Το βλέμμα προς τα έσω και προς τα έξω –
Κάτχα Ουπάνισαντ και σχέση με Προπατορικό Αμάρτημα

““Ο αυθύπαρκτος έκανε τις αισθήσεις να πηγαίνουν προς τα έξω, για αυτό ο άνθρωπος κοιτάζει προς τα έξω κι όχι μέσα στον εαυτό του. Όμως κάποιος φωτισμένος ποθώντας την αθανασία, αντέστρεψε τις αισθήσεις τους κι είδε τον εσωτερικό Εαυτό” (Κάτχα Ουπάνισαντ, 2.1.1)” (σ. 133)

Η Βεδάντα ρίχνει την ευθύνη σε εμάς και όχι στην φύση.
Πέρα από το καλό και το κακό είμαστε εμείς

“Βλέπουμε λοιπόν, πως τούτος ο κόσμος δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός. Είναι ένα μίγμα και των δύο. Και, όσο προχωρούμε, θα δούμε πως η Βεδάντα αφαιρεί όλη την ευθύνη από την φύση και τη μεταθέτει στους δικούς μας ώμους”. (σ. 138)

“Απαρνηθείτε ό,τι είναι κακό, απαρνηθείτε κι ό,τι είναι καλό. Τι μένει τότε; Πίσω από το καλό και το κακό στέκεται κάτι που είναι δικό σας, ο αληθινός “εσείς” - είναι πέρα από κάθε κακό, και πέρα από κάθε καλό επίσης – κι είναι εκείνο που εκδηλώνεται σαν καλό και κακό” (σ. 139)

“Πρώτα γίνετε κύριοι του εαυτού σας, σηκωθείτε κι ελευθερωθείτε. Διαβείτε πέρα από το περίφραγμα τούτων των νόμων γιατί οι νόμοι αυτοί δε σας εξουσιάζουν απόλυτα, αυτοί δεν είναι παρά ένα τμήμα μόνο του είναι σας” (σ. 139)

“Τούτη η ζωή είναι μια σκληρή πραγματικότητα. Διαβείτε την εργαζόμενοι με θάρρος, κι ας είναι σκληρή σαν διαμάντι. Δεν πειράζει! Η ψυχή είναι ισχυρότερη. Η Βεδάντα δε ρίχνει καμιά ευθύνη σε μικρές θεότητες, εσείς οι ίδιοι δημιουργείτε το πεπρωμένο σας. Εσείς κάνετε τον εαυτό σας να υποφέρει, εσείς δημιουργείτε το καλό και το κακό, εσείς βάζετε τα χέρια μπροστά στα μάτια σας και μετά λέτε είναι σκοτάδι. Βγάλτε τα χέρια σας και δείτε το φως, είσαστε λαμπεροί, είσαστε ήδη τέλειοι από την αρχή”. (σ. 140)

Η ανωτερότητα της εσωτερικής από την εξωτερική επιστήμη

“Αν ο μοναδικός μου σκοπός ήταν να μάθω πώς πέφτει στη γη ένα μήλο, ή πώς ένα ηλεκτρικό ρεύμα μου τινάζει τα νεύρα, θα αυτοκτονούσα. Θέλω να καταλάβω την καρδιά των πραγμάτων, τον ίδιο τους τον πυρήνα. Ο αντικειμενικός σκοπός της μελέτης είναι η εκδήλωση της ζωής, ο δικός μου είναι η ίδια η ζωή. Η φιλοσοφία μου λέει, πως αυτήν πρέπει να γνωρίσετε και να διώξετε από το μυαλό σας κάθε σκέψη παραδείσου ή κόλασης, κι όλες τις άλλες προλήψεις – αν και όλα αυτά υπάρχουν με την ίδια έννοια που υπάρχει ο κόσμος τούτος. Πρέπει να γνωρίσω την καρδιά τούτης της ζωής, την πραγματική της ουσία, ποια είναι – όχι μόνο πως λειτουργεί και ποιες είναι οι εκδηλώσεις της. Θέλω να μάθω το γιατί, του κάθε πράγματος, κι αφήνω το πώς στα παιδάκια.” (σ. 144)

“Ας ευλογεί ο θεός τους επιστήμονες στην έρευνά τους! Αλλά όταν κάποιος λέει ότι δεν υπάρχει τίποτε άλλο, μιλάει ανόητα, επειδή δεν ενδιαφέρεται για το νόημα της ζωής και δεν ερευνά την ίδια την ύπαρξη. Μπορώ να αποδείξω πως όλη η γνώση σας είναι ανοησία, κι ότι δε στηρίζεται πουθενά. Μελετάτε τις εκδηλώσεις της ζωής, κι όταν σας ρωτάω τι είναι η ζωή, λέτε πως δεν ξέρετε. Καλωσορίζω τη μελέτη σας, αλλά αφήστε με στη δική μου”. (σ. 145)

Η Ενότητα των εθνών και των ανθρώπων θα έρθει αναπόφευκτα

“Όταν σε μια κατσαρόλα, το νερό αρχίζει να βράζει, θα δείτε πρώτα να υψώνεται μια φουσκίτσα, έπειτα μια άλλη κ.ο.κ. ώσπου στο τέλος όλες ενώνονται και γίνεται μια τρομακτική ταραχή. Έτσι είναι κι ο κόσμος. Κάθε άτομο είναι σαν μια φουσκίτσα και τα έθνη μοιάζουν με πολλές φουσκίτσες. Βαθμιαία τούτα τα έθνη ενώνονται, κι είμαι βέβαιος πως θα έρθει μια μέρα που θα εξαφανιστεί ο χωρισμός και θα εκδηλωθεί εκείνη η Ενότητα προς την οποία όλοι μας βαδίζουμε. Θα έρθει οπωσδήποτε, η ώρα που κάθε άνθρωπος θα γίνει εξίσου έντονα πρακτικός στο επιστημονικό τομέα, όσο και στον πνευματικό, και τότε εκείνη η Ενότητα, η αρμονία της Ενότητας, θα διαποτίσει όλο τον κόσμο. Ολόκληρη η ανθρωπότητα θα γίνει τζιβανμούκτα – ελεύθερη ενόσω ζει. Όλοι μας αγωνιζόμαστε προς εκείνο το μοναδικό τέρμα ακόμη και διαμέσου της ζήλιας και του μίσους μας. Ένα πελώριο ποτάμι κυλάει προς τον ωκεανό μεταφέροντάς μας μαζί του, αν και πολλές φορές μπορεί να επιπλέουμε άσκοπα σαν άχυρα και σκουπιδόχαρτα, είναι όμως βέβαιο, πως, με τον καιρό, θα ενωθούμε με τον Ωκεανό της Ζωής και της Μακαριότητας”. (σ. 146)

Η ψυχολογική μας εξάρτηση από τις δυιστικές θρησκείες.

