα στο εσωτερικό της Αγγλίας (Μεθοδιστές, Πουριτανοί, Κουακέροι κ.ά.) και που είχαν σαφέστατα πληβειανικό χαρακτήρα. Στην αγγλική ιστοριογραφία δε, είναι κοινώς αποδεκτό το συμπέρασμα ότι οι εν λόγω ομάδες, με τον τρόπο λειτουργίας και διάδοσής τους, το κοινωνικό στάτους των οπαδών τους, τις χιλιαστικές αντιλήψεις και τη σπαρτιατική λιτότητα του βίου τους, αποτέλεσαν το πρόπλασμα για τη δημιουργία των πρώτων εργατικών συνδικάτων τον 19ο αιώνα.

Ο ιστορικός της αγγλικής εργατικής τάξης E.P.Thomson, στο περίφημο έργο του “The making of the English working class”, στο κεφάλαιο με τίτλο “The transforming power of the cross”, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ως δόγμα, ο Μεθοδισμός, εμφανίζεται ως μία άσπλαχνη ιδεολογία της εργασίας. Στην πράξη, το δόγμα αυτό, σε διαφορετικό βαθμό μαλάκωνε, εξανθρωπιζόταν, ή ρυθμιζόταν από τις ανάγκες, αξίες και τύπους κοινωνικής αλληλεξάρτησης της κοινότητας μέσα στην οποία είχε τεθεί (…) Είναι εξίσου αληθές και σημαντικό, ότι ο Μεθοδισμός με τις ανοιχτές θύρες των ναών του, όντως προσέφερε στον ξεριζωμένο και εγκαταλελειμμένο κόσμο της Βιομηχανικής Επανάστασης, ένα είδος κοινότητας προκειμένου να αντικαταστήσει τους προηγούμενους κοινοτικούς τύπους από τους οποίους είχε εκτοπιστεί…». Υπήρξε άραγε κάτι αντίστοιχο και στην εξάπλωση του χριστιανισμού κατά τους πρώτους αιώνες; Αυτό υποστηρίζει ο Θ. Ζιάκας στο άρθρο του «Γιατί έγιναν οι Έλληνες χριστιανοί;» στο περιοδικό Άρδην (στο Ιντερνέτ φιλοξενείται σε χριστιανοορθόδοξη ιστοσελίδα http://www.rel.gr/index.php?rpage=meletes&rpage2=showkeimeno.php&link_id=15) Ακόμα κι αν διαφωνεί κανείς με τη θέση του, αξίζει ενδεχομένως και αυτή η πτυχή να διερευνηθεί.

Στην Ιρλανδία, ο Χριστιανισμός εισάγεται με τον Άγιο Πατρίκιο και τους Μπρέναν και Κολούμπα. Δεν έχω συναντήσει πουθενά αναφορές για διωγμούς των Δρυίδων και των οπαδών της παλαιάς θρησκείας, εκτός από αναφορές για την ήττα της μαγείας τους από την «υπέρτερη δύναμη» της προσευχής του Πατρικίου. (Η λατρεία τους ωστόσο, είχε απαγορευτεί εντός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τον Αύγουστο, τον Τιβέριο και τον Κλαύδιο - http://www.sacred-texts.com/neu/celt/rac/rac23.htm). Σε κάθε περίπτωση, οι παραδόσεις των Δρυίδων ήσαν μυστικές διότι οι ίδιοι απαγόρευαν την καταγραφή τους. Ουσιαστικά, ό,τι γνωρίζουμε για τις κελτικές παραδόσεις, είναι ό,τι κατέγραψαν χριστιανοί καλόγεροι, με πρώτον τον Νένιο στα 800 μ.α.χ.χ. Η θρησκευτική διαμάχη που υφίσταται σήμερα στην Ιρλανδία, είναι κατ’ ουσίαν εθνική και πολιτική. Ηγέτης των φιλοβρετανών παραστρατιωτικών στο Μπέλφαστ είναι ο Ian Paisley, ο οποίος είναι προτεστάντης πάστορας – ένας άνθρωπος του Διαβόλου με το ένδυμα του ιερέα. (http://www.ianpaisley.org/) και (http://www.geocities.com/athens/atrium/1678/ian.html)