“Υπάρχουν άνθρωποι σε αυτήν την χώρα (την Αμερική), που αν τους πω πως δεν υπάρχει ο Διάβολος σαν ον, θα νομίζουν ότι η θρησκεία χάθηκε. Πολλοί μου είπαν: “Πως είναι δυνατό να υπάρξει θρησκεία χωρίς διάβολο; Πως μπορεί να υπάρξει θρησκεία χωρίς έναν θεό που μας καθοδηγεί; Πως θα μπορούσαμε να ζήσουμε, χωρίς να κυβερνιόμαστε από κάποιον;” Μας αρέσει αυτή η μεταχείριση γιατί έτσι συνηθίσαμε. Δεν νιώθουμε ευτυχισμένοι αν κάποιος δε μας μαλώνει κάθε μέρα. Πάντα η ίδια δεισιδαιμονία! Μα όσο φοβερό κι αν μας φαίνεται τώρα, θα έρθει η στιγμή που ο καθένας μας θα κοιτάζει πίσω του, και θα χαμογελάσει σε καθεμιά από τις δεισιδαιμονίες αυτές που σκέπαζαν την αγνή κι αιώνια Ψυχή και θα επαναλάβει με χαρά, με αλήθεια και με δύναμη: “Είμαι ελεύθερος, ήμουν ελεύθερος και παντοτινά θα είμαι ελεύθερος”.”. (σ. 157)

Η αλήθεια δίνει δύναμη. Η ευθύνη ανήκει σε εμάς. Ο μονισμός

Οποιοδήποτε σύστημα, που αποδυναμώνει το νου, που καλλιεργεί δεισιδαιμονίες, που μας κάνει μελαγχολικούς και μας δημιουργεί την επιθυμία για κάθε είδος έξαλλης απιθανότητας, μυστηρίου και δεισιδαιμονίας, δε μου αρέσει, γιατί τα αποτελέσματά του είναι επικίνδυνα. Τέτοια συστήματα δε φέρνουν κανένα καλό, τέτοια πράγματα δημιουργούν νοσηρότητα στο νου, τον αποδυναμώνουν, τον κάνουν τόσο αδύναμο που με τον καιρό να είναι σχεδόν αδύνατο να δεχτεί την Αλήθεια και να ζήσει σύμφωνα με αυτήν.

Επομένως η δύναμη είναι το πιο αναγκαίο πράγμα. Η δύναμη είναι το γιατρικό που έχει ανάγκη ο φτωχός όταν καταπιέζεται από τον πλούσιο. Η δύναμη είναι το γιατρικό του αμαθούς όταν καταδυναστεύεται από τον πολυμαθή, κι είναι επίσης, το γιατρικό που έχουν ανάγκη οι αμαρτωλοί όταν καταπιέζονται από άλλους αμαρτωλούς. Και τίποτα δε δίνει τόση δύναμη όση τούτη η ιδέα του μονισμού. Τίποτα δεν μας κάνει να δουλεύουμε τόσο καλά, και να αποδίδουμε το καλύτερο και το ανώτερο από όσο όταν όλη η ευθύνη πέφτει στους δικούς μας ώμους.

Προκαλώ τον καθένα σας. Πώς θα φερθείτε αν σας βάλω ένα μωρό στα χέρια σας; Όλη η ζωή σας θα αλλάξει για λίγο. Ό,τι κι αν είσαστε πρέπει προσωρινά να γίνετε ανιδιοτελής. Μόλις σας βαρύνει αυτή η ευθύνη, θα σας εγκαταλείψει κάθε εγκληματική σας σκέψη, όλος ο χαρακτήρας σας θα αλλάξει.

Έτσι λοιπόν, όταν ριχτεί όλη η ευθύνη πάνω στους ώμους μας, θα αποδώσουμε τον καλύτερο κι ανώτερο εαυτό μας. Όταν δεν υπάρχει κανένας πάνω στον οποίο να πιαστούμε, όταν δεν υπάρχει κανένας Διάβολος, για να του φορτώσουμε τα λάθη μας, κανένας προσωπικός Θεός να σηκώσει τα βάρη μας, όταν είμαστε οι μόνοι υπεύθυνοι, τότε θα δείξουμε τον ανώτερο και καλύτερο εαυτό μας. “Είμαι υπεύθυνος για τη μοίρα μου, είμαι ο φορέας του καλού στον εαυτό μου, είμαι κι ο φορέας του κακού. Είμαι ο Αγνός, ο Ευλογημένος”. (σ. 158-159)

Μην επιρρίπτουμε ευθύνες έξω από εμάς ή στον Θεό, αλλά σε εμάς τους ίδιους.

“Φτιάχνουμε, εμείς οι ίδιοι την μοίρα μας. Ο ήλιος Του λάμπει τόσο για τους αδύναμους, όσο και για τους ισχυρούς. Το ίδιο φυσάει ο αέρας του για τον άγιο και για τον αμαρτωλό. Είναι ο Κύριος όλων, ο Πατέρας όλων, σπλαχνικός κι αμερόληπτος. Μήπως θέλετε να πείτε ότι Εκείνος ο Κύριος της Δημιουργίας, βλέπει τα ψιλοπράγματα της ζωής μας με το δικό μας πρίσμα; Τι εκφυλισμένη ιδέα για το Θεό θα ήταν αυτής Είμαστε σαν μικρά σκυλάκια, που κάνουμε εδώ αγώνες ζωής και θανάτου, και νομίζουμε, ανόητα, πως ακόμα κι ο ίδιος ο Θεός θα τους πάρει, παρόμοια, στα σοβαρά σαν κι εμάς. Εκείνος γνωρίζει τι σημαίνει το παιχνίδι των κουταβιών. Οι προσπάθειές μας να ρίξουμε το φταίξιμο σε Εκείνον, κάνοντάς τον τιμωρό κι επιβραβευτή, είναι τουλάχιστον ανόητες. Εκείνος ούτε τιμωρεί, ούτε βραβεύει κανέναν. Η αιώνια ευσπλαχνία Του είναι ανοιχτή για τον καθένα – πάντα σε όλα τα μέρη, κάτω από κάθε συνθήκη – ασταμάτητα, χωρίς απόκλιση. Από εμάς εξαρτιέται πως θα τη χρησιμοποιήσουμε. Μην κατηγορείτε ούτε τους ανθρώπους, ούτε το Θεό, ούτε κανέναν στον κόσμο. Όταν υποφέρετε, κατηγορήστε τον εαυτό σας, και προσπαθήστε να αλλάξετε προς το καλύτερο. Αυτή είναι η μόνη λύση στο πρόβλημα.