Στην Νότιο Αμερική, ο χριστιανισμός μεταφέρεται με τις γαλέρες των χριστιανών κονκισταδόρων, εξυπηρετώντας σαφώς τα συμφέροντα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Άτομα όπως ο Κορτέζ και ο Πιζάρο, συγκαταλέγονται άνετα ανάμεσα στους μεγαλύτερους εγκληματίες της Ιστορίας. Για τα εγκλήματά τους η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία θα παραμείνει σιωπηλή. Με τον ίδιο τρόπο θα καλύψει τους Ισπανούς και Πορτογάλους δουλέμπορους, όταν οι μαύροι χριστιανοί ιεραπόστολοι της Υποσαχάριας Αφρικής θα απευθυνθούν στον Πάπα για συμπαράσταση.(http://www.bethel.edu/~letnie/AfricanChristianity/SSAPreColonialRCC.html) Οι τελευταίοι, θα γνωρίσουν κατά τα αναμενόμενα και την μήνιν των επίσης «χριστιανών» λευκών κυρίαρχων της Αφρικής. (http://www.bethel.edu/~letnie/AfricanChristianity/SSAKimbangu.html)

Στη Βόρειο Αμερική οι μαύροι δούλοι θα αγκαλιάσουν τον Χριστιανισμό. Έχει επανειλημμένα διαπιστωθεί ιστορικά, ότι στον άνθρωπο που θα αποδεχθεί την κατάσταση της υποδούλωσής του, δεν του μένει τίποτε άλλο παρά να περιμένει τον ευμενή Άρχοντα που θα βελτιώσει ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΝΩ την κατάστασή του – και θα τον λατρέψει. Ηττημένοι οι Θεοί των μαύρων, δεν μπορούσαν να έχουν ζωή στη νέα ήπειρο. Αν ο Θεός των λευκών ήταν επίσης μία νικηφόρος πολέμαρχος εικόνα, δεν θα ήταν δυνατόν να απορροφήσει τις τάξεις των δούλων. Ο νέγρος εργάτης, αγκαλιάζει τον Ιησού, γιατί είναι ο ΠΑΣΧΩΝ γιός του Αφέντη. Το κίνημα της χειραφέτησης των μαύρων στις ΗΠΑ, έφθασε στο αποκορύφωμά του με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ο οποίος χρησιμοποιούσε κατά κόρον το βιβλικό λόγο στις ομιλίες του (http://www.americanrhetoric.com/speeches/Ihaveadream.htm). Τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία ωστόσο, θα απορρίψουν το Χριστιανισμό, ακριβώς επειδή ήταν η θρησκεία του Αφέντη, για να ακολουθήσουν το κίνημα του μουσουλμάνου Μωχαμέτ Ελιγιά (http://www.albany.edu/jmmh/vol1no1/elijahmuhammad.html).

Η απόφαση του Λίνκολν να καταργήσει τη δουλεία, (εξόχως πολιτική στην ουσία της), θα χειροκροτηθεί από τους χριστιανούς φιλελεύθερους του Βορρά. Το ρεύμα αυτό, αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στον Πολεμικό Ύμνο της Δημοκρατίας της Julia Ward Howe: «Όπως πέθανε για να αγιάσει τους ανθρώπους, ας πεθάνουμε για να τους καταστήσουμε ελεύθερους» (http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/USAWhowe.htm). Την ίδια ώρα (και μέχρι σήμερα), οι ρατσιστές επικαλούνται με τη σειρά τους τη Βίβλο, για να αποδείξουν ότι οι Αφρικανοί έχουν λάβει την κατάρα του Νώε να εργάζονται ως δούλοι για τους λευκούς. (http://www.abbol.com/commonfiles/docs_projecten/colschoolbks/raceandracismEG.htm) και (http://www.kingidentity.com/doctrine.htm)

Η κάθε πολιτική μερίδα, βρίσκει στο Χριστιανισμό το στοιχείο που την δικαιώνει:

Στα 1905, στην θρησκόληπτη Αγία Ρωσία, το πλήθος με επικεφαλής έναν ιερέα και εικόνες του Χριστού και του Τσάρου διαδηλώνει μπροστά στα ανάκτορα και κατακρεουργείται από την Αστυνομία. Στα 1918, μετά από το πραξικόπημα των μπολσεβίκων, ο μυστικιστής ποιητής Έρνστ Μπλοχ, στο περίφημο ποίημά του «Οι δώδεκα» θα παρουσιάζει δώδεκα αιμοσταγείς μπολσεβίκους που σκορπίζουν τον όλεθρό στο πέρασμά τους. Καταλήγει: «Οι δώδεκα προελαύνουν σε maestoso/πίσω, το πεινασμένο θηρίο/μπροστά, με ματωκόκκινη σημαία/αθέατος στη χιονοστιβάδα/άθικτος από τις σφαίρες/βηματίζοντας στο χιόνι με ελαφρό πάτημα/στολισμένος με μαργαριτάρια και διαμάντια από πάγο/σε ένα λευκό φωτοστέφανο από ρόδα/μπροστά, ο Ιησούς Χριστός». (http://www.poemhunter.com/p/m/poem.asp?poet=35200&poem=426330) Ο Τσάρος θα εκτελεστεί τελικά και η ρωσική Εκκλησία θα τον αγιοποιήσει στα 1996, αναγνωρίζοντάς του μη-αντίσταση στη βία των «ερυθρών» και καρτερία αντίστοιχη μ’ εκείνην που επέδειξαν οι χριστιανοί μάρτυρες του παρελθόντος. (http://www.holy-trinity.org/feasts/nicholas.html)

Στην Ελλάδα, οι έγκλειστοι κομμουνιστές θα παροτρυνθούν από τον ανώνυμο ιερέα: «Να σέβεστε το Χριστό, γιατί σταυρώθηκε γι’ αυτά που φυλακίζεστε κι εσείς» (Ανδρέας Στίνας: Αναμνήσεις) και ο Γιάννης Ρίτσος θα εμπνευστεί από τα γεγονότα του 1936 στη Θεσσαλονίκη για να γράψει τον «Επιτάφιο» του. Ο Ιωάννης Μεταξάς από πλευράς του έχει όμως διαφορετική άποψη: Μιλώντας στους δασκάλους της Θεσσαλονίκης, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Δεν σας ζητώ να τα κάνετε (σ.σ. τα παιδιά) θεολόγους, ούτε με ενδιαφέρει να μάθουν τας λεπτομέρειας της εκκλησιαστικής ιστορίας. Εκείνο όμως που θέλω είναι να πιστεύουν εις την ανωτέραν δύναμιν του Θεού και να υποτάσσωνται σ’ αυτήν. Θέλω να ζήσουν σαν Έλληνες Χριστιανοί. Δεν ημπορείτε, Έλληνες εκπαιδευτικοί που εργάζεσθε προ παντός εις τα σχολεία της στοιχειώδους και μέσης εκπαιδεύσεωνς να είσθε ουδέτεροι και αδιάφοροι προς την θρησκείαν και να λέτε «δεν μας ενδιαφέρει η θρησκεία για το παιδί, όταν μεγαλώση ας διαλέξη όποια θρησκεία θέλει». Αυτό καθαρά είναι μια προσπάθεια να κάμετε τα παιδιά άθεα και να τους δώσετε για σημαία τον αθεϊσμόν» (Δ. Καλλονά: Ιωάννης Μεταξάς – Αθήναι 1938)

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Με τα όσα έγραψα αγαπητέ Macedon, ελπίζω να είναι φανερό πως σκοπό δεν είχα να αρνηθώ στοιχεία που, στο κάτω-κάτω, είναι αδιαμφισβήτητα. Όπως είπα επίσης, δεν είμαι και σε θέση να γράψω μια ιστορική διατριβή για το ζήτημα. Επεχείρησα ωστόσο, να δείξω ότι το πρόβλημα δεν είναι το άλφα ή το βήτα γεγονός, αλλά η επεξεργασία του υλικού και η σωστή ένταξή του στο ιστορικό πλαίσιο.

Είναι αδιανόητο, οι Έλληνες 1700 χρόνια αργότερα, αντί να κοιτάξουμε να γνωρίσουμε το σύνολο της πολιτιστικής μας και ιστορικής παρακαταθήκης, με τις όποιες ΓΟΝΙΜΕΣ αντιφάσεις εμπεριέχει, αλλά και να παρακολουθήσουμε τις σύγχρονες εξελίξεις στην επιστήμη και τον κοινωνικό και φιλοσοφικό προβληματισμό, να σερνόμαστε κυριολεκτικά πίσω από τσιτάτα και ημερομηνίες και αμφιβόλου διανοητικής κατάστασης ψευδομεσσίες, για κάτι που έγινε πριν από 17 αιώνες.

Ποιος μας απειλεί σήμερα; Ο…Γιουτπράδα;

Είδες μήπως καμία….διαμαρτυρία για τα δεινά των Εθνικών? Καμία έγγραφη αναφορά για τα αίσχη που σημειώθηκαν διαχρονικά? Καμία.. συγνώμη?