Εκείνοι που κατηγορούν άλλους – κι αλίμονο ο αριθμός τους αυξάνει κάθε μέρα – είναι γενικά δυστυχισμένες ψυχές, με ανήμπορα μυαλά, που έφεραν τον εαυτό τους σε αυτό το αδιέξοδο, διαμέσου των δικών τους σφαλμάτων. Κατηγορούν τους άλλους, αλλά αυτό δεν τους βοηθάει. Δεν τους εξυπηρετεί καθόλου. Η προσπάθειά τους να ρίξουν το φταίξιμο σε άλλους τους αποδυναμώνει περισσότερο. Για αυτό μη κατηγορείτε κανέναν για τα δικά σας λάθη, σταθείτε στα δικά σας πόδια και πάρτε την ευθύνη πάνω σας.

Πείτε: “η δυστυχία από την οποία τώρα υποφέρω οφείλεται στις πράξεις μου, κι αυτό αποδεικνύει πως πρέπει εγώ μόνος μου να την επανορθώσω. Ό,τι εγώ έφτιαξα, μπορώ και να το κατεδαφίσω, ό,τι δημιουργήθηκε από κάποιον άλλο. Δεν θα μπορέσω να το καταστρέψω”. Για αυτό σηκωθείτε, γίνετε θαρραλέοι, ισχυροί. Αναλάβετε όλες τις ευθύνες στους ώμους σας και μάθετε πως είσαστε οι δημιουργοί της μοίρας σας.

Όλη η δύναμη κι η ο βοήθεια που θέλετε, βρίσκεται μέσα σας. Επομένως προετοιμάστε το μέλλον σας. “Αφήστε τους νεκρούς να θάψουν τους νεκρούς”. Το άπειρο μέλλον είναι μπροστά σας, και θα πρέπει να θυμόσαστε πως κάθε λέξη, σκέψη και πράξη μαζεύει πάνω σας ένα απόθεμα, κι ότι όπως οι κακές σκέψεις κι οι κακές πράξεις είναι έτοιμες να πηδήξουν πάνω σας σαν τίγρεις, έτσι υπάρχει κι η ενθαρρυντική ελπίδα, πως οι καλές πράξεις και οι καλές σκέψεις είναι έτοιμες με τη δύναμη εκατό χιλιάδων αγγέλων να σας υπερασπίσουν παντού και πάντα”. (σ. 182-183)

Ο Φόβος μας αποδυναμώνει. Ο καθένας είναι Θεός.

“Εσείς είστε το μοναδικό Ον μέσα στο σύμπαν. Τι σας φοβίζει; Σηκωθείτε λοιπόν, κι ελευθερωθείτε. Να ξέρετε ότι το μόνο κακό που υπάρχει σε αυτό τον κόσμο είναι κάθε λέξη και σκέψη που σας εξασθενίζει. Οτιδήποτε εξασθενίζει και φοβίζει τους ανθρώπους είναι το μόνο κακό και πρέπει να αποφεύγεται. Τι μπορεί να σας φοβίσει; Αν οι ήλιοι καταστραφούν κι οι σελήνες θρυμματιστούν και γίνουν σκόνη, κι εκμηδενιστούν αναρίθμητα συστήματα, τι είναι αυτά για εσάς; Σταθείτε σαν βράχοι, είσαστε άφθαρτοι. Σεις είσαστε ο Εαυτός, ο Θεός του σύμπαντος. Πείτε: “Είμαι Ύπαρξη Απόλυτη, Μακαριότητα Απόλυτη, Γνώση Απόλυτη, Είμαι Εκείνος”. Και σαν ένα λιοντάρι που σπάζει τα κάγκελα του κλουβιού, σπάστε τις αλυσίδες σας κι ελευθερωθείτε για πάντα. Τι σας φοβίζει; Τι σας κρατάει δέσμιους; Μόνο η άγνοια κι η αυταπάτη, τίποτα άλλο δε μπορεί να σας δέσει! Είσαστε ο Αγνός, ο Παμμακάριος.” (σ. 194)

Η δυσκολία να αποδεχτούμε τις νέες ανώτερες Ιδέες

“Πόσες φορές μου ζήτησαν μια “βολική θρησκεία”!

Πολύ λίγοι άνθρωποι αναζητούν την αλήθεια, ακόμα λιγότεροι τολμούν να μάθουν την αλήθεια, κι εξαιρετικά λίγοι τολμούν να την ακολουθήσουν σε όλες τις πρακτικές της συνέπειες. Δε φταίνε οι άνθρωποι, απλώς το μυαλό τους είναι αδύναμο. Κάθε νέα σκέψη, ειδικά μια με υψηλό περιεχόμενο, δημιουργεί μια ενόχληση, προσπαθεί, θα λέγαμε, να διανοίξει ένα καινούργιο αγωγό μέσα στην εγκεφαλική ουσία, κι αυτό κλονίζει το σύστημα, εκτρέποντας τους ανθρώπους από την ισορροπία της.

Οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει σε ορισμένο περιβάλλον και πρέπει να υπερνικήσουν μια τεράστια ποσότητα από παλιές προλήψεις κοινωνικών τάξεων, προλήψεις πόλεων κι επαρχίας – και προπάντων, την έμφυτη πρόληψη, που κάνει τους ανθρώπους να ξεχνούν την θεία τους φύση. Υπάρχουν όμως μερικές θαρραλέες ψυχές στον κόσμο, που τολμούν να αντιληφθούν την αλήθεια, που τολμούν να τη δεχτούν και τολμούν να την ακολουθήσουν ως το τέλος”. (σ. 205)

Ταυτότητα και Ετερότητα. Ακινησία και Κίνηση. Ο Εαυτός, η Ψυχή. Παράδειγμα με προβολέα και οθόνη

“Ας υποθέσουμε πως έχουμε εδώ έναν προβολέα εικόνων κι εκεί απέναντι μια πάνινη οθόνη, και θέλω να προβάλω μια εικόνα. Τι πρέπει να κάνω; Πρέπει να κατευθύνω τις διάφορες ακτίνες του φωτός διαμέσου του προβολέα, για να πέσουν πάνω στο πανί και να τις εστιάσω εκεί. Για να προβάλλω την εικόνα χρειάζομαι μιαν επιφάνεια που να μην κινείται. Δε θα μπορέσω να σχηματίσω μια εικόνα πάνω σε κάτι που κινείται, εκείνο το κάτι πρέπει να είναι ακίνητο, επειδή οι φωτεινές ακτίνες που προβάλλω πάνω του, κινούνται και πρέπει να συγκεντρωθούν, να ενοποιηθούν, να συναρμονιστούν και να τελειώσουν πάνω σε κάτι που είναι ακίνητο.

Έτσι συμβαίνει και με τις εντυπώσεις, που μεταφέρουν τα όργανά μας προς τα μέσα, τις παρουσιάζουν στο νου κι ο νους με την σειρά του τις παρουσιάζει στη νόηση. Η διεργασία αυτή δε θα είναι ολοκληρωμένη, αν δεν υπάρχει κάποιο σταθερό υπόβαθρο που πάνω του, με κάποιο τρόπο, θα μπορεί να σχηματίζεται η εικόνα, και στο οποίο να μπορούμε να ενοποιήσουμε όλες τις διάφορες εντυπώσεις.

Τι είναι εκείνο που ενοποιεί το μεταβαλλόμενο σύνολο του είναι μας; Τι είναι εκείνο που διατηρεί την ταυτότητα του πράγματος αυτού που ονομάζεται ατομικότητα, η οποία κινείται συνεχώς, από στιγμή σε στιγμή; Τι είναι εκείνο που ενώνει όλες τις διάφορες εντυπώσεις μας, συγκεντρώνει τις αντιλήψεις μας, τις συνδυάζει και δίνει ένα ενιαίο σύνολο; Είδαμε πως πρέπει να υπάρχει κάτι, που να εκπληρώνει ένα ακίνητο σε σχέση με το σώμα και το νου.
Σε σχέση με τις φωτεινές ακτίνες, η οθόνη πάνω στην οποία ο προβολέας ρίχνει την εικόνα πρέπει να είναι ακίνητη, αλλιώτικα δε θα υπάρξει εικόνα.

Με άλλα λόγια, ο θεατής πρέπει να είναι άτομο. Εκείνο το κάτι πάνω στο οποίο ο νους ζωγραφίζει όλες αυτές τις εικόνες, εκείνο το κάτι που πάνω του οι εντυπώσεις που μεταφέρονται από το νου και τη νόηση, συνδυάζονται και σχηματίζουν μιαν ενότητα, είναι εκείνο που λέμε ψυχή του ανθρώπου”. (σ. 222-223)

Τα Σαμσκάρας. Νους και κύματα. Μνήμη – Ανάμνηση. Θάνατος και μετενσάρκωση

“Τα σαμσκάρας του ανθρώπου εδρεύουν μέσα στο λεπτό σώμα. Τι είναι τα σαμσκάρας; Ο νους είναι σαν μια λίμνη, και κάθε σκέψη είναι σαν ένα κύμα πάνω σε εκείνη τη λίμνη. Ακριβώς όπως τα κύματα ξεσηκώνονται σε μια λίμνη και μετά πέφτουν και σβήνουν, έτσι κι αυτά τα νοητικά κύματα συνεχώς σηκώνονται μέσα στη νοητική ύλη κι έπειτα εξαφανίζονται. Αλλά δεν εξαφανίζονται για πάντα. Γίνονται όλο και λεπτοφυέστερα, αλλά υπάρχουν εκεί, έτοιμα να ξαναρχίσουν, μια άλλη φορά, όταν κληθούν σε δράση. Μνήμη, είναι απλώς η ανάκληση σε μορφή κύματος ορισμένων σκέψεων από εκείνες που είχαν επιστρέψει στη λεπτοφυέστερή τους κατάσταση ύπαρξης. Έτσι κάθε σκέψη που έχουμε σκεφτεί, κάθε πράξη που έχουμε κάνει, μένουν μέσα στο νου, εκεί μένουν τα πάντα σε λεπτοφυείς μορφές, κι όταν ο άνθρωπος πεθαίνει, το ολικό άθροισμα τούτων των εντυπώσεων χρησιμοποιεί το λεπτό σώμα σαν φορέα”. (σ. 224-225)

Καλό και κακό Κάρμα

Οι καταστάσεις της τιμωρίας και της ανταμοιβής που οφείλονται σε καλό και κακό κάρμα δεν έχουν την ικανότητα να δημιουργήσουν νέο κάρμα, μόνο απολαμβάνονται ή υποφέρονται”. (σ. 226)

“Όταν ο ήλιος λάμπει πάνω σε εκατομμύρια μικρές σφαιρίτσες νερού, βλέπει κανείς πάνω σε καθεμιά τους, μια τελειότατη απεικόνιση του ήλιου. Με τον ίδιο τρόπο και η μοναδική Ψυχή, ο ένας Εαυτός, η μία ύπαρξη του σύμπαντος, όταν αντικαθρεπτίζεται πάνω σε όλες αυτές τις πολυάριθμες σφαιρίτσες των διαφορετικών ονομάτων και μορφών, φαίνεται σαν να έχει διαφορετικές όψεις, ενώ στην πραγματικότητα είναι μία. Δεν υπάρχει ούτε “εγώ”, ούτε “εσύ”, τα πάντα είναι ένα”. (σ. 230)

Να δούμε το σύμπαν ως Θεό. Η αφύπνιση στην αλήθεια και στην πραγματικότητα.

“Μόνο όταν ο άνθρωπος δει τούτο το σύμπαν ως Θεό, μόνο τότε πέφτει το πέπλο από τα μάτια του. Τότε εκείνος ο άνθρωπος, καθαρός κι εξαγνισμένος, βλέπει όλο το όραμά του αλλαγμένο. Τα κακά όνειρα που τον βασάνιζαν επί εκατομμύρια χρόνια, εξαφανίζονται όλα, κι εκείνος που θεωρούσε τον εαυτό του σαν άνθρωπο, σαν θεό ή σαν δαίμονα, εκείνος που νόμιζε πως ζούσε κατώτερους τόπους, σε υψηλά μέρη, στη γη, στον παράδεισο κλπ ανακαλύπτει πως είναι στην πραγματικότητα παντού – παρών – πως ολόκληρος ο χρόνος βρίσκεται μέσα του, κι ότι δε βρίσκεται μέσα του, κι ότι δε βρίσκεται αυτός μέσα στο χρόνο, πως όλοι οι παράδεισοί είναι μέσα του, κι ότι αυτός δε βρίσκεται μέσα σε κανένα παράδεισο, πως όλοι οι θεοί που λάτρεψε ποτέ ο άνθρωπος βρίσκονται μέσα του, κι ότι αυτός δε βρίσκεται μέσα σε κανέναν από εκείνους τους θεούς. Εκείνος ήταν ο κατασκευαστής θεών και δαιμόνων, ανθρώπων και φυτών, ζώων και πετρωμάτων. Κι η αληθινή φύση του ανθρώπου βρίσκεται τώρα αποκαλυμμένη μπροστά του, όντως ανώτερη από τον παράδεισο, πιο τέλεια από το σύμπαν μας, πιο άπειρη από τον άπειρο χρόνο, πιο παντού – παρούσα από τον παντού – παρόντα αιθέρα”. (σ. 234-235)

Πραγμάτωση και όχι λόγια. Ο ειλικρινής άθεος είναι προτιμότερος από τον ανειλικρινή θρήσκο. Παράδειγμα με χάρτη-χώρα.