Τυχαίο? Σύμπλευση και «Θείο σημάδι»?

Trainman:
«Δεν υπάρχουν λοιπόν ευθύνες της Εκκλησίας; Σαφέστατα και υπάρχουν. Κάθε άνθρωπος που ομνύει σε μια ανώτερη σκέψη και αισθήματα, οφείλει να τα αποδεικνύει, υπερασπιζόμενος τον αδίκως διωκόμενο.»

Η υποκρισία μας λέει τίποτα αγαπητέ? Ο φανατισμός του Μονοθεϊσμού έναντι μιας ιδέας του Ενοθεϊσμού? Τίποτα δεν είναι τυχαίο….

Trainman:
«Ο χριστιανισμός επεβίωσε τρεις αιώνες, χωρίς γραπτή Δογματική, καθώς το αντίξοο περιβάλλον στο οποίο κινείτο, καθιστούσε την απόλυτη ακρίβεια των δογμάτων του δευτερεύον ζήτημα.»

Ομιλείς όλη την ώρα για ευθύνες και προσδιορισμό των αιτιών, αλλά εδώ αφήνεις μια γενικότητα να πλανάται. Ο «χριστιανισμός» δεν υπήρξε ενιαίο δόγμα τους τρείς πρώτους αιώνες.

Υπήρξαν Γνωστικοί Χριστιανοί όπως υπήρξαν και Σχολαστικοί Χριστιανοί, εκ των οποίων αναδύθηκαν και οι καθολικοί ή αργότερα ορθόδοξοι, καθώς στην αρχή υπήρχαν μονάχα οι καθολικοί της Ρώμης ή Νέας Ρώμης αργότερα.

Ωστόσο, όλα αυτά τα πολυάριθμα ρεύματα, τα οποία ελάχιστα είχαν κοινά, μάθαμε να τα εντάσσουμε ως «χριστιανούς». Οφείλουμε περισσότερη προσοχή ώστε να αναδεικνύεται το πραγματικό εύρος των όποιων γεγονότων έλαβαν χώρα.

Trainman:
«Εκείνο που είναι σίγουρο, είναι ότι ο Χριστιανισμός, δίνοντας έμφαση στην αναζήτηση της «μίας ορθής πίστης» και διακατεχόμενος και από την φιλοσοφική αυταπάτη ότι μπορεί να υπάρξει ένα σύστημα ιδεών χωρίς εσωτερικές αντιφάσεις, που να περιγράφει έναν κόσμο αντιφατικό όπως αυτόν στον οποίον ζούμε, οδηγήθηκε στην ΑΔΙΑΛΛΑΞΙΑ.»

quote:

---

Από κει και πέρα ωστόσο, το κατά πόσον η αδιαλλαξία ΙΣΟΔΥΝΑΜΕΙ με το «ο μη μεθ’ εμού, φωτιά και τσεκούρι», είναι κάτι που δεν είναι αυταπόδεικτο.

---

"Φως ζητάνε τα χαϊβάνια
κι' οι ραγιάδες απ' τα ουράνια,
μα θεοί κι' όξαποδώ
κει δεν είναι παρά δώ."

Θα ξεκινήσω από τον επίλογό σου ο οποίος ουσιαστικά (αν και "υπόγεια") αφενός τοποθετεί τα συγκεκριμένα γεγονότα στο μακρινό παρελθόν ("ό,τι έγινε, έγινε...") αφετέρου φαίνεται να αγνοεί την ιστορική συνέχεια της ταυτοποίησης κράτους και εκκλησίας μέχρι τις μέρες μας. Μια συνέχεια που διατηρήθηκε μετά την πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το 1453 με την εκκλησία να διατηρεί το ρόλο του υπότουρκου χωροφύλακα για να ξαναγίνει μετά την απελευθέρωση ο συνδιοικητής του ελληνικού κράτους.