“Οι φιλοσοφίες, τα δόγματα, τα επιχειρήματα, τα βιβλία, οι θεωρίες, οι εκκλησίες, οι θρησκευτικές αιρέσεις κι όλα αυτά τα πράγματα είναι πολύ χρήσιμα, αλλά όταν δείτε την ίδια την χώρα και ξανακοιτάξτε τον χάρτη της πόσο μεγάλη διαφορά βρίσκετε! Έτσι κι εκείνοι που πραγμάτωσαν την Αλήθεια, δε χρειάζεται να ανατρέχουν στους συλλογισμούς της λογικής και σε κάθε άλλο γύμνασμα της νόησης για να τους κάνει να αντιληφθούν την Αλήθεια, για αυτούς είναι η ζωή της ζωής τους, που συγκεκριμενοποιήθηκε, που έγινε περισσότερο από απτή. Είναι όπως λένε οι σοφοί της Βεδάντα, “σαν ένα φρούτο στο χέρι σου”: Μπορείς να σηκωθείς και να πεις, “Νάτο”. Έτσι, όσοι πραγμάτωσαν την Αλήθεια θα σηκωθούν και θα πουν: “Νάτος ο Εαυτός”. Μπορεί να συζητάτε μαζί τους επί χρόνια, αλλά θα σας χαμογελούν. Για αυτούς δε θα είναι παρά μια παιδική μωρολογία, θα αφήσουν το παιδί να φλυαρεί. Αυτοί πραγμάτωσαν την Αλήθεια και ικανοποιήθηκαν. Ας υποθέσουμε πως είδατε κάποια χώρα, κι έρχεται κάποιος προσπαθώντας να σας πείσει πως ποτέ δεν υπήρξε εκείνη η χώρα. Μπορεί να συζητάει μαζί σας χωρίς τέλος, αλλά η μοναδική σας γνώμη για αυτόν θα είναι πως εκείνος ο άνθρωπος είναι για το φρενοκομείο. Ο άνθρωπος λοιπόν που έφτασε στην πραγμάτωση λέει: “Όλα αυτά τα λόγια του κόσμου σχετικά με τις μικρές του θρησκείες, δεν είναι παρά μωρολογήματα, η πραγμάτωση είναι η ψυχή, η ίδια η ουσία της θρησκείας. Η θρησκεία μπορεί να πραγματωθεί. Είσαστε έτοιμοι; Το θέλετε; Αν το θέλετε θα έχετε την πραγμάτωση και τότε θα είσαστε αληθινά, θρησκευόμενοι. Αλλά μέχρι που να φτάσετε στην πραγμάτωση, δεν υπάρχει καμιά διαφορά ανάμεσα σε εσάς και τους αθεϊστές. Οι αθεϊστές είναι ειλικρινείς, αλλά ο άνθρωπος που λέει πως πιστεύει στη θρησκεία και δεν προσπαθεί ποτέ να την πραγματώσει, δεν είναι ειλικρινής”. (σ. 239-240)

Η Αλήθεια του Άτμαν και του μη-δυισμού θα περάσει στις πλατιές μάζες στην νέα εποχή.

“Πλησιάζει τώρα ο χρόνος που οι σκέψεις αυτές θα σκορπιστούν σε όλο τον κόσμο. Αντί να ζουν μέσα σε μοναστήρια, αντί να περιορίζονται σε βιβλία της φιλοσοφίας που διαβάζονται μόνο από μορφωμένους, αντί να είναι το αποκλειστικό κτήμα αιρέσεων και μερικών διαβασμένων ανθρώπων, θα διακηρυχτούν διάπλατα σε ολόκληρο τον κόσμο έτσι, που να γίνουν κοινό κτήμα του άγιου και τους αμαρτωλού, των αντρών, των γυναικών και των παιδιών, των μορφωμένων και των αμαθών. Τότε θα διαποτίσουν την ατμόσφαιρα τους κόσμου, κι ο ίδιος ο αέρας, που αναπνέουμε, θα λέει σε κάθε του δόνηση: “Εσύ είσαι Εκείνο”. Ολόκληρο το σύμπαν με τις μυριάδες τους ήλιους και τα φεγγάρια του. Διαμέσου του καθετί που έχει μιλιά, θα λέει με μια φωνή, “Εσύ είσαι Εκείνο”. (σ. 242-243)

Η πρακτικότητα της θρησκείας. Η ορθοδοξία και η ετεροδοξία. Η υποβάθμιση της θρησκείας ώστε να γίνει βολική.

“Νομίζω πως δεν είμαι ικανός παρά για μόνο ένα ορισμένο είδος εργασίας, κι ίσως το μεγαλύτερο μέρος της να είναι το κακό, ίσως το περισσότερο μέρος της να έχει πίσω σαν κίνητρο κάποιο πάθος – το θυμό ή την πλεονεξία ή τον εγωισμό. Αν, τώρα έρθει κάποιος να μου κηρύξει ένα ορισμένο ιδανικό, που το πρώτο του βήμα είναι να εγκαταλείψω τον εγωισμό, να απαρνηθώ τις ιδιοτελείς απολαύσεις, λέγω πως αυτό δεν είναι πρακτικό. Αλλά όταν έρθει κάποιος και μου παρουσιάσει ένα ιδανικό που να συμβιβάζεται με τον εγωισμό μου, χαίρομαι κι είμαι αμέσως πρόθυμος να το αρπάξω. Αυτό είναι το ιδανικό που μου ταιριάζει. Όπως έχουν παραποιήσει με διάφορες λέξεις την ορθοδοξία, το ίδιο έχει πάθει και η λέξη πρακτικότητα. “Η δοξασία μου είναι ορθοδοξία, η δοξασία σου είναι ετεροδοξία”. Το ίδιο με την πρακτικότητα. Ό,τι εγώ νομίζω πως είναι πρακτικό, είναι για μένα η μόνη πρακτικότητα στον κόσμο. Αν είμαι μαγαζάτορας, νομίζω πως το εμπόριο είναι η μόνη πρακτική επιδίωξη στον κόσμο. Αν είμαι κλέφτης, νομίζω πως το κλέψιμο είναι το καλύτερο μέσο για να είναι κανένας πρακτικός κι ότι τα άλλα μέσα δεν είναι πρακτικά. Βλέπετε, λοιπόν, πως χρησιμοποιούμε όλοι μας αυτήν την λέξη πρακτικότητα για τα πράγματα που εμείς μπορούμε να κάνουμε και μας αρέσουν. Γι’ αυτό θα ήθελα να καταλάβετε ότι η Βεδάντα, αν κι έντονα πρακτική, είναι πάντα έτσι σε σχέση με την έννοια του ιδανικού. Δεν κηρύττει κάποιο ακατόρθωτο ιδανικό όσο ψηλά κι αν στέκεται, αλλά είναι όσο πρέπει υψηλά για να είναι ιδανικό”. (σ. 247)

Όχι αμαρτία αλλά λάθος που προέρχεται από την ψευδαίσθηση της αδυναμίας μας.

Η Βεδάντα δεν παραδέχεται την αμαρτία. Το μόνο που παραδέχεται είναι το λάθος. Και το μεγαλύτερο σφάλμα μας λέει, είναι να σκέπτεσαι πως είσαι αδύναμος, πως είσαι αμαρτωλός, πως είσαι ένα άθλιο πλάσμα, πως δεν έχεις καμιά δύναμη, και πως δεν μπορείς να κάνεις τούτο ή εκείνο”. (σ. 248)

Να μην επικρίνουμε τους άλλους αναζητητής. Οι διαφορές είναι στην έκφραση και όχι στον σκοπό

“Μην κατηγορείτε κανένα. Αν μπορείτε να απλώσετε ένα χέρι βοήθειας, κάντε το, αν δεν μπορείτε, σταυρώστε τα χέρια σας κι ευλογείστε τους αδελφούς σας, και άστε τους να τραβήξουν το δικό τους δρόμο. Ο υποβιβασμός των άλλων κι η κατηγόρια τους δεν είναι ο σωστός τρόπος της εργασίας. Η εργασία ποτέ δεν εκπληρώνεται με τον τρόπο αυτό. Ξοδεύουμε την ενέργειά μας κατηγορώντας τους άλλους αλλά η επίκριση κι η κατηγορία δεν είναι παρά ένας μάταιος τρόπος σπατάλης των δυνάμεών μας, γιατί με τον καιρό, θα μάθουμε πως όλοι μας ψάχνουμε το ίδιο πράγμα, πως, λίγο – πολύ όλοι πλησιάζουμε στο ίδιο ιδανικό, κι ότι οι πιο πολλές διαφορές μας είναι απλώς διαφορές έκφρασης”. (σ. 252)

Πίστη στον Εαυτό σημαντικότερη από την πίστη στον Θεό

“Οι παλιές θρησκείες είπαν πως όποιος δεν πιστεύει στον Θεό είναι αθεϊστής. Η νέα θρησκεία λέει πως όποιος δεν πιστεύει στον εαυτό του είναι αθεϊστής”. (σ. 254)

Η διάκριση πρέπει να μας οδηγεί στην Ενότητα. Ο ρόλος της αγάπης

“Για να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε εκείνο που λέμε Βιβέκα (διάκριση), για να μάθουμε να διακρίνουμε, σε κάθε στιγμή της ζωής μας, σε κάθε μας πράξη, το σωστό από το σφαλερό, το αληθινό από το ψεύτικο, πρέπει να μάθουμε το κριτήριο της αλήθειας, που είναι η αγνότητα, η ενότητα. Ό,τι οδηγεί προς την ενότητα, είναι αλήθεια. Η αγάπη είναι αλήθεια και το μίσος είναι ψεύδος, γιατί το μίσος οδηγεί στην πολλαπλότητα. Είναι το μίσος που χωρίζει τον ένα άνθρωπο από τον άλλον, επομένως είναι σφαλερό και ψεύτικο. Είναι μια διασπαστική δύναμη, χωρίζει και καταστρέφει. Η αγάπη ενώνει, η αγάπη κατευθύνει προς εκείνη την ενότητα. Γίνετε ένα – η μάνα με το παιδί, οι οικογένειες με την πόλη, τα ανθρώπινα όντα γίνονται ένα με τα ζώα. Γιατί η αγάπη είναι Ύπαρξη, είναι ο Θεός ο ίδιος, κι όλα τούτα που βλέπουμε είναι εκδήλωση εκείνης της μοναδικής Αγάπης, περισσότερο ή λιγότερο εκφρασμένα. Οι διαφορές είναι μόνο στον βαθμό, το καθετί χωρίς εξαίρεση, εκδηλώνει εκείνη την μοναδική Αγάπη. Επομένως σε κάθε μας πράξη, πρέπει να διακρίνουμε αν αυτή μας οδηγεί προς την πολλαπλότητα ή προς την ενότητα”. (σ. 257)

Καρδιά και όχι Νους

Νιώθουμε την αλήθεια γιατί είμαστε η αλήθεια

“Δεν είναι η γραφή η απόδειξη της συμπεριφοράς σας, αλλά εσείς είσαστε η απόδειξη της γραφής. Πως ξέρετε πώς κάποιο βιβλίο διδάσκει την αλήθεια; Επειδή εσείς είσαστε η αλήθεια και το νιώθετε. Αυτό λέει η Βεδάντα. Ποια είναι η απόδειξη των Χριστών και των Βουδών αυτού του κόσμου; Ό,τι εσείς κι εγώ νιώθουμε για αυτούς. Έτσι εσείς κι εγώ καταλαβαίνουμε πως ήταν αληθινοί. Η προφητική ψυχή μας είναι η απόδειξη της δικής τους προφητικής ψυχής. Η δική σας θειότητα είναι η απόδειξη του ίδιου του Θεού. Αν δεν είσαστε προφήτης, τότε τίποτα δεν ήταν μέχρι τώρα αληθινό για το Θεό. Αν δεν είσαστε Θεός, δεν υπήρξε ποτέ κανένας Θεός και ποτέ δε θα υπάρξει.” (σ. 260)

Η πίστη στον Απρόσωπο-Απόλυτο Θεό δεν συμφέρει την παπαδοκρατία.

“Η ιδέα του Απρόσωπου, βέβαια, είναι πολύ καταστρεπτική: Στερεί κάθε πελατεία από τους παπάδες, τις εκκλησίες και τους ναούς. Αυτή τη στιγμή, στην Ινδία υπάρχει λιμός, αλλά υπάρχουν ναοί που μέσα στον καθένα τους βρίσκονται κοσμήματα που αξίζουν τα λύτρα ενός βασιλιά! Αν οι παπάδες δίδασκαν στο λαό αυτή την ιδέα του Απρόσωπου θεού, το επάγγελμά τους θα χανόταν. Όμως πρέπει να τη διδάξουμε, με ανιδιοτέλεια και χωρίς παπαδίστικη πανουργία. Είσαστε ο θεός, το ίδιο κι εγώ. Ποιος υπακούει σε ποιον; Ποιος λατρεύει ποιον; Εσείς είσαστε ο ανώτερος ναός του θεού, θα προτιμούσα να λατρέψω εσάς, παρά να λατρεύω οποιονδήποτε ναό, εικόνα ή Βίβλο”. (σ. 272)

Η εξέλιξη των προσωπικών ιδεών, των θρησκευτικών δογμάτων και η παγίδα του φανατισμού

“Στη θρησκεία αυτή η τάση [του αποκλεισμού] είναι βλαβερότατη. Ένας άνθρωπος βρίσκει μια καινούργια και καλύτερη ιδέα, κι έπειτα ατενίζοντας τις ιδέες που εγκατέλειψε πίσω του, αποφασίζει αμέσως πως εκείνες ήταν βλαβερές κι άχρηστες. Δε σκέπτεται ποτέ, πώς όσο ακατέργαστες κι αν φαίνονται από την σημερινή σκοπιά του, του ήταν πολύ χρήσιμες, του ήταν αναγκαίες για να μπορέσει να φτάσει στη σημερινή του κατάσταση. Ο καθένας μας πρέπει να αναπτυχθεί με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή στην αρχή, ζώντας πάνω σε ακατέργαστες ιδέες, ωφελούμενος από αυτές, ώσπου να φτάσει σε ένα ανώτερο επίπεδο. Η Αντβάιτα, λοιπόν, είναι φιλικά διατεθειμένη με τις αρχαιότερες θεωρίες. Δέχεται το δυισμό, κι όλα τα φιλοσοφικά συστήματα που προηγήθηκαν, όχι με προσβλητικά συγκαταβατικό τρόπο, αλλά με την πεποίθηση πως ήταν πραγματικές εκδηλώσεις της ίδιας Αλήθειας, κι ότι όλα οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα που έφτασε η Αντβάιτα.