Η ιστορία έχει χαρακτήρα προπάντων διδακτικό. Μελετάμε την ιστορία για να διδαχτούμε και κυρίως για να αποφύγουμε να κάνουμε τα ίδια σφάλματα σε ανάλογες ιστορικές στιγμές, με δεδομένο βέβαια τις εκάστοτες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες. Η ιστορία έχει αποδείξει πως ανεξάρτητα με τις εποχές και τις συνθήκες, στις ίδιες αιτίες αντιστοιχούν ίδια αποτελέσματα. Και οι αιτίες που οδήγησαν το χριστιανισμό στην επικράτησή του (και τα αποτελέσματα της επικράτησης αυτής) υπάρχουν και σήμερα. Δεν είναι ορατά. Δε φαίνεται να απειλούν. Ίσως δεν είναι και κατανοητά ως προς την ύπαρξή τους και το μέγεθός τους. Ούτε η ραδιενέργεια στο Τσέρνομπιλ είναι ορατή. Να είσαι σίγουρος όμως ότι υπάρχει και είναι το ίδιο επικίνδυνη όπως τις πρώτες μέρες του 1986.

Θα μπορούσαμε να εξετάσουμε την επιβολή του Χριστιανισμού καθαρά για λόγους ιστορικής έρευνας, σαν ένα γεγονός που έγινε, πέρασε και δεν μας απασχολεί σήμερα, πέρα από την ιστορική γνώση, όπως ακριβώς εξετάζουμε και το βομβαρδισμό με ατομικά όπλα της Ιαπωνίας. Δυστυχώς όμως, οι κάτοικοι της Χιροσίμα δεν το βλέπουν σαν ένα μεμονωμένο και αποκομμένο γεγονός, καθώς τα αποτελέσματά του τα ζουν ακόμη και σήμερα, 60 χρόνια μετά. Γι'αυτούς δεν είναι κάτι που "απλά έγινε" πριν από 60 χρόνια.

Με το ίδιο σκεπτικό, η επικράτηση του χριστιανισμού στους Έλληνες με την επιστράτευση ακόμη και Γότθων για την επιβολή της νέας θρησκείας (γεγονότα τα οποία εσύ εντάσσεις στο "σύνολο της ιστορικής μας παρακαταθήκης" και τις ονομάζεις "Γόνιμες αντιφάσεις") δεν θα ήταν τόσο σημαντική αν τα αποτελέσματα της ιστορικής αυτής εποχής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας δεν επηρεάζανε την καθημερινή κοινωνική και πολιτική ζωή του λαού μας σήμερα, στο 2006. Δυστυχώς όμως ο χριστιανισμός συνεχίζει, όπως και τότε, να έχει κρατική υπόσταση και υποστήριξη, και να λειτουργεί σαν κράτος εν κράτει με δυνατότητες "υπερκράτους". Μπορεί να σταμάτησαν να καίνε ανθρώπους αλλά ακόμη και σήμερα καίνε βιβλία, όχι γιατί είναι "βλάσφημα" αλλά γιατί "διδάσκουν μόνον την ελληνική γλώσσα και όχι τη θρησκεία" (όπως συνέβηκε πρόσφατα στη Βοστώνη με τα βιβλία που στέλνει το Υπουργείο Παιδείας και πληρώνει ο ελληνικός λαός από το υστέρημά του για τα δίγλωσσα σχολεία των Η.Π.Α.).

Με ρωτάς αν μας απειλεί ο Γιουτπράδα. Ίσως η απάντηση προκύψει αβίαστα εκ των υστέρων.

Ας ρίξουμε πρώτα μια ματιά σε μερικά στοιχεία:

Βυζάντιο 5ος αι.
"Ο θρησκευτικός παράγοντας που η επιρροή του ήταν τόσο έντονη, καθόρισε και το σκοπό της εκπαίδευσης στο Βυζάντιο: Βασική επιδίωξη ήταν η μόρφωση χριστιανών πολιτών, που να είναι σε θέση να εκπληρώνουν τα καθήκοντά τους προς την εκκλησία και την πολιτεία."

Ελλάδα 2006
"Σκοπός της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι να υποβοηθήσει τους μαθητές να διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης". (Ν.1566/85 άρθρο 1 παρ. 1 εδάφιο α΄ ΦΕΚ 167/Α/1985).