Με ευλογίες, κι όχι με κατάρες για αυτά, πρέπει να προφυλάξουμε όλα τα προοδευτικά στάδια που πέρασε η ανθρωπότητα. Επομένως όλα αυτά τα δυιστικά συστήματα ποτέ δεν απορρίφθηκαν ή πετάχτηκαν έξω, αλλά διατηρήθηκαν άθικτα στη Βεδάντα, κι η δυιστική αντίληψη της ατομικής ψυχής, περιορισμένης κι όμως ακέραιης από μόνη της, βρίσκει επίσης τη θέση της μέσα στη Βεδάντα. Σύμφωνα με το δυισμό, πεθαίνοντας ο άνθρωπος πηγαίνει σε άλλους κόσμους κλπ. Αυτές οι ιδέες διατηρήθηκαν στη Βεδάντα στο ακέραιο. Το σύστημα της Αντβάιτα, που αναγνωρίζει την ανάπτυξη, δίνει στις θεωρίες αυτές τη θέση που τους αρμόζει, με την παραδοχή πως αντιπροσωπεύουν μια μερική όψη της Αλήθειας”. (σ. 298-299)

Να ξεχάσουμε την ατομικότητά μας. Η πνευματικότητα είναι ανιδιοτελής προσφορά προς τους άλλους.

“Μια άλλη ανόητη σκέψη που έχουμε επίσης είναι, πως αν χάσουμε τη μικρή μας ατομικότητα, δε θα υπάρξει καμιά ηθική, καμιά ελπίδα για την ανθρωπότητα. Σάμπως ο καθένας θυσιάζεται συνέχεια για την ανθρωπότητα! Για όνομα του Θεού! Αν υπήρχαν σε κάθε χώρα διακόσιοι άνδρες και γυναίκες που ήθελαν πραγματικά να κάνουν καλό στην ανθρωπότητα, τότε η χιλιετής βασιλεία της Αποκάλυψης θα ερχόταν σε πέντε ημέρες. Ξέρουμε με ποιο τρόπο σκοτωνόμαστε για την ανθρωπότητα! Όλα αυτά είναι μεγάλα λόγια και τίποτα άλλο. Η ιστορία του κόσμου μας έδειξε ότι εκείνοι που δεν σκέφτηκαν ποτέ τις μικρές τους ατομικότητες ήταν οι μεγαλύτεροι ευεργέτες της ανθρώπινης φυλής, κι ότι όσο περισσότερο οι άντρες κι οι γυναίκες σκέφτονται τον εαυτό τους, τόσο λιγότερο καλό είναι ικανοί να κάνουν για τους άλλους. Από τη μια πλευρά είναι η ανιδιοτέλεια κι από την άλλη η ιδιοτέλεια. Η άρνηση να αποκολληθεί κανείς από τις μικροαπολαύσεις, κι η επιθυμία της συνέχισης και της επανάληψης αυτής της κατάστασης των πραγμάτων δεν είναι παρά σκέτος εγωισμός. Μια τέτοια αντίληψη δεν πηγάζει από καμιά επιθυμία για την αλήθεια, δε γεννιέται από καλοσύνη για τα άλλα όντα, αλλά από απόλυτο εγωισμό της ανθρώπινης καρδιάς που εκφράζει η σκέψη, “Θα αποκτήσω τα πάντα και δε με ενδιαφέρει για κανέναν άλλον”. Εμένα, έτσι μου φαίνονται τα πράγματα.

Θα ήθελα να δω περισσότερους ηθικούς ανθρώπους στον κόσμο, σαν μερικούς από εκείνους τους αρχαίους προφήτες και σοφούς των παλιών χρόνων, που θα εγκατέλειπαν εκατό από τις ζωές τους, αν μπορούσαν με αυτό να ευεργετήσουν ένα μικρό ζώο. Λόγια για ηθική και για καλές πράξεις! Ανόητα λόγια της εποχής μας! Θα ήθελα να δω ηθικούς ανθρώπους σαν τον Γκοτάμα Βούδα, που δεν πίστευε σε κανέναν προσωπικό Θεό ή σε καμιά ατομική ψυχή, που δε ρώτησε ποτέ για αυτά, που ήταν ένας τέλειος αγνωστικιστής, κι όμως ήταν έτοιμος να θυσιάσει τη ζωή του για τον καθένα, κι εργάστηκε όλη του τη ζωή για το καλό όλων, και σκεφτόταν μόνο για το καλό όλων. Καλά το είπε ο βιογράφος του, περιγράφοντας τη γέννησή του, ότι γεννήθηκε για το καλό των πολλών, σαν μια ευλογία για τους πολλούς. Δεν πήγε στο δάσος να προσηλωθεί για τη δική του σωτηρία, ένιωσε πως καιγόταν ο κόσμος, κι ότι έπρεπε να βρει μια λύση για αυτόν. Το ερώτημα που κυριαρχούσε σε όλη τη ζωή ήταν “Γιατί υπάρχει τόση δυστυχία στον κόσμο;” Νομίζετε πως είμαστε τόσο ηθικοί σαν τον Βούδα;

Όσο περισσότερο εγωιστής είναι ένας άνθρωπος, τόσο πιο ανήθικος είναι. Το ίδιο συμβαίνει και με τις φυλές. Όποια φυλή είναι η πιο εγωκεντρική, είναι και η πιο σκληρή και κακή στον κόσμο.” (σ. 303-304)

“Ιδού ο κόσμος, κι κόσμος είναι γεμάτος δυστυχία. Βγείτε έξω όπως έκανε ο Βούδας, κι αγωνιστείτε να ελαττώσετε τη δυστυχία του κόσμου, ή να πεθάνετε πάνω στην προσπάθεια. Ξεχάστε τον εαυτό σας, αυτό είναι το πρώτο μάθημα που πρέπει να μάθετε, είτε είσαστε θεϊστής ή αθεϊστής, είτε είσαστε αγνωστικιστής ή Βεδαντιστής, Χριστιανός ή Μωαμεθανός. Το σπουδαίο μάθημα που μας διδάσκουν όλοι είναι η καταστροφή του μικρού εαυτού κι η οικοδόμηση του Αληθινού Εαυτού”. (σ. 305)

Το κακό είναι η λαθεμένη κατεύθυνση της δύναμης του καλού

“Ο δημιουργός του κακού είναι το καλό, κι η κατάληξη του κακού είναι επίσης το καλό. Το κακό δεν είναι παρά η λαθεμένη κατεύθυνση της δύναμης του καλού. Ένας άνθρωπος που δολοφονεί κάποιον άλλο, ίσως παρακινείται να το κάνει από την αγάπη που έχει για το παιδί του. Όλη του η αγάπη περιορίστηκε σε ένα μικρό παιδί κι αποκλείστηκαν τα εκατομμύρια των άλλων ανθρώπινων όντων του σύμπαντος. Κι όμως, περιορισμένη ή απεριόριστη, είναι πάντα η ίδια αγάπη”. (σ. 306)

“Η Βεδάντα μας λέει, ότι η αιτία του καθετί που φαίνεται κακό είναι ο περιορισμός τους Απεριόριστου. Η αγάπη που περιορίζεται σε στενά χαντάκια και φαίνεται κακή, βγαίνει τελικά στην άλλη άκρη και εκδηλώνεται σαν Θεός”. (σ. 306)

Είμαστε το αποτέλεσμα του Κάρμα μας. Ας μην φοβόμαστε τα λάθη, στο τέλος θα έρθει η πραγμάτωση

“Είμαστε σαν μεταξοσκώληκες. Εμείς φτιάχνουμε το νήμα από την ίδια μας την ουσία, κι υφαίνουμε το κουκούλι που με τον καιρό, φυλακιζόμαστε μέσα του. Αλλά τούτο δεν μπορεί να είναι για πάντα. Μέσα σε εκείνο το κουκούλι θα αναπτύξουμε πνευματική πραγμάτωση, και σαν την πεταλούδα, θα βγούμε από μέσα του ελεύθεροι. Εμείς έχουμε υφάνει το δίχτυ του κάρμα γύρω μας και, μέσα στην άγνοιά μας, νιώθουμε σαν να είμαστε φυλακισμένοι και κλαίμε και θρηνούμε ζητώντας βοήθεια. Αλλά βοήθεια δεν έρχεται από έξω, έρχεται από μέσα από τον εαυτό μας”. (σ. 307)

“Είμαι το επακόλουθο όλου μου του παρελθόντος, και του καλού και του κακού. Έχω διαπράξει πολλά λάθη στη ζωή μου, αλλά, σημειώστε, είμαι βέβαιος, πως χωρίς το καθένα από εκείνα τα λάθη δεν θα ήμουν αυτό που είμαι σήμερα, επομένως είμαι ικανοποιημένος που τα διέπραξα. Δε θέλω να πω πως πρέπει να πάτε στα σπίτια σας και να κάνετε θεληματικά λάθη: Μην με παρανοήσετε με αυτόν τον τρόπο. Αλλά μη στενοχωριέστε με τα λάθη που κάνατε, και να ξέρετε πως στο τέλος, όλα θα τακτοποιηθούν. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώτικα, επειδή η καλοσύνη είναι η φύση μας, η αγνότητα είναι η φύση μας, κι η φύση μας αυτή δεν μπορεί ποτέ να καταστραφεί. Η ουσιαστική μας φύση θα μένει πάντα η ίδια”. (σ. 307)

Η σύγκρουση των απόψεων είναι αναγκαία στην ζωή. Ας υπάρχουν πολλές αιρέσεις για να μιλάνε σε όλες τις διαφορετικές τυπολογίες ανθρώπων

“Δεν μπορείτε να πείσετε όλους τους ανθρώπους να υποταχτούν στις ίδιες ιδέες, αυτό είναι ένα γεγονός, κι ευχαριστώ τον Θεό που είναι έτσι. Δεν είμαι εναντίον καμιάς αίρεσης. Χαίρομαι που υπάρχουν αιρέσεις, και μακάρι όλο και περισσότερο να πληθαίνουν. Γιατί; Απλώς για τον εξής λόγο: Αν εσείς κι εγώ κι όλοι που είμαστε εδώ επρόκειτο να σκεφτόμαστε ακριβώς με τις ίδιες σκέψεις, τότε δεν θα υπήρχαν άλλες ιδέες για μας να σκεφτούμε. Ξέρουμε πως για να παραχθεί κίνηση, πρέπει να έρθουν σε σύγκρουση δύο ή περισσότερες δυνάμεις. Είναι η σύγκρουση της σκέψης, η διαφοροποίηση των σκέψεων, που ξυπνάει την σκέψη. Αν, τώρα, όλοι μας σκεφτόμαστε όμοια, θα είμαστε σαν τις Αιγυπτιακές μούμιες στο μουσείο να κοιτάζουμε απλώς ο ένας τον άλλον καταπρόσωπο, δε θα είμαστε τίποτε περισσότερο από αυτό! Οι στροβιλισμοί κι οι περιδινήσεις υπάρχουν μόνο σε ένα ορμητικό, ζωντανό ποτάμι. Δεν υπάρχουν περιδινήσεις σε ένα στάσιμο, νεκρό νερό”. (σ. 314)

Όσο μεγαλύτερος ο αριθμός των αιρέσεων, τόσο μεγαλύτερη δυνατότητα υπάρχει για τον κόσμο να γίνει θρήσκος. Στο εστιατόριο, όπου υπάρχουν όλα τα είδη φαγητών, έχει ο καθένας την ευκαιρία να ικανοποιήσει την όρεξή του. Για αυτό θέλω να πολλαπλασιάζονται οι αιρέσεις σε κάθε χώρα, έτσι που να έχει ο κόσμος περισσότερες ευκαιρίες να γίνει πιο πνευματικός”. (σ. 318-319)

“Δεν αρκεί μόνο να γίνει προμήθεια της τροφής, αλλά πρέπει επίσης ο καθένας να την φάει σύμφωνα με τον δικό του τρόπο. Δεν αρκεί μόνο να λάβετε πνευματικές ιδέες, αλλά πρέπει, επίσης, αυτές να σας έρθουν σύμφωνα με τον μέθοδο που σας ταιριάζει. Πρέπει να σας μιλήσουν στη δική σας γλώσσα, στη γλώσσα της ψυχής σας, και τότε μόνο θα σας ικανοποιήσουν. Όταν έρχεται κάποιους που μιλάει τη γλώσσα μου και μου δίνει την αλήθεια στην γλώσσα μου, τότε την καταλαβαίνω αμέσως και τη δέχομαι για πάντα. Αυτό είναι μια μεγάλη αλήθεια”. (σ. 319)

Η επίθεση κατά των αιρέσεων έχει κίνητρο τον ζωώδη εαυτό μας και παίρνει πολλές μορφές