Βυζάντιο 4ος αι.
«Θεσπίζομεν, πάντα όσα Πορφύριος υπό της εαυτού μανίας ελαυνόμενος ή έτερός τις κατά της των Χριστιανών ευσεβούς θρησκείας συνέγραψε, παρ' οιωδήποτε ευρισκόμενα πυρί παραδίδοσθαι. Πάντα γαρ τα κινούντα τον θεόν εις οργήν συγγράμματα και τας ψυχάς αδικούντα, ουδέ εις ακοάς ανθρώπων ελθείν βουλόμεθα.» (Ιουστ. Κώδ. Ι 1.3)

Ελλάδα 2000
"Οι αντιδράσεις πιστών μελών της Εκκλησίας δικαιολογούνται λόγω της πρωτοφανούς βλασφήμου αισχρότητος του βιβλίου Μν. Οι πιστοί έχουν ευαισθησία και έτσι εύκολα εξοργίζονται. Δεν είμεθα υπέρ του εξοργισμού, αλλά όταν κάποιος εξοργίζεται τον περιβάλλουμε με κατανόηση... δεν ξέρω πώς θα συγκρατηθούν οι πιστοί" (Ανακοίνωση της "Ιεράς Συνόδου" για το κάψιμο των βιβλίων του Ανδρουλάκη. Το βιβλίο απαγορεύεται σε νομούς της Κεντρικής Μακεδονίας).

Βυζάντιο 4ος αι.
"Επιθυμούμε όλοι οι άνθρωποι (στην αυτοκρατορία) να ζούν σύμφωνα με τη θρησκεία αυτή που ο Άγιος Πέτρος έδωσε στους Ρωμαίους". (Cod. Theod. xvi, 1, 2)

Ελλάδα 2006
"Επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα είναι η θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού". (Σύνταγμα της Ελλάδας 2001, άρ. 3 παρ. 1).

(Σημείωση: Ακόμη και η Τουρκία ή το Αζερμπαϊτζάν δεν αναφέρουν τίποτε για θρησκεία στο Σύνταγμά τους, σε αντίθεση με την Ελλάδα, το Ιράν, το Αφγανιστάν, κτλ.).

Θα μπορούσα να απαριθμήσω δεκάδες αντίστοιχα παραδείγματα για το πόσο μοιάζει το θεοκρατικό Βυζάντιο με τη θεοκρατική Ελλάδα του 2006. Για το ιερατείο που (όπως τότε έτσι και τώρα) είναι δημόσιοι υπάλληλοι, για το στρατό που (όπως τότε έτσι και τώρα) θεωρεί θρησκεία και πατρίδα το ίδιο και χορηγούσε μέχρι πρότινος απολυτήρια με διαφορετικό χρώμα ανάλογα με το θρήσκευμα, για την υποχρεωτική προσευχή, τον εκκλησιασμό και τον προσηλυτισμό στα σχολεία, για τη υποκατάσταση δημόσιων κρατικών υπηρεσιών από υπηρεσίες της Εκκλησίας, για την ταύτιση εθνικών και θρησκευτικών εορτών, για την εξάρτηση των λατρευτικών αναγκών όλων των άλλων θρησκειών από την καλή διάθεση των χριστιανών επισκόπων, και άλλων χαρακτηριστικών δειγμάτων ων ούκ έστι αριθμός.

Εσύ τι λες; Μας απειλεί σήμερα ο Γιουτπράδα;

ΓΙΑ ΤΟ ΦΙΛΟ ΜΟΥ ΤΟΝ ΒΕΛΙΑΛ
Για να γνωρίζει εφεξής και την άλλη πλευρά

"Η εκκλησία θα πρόδιδε τη δική της αγάπη για το Θεό και την αφοσίωσή της στο ευαγγέλιο, αν σταματούσε να είναι (...) ένας υπερασπιστής των δικαίων των φτωχών (...) ένας εξανθρωπιστής κάθε εύλογου αγώνα για την επίτευξη μιας πιο δίκαιης κοινωνίας (...) που ετοιμάζει το δρόμο για την πραγματική βασιλεία του Θεού στην ιστορία"

"Μια εκκλησία που δεν υφίσταται διωγμούς αλλά απολαμβάνει τα προνόμια και την υποστήριξη των πραγμάτων του κόσμου - προσέξτε! - δεν είναι η πραγματική εκκλησία του Ιησού Χριστού".
http://www.creighton.edu/CollaborativeMinistry/romero.html

ΟΣΚΑΡ ΑΡΝΟΥΛΦΟ ΡΟΜΕΡΟ (1917-1980)
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΣΑΝ ΣΑΛΒΑΝΤΟΡ
ΔΟΛΟΦΟΝΗΘΕΙΣ ΤΗΝ ΩΡΑ ΤΟΥ ΚΗΡΥΓΜΑΤΟΣ
ΑΠΟ ΠΑΡΑΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΤΟΥ

ESOTERICA.gr Forums !

© 2010-11 ESOTERICA.gr